Warsztaty z komunikacji interpersonalnej Temat 1: Ja i inni, czyli komunikacja interpersonalna

Transkrypt

1 mgr Dominik Borowski Warsztaty z komunikacji interpersonalnej Temat 1: Ja i inni, czyli komunikacja interpersonalna 1. Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki. 2. Model procesu komunikowania: nadawca (ten, kto tworzy komunikat) odbiorca (ten, kto odbiera komunikat) komunikat=przekaz (treść aktu komunikacji) kanał (droga przekazu i środek transportu komunikatu od nadawcy do odbiorcy) kontekst (warunki, w jakich odbywa się proces komunikowania) kodowanie dekodowanie sprężenie zwrotne (reakcja odbiorcy na komunikat) 3. Cechy procesu komunikacji: jest specyficznym procesem społecznym zachodzi w określonym kontekście społecznym jest procesem kreatywnym ma charakter dynamiczny jest procesem ciągłym jest procesem symbolicznym jest procesem interakcyjnym jest celowe i świadome (?) jest nieuchronne jest procesem złożonym jest nieodwracalne 4. Funkcje komunikacji: funkcja informacyjna funkcja edukacyjna funkcja identyfikacji osobistej funkcja integracji funkcja mobilizacyjna 1

2 funkcja rozrywkowa 5. Rodzaje komunikowania: a) według zasięgu uczestników k. masowe k. organizacyjne (instytucjonalne) k. między grupami k. grupowe k. interpersonalne k. intrapersonalne b) ze względu na znaki i kody: k. werbalne forma ustna lub forma pisemna k. niewerbalne 6. Komunikowanie interpersonalne jest procesem przekazywania i odbierania informacji między dwiema osobami lub między małą grupą osób pozostających ze sobą w kontakcie bezpośrednim, co wywołuje określone skutki i bezpośrednie sprężenie zwrotne (definicja ilościowa) to porozumiewanie się ludzi, którzy traktują siebie nawzajem jako indywidualności, bez względu na to kontekst sytuacyjny i liczbę uczestników (definicja jakościowa) 7. Cechy komunikowania interpersonalnego: niepowtarzalność niezastępowalność wzajemna zależność ujawnianie osobistych informacji samonagradzanie 2

3 Warsztaty z komunikacji interpersonalnej Temat 2: Jak słowa przekazują znaczenie? O komunikacji werbalnej 1. Komunikacja werbalna to to komunikowanie się za pomocą języka (systemu znaków, którym przypisuje się określone znaczenie). denotacja bezpośrednie znaczenie przypisywane słowom konotacja obszar emocji, uczuć i wartości związanych ze słowami 2. Rodzaje komunikacji werbalnej: komunikowanie się ustne: większe możliwości ekspresji uczuć i myśli (wzmocnienie przez komunikację niewerbalną) dogodniejsze warunki do nawiązywania kontaktów bezpośrednie sprężenie zwrotne ulotność (?) komunikowanie się pisemne: charakter formalny trwałość możliwość starannego przygotowania brak możliwości bezpośredniej reakcji odbiorcy 3. Wybrane zagadnienia komunikacji językowej: akt mowy to użycie wypowiedzenia przez konkretnego użytkownika języka w konkretnej sytuacji aspekt lokucyjny zastosowanie języka bez uwzględnienia sytuacji i uczestników aspekt illokucyjny zamierzona przez mówiącego intencja wypowiedzi (np. podziękowanie, rada, groźba, gratulacje, pytanie, prośba) aspekt perlokucyjny odbiór wypowiedzi przez adresata (np. kpina, ironia, przekazanie informacji, zmuszenie do wykonania czegoś) implikatury konwersacyjne to to warunki, które charakteryzują właściwy sposób prowadzenia rozmowy reguła ilości (zawrzyj w swojej wypowiedzi tyle informacji, ile potrzeba) reguła jakości (nie mów tego, o czym jesteś przekonany, że jest nieprawdą, nie mów tego, czego nie jesteś pewien) reguła odniesienia (niech to, co mówisz będzie związane z przedmiotem rozmowy) reguła sposobu (unikaj niezrozumiałości w wyrażaniu się, unikaj wieloznaczności, bądź zwięzły, mów w sposób uporządkowany) 3

