KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH ZIELONA KSIĘGA. Przyszłe stosunki między UE a krajami i terytoriami zamorskimi {SEC(2008) 2067}

Transkrypt

1 PL PL PL

2 KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia [ ] COM(2008) 383 ZIELONA KSIĘGA Przyszłe stosunki między UE a krajami i terytoriami zamorskimi {SEC(2008) 2067} PL PL

3 ZIELONA KSIĘGA Przyszłe stosunki między UE a krajami i terytoriami zamorskimi 1. WPROWADZENIE Na mocy części czwartej Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Traktatu WE), kraje i terytoria zamorskie (KTZ) są ściśle stowarzyszone ze Wspólnotą Europejską. Patrząc z perspektywy historycznej, lista KTZ obejmowała przede wszystkim kraje i terytoria, które z biegiem czasu stały się niepodległymi i suwerennymi krajami, przy czym większość z nich stanowią kraje AKP. To wyjaśnia, dlaczego logika współpracy między UE a KTZ w dużym stopniu przypomina logikę, jaką UE stosuje we współpracy z krajami AKP, pomimo faktu, że traktat WE przewiduje dla KTZ osobną podstawę prawną. Jednak ta podobna logika nie oddaje rzeczywistości w tej dziedzinie: szczególnych wyzwań społecznych, gospodarczych i ekologicznych, przed jakimi stoją dzisiaj KTZ, ani bliskich powiązań historycznych, instytucjonalnych i politycznych między KTZ a EU. Ponadto logika ta nie uwzględnia potencjału i strategicznego znaczenia KTZ jako rozsianych po całym świecie miejsc, w których propaguje się wartości UE. Co więcej, w międzyczasie zmienił się szerszy kontekst międzynarodowy, przede wszytkim na skutek globalizacji, postępującej liberalizacji handlu międzynarodowego oraz wzmożonej integracji regionalnej AKP. Ze względu na wszystkie te czynniki konieczna jest gruntowna odnowa partnerstwa między KTZ a UE. W tym kontekście KTZ oraz powiązane z nimi cztery państwa członkowskie (Dania, Francja, Niderlandy i Zjednoczone Królestwo) od 2003 r. apelują o lepsze uwzględnienie szczególnej sytuacji KTZ. Jednocześnie Komisja, a także coraz liczniejsze państwa członkowskie wyrażają zastrzeżenia co do faktu, że stowarzyszenie KTZ-WE jest powiązane ze wspólnotową polityką współpracy na rzecz rozwoju, która kładzie nacisk na zwalczanie ubóstwa i milenijne cele rozwoju. Ze swojej strony Komisja już od 2005 r. proponuje stworzenie nowych stosunków z KTZ, opartych na przynależności tych krajów i UE do tej samej rodziny, a nie jedynie na samych potrzebach rozwojowych tych krajów. W rezultacie Komisja pragnie dokonać całościowego przegladu stosunków między UE a KTZ oraz rozważyć gruntowną zmianę stowarzyszenia KTZ-WE. Celem jest przeanalizowanie, w jaki sposób odejść od klasycznej koncepcji współpracy na rzecz rozwoju, jednocześnie przyczyniając się do poprawy konkurencyjności KTZ i ich stopniowej integracji z gospodarką regionalną i światową. Należy przy tym uwzględnić nie tylko wyzwania, przed którymi stoją KTZ, lecz również ich potencjał. Aby przygotować drogę do takiej odnowy stosunków, Komisja przyjmuje niniejszą zieloną księgę w celu umożliwienia szerokiej i otwartej dyskusji na temat przyszłych stosunków między UE a KTZ, a w szczególności na temat ogólnej filozofii, jaka powinna stanowić podstawę tych stosunków w dłuższej perspektywie czasowej. Celem niniejszej zielonej księgi nie jest zatem określenie nowego obszaru polityki, ani ustanowienie nowych instrumentów finansowych czy szczegółowych procedur. Jej celem jest przeanalizowanie wyzwań i szans, a także zasięgnięcie opinii zainteresowanych stron przed ponownym zdefiniowaniem partnerstwa między UE i KTZ, w szczególności w obliczu faktu, że obecna decyzja o stowarzyszeniu zamorskim wygasa z końcem 2013 r. PL 2 PL

4 2. WSTĘPNE INFORMACJE NA TEMAT KTZ KTZ: Ich stowarzyszenie ze Wspólnotą, zróżnicowanie i cechy wspólne Traktat WE określa KTZ jako kraje i terytoria pozaeuropejskie, które utrzymują szczególne stosunki z Danią, Francją, Niderlandami oraz Zjednoczonym Królestwem. Celem ich stowarzyszenia ze Wspólnotą Europejską jest promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego tych krajów i terytoriów oraz ustanowienie bliskich stosunków gospodarczych między nimi i Wspólnotą jako całością. Traktat WE stanowi, że stowarzyszenie KTZ ze Wspólnotą służy przede wszystkim sprzyjaniu interesom i pomyślności mieszkańców tych krajów i terytoriów, w sposób prowadzący je do rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, do czego aspirują. Wszystkie stowarzyszone kraje i terytoria zamorskie wymienione są w załączniku II do Traktatu WE. W sumie w załączniku wymienionych jest 21 KTZ: Grenlandia, Nowa Kaledonia i terytoria zależne, Polinezja Francuska, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne, Wyspy Wallis i Futuna, Majotte, Saint-Pierre i Miquelon, Aruba, Antyle Holenderskie, (tj. Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustacius, Sint Maarten), Anguilla, Kajmany, Falklandy, Georgia Południowa i wyspy Sandwich Południowy, Montserrat, Pitcairn, Święta Helena i terytoria zależne, Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Wyspy Turks i Caicos, Brytyjskie Wyspy Dziewicze i Bermudy. Jednak zgodnie z życzeniem rządu Bermudów zasady stowarzyszenia nie były nigdy stosowane w stosunku tego kraju. KTZ są konstytucyjnie powiązane z danym państwem członkowskim, lecz nie stanowią części Wspólnoty jako takiej. W rzeczywistości, na mocy art. 299 ust. 3 Traktatu WE, postanowienia Traktatu w zasadzie nie mają zastosowania do KTZ, za wyjątkiem postanowień części czwartej Traktatu, która poświęcona jest wyłącznie stowarzyszeniu KTZ- WE. Z tego względu istnieje fundamentalna różnica między KTZ a regionami najbardziej oddalonymi, o których mowa w art. 299 ust. 2 Traktatu WE. W przeciwieństwie od KTZ, regiony najbardziej oddalone są nie tylko powiązane konstytucyjnie z państwem członkowskim, lecz stanowią integralną część Wspólnoty i są w zasadzie związane całością dorobku prawnego Wspólnoty. Niewłaściwe są zatem jakiekolwiek porównania ilościowe czy jakościowe między KTZ i regionami najbardziej oddalonymi w zakresie korzyści otrzymywanych od UE oraz zobowiązań w stosunku do UE. Same KTZ różnią się między sobą diametralnie, jeżeli chodzi o zakres ich autonomii wobec państwa członkowskiego, z którym są powiązane, pod względem gospodarczym i społecznym, a także co do klimatu i cech geograficznych. Mimo tak wielkiego zróżnicowania, KTZ łączą jednak pewne wspólne cechy: żadne z nich nie jest suwerennym krajem, wszystkie są demokracjami parlamentarnymi, wszystkie są wyspami, cechuje je bardzo niska liczba ludności, i w porównaniu do Europy kontynentalnej charakteryzują się niezwykłym bogactwem ekologicznym. Wszystkie KTZ są stosunkowo podatne na wstrząsy zewnętrzne oraz ogólnie uzależnione od wąskiej bazy gospodarczej, opartej głównie na sektorze usług. KTZ cechuje również wysoki stopień zależności od importu towarów i energii. Ogólnie eksport towarów z KTZ, zarówno do UE jak i do innych krajów w obrębie ich poszczególnych regionów geograficznych, ma nadal ograniczony charakter. Bardziej szczegółowy opis zróżnicowania KTZ oraz ich cech wspólnych znajduje się w dokumencie roboczym służb Komisji, w załączniku I do niniejszej zielonej ksiegi. Ponadto PL 3 PL

