SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2016) 79 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY w sprawie wdrażania pomocy finansowej świadczonej krajom i terytoriom zamorskim w ramach 11. Europejskiego Funduszu Rozwoju PL PL

2 Wprowadzenie Decyzja o stowarzyszeniu zamorskim 1 ustanawia ramy prawne regulujące stosunki między krajami i terytoriami zamorskimi (KTZ) 2, państwami członkowskimi, z którymi KTZ są powiązane, i Unią Europejską. Zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej 3 (TFUE) decyzja o stowarzyszeniu zamorskim ma na celu wspieranie zrównoważonego rozwoju KTZ oraz promowanie wartości Unii na całym świecie. Unia zapewnia wsparcie finansowe KTZ w ramach stowarzyszenia, głównie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR), w wysokości 364,5 mln EUR przyznanych w ramach 11. EFR-KTZ na okres programowania Celem niniejszego sprawozdania jest przedstawienie postępów we wdrażaniu pomocy finansowej świadczonej KTZ w ramach 11. EFR zgodnie z art. 91 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. Na obecnym etapie wdrażania pomocy główny nacisk kładzie się na ustalenie kierunków i koncepcji programu. W miarę jak wdrażanie operacyjne nabiera tempa i dane stają się dostępne, przyszłe sprawozdania będą sukcesywnie koncentrować się na wynikach i wpływie pomocy zgodnie z decyzją o stowarzyszeniu zamorskim. Środki finansowe w ramach 11. EFR-KTZ Zgodnie z załącznikiem II decyzji o stowarzyszeniu zamorskim przydział środków dostępnych w ramach 11. EFR-KTZ na rzecz KTZ przedstawia się następująco: 229,5 mln EUR na przydziały terytorialne (dwustronne); 100 mln EUR na współpracę i integrację regionalną; 21,5 mln EUR na finansowanie pomocy humanitarnej i pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych lub pomocy w przypadku wahań poziomu przychodów z wywozu; 5 mln EUR na finansowanie dotacji na spłatę odsetek i pomocy technicznej w ramach instrumentu inwestycyjnego KTZ, którym zarządza Europejski Bank Inwestycyjny. 8,5 mln EUR na badania i pomoc techniczną zgodnie z art. 81 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. Zgodnie z kryteriami ustanowionymi w decyzji o stowarzyszeniu zamorskim szesnaście KTZ spełnia warunki, by uzyskać środki z przydziału terytorialnego w ramach 11. EFR- 1 Decyzja Rady 2013/755/UE w sprawie stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Unią Europejską. 2 Do krajów i terytoriów zamorskich UE należą Grenlandia, Nowa Kaledonia i terytoria zależne, Polinezja Francuska, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne, wyspy Wallis i Futuna, Saint Pierre i Miquelon, Saint-Barthélemy, Aruba, Bonaire, Sint Eustatius i Saba, Curaçao, Sint Maarten, Anguilla, Kajmany, Falklandy, Georgia Południowa i wyspy Sandwich Południowy, Montserrat, Pitcairn, Święta Helena i terytoria zależne, Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, wyspy Turks i Caicos, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Bermudy. 3 Część czwarta Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (C 326/47) z Umowa wewnętrzna między przedstawicielami rządów państw członkowskich Unii Europejskiej, zebranymi w Radzie, w sprawie finansowania pomocy unijnej na podstawie wieloletnich ram finansowych na lata zgodnie z umową o partnerstwie AKP-UE oraz w sprawie przydzielania pomocy finansowej dla krajów i terytoriów zamorskich, do których stosuje się część czwartą Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (L210/1 z ). 2

