Dr Marek Koenner, radca prawny. Błąd medyczny cz. I

Transkrypt

1 Dr Marek Koenner, radca prawny Błąd medyczny cz. I

2 Statystyka (źródło: medicalnet.pl) W 1991 r. do sądów rejonowych i okręgowych trafiło 260 pozwów, z czego 80 uznano za uzasadnione. W roku 1999 roku wniesiono ich już 968 z których uwzględniono 509. (w 32 przypadkach strony zawarły ugodę) zaś 207 pozwów oddalono. Natomiast w 2010 roku do sądów wpłynęło ogółem spraw. Rozpatrzonych zostało 740. W 187 sprawach sądy uwzględniły w całości lub częściowo roszczenia powodów.

3 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 marca 2011 r. (I ACa 36/11, Lex nr ) Żądanie powódka domagała się początkowo zasądzenia kwoty zł tytułem odszkodowania i kwoty zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę Wyrok sądu I instancji W ocenie Sądu Okręgowego powódka nie wykazała przesłanek odpowiedzialności za uszkodzenie ciała, zebrany materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie błędu w sztuce lekarskiej, nie ma więc związku przyczynowego między szkodą a zachowaniem personelu szpitala podczas porodu. Dlatego Sąd oddalił powództwo.

4 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 marca 2011 r. (I ACa 36/11, Lex nr ) Postępowanie przed sądem I instancji sądem okręgowym Lekarka prowadząca poród I.K. (będąca ordynatorem tego Oddziału Położniczego) opiekowała się pacjentką w ciąży Wobec spornych stanowisk stron w kwestii wystąpienia błędu medycznego skutkującego odniesionym przez powódkę uszczerbkiem na zdrowiu Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłych lekarzy. Sąd uznał, że małoletnia powódka była potem prawidłowo leczona zachowawczo przez rehabilitację i fizykoterapię.

5 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 marca 2011 r. (I ACa 36/11, Lex nr ) Apelacja powódki w szpitalu nastąpiło zaniedbanie polegające na niewykonaniu badania USG, które pozwoliłoby rozstrzygnąć czy nie występuje cecha makrosomii płodu i podjąć decyzję o porodzie przez cesarskie cięcie, po wystąpieniu dystocji barkowej położna usiłowała wycisnąć rodzony płód z kanału rodnego stosując niedopuszczalny ucisk na brzuch rodzącej przy pomocy przedramienia ułożonego na brzuchu rodzącej, co wynika z zeznań A.Z., ( )

6 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 marca 2011 r. (I ACa 36/11, Lex nr ) Apelacja powódki (c.d.) nacięcie krocza było za małe, a nacisk zewnętrzny na jamę brzuszną rodzącej spowodował, że proste stanie barków zostało przesunięte w inny trudniejszy do odwrócenia stan, zmuszający do stosowania gwałtownych i forsownych działań manualnych prowadzących do naciągnięcia kręgosłupa odcinka szyjnego i do zerwania gałęzi przedsplotowych z tego odcinka, a w konsekwencji całkowity niedowład kończyny górnej prawej, co wynika z zeznań świadka I.K.

7 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 marca 2011 r. (I ACa 36/11, Lex nr ) Sąd II instancji sąd apelacyjny fragmenty uzasadnienia (1) ( ) lekarz R.F. w opinii wydanej na zlecenie rodziców powódki wyraził pogląd, że pracownik szpitala dopuścił się gwałtownych czynów ciągnąc główkę ku dołowi z przekroczeniem adekwatnych sił i spowodował zerwanie gałęzi rdzeniowych, które tworzą splot ramienny w okolicy przedkręgosłupowej Nie ma podstaw do uznania opinii biegłego sądowego A.Z. za niewiarygodną. Niesporne jest, że drugi, mocniejszy ucisk nadłonowy doprowadził do porodu i był zabiegiem ratującym życie powódki. Biegły nie dopatrzył się rażących zaniedbań czy niedbałości ze strony personelu medycznego, które mogłyby mieć wpływ na powstałą sytuację.