5 przegląd poszczególnych KTZ oraz dane statystyczne na ich temat znaleźć można w dokumencie roboczym służb Komisji w załączniku II Obecne stowarzyszenie KTZ-WE: decyzja o stowarzyszeniu zamorskim z dnia 27 listopada 2001 r. Chociaż podstawowe postanowienia dotyczące stowarzyszenia KTZ ze Wspólnotą znajdują się w części czwartej Traktatu WE (art. 182 do 188), szczegółowe zasady i procedury stowarzyszenia KTZ-WE określa Rada, zgodnie z art. 187 Traktatu WE, w kolejnych decyzjach o stowarzyszeniu zamorskim przyjmowanych od 1964 r. 1 Te szczegółowe przepisy, zawarte w decyzji o stowarzyszeniu zamorskim z dnia 27 listopada 2001 r. 2, można podzielić na dwie główne kategorie: przepisy dotyczące współpracy finansowej na rzecz rozwoju oraz przepisy dotyczące współpracy gospodarczej i handlowej. Streszczenie tych przepisów można znaleźć w dokumencie roboczym służb komisji znajdującym się w załączniku III do niniejszej zielonej księgi. Obecne przepisy decyzji o stowarzyszeniu zamorskim dotyczące współpracy finansowej na rzecz rozwoju mają na celu promowanie zrównoważonego rozwoju KTZ i koncentrują się na ograniczeniu, zapobieganiu i w końcu zlikwidowaniu ubóstwa. Z tego powodu współpraca finansowa z KTZ na rzecz rozwoju była dotychczas finansowana w ramach EFR, który jest instrumentem finansowym stosowanym również do finansowania współpracy finansowej na rzecz rozwoju z krajami AKP. Obecna decyzja o stowarzyszeniu zamorskim początkowo miała być stosowana do 31 grudnia 2011 r. Jednak po wprowadzeniu pewnych zmian technicznych w 2007 r., przedłużono okres jej ważności do 31 grudnia 2013 r., tak, aby był on zbieżny z okresem trwania dziesiątego Europejskiego Funduszu Rozwoju ( ) oraz wieloletnich ram finansowych (MFF) na lata Niemniej jednak te zmiany techniczne pozostają bez uszczerbku dla późniejszego przeglądu decyzji przed jej wygaśnięciem w 2013 r., w szczególności dla dalszego stosowania zasad określonych w części czwartej Traktatu WE w odniesieniu do stowarzyszenia KTZ-WE PRZYSZŁE PERSPEKTYWY DLA STOSUNKÓW KTZ-WE Ze względu na bliskie związki między KTZ i Wspólnotą oparte na powiązaniach z państwami członkowskimi, system handlu mający zastosowanie do KTZ którego krótki opis znajduje Konwencja wykonawcza załączona do Traktatu Rzymskiego z 25 marca 1957 r. określała szczegóły i procedurę stowarzyszenia KTZ ze Wspólnotą w pierwszych 5 latach po wejściu Traktatu w życie, tj. do 31 grudnia 1962 r. Następnie szczegółowe przepisy i procedura stowarzyszenia WE-KTZ były określane w decyzjach obowiązujących przez 5 lat, przyjmowanych przez Radę kolejno dnia 25 lutego 1964 r., dnia 29 września 1970 r., dnia 29 czerwca 1976 r., dnia 16 grudnia 1980 r. oraz dnia 30 czerwca 1986 r. Dnia 25 lipca 1991 r. oraz 27 listopada 2001 r. Rada przyjęła dalsze decyzje w sprawie stowarzyszenia KTZ ze Wspólnotą, z których każda pozostaje obowiązująca przez 10 lat. Tymczasem w 2007 r. przedłużono okres ważności decyzji o stowarzyszeniu zamorskim z dnia 27 listopada 2001 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., tak, aby był on zbieżny z okresem trwania dziesiątego Europejskiego Funduszu Rozwoju i wieloletnich ram finansowych (MFF) na lata Decyzja Rady 2001/822/WE z dnia 27 listopada 2001 r. w sprawie stowarzyszenia krajów i terytorów zamorskich ze Wspólnotą Europejską (Dz. U. L 314 z , s. 1). Decyzja zmieniona decyzją 2007/249/WE (Dz.U. L 109 z , s. 33). Zob. art. 62 zmienionej decyzji o stowarzyszeniu zamorskim oraz motyw 14 decyzji Rady 2007/249/WE. PL 4 PL