4 presupozycje to wniosek wynikający ze zdania oraz z jego negacji (zaprzeczenia) 4. Współczesna polszczyzna: skrótowość wulgaryzacja przyswajanie zapożyczeń zróżnicowanie językowe (gwary, socjolekty) naużywanie niektórych wyrazów 5. Językowy savoir-vivre: Pisanie i: formuła rozpoczęcia (jak z rozmowy albo listu Dzień dobry, Szanowny Panie). formuła zakończenia (jak z listu Pozdrawiam serdecznie, Z pozdrowieniami, Łączę pozdrowienia). ograniczona ilość emotikon odpowiadanie w ciągu 24 godzin od otrzymania wiadomości Przedstawianie kogoś komuś: przedstawiamy osobę mniej ważną osobie ważniejszej za przedstawianie odpowiedzialna jest osoba, która zna oby dwoje ludzi Przechodzenie na ty : inicjatywa przejścia na ty należy do osoby ważniejszej (kobieta wobec mężczyzny, osoba starsza wobec młodszej, w stosunkach służbowych osoba na wyższym stanowisku) Mówmy sobie po imieniu. Jestem, Proszę mi mówić po imieniu, Czy możemy przejść na ty?) osoby w podobnym wieku i na podobnej pozycji społecznej mogą od razu mówić sobie po imieniu 4

5 Warsztaty z komunikacji interpersonalnej Temat 3: Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej 1. Mowa ciała (język ciała) to niewerbalne sygnały, które może przekazywać człowiek swoim ciałem a. zaciskanie pięści b. ziewanie c. przygryzanie dolnej wargi d. pocenie się e. uśmiechanie się f. amerykańska czwórka g Komunikacja niewerbalna to przekazywanie komunikatów za pomocą języka ciała oraz związanego z człowiekiem otoczenia i przedmiotów a. posiadane gadżety b. zapach c. wystrój mieszkania d. krzyżowanie rąk e. pocieranie brody f. częste przełykanie śliny g Różnice między komunikowaniem werbalnym i niewerbalnym a. komunikowanie niewerbalne jest znacznie bardziej dwuznaczne b. komunikowanie niewerbalne odbywa się wieloma kanałami c. komunikowanie niewerbalne nie ma struktury d. komunikowanie niewerbalne ma charakter pozawerbalny e. komunikowanie niewerbalne daje wgląd w stany emocjonalne f. komunikowanie niewerbalne jest spontaniczne g. znaczenie komunikacji niewerbalnej jest uwarunkowane kulturowo 4. Sfery komunikacji niewerbalnej a. kinezjetyka b. parajęzyk c. autoprezentacja d. dotyk e. proksemika f. chronemika g. elementy otoczenia 5

6 5. Funkcje komunikacji niewerbalnej: a. funkcja zastępowania emblematy (sygnały niewerbalne, które zastępują jakiś konkretne słowo) b. funkcja uzupełnienia ilustratory (sygnały niewerbalne, które stanowią wizualny komentarz do przekazu słownego) c. funkcja ekspozycji pozy (sygnały niewerbalne, które służą do ukazania stanu emocjonalnego w stopniu wyższym niż rzeczywisty lub jego maskowania) d. funkcja regulacyjna regulatory (sygnały niewerbalne, które organizują, pomagają kontrolować przebieg komunikacji) e. funkcja moderująca adaptery (sygnały niewerbalne, dzięki którym człowiek dostosowuje się do sytuacji, w której się znalazł) 6. Zasady interpretacji komunikacji niewerbalnej a. Zwróć uwagę na kilka sygnałów niewerbalnych, szczególnie tych niespójnych z całym przekazem. b. Skoncentruj się na mikrowskaźnikach. c. Pamiętaj, że niektórymi kanałami komunikacji można sterować. d. Nie zapominaj, że każdy człowiek ma swoje przyzwyczajenia (również komunikacyjne), które nie muszą być zgodne z powszechną interpretacją. e. Przy analizie zachowania weź pod uwagę kontekst sytuacyjny. 7. Czynniki wpływające na komunikację niewerbalną: a. wiedza o komunikacji b. samoświadomość c. stan emocjonalny d. nastrój e. przyzwyczajenia f. odbiorca g. sprawność fizyczna h. sytuacja komunikacyjna i.... j.... k.... 6