8 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 marca 2011 r. (I ACa 36/11, Lex nr ) Sąd II instancji sąd apelacyjny fragmenty uzasadnienia (2) Obie opinie - wraz z opiniami uzupełniającymi i ustnymi - są szczegółowe, odnoszą się do wszystkich istotnych zagadnień, są z sobą zgodne i nie pozostają w sprzeczności z innymi dowodami. Można jeszcze dodać, że biegli wydający opinie pochodzą z innego województwa, więc nieuprawniona jest mogąca wynikać z apelacji sugestia o jakichkolwiek powiązaniach ich z personelem szpitala odbierającego poród. Jednym z warunków odpowiedzialności jest wina, która musi być wykazana. Sam fakt, że przy bardzo trudnym porodzie doszło do porażenia splotu barkowego u powódki, nie przesądza automatycznie o winie personelu prowadzącego poród, a zatem o odpowiedzialności pozwanych.

9 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 marca 2011 r. (I ACa 36/11, Lex nr ) Teza Szpital nie może ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej za każde powikłanie występujące w toku leczenia pacjenta lub w toku porodu, gdyż wiązało by się to z jego odpowiedzialnością absolutną (444 1 i 2 k.c. oraz k.c.). Warunkiem jego odpowiedzialności jest przypisanie mu winy za powstanie szkody (art. 415 k.c.)

10 Prawo materialne a prawo formalne Prawo materialne - normy prawne bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określające przesłanki (fakty) powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie. Do prawa materialnego zalicza się również normy prawne regulujące określone obowiązki, zakazy lub nakazy i przewidujące określone sankcje za ich nieprzestrzeganie. Prawo materialne jest ściśle związane z prawem procesowym, bez którego istnienia to pierwsze nie mogłoby być egzekwowane. Np. Kodeks cywilny Prawo formalne, procesowe - zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej. Prawo formalne urzeczywistnia normy prawa materialnego i pozwala na ich egzekwowanie. Dotyczy ono m.in. wszczynania postępowania, pism procesowych, dowodów,środków odwoławczych oraz innych instytucji procesowych. Np. Kodeks postępowania cywilnego

11 Błąd medyczny Definicja sformułowana przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 1 kwietnia 1955 r. (IV CR 39/54, Lex nr ) Błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym. Zaniedbania lekarza w zakresie obowiązków otoczenia chorego opieką oraz w zakresie organizacji bezpieczeństwa higieny i opieki nad chorym nie są błędem w sztuce lekarskiej.

12 Błąd medyczny Poglądy orzecznictwa: Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował lub mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej

13 Błąd medyczny Rodzaje błędów błąd medyczny sensu stricto: diagnostyczny polega na bądź na mylnym stwierdzeniu nieistniejącej choroby (błąd pozytywny), bądź częściej na nierozpoznaniu rzeczywistej choroby pacjenta, co prowadzi do pogorszenia jego zdrowia; terapeutyczny - w przypadku wyboru niewłaściwej metody lub wadliwego sposobu leczenia, nienależycie dokonanej operacji, poszerzenia pola operacyjnego bez takiej konieczności. Błędem terapeutycznym może być również podjęcie zabiegu operacyjnego mimo przeciwwskazań lekarskich;

14 Błąd medyczny Rodzaje błędów błąd medyczny sensu largo: techniczny polega na niewłaściwym wykonaniu zabiegu lub badania diagnostycznego; organizacyjny związany z funkcjonowaniem podmiotu leczniczego, a polega na wadliwym jego funkcjonowaniu z punktu widzenia obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa.

15 Błąd medyczny Wg prof. M. Nesterowicza zaniedbania niefachowe to nie są błędy medyczne Kategorią spraw mieszczącą się poza powszechnie funkcjonującą kategorią błędów medycznych są różnego rodzaju zaniedbania niefachowe. Niekiedy jednak sądy traktują błędy i zaniedbania w sposób całościowy. Za błąd w sztuce lekarskiej uznano w orzecznictwie sądowym nieprawidłowe wykonanie znieczulenia podczas operacji wycięcia wyrostka robaczkowego, co w konsekwencji spowodowało u pacjenta trwale uszkodzenia nerwu piszczelowego, strzałkowego oraz kulszowego.