3 KTZ 5. Należy zauważyć, że Grenlandia otrzymuje wsparcie finansowe bezpośrednio z budżetu ogólnego UE na podstawie decyzji w sprawie Grenlandii 6. Programy regionalne mają na celu zacieśnienie współpracy między KTZ w tym samym regionie i stawianie czoła podobnym wyzwaniom i wyznaczanie zbliżonych priorytetów. Działania finansowane w ramach regionalnego przydziału środków służą szczegółowemu opracowaniu i wdrożeniu kompleksowych programów i projektów regionalnych w celu podołania wspomnianym wyzwaniom. Aktywnie zachęca się do tworzenia partnerstw w ramach innych źródeł finansowania, w tym innych instrumentów finansowych Unii, w drodze współpracy z państwami sąsiednimi AKP lub państwami trzecimi, a także regionami najbardziej oddalonymi UE. Proces programowania w ramach 11. EFR-KTZ Decyzją o stowarzyszeniu zamorskim 7 ustanowiono proces programowania dotyczący KTZ. W przeciwieństwie do grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (grupy państw AKP) programowanie nie opiera się na krajowych programach orientacyjnych, lecz na jednostopniowym procesie, tj. szczegółowym opracowaniu dokumentu programowego, który obejmuje dwa elementy: a) strategię działania UE i b) dokument(-y) w sprawie działania. W celu zatwierdzenia dokumentów programowych KTZ wymagana jest tylko jedna formalna decyzja Komisji obejmująca zarówno kierunki strategiczne, jak i szczegółową koncepcję programu. Oznacza to, że dokumentu programowego nie można przyjąć zanim strategia i dokument w sprawie działania nie zostaną dopracowane i formalnie uzgodnione. Wsparcie budżetowe (podobnie jak w przypadku 10. EFR) pozostaje preferowanym trybem wdrażania w KTZ. KTZ ponoszą główną odpowiedzialność za tworzenie dokumentów programowych, w tym ustanowienie priorytetów stanowiących podstawę ich strategii i zapewnienie niezbędnych konsultacji na poziomie lokalnym. KTZ udzielono szczegółowych wytycznych, pomocnych przy realizowaniu różnych aspektów procesu programowania na okres : Opracowano szczegółowe instrukcje dotyczące programowania dla KTZ, które służyły krajom i terytoriom zamorskim jako podstawa działania. Wspomniane wytyczne obejmują zarówno kierunki działania, jak i specjalnie utworzone w tym celu szablony związane z różnymi etapami procesu szczegółowego opracowywania dokumentu programowego. Wytyczne dotyczące wsparcia budżetowego UE zawierają szczegółowe wytyczne co do zatwierdzania operacji wsparcia budżetowego i zarządzania takimi operacjami w KTZ. W celu promowania współpracy między KTZ, AKP/krajami sąsiednimi i regionami 5 Załącznik 1 do niniejszego sprawozdania obejmuje orientacyjny wykaz poszczególnych przydziałów terytorialnych i regionalnych. 6 Decyzją Rady 2014/137/UE w sprawie stosunków między Unią Europejską, z jednej strony, a Grenlandią i Królestwem Danii, z drugiej strony przyznaje się środki w wysokości 217,8 mln EUR na okres na rzecz współpracy między Unią i Grenlandią w obszarze wspólnego zainteresowania. 7 Część czwarta decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. 3

4 najbardziej oddalonymi sporządzono notę wytyczającą kierunki działania, by zachęcić do realizowania wspólnych projektów finansowanych ze środków EFR i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Podjęte konsultacje Między KTZ i Komisją odbyły się szeroko zakrojone konsultacje. Programowanie na rzecz KTZ rozpoczęto w trakcie 12. Forum KTZ-UE, które miało miejsce w grudniu 2013 r., po przyjęciu decyzji o stowarzyszeniu zamorskim i odnośnych ram finansowych. Komisja przedstawiła KTZ i państwom członkowskim, z którymi KTZ są związane, orientacyjne przydziały finansowe i instrukcje dotyczące programowania oraz zainicjowała konsultacje z uwagi na porozumienie w sprawie potencjalnych sektorów współpracy. Następnie odbyły się seminaria poświęcone konkretnym zagadnieniom, by zastanowić się nad wspólnymi priorytetami i celami. W państwach Karaibów i Pacyfiku zorganizowano pod egidą Komisji, odpowiednio w listopadzie 2014 r. i lutym 2015 r., regionalne konferencje KTZ z udziałem państw AKP, organizacji regionalnych i, w stosownych przypadkach, regionów najbardziej oddalonych. Konferencje zaowocowały konkretnymi wnioskami wysuniętymi przez KTZ, dotyczącymi ewentualnych kluczowych sektorów objętych pomocą finansową i elementów podrzędnych oraz promowanej współpracy regionalnej z podmiotami nienależącymi do KTZ, gdyż wszystkie podmioty regionalne wykazały duże