7 Warsztaty z komunikacji interpersonalnej Temat 4: Emocje i komunikacja 1. Emocja to szczególny rodzaj stanu psychicznego a. kierunek (znak emocji) b. intensywność c. treść 2. Składniki emocji: a. pobudzenie fizjologiczne, b. interpretacja poznawcza, c. subiektywne odczucia, d. ekspresja (aspekt behawioralny). 3. Emocje podstawowe (uniwersalne dla różnych kręgów kulturowych): strach, złość, smutek, radość, wstręt, pogarda, zaskoczenie. 4. Emocje pochodne to mieszanka emocji podstawowych: a. rozczarowanie = smutek + zdziwienie b. pogarda = złość + wstręt c. uległość = zaufanie + strach d. oburzenie = zaskoczenie + gniew 5. Ekspresja emocji to wszelkie sygnały emitowane przez człowieka, będące wyrazem przeżywanych emocji, np.: a. uśmiech b. płacz c. krzyk, podniesiony głos d. zaciśnięte zęby e. gestykulowanie f. wrogie spojrzenie g. głowa uniesiona do góry h Prawa emocji wg Frijdy a. Prawo znaczenia sytuacyjnego. b. Prawo zaangażowania. c. Prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości. 7

8 d. Prawo zmiany przyzwyczajenia i odczuwania porównawczego. e. Prawo hedonistycznej asymetrii. f. Prawo zachowania emocjonalnego momentu. g. Prawo zamknięcia się w sobie. h. Prawo zważania na konsekwencje. i. Prawo minimalnego obciążenia. j. Prawo maksymalnego zysku. 7. Inteligencja emocjonalna to umiejętność rozumienia i kontrolowania reakcji emocjonalnych. 8. Składniki inteligencji emocjonalnej: a. spostrzeganie emocji, b. posługiwanie się emocjami, c. rozumienie emocji, d. radzenie sobie z emocjami. 8

9 Warsztaty z komunikacji interpersonalnej Temat 5: O tym, co mówi nasze ciało Podstawowe zachowania niewerbalne i ich znaczenie 1. Parajęzyk: dźwięki paralingwistyczne (wszelkie odgłosy, które nie tworzą słów) kanał wokalny (parametry głosu, którym przekazuje się komunikaty słowne) funkcje sygnałów głosowych: o funkcja emocjonalna (głos jako sygnalizator przeżywanych emocji) o funkcja kierowania wrażeniem (głos jako odzwierciedlenie, jaki jest konkretny człowiek powiązanie specyficznych atrybutów dźwięku z określonymi cechami osobowości) o funkcja regulacyjna (głos jako regulator interakcji międzyludzkiej) 2. Wygląd zewnętrzny: atrakcyjność fizyczna: o atrakcyjność twarzy (proporcjonalność) o atrakcyjność ciała (proporcjonalność) efekt percepcji (wygląd ocena): o zależność pomiędzy poziomem atrakcyjności fizycznej a poczuciem własnego Ja (im bardziej jesteśmy postrzegani jako atrakcyjni fizycznie, tym bardziej pozytywne może być nasze poczucie Ja) o atrakcyjność = wrażliwość, towarzyskość, inteligencja, kompetentność, sympatyczność, budzenie zaufania efekty behawioralne (wygląd zachowanie) o atrakcyjność (budzi pozytywne odczucia): chęć nawiązania kontaktu, okazywanie większego szacunku, utożsamianie się z osobami atrakcyjnymi, o nieatrakcyjność (wywołuje negatywne oceny): unikanie kontaktu, powściągliwość w relacjach, okazywanie mniejszego szacunku komunikacja za pośrednictwem przedmiotów: o ubiór (wpływa na ocenę w kategoriach: wiarygodność, wzbudzanie sympatii, atrakcyjność interpersonalna, dominacja) o kosmetyki (podkreślanie fizycznej atrakcyjność) o inne gadżety (informowanie o statusie społecznym, majątku, przynależności do kultury itp.) funkcje wyglądu zewnętrznego w komunikacji niewerbalnej: o funkcja kreowania poczucia własnego Ja o funkcja kierowania wrażeniem 9