6 się w załączniku III do niniejszej zielonej księgi - należy do najbardziej korzystnych, jakie Wspólnota kiedykolwiek stosowała. Te bliskie powiązania uzasadniają również, dlaczego w przypadku KTZ poziom wsparcia finansowego Wspólnoty, przypadający na mieszkańca, jest znacznie wyższy niż średnia dla AKP. 4 Te szczególne procedury współpracy finansowej na rzecz rozwoju - w porównaniu z zasadami mającymi zastosowanie we współpracy z państwami AKP - oraz uprawnienie KTZ do uczestnictwa w programach Wspólnoty 5 wynikają również bezpośrednio z z tych szczególnych stosunków, opartych na solidarności pomiędzy Europą a KTZ, o których mowa w preambule do Traktatu WE. Zgodnie z preambułą Traktatu WE, do której odwołuje się art. 182 Traktatu WE w kwestii stowarzyszenia KTZ ze Wspólnotą, Wysokie Umawiające się Strony, które postanowiły ustanowić Wspólnotę Europejską, zamierzały potwierdzić solidarność, która łączy Europę z krajami zamorskimi i pragnęły zapewnić ich pomyślny rozwój zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. Jednakże często kwestionuje się solidarność leżącą u podstaw stowarzyszenia KTZ-WE, a w szczególności gotowość Wspólnoty do promowania zrównoważonego rozwoju KTZ przez zapewnianie znacznej pomocy finansowej. W tym kontekście szczególnie podkreśla się fakt, że sytuacja bardzo się zmieniła, jako że koncept solidarności między Wspólnotą i KTZ pochodzi z czasów, gdy odnosił się on przede wszystkim do afrykańskich koloni państw członkowskich oraz do europejskiej unii celnej, która zastąpiła wcześniejsze dwustronne umowy handlowe z tymi byłymi koloniami. Podpisując w dniu 2 października 1997 r. Traktat z Amsterdamu, przedstawiciele rządów 15 ówczesnych państw członkowskich uznali, że początkowe ustalenia obowiązujące w stowarzyszeniu KTZ ze Wspólnotą nie mogą przynosić oczekiwanych skutków ze względu na wyzwania związane z rozwojem KTZ. Niemniej jednak przypomniano, że celem stowarzyszenia jest promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego krajów i terytoriów zamorskich oraz ustanowienie ścisłych stosunków gospodarczych między nimi i Wspólnotą jako całością 6. Chociaż dokonano następnie przeglądu zasad stowarzyszenia KTZ-WE i w decyzji o stowarzyszeniu zamorskim z 2001 r. wprowadzono liczne zmiany, konkretnie w odniesieniu do instrumentu finansowego, ogólną koncepcję w stosunkach z KTZ w dalszym ciągu najsilniej kształtowała Umowa o partnerstwie AKP-WE oraz jej klasyczna logika współpracy na rzecz rozwoju, oparta na zwalczaniu ubóstwa - mimo, iż ta koncepcja była niedostosowana do współczesnej sytuacji KTZ. W tym kontekście różne strony kwestionują obecny stan rzeczy, poczynając od Komisji, KTZ oraz państw członkowskich, z którymi KTZ są powiązane, a kończąc na państwach członkowskich bez powiązań z KTZ. Z jednej strony powinno się dokładnie zbadać, w jaki sposób można by nadać stowarzyszeniu KTZ-WE nowy kształt uwzględniając specyficzną sytuację KTZ, ich szczególne wyzwania, ich faktycznie lub potencjalne znaczenie dla UE jako całości, jak również realia dzisiejszego zglobalizowanego świata. Z drugiej strony, szczególnie od rozszerzenia UE w dniu 1 maja 2004 r., pojawiają się pytania, jaki interes ma W ramach dziesiątego EFR ( ) średni poziom pomocy finansowej Wspólnoty na mieszkańca w przypadku KTZ jest około 6 razy wyższy niż średni poziom pomocy finansowej Wspólnoty na mieszkańca w przypadku AKP. Zgodnie z art. 58 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. Zob. również załącznik III do niniejszej zielonej księgi. Deklaracja nr 36 w sprawie krajów i terytoriów zamorskich, załączona do Aktu Końcowego konferencji przedstawicieli rządów państw członkowskich, na której przyjęto Traktat z Amsterdamu (Dz. U. C 340, ). PL 5 PL

7 Wspólnota w promowaniu zrównoważonego rozwoju KTZ, szczególnie w przypadku, gdy dochód PNB na mieszkańca danego kraju lub terytorium zamorskiego zbliżony jest do średniej Wspólnoty, lub w przypadku, gdy dane państwo członkowskie zaprzestało udzielania bezpośredniej dwustronnej pomocy na rzecz rozwoju niektórym ze swoich KTZ. W związku z tym Komisja, przyjmując niniejszą zieloną księgę, pragnie zainicjować szeroką i otwartą dyskusję na temat przyszłych stosunków między UE a KTZ, w szczególności na temat ogólnej koncepcji, jaka powinna stanowić podstawę tych stosunków w dłuższej perspektywie czasu. Kwestie, będące przedmiotem dyskusji, dotyczą przyczyn, celów i charakteru solidarności między UE a KTZ. Ponadto w dokumencie roboczym służb Komisji, w załączniku IV i V do niniejszej zielonej księgi, poruszone są bardziej konkretne kwestie, związane z systemem handlowym mającym zastosowanie do KTZ oraz szczególnymi cechami charakterystycznymi KTZ. Wyzwania opisane poniżej nie mają związku z wysokością ani pochodzeniem przyszłej pomocy finansowej na rzecz KTZ, toteż pozostają bez uszczerbku dla wyniku przyszłych negocjacji dotyczących wieloletnich ram finansowych na okres oraz ustanawiania budżetu dla EFR. Wyzwania opisane poniżej nie mają również związku z tym, w jaki sposób Komisja będzie w przyszłości zarządzać administracyjnie pomocą finansową, ponieważ ta kwestia dotyczy wewnętrznej organizacji Komisji Partnerstwo między Wspólnotą a KTZ Skutki szczególnych stosunków między KTZ a powiązanymi państwami członkowskimi UE Chociaż art. 182 Traktatu WE określa je jako państwa pozaeuropejskie, a dorobek prawny Wspólnoty nie ma do nich zastosowania, traktowanie KTZ jedynie jako stron trzecich byłoby niezgodne z rzeczywistością w tej dziedzinie. Chociaż KTZ nie są integralną częścią UE, stanowią one jednak część któregoś z państw członkowskich UE, lub przynajmniej są z nim ściśle powiązane, co oznacza, że KTZ nie można oddzielić od UE i że, w pewnym sensie, są one częścią jej ostatecznych granic. Cała część samego Traktatu WE poświęcona jest stowarzyszeniu KTZ ze Wspólnotą i daje podstawę do tego, aby nie traktować KTZ jedynie jako krajów trzecich. W ramach Traktatu WE stowarzyszenie KTZ-WE nie stanowi części wspólnotowej współpracy na rzecz rozwoju ani w ogólne zewnętrznych działań Wspólnoty. Ponadto, z racji swojej historii i szczególnych stosunków z państwami członkowskimi UE, KTZ są integralną częścią społeczności, która respektuje wartości tworzące fundament UE oraz zasady wynikające ze wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich, takie jak: poszanowanie ludzkiej godności, wolność, demokracja, równość, praworządność i poszanowanie praw podstawowych. Te wartości i zasady, które UE promuje również wobec krajów trzecich, są w KTZ uznawane i praktykowane. Co więcej, w przeciwieństwie do krajów trzecich, obywatele KTZ są w zasadzie obywatelami europejskimi w rozumieniu art. 17 Traktatu WE, który stanowi, że każda osoba mająca przynależność państwa członkowskiego jest obywatelem Unii. Uściślając, wszyscy obywatele Grenlandii oraz francuskich i niderlandzkich KTZ są również automatycznie obywatelami powiązanego państwa członkowskiego. Od 21 maja 2002 r. obywatele brytyjskich KTZ posiadają również obywatelstwo brytyjskie, lecz mogą się go zrzec, pozostając wyłącznie obywatelami brytyjskich terytoriów zamorskich [ang. British Overseas Territories citizens] i PL 6 PL