16 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr ) Teza: Zakład opieki zdrowotnej (szpital) ponosi odpowiedzialność za błędy organizacyjne i zaniedbania personelu medycznego oraz za naruszenie standardów postępowania i procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, skutkiem czego są poważne szkody doznane przez pacjenta.

17 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr ) Żądanie: Działający imieniem całkowicie ubezwłasnowolnionej M.K. opiekun A.K. domagał się od Zespołu Opieki Zdrowotnej w K. Samodzielnego Publicznego ZOZ, D.M. i A.F. zasądzenia w ( ) kwoty zł z ustawowymi odsetkami oraz renty w wysokości po zł miesięcznie, ustalenie odpowiedzialności pozwanych za szkody, jakie mogą ujawnić się w przyszłości oraz zasądzenie kosztów procesu. Na dochodzone roszczenie składa się kwota zł stanowiąca zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, kwota zł niezbędna na koszty leczenia i specjalistyczną opiekę medyczną.

18 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr ) Twierdzenie powoda: ( ) w dniu 2 czerwca 2003 r., w następstwie zastosowania w trakcie porodu znieczulenia zewnątrzoponowego, doszło do zatrzymania akcji serca, ustania oddechu, a mimo podjętej reanimacji powódka nie odzyskała dotąd przytomności. Było to wynikiem niewłaściwego nadzoru nad pacjentem placówki leczniczej, niedołożenia należytej staranności ze strony pozwanych lekarzy.

19 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr ) Elementy stanu faktycznego: Pozwani A.F. i D.M. są lekarzami pracującymi w Zakładzie Opieki Zdrowotnej w K., przy czym w dniu porodu pozwana anestezjolog pełniła dyżur, zaś ginekolog A.F. przybył na życzenie powódki. Przed godz zgłosił się na oddział pozwany A.F., który prywatnie zajmował się powódką podczas przebiegu ciąży. Uzgodnił z rodzącą, że poród odbędzie się w znieczuleniu i po godz położna odwiozła powódkę do anestezjologa dyżurnego, pozwanej D.M., która dokonała wywiadu co do przeciwwskazań w zakresie znieczulenia, przeprowadziła badania i otrzymała pisemną zgodę powódki na wykonanie znieczulenia.

20 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr ) Elementy stanu faktycznego: Pozwany A.F. sprawdził czy powódka nie krwawi i tuż po północy opuścił oddział. Powódka usnęła za chwilę, obudziła się informując męża, że ciężko się jej oddycha. Ponownie usnęła, a po pojawieniu się chrapania, mąż zawiadomił położną. Ta, po stwierdzeniu mocnego snu, zadzwoniła do pozwanej D.M. Następnie mąż powódki powiadomił położną, że żona przestała oddychać. Pierwszy podjął akcję ratowniczą dyżurujący lekarz M.L., do której przyłączyła się pozwana D.M., a następnie chirurg A.N. Dopiero po ok. 15 minutach i przeprowadzeniu zabiegu defibrylacji uzyskano akcję serca i śladowy oddech. Po przewiezieniu powódki na oddział intensywnej terapii podłączono ją do respiratora, zaś w dniu następnym w stanie nieprzytomności i niewydolności oddechowej do Szpitala nr 2 w R., skąd 16 lipca 2003 r. przekazana została na oddział neurologii.

21 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr ) Elementy stanu faktycznego: Analizując opinię A.N. uznać należy, że zaistniałe zdarzenie było następstwem błędów organizacyjnych i zaniedbań zatrudnionego personelu. Zaginięcie karty obserwacyjnej pacjentki, niewłaściwie prowadzona dokumentacja anestezjologiczna, niezastosowanie specjalistycznego sprzętu jest tylko potwierdzeniem trafności wyprowadzonych wniosków. Nawet przy ograniczonych danych co do ilości stosowanego preparatu znieczulającego można, mimo wszystko, stwierdzić, że druga dawka w stosunku do potrzeb była za duża, co mogło doprowadzić do porażenia mięśni oddechowych, w tym międzyżebrowych i w efekcie zatrzymania oddechu.