zainteresowanie opracowaniem projektów partnerskich. Opierając się na przykładzie stowarzyszenia ustanowionego na mocy decyzji o stowarzyszeniu zamorskim, zastanowiono się głębiej nad strategicznymi priorytetami i kluczowymi sektorami. Na poziomie technicznym, zorganizowano w latach dziewięć spotkań trójstronnych między Komisją, przedstawicielami KTZ i państwami członkowskimi, z którymi KTZ są powiązane, w toku których zaproponowano możliwość podjęcia dialogu między Komisją i KTZ. W styczniu 2015 r. zwołano grupę roboczą partnerstwa na temat środowiska i zmiany klimatu, oferując w ten sposób platformę dla wstępnych dyskusji między KTZ poświęconych programowi tematycznemu. Na poziomie politycznym, w lutym 2015 r. odbyło się 13. Forum KTZ-UE. Dyskusje prowadzone w kontekście dwóch okrągłych stołów stanowiły okazję do podjęcia dialogu poświęconego programowi tematycznemu i skutkowały przyjęciem przez KTZ porozumienia w sprawie proponowanych przez nie kluczowych sektorów w tej kwestii, co znalazło odzwierciedlenie w konkluzjach przyjętych przez forum. Przy okazji forum odbyły się ponadto spotkania trójstronne między Komisją, terytorialnymi/regionalnymi urzędnikami zatwierdzającymi w imieniu KTZ i państwami członkowskimi, z którymi KTZ są powiązane. Dyskusje te były okazją do zastanowienia się nad wykorzystaniem zasobów finansowych i do zaplanowania dalszych kroków na poziomie poszczególnych KTZ, jak również na poziomie regionalnym, a ich efektem było mianowanie regionalnych urzędników zatwierdzających w związku z programami regionalnymi i tematycznymi. 4

5 Proces programowania jest także aktywnie wspierany w postaci pomocy technicznej. Dotychczas 13 krajów i terytoriów skorzystało bądź obecnie korzysta z takiej pomocy technicznej. Jest ona finansowana z środków w ramach 10. i 11. EFR-KTZ, przy czym zasoby w drugim przypadku wynikają z pierwszej decyzji w sprawie finansowania podjętą odnośnie do środków w ramach 11. EFR-KTZ transza w wysokości 3 mln EUR w ramach instrumentu 8 ustanowionego zgodnie z przepisami art. 81 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. Sytuacja w 2015 r. W 2015 r. w efekcie wspomnianych konsultacji i udzielonej pomocy technicznej na wstępnych etapach programowania osiągnięto znaczny postęp. Ustalono strategiczne kierunki programów i zaproponowano kluczowe sektory w odniesieniu do wszystkich programów, zarówno tych terytorialnych, jak i regionalnych/tematycznych. Jeśli chodzi o przydziały terytorialne, większość KTZ zaproponowała wsparcie budżetowe jako tryb wdrażania. W ten sposób odniesiono się do doświadczeń związanych z 10. EFR-KTZ, natomiast w niektórych przypadkach oznacza to pozytywne odejście od wcześniej stosowanego trybu wdrożenia projektu, zwłaszcza w przypadku takich KTZ jak Bonaire, Curaçao, Polinezja Francuska, Saba, Sint Eustatius, Wallis i Futuna. We wszystkich przypadkach Komisja dokona oceny kryteriów kwalifikowalności dotyczących korzystania ze wsparcia budżetowego. Zaproponowane kluczowe sektory, które otrzymają przydziały terytorialne, są wyraźnie pogrupowane według najważniejszych tematów, które zasadniczo obejmują: kwestie związane ze środowiskiem naturalnym, zmianę klimatu, energię odnawialną i obniżenie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi (zagadnienia te dotyczą pięciu spośród szesnastu KTZ z orientacyjnymi przydziałami terytorialnymi i obejmują 21 % wszystkich przydziałów terytorialnych w ramach 11. EFR-KTZ); rozwój społeczny (młodzież) lub zatrudnienie/integrację zawodową oraz edukację/szkolenia zawodowe (zagadnienia te dotyczą pięciu spośród szesnastu KTZ i stanowią 33 % orientacyjnych przydziałów terytorialnych w ramach 11. EFR-KTZ); turystykę zrównoważoną (zagadnienie te dotyczy trzech spośród szesnastu KTZ i stanowi 26 % orientacyjnych przydziałów terytorialnych w ramach 11. EFR-KTZ); łączność i dostępność / rozwój cyfrowy (zagadnienia te dotyczą trzech spośród szesnastu KTZ i stanowią 20 % orientacyjnych przydziałów terytorialnych w ramach 11. EFR-KTZ). Powyższe priorytety są zbieżne z celem, jakim jest zrównoważony rozwój, i tym samym odnoszą się do trzech filarów rozwoju, tj. rozwoju gospodarczego, rozwoju społecznego i ochrony środowiska, zgodnie z celami nakreślonymi w decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. 