8 nie są zobowiązani do posiadania paszportu określającego ich jako obywateli brytyjskich. Jako że są oni obywatelami europejskimi, obywatelom KTZ przysługują w zasadzie również prawa wypływające z obywatelstwa europejskiego (jak określono w art. 18 do 22 Traktatu WE), takie jak prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania (lecz nie prawo do pracowania) na terytorium państw członkowskich. Ponadto obywatelom KTZ może być przyznane prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego, z zastrzeżeniem warunków określonych przez powiązane państwo członkowskie zgodnie z prawem Wspólnoty. Tak jest na przykład w przypadku obywateli francuskich KTZ. Jeżeli chodzi o Saint-Pierre i Miquelon oraz Mayotte, ich szczególne powiązanie z UE znajduje także odzwierciedlenie w fakcie, że w tych KTZ używa się euro, mimo iż Traktat WE nie określa systemu walutowego tych KTZ, jako że nie stanowią one części Wspólnoty. 7 Na razie żadne inne KTZ nie używają euro jako swojej waluty, lecz francuskie KTZ na Pacyfiku badają obecnie możliwość zastąpienia swojej waluty przez euro. 8 Można również stwierdzić, że ogólne postanowienia Traktatu WE nie mają zastosowania do KTZ z braku wyraźnego odniesienia do nich. Jednak Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wydaje orzeczenia w trybie prejudycjalnym, o jakich wydanie występują na mocy Traktatu WE sądy z obszarem właściwości obejmującym KTZ. Ponadto jego jurysdykcja obejmuje również postępowania ustanowione na mocy warunków określonych w Traktacie WE wnoszone przez podmioty z KTZ przeciwko aktom prawnym przyjętym przez Wspólnotę. Niektóre KTZ zmierzają w kierunku ściślejszej integracji z powiązanymi państwami członkowskimi, które rozważają zwrócenie się do Rady o wprowadzenie zmian w traktatach w celu włączenia tych terytoriów do Wspólnoty jako regionów najbardziej oddalonych. Wspólnota jednak zachowuje neutralne stanowisko w kwestii możliwych zmian w wewnętrznych stosunkach między KTZ i powiązanymi państwami członkowskimi, jak również w kwestii różnic między konstytucyjnymi stosunkami poszczególnych KTZ z powiązanymi państwami członkowskimi, a zwłaszcza dążenia większości KTZ do większej autonomii i niezależności. Kwestie tego rodzaju leżą w wyłącznej gestii poszczególnych państw członkowskich i ich KTZ. Tylko w przypadku uzyskania pełnej niezależności przez KTZ ich obywatele w zasadzie przestaliby być obywatelami europejskimi, a ich bliski związek z UE poprzez powiązane państwo członkowskie zostałyby zerwany. Bez uszczerbku dla jakichkolwiek przyszłych zmian w tym obszarze, aspekty przedstawione powyżej obrazują, że KTZ mają wobec Wspólnoty inny status niż jakikolwiek kraj trzeci, w tym kraje stowarzyszone ze Wspólnotą na mocy szczególnych umów, takie jak kraje AKP czy kraje objęte wspólnotową polityką sąsiedztwa. Niemniej jednak KTZ nie stanowią części Wspólnoty, bez względu na to, czy i w jakim stopniu prawo powiązanego państwa członkowskiego ma zastosowanie w danym KTZ. 7 8 Zob. decyzja Rady 1999/95/WE z dnia 31 grudnia 1998 r. dotycząca systemu walutowego we francuskich zbiorowościach terytorialnych Saint-Pierre i Miquelon oraz Mayotte (Dz.U. L 30 z , s. 29). W 2003 r. Francja zapowiedziała, że wniosek o wprowadzenie euro we francuskich KTZ zostanie przedłożony instytucjom europejskim jedynie wtedy, gdy każde z tych trzech KTZ zgodzi się na wprowadzenie euro. W tym kontekście Wallis i Futuna oświadczyły, że dostosują się do decyzji, jaką podejmą Polinezja Francuska i Nowa Kaledonia. W 2006 r. Zgromadzenie Terytorialne Polinezji Francuskiej uchwaliło przyjęcie euro, natomiast Nowa Kaledonia nie podjęła jak dotąd żadnej decyzji. PL 7 PL

9 W związku z tym pojawia się kwestia, jakie miejsce powinny zajmować KTZ w kontekście stosunków ze Wspólnotą. Z jednej strony należy wziąć pod uwagę, że podstawowych zasad regulujących stosunki Wspólnoty z jej członkami (w tym regionami najbardziej oddalonymi) nie można stosować jako takich w przypadku KTZ oraz że, z drugiej strony, stowarzyszenie KTZ ze Wspólnotą nie powinno wpływać na stosunki konstytucyjne między KTZ a państwami członkowskimi, z którymi są powiązane. Pytanie 1: Jak powinna przejawiać się solidarność między Wspólnotą i KTZ na szczeblu politycznym, uwzględniając szczególne stosunki KTZ ze Wspólnotą? Współczesna interpretacja celu stowarzyszenia KTZ-WE Zgodnie z art. 182 Traktatu WE, celem stowarzyszenia jest promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego krajów i terytoriów zamorskich oraz ustanowienie ścisłych stosunków gospodarczych między nimi a Wspólnotą jako całością. Artykuł 1 obecnie obowiązującej decyzji o stowarzyszeniu zamorskim uściśla, że cele stowarzyszenia KTZ-WE realizuje się kładąc nacisk na ograniczenie, zapobieganie i w końcu zlikwidowanie ubóstwa, na zrównoważony rozwój (w tym w obszarze środowiska naturalnego), a także na stopniową integrację z gospodarką regionalną i światową. Nacisk na zwalczanie ubóstwa oraz przenoszenie logiki współpracy na rzecz rozwoju na obszar współpracy finansowej z KTZ często prowadzi do utożsamiania KTZ z AKP, przede wszystkim dlatego, że są one objęte tym samym instrumentem finansowym (EFR). Jednakże KTZ i powiązane z nimi państwa członkowskie w coraz większym stopniu postrzegają obecny nacisk na zwalczanie ubóstwa jako przeszkodę w skutecznym przeciwdziałaniu słabościom cechującym KTZ jako gospodarki funkcjonujące na małych wyspach. Jest tak szczególnie dlatego, że współpraca finansowa z KTZ na rzecz rozwoju realizowana jest obecnie w oparciu o szereg zasad podobnych do tych, które stosuje się we współpracy na rzecz rozwoju z krajami AKP. Zasady te nie odzwierciedlają szczególnej sytuacji KTZ, uwarunkowanej ich wyjątkowo małą powierzchnią, ich sytuacją instytucjonalną i konstytucyjną, różnorodnością geograficzną i klimatyczną, zróżnicowanym poziomem rozwoju oraz znaczeniem, jakie przypisuje się innowacjom, przedsiębiorczości i konkurencyjności. Fakt, że KTZ są objęte wspólnotową współpracą na rzecz rozwoju, jest również przedmiotem coraz ostrzejszej krytyki zarówno ze strony państw członkowskich nieposiadających KTZ, jak i ze strony krajów AKP, co było widoczne np. w trakcie negocjacji dotyczących umowy wewnętrznej w sprawie 10. EFR. Głównym powodem krytyki jest fakt, że KTZ korzystają z pomocy rozwojowej finansowanej w ramach EFR, choć niektóre KTZ trudno uważać za kraje rozwijające się, żadne z KTZ nie zostało zaklasyfikowany jako terytorium o niskich dochodach 9, nie są one stroną Umowy o partnerstwie AKP-WE, ani nie są objęte postanowieniami Traktatu WE dotyczącymi współpracy na rzecz rozwoju. Co więcej, poziom pomocy na mieszkańca udzielanej KTZ i finansowanej w ramach EFR jest znacznie wyższy 9 Według Komitetu Pomocy Rozwojowej przy Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD/DAC). W celu zapoznania się z dalszymi szczegółami zob. załącznik I i II do niniejszej zielonej księgi. PL 8 PL