22 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr ) Elementy stanu faktycznego: Poważnym błędem było po zakończonym porodzie pozostawienie powódki bez fachowego nadzoru, zwłaszcza wobec zastosowanego niedawno znieczulenia. W fazie ratowania pacjentki nie podjęto jednocześnie czynności sztucznej wentylacji płuc i masażu serca, akcję prowadził chirurg, a nie anestezjolog, zaś w momencie rozpoczęcia reanimacji zespół nie dysponował odpowiednim sprzętem, zamiast centralnego podania adrenaliny zastosowano dożylne, przez co nie uzyskano szybkiego, efektywnego działania względnie nastąpiło ono z opóźnieniem.

23 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr ) Zasądzone roszczenie: Analizując zarówno rozmiar cierpień i bólu, nieodwracalne skutki w stanie zdrowia powódki, młodej kobiety, która utraciła radość życia i macierzyństwa, to stosownym zadośćuczynieniem do doznanej krzywdy jest kwota zł, którą należało zasądzić z ustawowymi odsetkami od daty wyrokowania (art i art. 448 k.c.). Zsumowane wydatki związane z procesem leczenia wyniosły zł (...). Renta na przyszłość ustalona została w niewygórowanej kwocie zł miesięcznie.

24 Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza I. Odpowiedzialność karna II. Odpowiedzialność zawodowa III. Odpowiedzialność dyscyplinarna IV. Odpowiedzialność pracownicza V. Odpowiedzialność cywilna

25 Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza Odpowiedzialność karna przesłanki 1. działanie lekarza będzie sprzeczne z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy medycznej; 2. wystąpi skutek w postaci śmierci pacjenta, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, innego naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia; 3. zaistnieje związek przyczynowy pomiędzy działaniem lekarza a skutkiem, weryfikowany poprzez ustalenie czy skutek nastąpiłby, gdyby lekarz nie popełnił błędu; 4. wina lekarza.

26 Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza Odpowiedzialność karna Kodeks karny Art Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. 5.Ściganie przestępstwa określonego w 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

27 Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza Odpowiedzialność karna Kodeks karny Art Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

28 Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza Odpowiedzialność zawodowa ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz.U. Nr 219, poz ze zmian.) Art Członkowie izb lekarskich stanowią samorząd zawodowy lekarzy i lekarzy dentystów. Art. 53. Członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza, zwane dalej "przewinieniem zawodowym". Art Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy toczy się niezależnie od postępowania karnego lub postępowania dyscyplinarnego dotyczącego tego samego czynu. 2. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy może być zawieszone do czasu ukończenia postępowania karnego lub dyscyplinarnego, o ile ich wynik może mieć wpływ na rozstrzygnięcie w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy.

29 Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza Odpowiedzialność zawodowa Kodeks Etyki Lekarskiej Uchwała Nadzwyczajnego II Krajowego Zjazdu Izb Lekarskich 14 grudzień 1991 r. (później nowelizowana)

30 Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza Odpowiedzialność dyscyplinarna - wewnętrzne uregulowania pracodawcy Odpowiedzialność pracownicza Kodeks pracy Art W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. 2. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach niniejszego rozdziału. Art Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Art Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

31 Przykładowe relacje między postępowaniami Kodeks postępowania cywilnego Art. 11. Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną. Art Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu: 1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego; ( ) 4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej ( ).

32 Lekarz a podmiot leczniczy Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. Nr 112, poz. 654 ze zmian.) Art Podmiotami leczniczymi są w szczególności: 1) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220 ze zmian.) we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, 2) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej ( ), - w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą.

33 Lekarz a podmiot leczniczy Art Lekarze i pielęgniarki mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych, po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą, o którym mowa w art pkt 1) a) Działalność lecznicza lekarzy może być wykonywana w formie: jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka lekarska, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem lub indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem ( ).