10 3. Mimika twarzy to to prezentowanie stanów emocjonalnych i postaw wobec innych, a także bieżące komentowanie przebiegającej komunikacji: funkcje mimiki twarzy: o komunikowanie stanów emocjonalnych (dzięki złożonemu i elastycznemu zestawowi mięśni ludzkiej twarzy) o identyfikowanie osób (rozpoznawanie ludzi) mikroekspresje to trwające ułamek sekundy ekspresje twarzy: o poprzedzają one zazwyczaj główną ekspresję twarzy, o mikroekspresja zawsze zdradza prawdziwe emocje, o nad mikroekspresją bardzo trudno mieć całkowitą kontrolę, a także ciężko ją dostrzec, perspektywa kategorialna (twarz ludzka w każdej chwili przekazuje jeden dominujący przekaz jest informacja o aktualnym stanie emocjonalnym lub przyjętej postawie) perspektywa dymensjonalna (twarz ludzka jednocześnie przekazuje kilka komunikatów) o pozytywna lub negatywna ocena obiektu zainteresowania o poziom zainteresowania o stopień zaangażowania i jego intensywność o poziom kontroli własnej ekspresji o stopień zrozumienia sytuacji reguły ekspresji twarzy: o osobiste o sytuacyjne o kulturowe ekspresja reprezentacyjna wiąże się z autentycznym, szczerym wyrazem twarzy, który dokładnie odzwierciedla prawdziwą emocję, jakiej doświadcza komunikujący ekspresja prezentacyjna jest świadomie kontrolowanym wykorzystaniem twarzy do celów użytku publicznego techniki kontrolowania ekspresji twarzy: o łagodzenie (modyfikowanie poziomu natężenia wyrazu emocji) o modulowanie (zmiana ekspresji w celu wyrażenia emocji słabszych bądź silniejszych niż, te które są doświadczane) o falsyfikowanie stymulowanie (demonstrowanie emocji, której się nie odczuwa) neutralizacja (przybieranie obojętnego wyrazu twarzy) maskowanie (okazywanie emocji innej niż aktualnie doświadczana) 10

11 funkcje zachowań wzrokowych: o funkcja uwagi o funkcja przekonywania o funkcja intymności o funkcja regulacyjna o funkcja afektywna o funkcja władzy o funkcja kierowania wrażeniem typy spojrzeń o biznesowe o społeczne o towarzyskie o intymne zachowania niewerbalne związane z ustami: o zagryzanie warg o opuszczone kąciki ust o podniesione kąciki ust uśmiech uśmiech (reakcja mimiczna) wiąże się ze śmiechem (reakcja dźwiękowa): o ha ha (otwartość, serdeczność) o he he (zlekceważenie, drwina, ironia) o hi hi (wesołość, radość, infantylność) o ho ho (zdziwienie, zaskoczenie, niedowierzanie) o hu hu (lęk, frustracja, strach) o ch ch (sztuczny śmiech) 11

12 Warsztaty z komunikacji interpersonalnej Temat 6: Mowa ciała w praktyce: interpretowanie i przekazywanie sygnałów pozawerbalnych 1. Sygnały ciała: gesty to aktywności ruchowe jednej części ciała postawy ciała to spójne aktywności ruchowe kilku części ciała 2. Typologia gestów: gesty wysokie gesty niskie gesty zaokrąglone gesty ostre gesty otwarte gesty autystyczne gesty palcowe gesty piktograficzne gesty ideograficzne gesty kwantytatywne gesty kinestetyczne gesty przestankowe 3. Gesty rąk: uścisk dłoni uścisk dłoni typu śnięta ryba podwójny uścisk dłoni pokazywanie wnętrza dłoni zacieranie rąk pocieranie palców zaciśnięta pięść wieżyczka splecione i zaciśnięte palce dotykanie brody podpieranie głowy podpieranie dłońmi podbródka drapanie się po głowie dotykanie ucha dotykanie nosa krzyżowanie ramion 12

13 ręce za plecami ręce w kieszeniach 4. Gesty nóg: nogi na baczność nogi rozstawione noga wysunięta skrzyżowanie nóg skrzyżowanie nóg w kostkach amerykańska czwórka 5. Postawy ciała: w trakcie stania postawa wyprostowana (otwarta) = asertywność postawa zamknięta = niechęć odchylenie do tyłu = zarozumiałość pochylenie do przodu = niepewność w trakcie siedzenia postawa ucieczki = niepewność postawa elastyczna = neutralność postawa wyniosła = arogancja 6. Komunikowanie się proksemiczne przejawia się poprzez przekazywanie wiadomości za pomocą aranżacji przestrzennej dystans fizyczny między nadawcą a odbiorcą: strefa intymna, strefa osobista, strefa socjalna, strefa otwarta poza ciała usadowienie otoczenie fizyczne 7. Funkcje proksemiki: funkcja kierowania wrażeniem funkcja przynależności funkcja prywatności 13