10 niż średni poziom takiej pomocy na rzecz AKP 10. Wynika to z faktu, że KTZ są ściślej powiązane z UE niż kraje AKP, nie ma jednak związku z potrzebami KTZ jako takimi. Z jednej strony rzeczywiście wydaje się logiczne, że współpraca na rzecz rozwoju powinna w pierwszej kolejności przynosić korzyści tym krajom, które najbardziej jej potrzebują. Z drugiej strony niesprawiedliwe jest branie pod uwagę wyłącznie dochodu na mieszkańca jako wyznacznika potrzeb KTZ, gdyż ta perspektywa nie uwzględnia słabości cechujących KTZ jako gospodarek funkcjonujących na małych wyspach, a w szczególności faktu, że ich niewielkie rozmiary oraz uzależnienie od bardzo wąskiej podstawy gospodarczej wpływają niekorzystnie na ich możliwości instytucjonalne oraz potencjał rozwojowy. Ponadto powinno się pamiętać, że niektóre KTZ są w dużym stopniu uzależnione od przelewów finansowych ze strony powiązanych z nimi państw członkowskich, co np. przyczynia się do powstania bardzo dużego i dominującego sektora publicznego oraz słabo rozwiniętego sektora prywatnego. Niemniej jednak skuteczne przeciwdziałanie słabościom cechującym KTZ jako gospodarki funkcjonujące na małych wyspach niekoniecznie wymaga stosowania klasycznej koncepcji współpracy na rzecz rozwoju. Wręcz przeciwnie, wydaje się, że najskuteczniejszym sposobem zapewnienia zrównoważonego rozwoju KTZ w dzisiejszym zglobalizowanym świecie jest zwiększanie ich konkurencyjności i wspieranie ich stopniowej integracji z rynkiem regionalnym i światowym. Należy przy tym uwzględnić nie tylko wyzwania, przed jakimi stoją KTZ (np. wysokie koszty produkcji i transportu, brak ekonomii skali oraz stosunkowo niewielkie możliwości instytucjonalne), lecz również ich potencjał (kraje te posiadają zasoby naturalne, dysponują w pewnych dziedzinach dużą wiedzą fachową, a ich społeczeństwa reprezentują w porównaniu do krajów sąsiednich wysoki poziom wykształcenia). Poza tym problemy związane z ochroną środowiska zasługują na szczególną uwagę w tych krajach, i to zarówno ze względu na zagrożenia, na jakie narażone są KTZ w obliczu zmian klimatycznych, jak i ze względu na ich potencjał, oparty na różnorodności biologicznej. Uwzględnienie słabości cechujących KTZ oznacza, że należy znaleźć inne, bardziej dalekosiężne rozwiązanie niż uciekanie się do wyjątków od obecnych zasad i procedur bez określenia rzeczywistej strategii w stosunku do KTZ. Takie działanie, oparte jedynie na stosowaniu wyjątków we wspólnotowej polityce rozwoju, podważyłoby spójność tej polityki, określonej w Konsensusie europejskim w sprawie rozwoju. 11 Poza tym byłoby to diametralnie sprzeczne ze stanowiskiem, jakie reprezentują liczne państwa członkowskie nieposiadające KTZ. Dlatego też w pierwszej kolejności konieczna jest dyskusja na temat polityki, a nie procedur. Pytanie 2: Czy zgadzają się Państwo, że należy przyjąć nową koncepcję w stosunkach z KTZ, odmienną od klasycznej koncepcji współpracy na rzecz rozwoju (opartej na zwalczaniu ubóstwa)? Jeśli tak, to jakie działania zaproponowaliby Państwo w celu skuteczniejszego promowania zrównoważonego rozwoju KTZ oraz wzmacniania ich konkurencyjności i stabilności? Zob. przypis 4 powyżej. Wspólne oświadczenie Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w ramach Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwojowej Unii Europejskiej. Konsensus europejski (Dz.U. C 46 z , s. 1). PL 9 PL

11 Wspólne interesy KTZ położone są w mniej lub bardziej odległych regionach geograficznych świata. Mimo swojego położenia poza zewnętrznymi granicami UE, KTZ jak również państwa członkowskie z nimi powiązane często podkreślają strategiczne znaczenie KTZ jako ostatecznych granic Europy czy też placówek UE wypływające z faktu, że są one częścią państwa członkowskiego UE lub też przynajmniej są z nim ściśle powiązane. To prowadzi do dwóch pytań: Jakie jest rzeczywiste znaczenie strategiczne KTZ dla UE jako całości? Jaki rodzaj obowiązków powinno to pociągać za sobą dla KTZ w związku z ich potencjalną rolą w obrębie ich regionu? W regionie Karaibów, Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego KTZ sąsiadują z krajami AKP. Niektóre z tych KTZ, podobnie jak francuskie regiony najbardziej oddalone na Karaibach i Oceanie Indyjskim, dysponują wiedzą specjalistyczną, która nie zawsze jest dostępna w krajach sąsiadujących i którą mogłyby tym krajom z pożytkiem przekazywać. W podobny sposób KTZ mogłyby również przyczynić się do tego, aby w swoim regionie aktywnie i na szeroką skalę promować europejskie wartości, które również uznają. Pojawiła się propozycja, aby w KTZ ustanowić ośrodki promujące doświadczenie i wiedzę specjalistyczną, które umożliwią tym krajom odgrywanie roli pomostów między ich regionem a UE. Mogłoby to np. dotyczyć wdrażania i promowania wysokich standardów ekologicznych, praworządności, dobrych rządów, poszanowania praw człowieka, w tym praw mniejszości, wspierania stosunków dobrosąsiedzkich, zasad gospodarki rynkowej, innowacji oraz zrównoważonego rozwoju. Inny ważny czynnik to bogactwo ekologiczne i odmienne warunki klimatyczne w KTZ, oferujące wielkie możliwości w zakresie badań naukowych. Przykładem są niektóre KTZ, m.in. Polinezja Francuska, gdzie realizuje się projekty naukowe w dziedzinie różnorodności biologicznej przy udziale francuskich i amerykańskich instytutów badawczych. W przypadku Grenlandii, źródłem nowych możliwości mogłoby stać się wydobycie gazu ziemnego i ropy naftowej i innych minerałów oraz potencjalne nowe szlaki morskie przebiegające w pobliżu bieguna północnego. W rzeczywistości obecne partnerstwo między Wspolnotą i KTZ trudno uważać za partnerstwo oparte na wzajemnych interesach. W zasadzie jedyne faktyczne obowiązki spoczywające na KTZ wypływają z ich roli jako partnerów korzystających z pomocy oraz beneficjentów systemu niewzajemnych preferencji handlowych. W pewnym sensie za wyjątek można by uznać partnerstwo między Wspólnotą Europejską i Grenlandią 12, choć faktyczne obowiązki Grenlandii w obszarach innych niż rybołówstwo nadal mają stosunkowo niewielki zakres (bez uszczerbku dla dialogu politycznego dotyczącego programu na rzecz zrównoważonego rozwoju Grenlandii). Rzeczywiste obowiązki KTZ w ramach obecnego partnerstwa w istocie mają nadal ograniczony zakres. Przykładowo, decyzja o stowarzyszeniu zamorskim uściśla, że cele stowarzyszenia KTZ-WE realizuje się kładąc nacisk, między innymi, na stopniową integrację KTZ z gospodarką regionalną i światową. W tym zakresie decyzja propaguje również współpracę między KTZ i współpracę regionalną KTZ-AKP, solidarność i integrację między 12 Zob. decyzja Rady 2006/526/WE z dnia 17 lipca 2006 r. w sprawie stosunków łączących Wspólnotę Europejską, z jednej strony, z Grenlandią i Królestwem Danii, z drugiej strony (Dz.U. L 208 z , s.28) PL 10 PL