34 Przykładowe relacje między postępowaniami Proces nr 1 Powód Pacjent Pozwani (opcje): 1) Lekarz 2) Podmiot leczniczy 3) Ubezpieczyciel lekarza 4) Ubezpieczyciel podmiotu leczniczego Proces nr 2 Powód Podmiot leczniczy Pozwani: 1) Lekarz 2) Ubezpieczyciel lekarza

35 Relacje między podmiotami odpowiedzialnymi Z czego m.in. relacje te wynikają: regresy - art. 441 K.c. 1. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna. 2. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody. 3. Ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy.

36 Relacje między podmiotami odpowiedzialnymi Kodeks cywilny Art Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Art Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.

37 Relacje między podmiotami odpowiedzialnymi Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r. (IV CSK 308/10, Lex nr ) Niepubliczny zakład opieki zdrowotnej może na podstawie art. 430 k.c. ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z winy lekarza prowadzącego indywidualną praktykę lekarską, która powstała przy wykonywaniu czynności na podstawie łączącej ich umowy o świadczenie usług medycznych.

38 Relacje między podmiotami odpowiedzialnymi Z uzasadnienia wyroku SN: ( ) niezależność zawodowa lekarza w zakresie sztuki medycznej nie sprzeciwia się stwierdzeniu stosunku podporządkowania w rozumieniu art. 430 k.c. Źródło i charakter szkody wyrządzonej przez lekarza pozostają takie same, niezależnie od tego, czy działał jako pracownik, czy jako lekarz tzw. kontraktowy. W każdej z tych sytuacji lekarz kieruje się swoją wiedzą oraz doświadczeniem i zachowuje niezależność, która - jak wskazano - nie wyłącza istnienia podporządkowania w rozumieniu art. 430 k.c. Diagnozę stawia, leczenie stosuje i operację wykonuje lekarz, a nie przedsiębiorca. Szkodę wyrządziła powódce lekarka, pozwana Bożenna K., działając w ramach umowy o świadczenie usług medycznych, wykonywanych na zasadach świadczących o istnieniu podporządkowania w rozumieniu art. 430 k.c.

39 Przestępstwo a delikt w prawie cywilnym Odpowiednikiem ujemnych następstw dla życia lub zdrowia pacjenta, o których stanowią normy prawa karnego, jest w prawie cywilnym wyrządzenie szkody majątkowej lub niemajątkowej (krzywdy). Odpowiedzialność cywilna jest odpowiedzialnością majątkową dłużnika. Główną funkcją tej odpowiedzialności, zwłaszcza odszkodowawczej, jest funkcja kompensacyjna, której celem jest wyrównanie uszczerbku doznanego przez poszkodowanego w dobrach prawnie chronionych. W przypadku szkody majątkowej na osobie z reguły przybiera postać restytucji pieniężnej, gdy natomiast zachodzi szkoda niemajątkowa (cierpienia fizyczne i krzywda moralna) poszkodowany może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę.

40 Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza Odpowiedzialność cywilna kodeks cywilny Ex delicto Art Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Ex contractu Art Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Art Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

41 Zbieg odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej Z uzasadnienia wyroku SA w Poznaniu Niewątpliwie rozstrój zdrowia jest zawsze czynem niedozwolonym i prowadzi do odpowiedzialności deliktowej (art. 415 k.c.). Natomiast fakt zawarcia umowy o leczenie powoduje powstanie, iż powyższa odpowiedzialność deliktowa pozostaje w zbiegu z odpowiedzialnością umowną (art. 471 k.c.). Art Okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba że z treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego.