8 Decyzja Komisji w sprawie indywidualnego środka na rzecz Krajów i Terytoriów Zamorskich w związku z Instrumentem Współpracy Technicznej, który ma być finansowany z Instrumentu Pomostowego Europejskiego Funduszu Rozwoju, C(2015) 307 final z

6 Co istotne, priorytety te wyraźnie pokrywają się z priorytetami polityki Unii przedstawionymi w strategii Europa , tj. 10-letniej strategii UE na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, której celem jest osiągnięcie inteligentnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Analogicznie, w przypadku programów regionalnych pojawił się wniosek w sprawie wyraźnego skoncentrowania zasobów wokół ograniczonej liczby priorytetów; mają one zarówno zakres transgraniczny, jak i międzysektorowy. Ponadto należy zauważyć, że na podstawie kluczowych sektorów, zaproponowanych Komisji przez KTZ, we wszystkich geograficznych programach regionalnych kładzie się nacisk na środowisko i zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych. Umożliwiłoby to znaczną komplementarność z tematycznym elementem, a także z innymi programami finansowanymi przez Unię, takimi jak BEST 2.0, finansowanymi w ramach programu Globalne dobra publiczne i reagowanie na wyzwania o skali światowej. 9 Komunikat Komisji: Europa 2020 strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, COM(2010) 2020 final. 6

7 Odnośne wnioski w sprawie kluczowych sektorów są następujące: Karaiby: zrównoważona energia i różnorodność biologiczna mórz; Ocean Spokojny: środowisko i zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi (podsektory: zmiana klimatu i bioróżnorodność); Ocean Indyjski: obserwowanie i ochrona ekosystemu lądowego i morskiego oraz zarządzanie nim; Program tematyczny (wszystkie KTZ): zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych. Podsektory obejmują: a) zmianę klimatu, w tym zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i b) zrównoważoną energię. Europejski Bank Inwestycyjny. W ramach instrumentu inwestycyjnego KTZ 10 przydziałem w wysokości 5 mln EUR zarządza EBI, by finansować dotacje na spłatę odsetek i pomoc techniczną (ze środków 11. EFR-KTZ). W 2015 r. EBI zawarł jedną umowę pożyczki z Nową Kaledonią, zapewniającą dotacje na spłatę odsetek od pożyczki w wysokości 20 mln EUR przeznaczonej na realizację projektu modernizacji szpitala. Decyzja o stowarzyszeniu zamorskim przewiduje również dalsze finansowanie (do kwoty 100 mln EUR) przez EBI z zasobów własnych 11. Nie podjęto wprawdzie żadnych decyzji w związku z tym finansowaniem, ale zainicjowano wewnętrzne procesy decyzyjne dotyczące regionalnej linii kredytowej dla KTZ, a także inwestycji w Sint Maartin, które mają zostać zakończone w 2016 r. Perspektywy Zważywszy na osiągnięte dotychczas postępy wyznaczony cel polegający na przyjęciu decyzji w sprawie finansowania i zatwierdzeniu dokumentów programowych dla KTZ w IV kw r. pozostaje realistyczny. Aby dotrzymać powyższego terminu, ważne jednak będzie utrzymanie dynamiki w 2016 r. KTZ muszą dopilnować, by przedkładane projekty dokumentów programowych odznaczały się wysoką jakością i opierały się na dobrze opracowanych programach i odpowiedniej polityce lokalnej i ramach strategicznych. Ma to szczególne znaczenie w przypadku programów regionalnych i tematycznych, gdzie konieczna będzie sprawniejsza koordynacja przez zainteresowane KTZ. 10 Ustanowiony w załączniku II C do decyzji Rady 2001/822/WE, finansowany ze środków EFR w celu promowania ekonomicznie opłacalnych przedsiębiorstw. 11 Załącznik III do decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. 7