12 nimi, jak również ustanowienie większej równowagi w stosunkach gospodarczych i społecznych między KTZ, krajami AKP, państwami członkowskimi i innymi częściami świata. Jednocześnie KTZ wielokrotnie zwracały uwagę, że mogłyby odgrywać rolę konkurencyjnego pomostu między UE a swoim regionem, co Komisja jak najbardziej popiera. Oznacza to jednakże konieczność intensywniejszej współpracy zarówno w obrębie poszczególnych regionów, jak i z UE, a także skuteczniejszego przekazywania wiedzy specjalistycznej oraz wdrażania standardów wysokiej jakości. Chociaż decyzja zawiera postanowienia umożliwiające współpracę regionalną między KTZ a ich sąsiadami (regionami najbardziej oddalonymi Wspólnoty, krajami AKP, a także innymi krajami trzecimi) i podkreślające jej znaczenie, decyzja ta nie stanowi bodźca do tej współpracy ani nie nakłada obowiązków w tym zakresie. Z tego powodu jak dotąd nie osiągnięto znacznych wyników mimo środków udostępnionych różnym partnerom. Inny przykład ograniczonego zakresu obowiązków w ramach obecnego stowarzyszenia KTZ- WE związany jest z dziedzictwem w zakresie środowiska naturalnego. Oprócz znaczenia, jakie ma trwałość środowiska naturalnego dla pomyślnego rozwoju samych KTZ, zachowanie różnorodności biologicznej KTZ jest kwestią ogromnej wagi dla Wspólnoty i całego świata. Jest tak ze względu na międzynarodowy wymiar różnorodności biologicznej w kontekście badań naukowych, zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych oraz przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Jednak obecnie obowiązująca decyzja o stowarzyszeniu zamorskim nie nakłada żadnych obowiązków na KTZ w zakresie aktywnego angażowania się w ochronę środowiska naturalnego i działania na rzecz jego ochrony zgodnie ze standardami Wspólnoty, ani w zakresie monitorowania prawidłowości działań związanych z rybołówstwem. Nie nakłada ona również obowiązków w zakresie skutecznej walki z zanieczyszczeniem, ani w dziedzinie reagowania na sytuacje krytyczne (tutaj istnieje potencjał wykorzystania nowych możliwości handlowych), ani w zakresie współpracy naukowej z europejskimi instytutami i zespołami naukowymi z państw członkowskich innych niż te, z którymi KTZ są powiązane. Pewna grupa KTZ przestrzega wzorcowych standardów w dziedzinie ochrony środowiska odpowiadającym standardom Wspólnoty. Jednak niestety nie można stwierdzić, że jest to powszechnie stosowana praktyka we wszystkich KTZ, gdyż często przejawiają one tendencje do niewłaściwego wykorzystania ekosystemu. Wszystkie KTZ charakteryzują się dużo bogatszą różnorodnością biologiczną niż ta, która występuje w całej Europie kontynentalnej. Te wyspiarskie i odizolowane kraje i terytoria to obszary, które tworzą znakomite warunki do rozwoju endemicznych gatunków flory i fauny, zarówno lądowej jak i morskiej : przykładowo w Nowej Kaledonii występuje ponad roślin endemicznych i ponad gatunków ryb,a na Mayotte rozpoznano 200 gatunków koralowców. KTZ są również ważnymi miejscami dla gatunków wędrownych: bardzo duża liczba albatrosów czarnobrewych rozmnaża się na Falklandach, w Georgii Południowej i na wyspach Crozeta i Kerguelena (które stanowią część Francuskich Terytoriów Południowych i Antarktycznych), na Grenlandii występuje 25 gatunków ssaków morskich, a humbaki migrują do Polinezji Francuskiej, aby tam się rozmnażać. Dlatego KTZ mają fundamentalne znaczenie w kontekście zachowania różnorodności biologicznej na świecie. Lepsza dokumentacja naukowa i dostępne wyniki badań przyczyniłyby się do bardziej zrównoważonego wykorzystania i ochrony tej różnorodności biologicznej. Komisja uznaje, że różnorodność biologiczna i inne zasoby naturalne KTZ mogłyby stanowić podstawę ściślejszej współpracy w dziedzinie badań i ochrony przyrody. Na szczeblu międzynarodowym dostrzeżono już znaczenie potencjału KTZ w zakresie różnorodności biologicznej dzięki projektom naukowym pogłębiającym zrozumienie funkcjonowania ekosystemów, ich wzajemnego oddziaływania oraz ich znaczenia dla PL 11 PL

13 równowagi środowiska naturalnego w skali światowej. Celem tych projektów naukowych jest również znalezienie sposobów zachowania tego potencjału, który jest bardzo zagrożony, np. na skutek wprowadzania gatunków nieendemicznych, niszczących istniejące habitaty czy wypierających roślinność endemiczną (np. kozy na wyspach Bonaire i Curaçao, miconia calvescens w Polinezji Francuskiej i w Nowej Kaledonii), czy też na skutek zmian klimatycznych (koralowce). Wspólnota międzynarodowa jest coraz bardziej zaniepokojona zanikaniem różnorodności biologicznej. W komunikacie z dnia 22 maja 2006 r. zatytułowanym Zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej do roku 2010 i w przyszłości Utrzymanie usług ekosystemowych na rzecz dobrobytu człowieka Komisja Europejska zwraca uwagę, że podjęcie skutecznych działań w krajach i terytoriach zamorskich państw członkowskich odgrywa kluczową rolę, jeśli chodzi o wiarygodność UE w tym względzie na arenie międzynarodowej. Komisja pragnie również zawrzeć z KTZ bardziej aktywne partnerstwo obejmujące współpracę w innych obszarach, takich jak: polityka gospodarcza, przedsiębiorczość, zatrudnienie i polityka społeczna, handel i inwestycje, infrastruktura (w tym w odniesieniu do systemu Galileo, jako że KTZ są potencjalnymi lub rzeczywistymi kandydatami do rozwoju infrastruktury naziemnej), badania naukowe, gospodarka morska i zarządzanie morzem, dostawy energii, wydajność energetyczna i odnawialne źródła energii, dobre rządy (w tym w dziedzinie podatków, finansów i sądownictwa), rozwój społeczeństwa obywatelskiego, wymiany kulturalne, środki masowego przekazu, kształcenie i szkolenie, migracja, zwalczanie przestępczości zorganizowanej, handel ludźmi, terroryzm, pranie pieniędzy, oszustwa podatkowe, narkotyki oraz nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy, a także współpraca administracyjna, policyjna i sądowa. Ponadto współpraca w dziedzinie zarówno transportu morskiego jak i lotniczego również w zakresie wspólnego obszaru lotniczego może w istotny sposób przyczynić się do integracji KTZ z innymi krajami w ich regionie oraz do zacieśnienia stosunków między KTZ a Wspólnotą. W każdym razie możliwości działania we wspólnym interesie danego KTZ i UE (oraz sąsiadujących krajów rozwijających się) uzależnione są od możliwości i gotowości danego KTZ, aby rozwijać pewne zasoby i dzielić się nimi, od tego, jak interesujące są one dla UE, krajów sąsiadujących i innych potencjalnych partnerów, a także od tego, czy UE wykaże w danej dziedzinie gotowość do aktywniejszej współpracy z danym KTZ. W tym kontekście niezwykle istotne jest, aby uwzględnić ogromną różnorodność KTZ, a także ich sytuację uwarunkowaną izolacją z przyczyn geograficznych, politycznych czy innych. Inne ważne wyzwanie wiąże się z rolą i wpływem, jaki mają pewne kraje w różnych regionach, w których leżą KTZ - chodzi o kraje takie jak Stany Zjednoczone, Brazylia i Wenezuela w rejonie Karaibów, czy też Stany Zjednoczone, Japonia, Chiny, Australia i Nowa Zelandia na Pacyfiku. W 2003 r. KTZ i powiązane z nimi państwa członkowskie oświadczyły, że dążenie do prawdziwego partnerstwa powinno zostać wsparte zawarciem umowy (w razie konieczności uzupełnionej indywidualnymi protokołami), a nie przyjęciem decyzji przez Radę. Jednak niniejsza zielona księga nie uwzględnia takiej koncepcji, jako że art. 187 Traktatu WE wyraźnie określa, że szczegółowe zasady i procedury stowarzyszenia KTZ-WE powinny być ustalane Radę. Pytanie 3: W jaki sposób partnerstwo między KTZ a UE mogłoby stać się bardziej aktywne i oparte na większej wzajemności, we wspólnym interesie wszystkich partnerów? Jakie rzeczywiste obowiązki powinno nakładać to partnerstwo na KTZ oraz związane z nimi państwa członkowskie (w granicach ich uprawnień konstytucyjnych)? PL 12 PL