42 Przesłanki odpowiedzialności deliktowej Zdarzenie Związek przyczynowy Szkoda

43 Przesłanki odpowiedzialności deliktowej Art Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Art Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

44 Przesłanki odpowiedzialności deliktowej Wina 2 elementy: I. obiektywny bezprawność postępowania, tzn. naruszenie nie tylko przepisów, ale też zasad współżycia społecznego. W przypadku lekarza będzie to więc także naruszenie zasad etyki zawodowej, działanie niezgodne ze wskazaniami wiedzy medycznej; II. subiektywny niewłaściwość zachowania, tzn. możliwość postawienia mu zarzutu z punktu widzenia powinności i możliwości przewidywania szkody oraz przeciwdziałania jej wystąpieniu.

45 Przesłanki odpowiedzialności deliktowej Wina stopnie (wg W. Czachórskiego) I. umyślność (dolus) sprawca przewiduje naruszenie reguły (działa sprzecznie z nią lub powstrzymuje się od działania mimo obowiązku) i skutek w postaci szkody oraz chce, by nastąpił lub co najmniej się z tym godzi; II. niedbalstwo (culpa) sprawca wyobraża sobie skutek bezprawny, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie (lekkomyślność) albo w ogóle nie wyobraża sobie skutku, choć może i powinien go sobie wyobrazić (niedbalstwo sensu stricto) - niedołożenie należytej staranności

46 Należyta staranność lekarza Art. 355 Kodeksu cywilnego 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (j.t. Dz.U r., nr 277, poz ze zmian.) Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.

47 Należyta staranność lekarza Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010 r. (V CSK 287/09, LEX nr ) 1. W sprawach o niedołożenie należytej staranności przez lekarza, a taka powinność na nim spoczywa (art k.c.), sąd dla ustalenia winy lekarza korzysta z wiadomości specjalnych posiadanych przez biegłych. Opinią biegłych nie jest jednak związany w zakresie, który jest zastrzeżony do wyłącznej kompetencji sądu, to znaczy do oceny, czy spełniona jest przesłanka obiektywna i przesłanki subiektywne winy.

48 Należyta staranność lekarza Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010 r. (V CSK 287/09, LEX nr ) 2a. Jeżeli zachowanie lekarza przy dokonywaniu zabiegu medycznego odbiega na niekorzyść od przyjętego, abstrakcyjnego wzorca postępowania lekarza, przemawia to za jego winą w razie wyrządzenia szkody. Wzorzec jest budowany według obiektywnych kryteriów takiego poziomu fachowości, poniżej którego postępowanie danego lekarza należy ocenić negatywnie. Właściwy poziom fachowości wyznaczają wspomniane powyżej kwalifikacje (specjalizacja, stopień naukowy), posiadane doświadczenie ogólne i przy wykonywaniu określonych zabiegów medycznych, charakter i zakres dokształcania się w pogłębianiu wiedzy medycznej i poznawaniu nowych metod leczenia.

49 Należyta staranność lekarza Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010 r. (V CSK 287/09, LEX nr ) 2b. O zawinieniu lekarza może zdecydować nie tylko zarzucenie mu braku wystarczającej wiedzy i umiejętności praktycznych, odpowiadających aprobowanemu wzorcowi należytej staranności, ale także niezręczność i nieuwaga przeprowadzanego zabiegu, jeżeli oceniając obiektywnie nie powinny one wystąpić w konkretnych okolicznościach. Nie chodzi zatem o staranność wyższą od przeciętnej wymaganą wobec lekarza, jak to formułuje się w niektórych wypowiedziach, lecz o wysoki poziom przeciętnej staranności każdego lekarza jako staranności zawodowej (art k.c.) i według tej przeciętnej ocenianie konkretnego zachowania.

50 Należyta staranność lekarza Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 listopada 2009 r. (I ACa 653/09, Lex nr ) Niewłaściwe dokonanie zabiegu lekarskiego jest zawsze bezprawne. W zasadzie lekarz, który działa zgodnie z zasadami medycyny oraz w celu wyleczenia pacjenta postępuje zgodnie z prawem i nie powinien obawiać się odpowiedzialności. Bezprawny jest bowiem tylko zabieg wykraczający poza zasady wiedzy i etyki lekarskiej.

51 Dziękuję za uwagę Dr Marek Koenner radca prawny kancelaria-medyczna.pl