14 Pytanie 4: Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze obszary współpracy między KTZ i UE leżące we wspólnym interesie? Pytanie 5: Jaką korzyść mogłyby czerpać KTZ ze ściślejszej współpracy regionalnej i integracji? W jaki sposób można promować przekazywanie wiedzy i know-how między KTZ i ich sąsiadami? Pytanie 6: Jakie jest Państwa zdanie w kwestii możliwego pogłębienia dialogu politycznego między UE, KTZ i państwami członkowskimi z nimi powiązanymi, w szczególności w sytuacjach, w których interesy UE i danych KTZ byłyby rozbieżne? 3.2. Umowy handlowe między Wspólnotą i KTZ Nie można dokonać przeglądu obecnych umów handlowych między Wspólnotą a KTZ nie uwzględniając zmian, które mają miejsce w innych częściach świata i które wpływają na Wspólnotę i na same KTZ, na głównych partnerów handlowych KTZ, a w szczególności na sąsiadujące z nimi kraje AKP. Wspólnota od wielu lat konsekwentnie wspiera regionalną integrację gospodarczą krajów AKP, którą uważa za niezwykle istotną, ponieważ integracja w obrębie regionów oraz wielostronnych systemów handlowych oferuje nowe możliwości handlowe. Te z kolei mogą przyczynić się do wzrostu gospodarczego i stać się dla tych krajów drogą, która wyprowadzi je z ubóstwa. Na tym polega sedno logiki współpracy na rzecz rozwoju, leżącej u podstaw umów o partnerstwie gospodarczym, negocjowanych z krajami AKP. Faktem jest również, że teoretyczne korzyści, jakie czerpią KTZ z obecnego systemu handlowego dzięki preferencyjnemu dostępowi do rynku Wspólnoty, na skutek postępującej liberalizacji handlu w skali regionalnej i światowej coraz bardziej tracą na znaczeniu. Jest to proces nieunikniony, na który KTZ muszą się przygotować szczególnie dlatego, że już obecnie korzystają one z najkorzystniejszego systemu preferencji taryfowych, jaki Wspólnota kiedykolwiek przyznała i nie mają żadnej rzeczywistej możliwości uzyskania lepszego preferencyjnego dostępu do rynku UE. W tym kontekście Komisja od 2003 r. zachęca KTZ z regionu AKP oraz powiązane państwa członkowskie do tego, aby przeanalizowały swoje stanowisko w sprawie regionalnej integracji gospodarczej tych KTZ z sąsiadującymi krajami AKP, a następnie rozważyły, jakich korzyści i strat mogą oczekiwać te KTZ w wyniku uczestnictwa w takiej regionalnej integracji gospodarczej. Ma to również szczególne znaczenie w kontekście reguł pochodzenia, a dokładniej kumulacji pochodzenia między KTZ a AKP. Ponadto uaktualnienie reguł pochodzenia (przede wszystkim w odniesieniu do produktów rybołówstwa), dostosowane do szczególnej sytuacji KTZ, jak również wzmocnienie możliwości KTZ w zakresie wywiązywania się z obowiązków związanych z importem towarów do Wspólnoty, np. w dziedzinie sanitarnej i fitosanitarnej (co jest również kluczowym elementem umów o partnerstwie gospodarczym), mogłoby przyczynić się do zwielokrotnienia korzyści KTZ z systemu handlu KTZ-WE mimo obniżenia teoretycznej wartości ich preferencji taryfowych. Analogicznie, obecna procedura przeładunku również powinna stać się przedmiotem krytycznej oceny. W związku z dokumentem roboczym służb Komisji, znajdującym się w załączniku IV do niniejszej zielonej księgi, Komisja pragnie zapoznać się z Państwa opinią w następujących kwestiach: PL 13 PL

15 Pytanie 7.1: Które korzyści płynące z silniejszej regionalnej integracji gospodarczej mogłyby Państwa zdaniem pomóc KTZ w reakcji na globalizację oraz utratę znaczenia systemu preferencji handlowych łączącego je z Wspólnotą? Pytanie 7.2: W jaki sposób KTZ mogłyby prowadzić intensywniejszą wymianę handlową w skali regionalnej i w jaki sposób Wspólnota mogłaby się do tego przyczynić? Pytanie 8.1: Na czym Państwa zdaniem polega wartość dodana kumulacji pochodzenia KTZ-AKP? Pytanie 8.2: Które KTZ korzystają z kumulacji pochodzenia KTZ-AKP i jak często? Czy wiąże się ona ze sprowadzaniem surowców z krajów AKP i przerabianiem ich na miejscu w KTZ? Pytanie 8.3: W jaki sposób należy uaktualnić reguły pochodzenia, dostosowując je do konkretnej sytuacji różnych KTZ? Pytanie 9.1: Na czym Państwa zdaniem polega wartość dodana współpracy z KTZ w dziedzinach związanych z handlem i w jaki sposób współpraca ta może im pomóc w reagowaniu na wyzwania globalizacji i utratę znaczenia systemu preferencji handlowych łączącego je z Wspólnotą? Pytanie 9.2: W jaki sposób stowarzyszenie KTZ-WE mogłoby aktywniej przyczynić się do poprawy sytuacji w KTZ w tym zakresie? Pytanie 10.1: Na czym Państwa zdaniem polega prawdziwa wartość dodana obowiązującej procedury przeładunku, określonej w obecnie obowiązującej decyzji o stowarzyszeniu zamorskim? Pytanie 10.2: W jaki sposób można by zmienić stowarzyszenie KTZ-WE, aby przyczyniało się ono skuteczniej do promowania rozwoju infrastruktury transportowej (lotniczej, drogowej i portowej)? Pytanie 10.3: Czy mają Państwo jakieś propozycje co do innych sposobów podniesienia konkurencyjności infrastruktury portowej KTZ, która jest dobrze rozwinięta, lecz nieużytkowana w dostatecznym stopniu? 3.3. Szczególne cechy charakterystyczne KTZ Dnia 2 października 1997 r., na konferencji przedstawicieli rządów państw członkowskich, na której przyjęto Traktat z Amsterdamu, wydano również oświadczenie w sprawie KTZ. Wzywało ono do dokonania przeglądu zasad stowarzyszenia KTZ-WE, między innymi w celu lepszego uwzględnienia różnorodności i szczególnych cech charakterystycznych poszczególnych KTZ 13. W rezultacie decyzja o stowarzyszeniu zamorskim z 2001 r. wprowadziła w tym zakresie liczne zmiany. O ile w ramach 8. EFR pomoc podlegająca programowaniu była podzielona między francuskie, niderlandzkie i brytyjskie KTZ jako grupę, a poszczególne państwa członkowskie były odpowiedzialne za rozdział tych środków 13 Deklaracja nr 36 w sprawie krajów i terytoriów zamorskich, załączona do Aktu Końcowego konferencji przedstawicieli rządów państw członkowskich, na której przyjęto Traktat z Amsterdamu (Dz. U. C 340, ). PL 14 PL

16 pomiędzy swoje KTZ, decyzja o stowarzyszeniu zamorskim z 2001 r. wprowadziła możliwość przyznawania pomocy finansowej Wspólnoty bezpośrednio danemu KTZ oraz nadała większe znaczenie zasadzie pomocniczości w zarządzaniu instrumentem finansowym. Decyzja zawiera również postanowienia dotyczące potrzeb najbardziej odizolowanych i najsłabiej rozwiniętych KTZ. Niemniej jednak w oparciu o doświadczenie nabyte od tamtego czasu i bez uszczerbku dla pytań poruszonych powyżej, należy dokonać krytycznej oceny innych wyzwań, które wypływają ze zróżnicowania KTZ oraz ich słabości. W związku z dokumentem roboczym służb Komisji znajdującym się w załączniku V do niniejszej zielonej księgi, Komisja pragnie zapoznać się z Państwa opinią w następujących kwestiach: Pytanie 11: W jaki sposób Wspólnota, promując zrównoważony rozwój KTZ, powinna uwzględniać rzeczywiste słabości KTZ, cechujące je jako gospodarki funkcjonujące na małych wyspach? Pytanie 12: Jak odnoszą się Państwo do pomysłu stworzenia indeksu, na podstawie którego dokonywana będzie ocena względnych słabości KTZ i który umożliwi porównania nie tylko w obrębie KTZ, lecz również porównania z innymi krajami i terytoriami? Jeżeli taki indeks zostanie stworzony, jakie kryteria powinno się stosować? Pytanie 13: Biorąc pod uwagę zagrożenia, na jakie narażone są liczne KTZ w związku z klęskami żywiołowymi, w jaki sposób strategie obniżania ryzyka wystąpienia klęsk żywiołowych powinny stanowić element przyszłych stosunków KTZ-UE? Pytanie 14: W jaki sposób można by zmienić stowarzyszenie KTZ-WE, aby lepiej uwzględnić różnice pomiędzy KTZ, lecz jednocześnie nie powiększyć obciążeń administracyjnych KTZ ani Komisji? 4. WNIOSKI Traktat WE stanowi, że celem stowarzyszenia KTZ ze Wspólnotą jest promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego KTZ oraz ustanowienie ścisłych stosunków gospodarczych między nimi i Wspólnotą jako całością. Ponadto Traktat WE określa cele związane z handlem oraz podstawowe zasady stowarzyszenia. Niemniej jednak Traktat pozostawia bardzo duże pole do manewru, jeżeli chodzi o możliwość modernizacji stosunków między UE a KTZ, w celu dostosowania ich z uwzględnieniem warunków w danej dziedzinie, szczególnej sytuacji KTZ jako gospodarek funkcjonujących na małych wyspach i położonych w różnych częściach świata, potencjału, jaki oferują, szerszego kontekstu międzynarodowego i regionalnego oraz wyjątkowego statusu KTZ w stosunkach ze Wspólnotą. Celem niniejszej zielonej księgi jest przygotowanie rozwiązań na przyszłość, dlatego powinna ona pobudzić szeroką debatę publiczną na temat istotnych kwestii związanych z każdą formą modernizacji stowarzyszenia KTZ-WE. Dzięki niej Komisja będzie mogła określić stosowną strategię polityczną na podstawie jak największej ilości informacji. Komisja dąży do zdefiniowania nowej, długoterminowej strategii stowarzyszenia KTZ ze Wspólnotą, która częściowo lub w całości zastąpi obecną strategię po wygaśnięciu obecnie obowiązującej decyzji o stowarzyszeniu zamorskim w dniu 31 grudnia 2013 r. Pozostaje to bez uszczerbku dla wprowadzenia możliwych zmian w decyzji przed końcem 2011 r. zgodnie z jej art. 62. PL 15 PL

17 Okres konsultacji społecznej rozpocznie się dnia 1 lipca 2008 r., a zakończy dnia 17 października 2008 r. Komisja Europejska zaprasza Państwa do przesyłania uwag i komentarzy przy pomocy elektronicznego formularza odpowiedzi znajdującego się na stronie internetowej Komisji Europejskiej pod adresem: Komisja dokładnie przeanalizuje wszelkie uwagi i komentarze w ramach opracowywania i określania nowej strategii wobec KTZ, a dokładniej pod kątem stwierdzenia czy i w jakim stopniu przedstawione poglądy mogą zostać uwzględnione w przyszłych propozycjach dotyczących strategii politycznych w odniesieniu do KTZ. Wszelkie uwagi i komentarze zostaną opublikowane w internecie wraz z danymi podmiotu, od którego pochodzą, chyba że publikacja w tej formie mogłaby naruszyć słuszne interesy tego podmiotu. W takiej sytuacji uwagi i komentarze mogą zostać opublikowane anonimowo. W innym przypadku Komisja zaniecha publikacji oraz nie uwzględni danych uwag i komentarzy. Organizacje proszone są o podanie swoich danych. Komisja potwierdzi odbiór wszelkich otrzymanych uwag i komentarzy, niekoniecznie jednak udzieli indywidualnej odpowiedzi co do ich treści. Uzasadnienia towarzyszące wnioskom legislacyjnym lub komunikatom Komisji w sprawie stosunków między UE a KTZ będą zawierały wyniki niniejszych konsultacji oraz wyjaśnienia dotyczące sposobu, w jaki je uwzględniono. Ma to na celu dostarczenie odpowiednich informacji na temat wyniku konsultacji stronom, które przesłały uwagi i komentarze oraz ogółowi społeczeństwa,. Zachęcamy Państwa do korzystania z elektronicznego formularza odpowiedzi, który ułatwia analizę uwag i komentarzy przesłanych w ramach procesu konsultacji. Możliwe jest jednak również przesyłanie uwag i komentarzy pocztą na następujący adres: Zielona księga w sprawie przyszłych stosunków między UE a KTZ European Commission Directorate-General Development and Relations with African, Caribbean and Pacific States DG DEV/D/1 SC-15 07/130 B-1049 Brussels Wszelkie pytania należy kierować na adres poczty elektronicznej: DEV-DIR-D@ec.europa.eu PL 16 PL