1.1. Co jest potrzebne do analizy wirtualnych modeli?

Transkrypt

1

2 1. Wprowadzenie Program O3DM służy do wizualizacji trójwymiarowej modeli ortodontycznych. Program występuje w dwóch wersjach: "Basic" oraz "Pro". Obie wersje udostępniają szeroką gamę narzędzi do przeprowadzania pomiarów i podstawowych analiz modeli, wersja "Pro" daje ponadto możliwość wizualizacji i analizy procesu korekcji położenia zębów w dziąśle. Pomiary znane z metody tradycyjnej w O3DM realizowane są za pomoca specjalnych narzędzi, cechujących się wiekszą precyzją i wygodą użytkowania. Korzystając z zaawansowanych funkcji programu można mierzyć wielkości trudne do określenia przy pomiarach manualnych (praca z przekrojami, analiza symetrii). Program komunikuje się także z bazą danych pacjentów, co ułatwia utrzymanie porządku związanego z przyporządkowaniem wyników analiz do poszczególnych pacjentów. Praca z modelami wirtualnymi jest zjawiskiem stosunkowo nowym w praktyce ortodontycznej. Zagadnienia analiz komputerowych są wciąż rozwijane i udoskonalane. W związku z tym wszelkie spostrzeżenia i uwagi dotyczące O3DM przesłane do nas są bardzo cenne. Licząc się z wieloletnim doświadczeniem lekarzy oraz ich potrzebami będziemy udoskonalać program tak, aby jego użytkowanie było jak najbardziej intuicyjne oraz umożliwiało realizację najpotrzebniejszcych funkcji.

3 1.1. Co jest potrzebne do analizy wirtualnych modeli? Żeby móc pracować z wirtualnymi modelami należy: zainstalować program O3DM; zapoznać się z instrukcją użytkowania (dział "Instrukcja") oraz ściągnąć lub zamówić filmy instruktażowe; wysłać do laboratorium wyciski, na ich podstawie wygenerowany zostanie model wirtualny i odesłany w postaci pliku gotowego do użytkowania w O3DM - tę procedurę wykonuje się dla każdego wycisku, wykonanie modelu 3D jest usługą płatną. Z działu "Pliki" można ściągnąć przykładowe modele na których można wypróbować działanie programu.

4 1.2. Instalacja i uruchamianie programu Aby zainstalować program należy uruchomić program "setup.exe" i postępować zgodnie z poleceniami instalatora. Ekran początkowy instalatora, należy wcisnąć "Dalej" ("Next"). Należy wprowadzić ściężkę folderu, w którym program O3DM ma być zainstalowany i wcisnąć "Dalej" ("Next").

5 Jeżeli na komputerze jest już zainstalowany serwer bazy danych Firebird należy odznaczyć opcję jego instalowania aby instalator nie próbował instalować serwera Firebird ponownie. W przeciwnym wypadku (lub jeśli nie wiadomo czy serwer Firebird jest zainstalowany) należy zostawić opcję zaznaczoną i wcisnąć "Dalej" ("Next"). Należy podać nazwę folderu w menu "Start", w którym mają zostać umieszczone skróty programu O3DM i następnie wcisnąć "Dalej" ("Next").

6 Należy wybrać czy na pulpicie ma zostać umieszczona ikona programu O3DM czy nie i następnie wcisnąć "Dalej" ("Next"). Należy upewnić się, że wszystkie opcje podane instalatorowi są poprawne i wcisnąć "Instaluj" ("Install"). Po zainstalowaniu program można uruchomić z menu "Start" lub dwukrotnie klikając jego ikonkę na pulpicie (jeśli została utworzona).

7 2. Podział ekranu w programie O3DM Ekran programu O3DM podzielony jest następująco: "Menu" umożliwia dostęp do wszystkich opcji oferowanych przez program. "Przyciski" umożliwiają szybki dostęp do niektórych (częściej używanych) opcji programu. "Obszar roboczy" to miejsce gdzie wyświetlany jest model i gdzie wykonywana jest większość operacji. "Linia statusu" jest miejscem gdzie wyświetlana jest nazwa aktualnie wykonywanej operacji "Zakładki" pełnią funkcję pomocniczo-informacyjno-sterującą. Jest pięć zakładek, przełączania pomiędzy nimi dokonuje się klikając na wypustkach z nazwami zakładek:

8 Podobiekty Zakładka "Podobiekty" zawiera listę wszystkich elementów (obiektów), z których składa się model (czyli zębów i podniebienia). Za pośrednictwem tej zakładki możliwy jest wybór podobiektów, zmiana ich nazwy, koloru, widoczności i przezroczystości. Są tu również narzędzia umożliwiające uzytkownikowi manipulowanie poszczególnymi zębami, grupami zębów oraz zmianę niektórych własności kinematycznych zęba (środek obrotu, pozycja osi długiej). Te funkcje opisane są szerzej w dalszej części instrukcji.

9 Analizy Zakładka "Analizy" zawiera kolejne 8 podzakładek. Każda z nich zawiera wyniki analiz, odpowiednio : Popovicha, Korkhausa, Boltona, symetrii, Ponta, Lundstroma, Tonna i PAR-indeksu. Opis procedury wykonania powyzszych analiz jest przedstawiony w dalszej części instrukcji. Każda z podzakładek zawiera krótki opis sposobu wykonania analizy.

10 Łuki Zakladka "Łuki" zawiera opcje pozwalajace na umieszczenie wirtualnego luku aparatu ortodontycznego oraz precyzyjne wypozycjonowanie luku na modelu. Opcje panelu opisane sa szerzej w dalszej czesci instrukcji. Pomiary Tutaj znajduja sie wyniki luzno wykonywanych pomiarów (liniowych, katowych, np. odleglosci miedzy zebami, wymiary zebow...) W tej zakladce znjduje sie rowniez podzakladka z opcjami zwiazanymi z programami pomiarowymi. W dalszej czesci instrukcji jest temu zagadnieniu poswiecony osobny rozdzial.

11 Notatki Podreczny system notatek korespondujacych z miejscami oznaczonymi bezposrednio na modelu. Żuchwa Zakładka "Żuchwa" umożliwia obracanie oraz przemieszczanie żuchwy względem górnej szczęki. Dokładny opis tej funkcji znajduje się w dalszej części instrukcji.

12 Panel zakładek można również schować naciskając na mały czarny trójkąt znajdujący się w prawym dolnym rogu okna aplikacji. Najczesciej uzywane funkcje programu sa dostepne w menu konktekstowym wywolywanym prawym przyciskiem myszy.

13 3.1. Wczytywanie modelu z pliku Aby wczytać model z pliku należy wybrać opcję "Otwórz" z menu "Plik" lub kliknąć przycisk a następnie w okienku, które się pojawi, wskazać wybrany plik. Menu "Plik" zawiera także listę kilku ostatnio otwieranych plików. Aby otworzyć jeden z ostatnio otwieranych plików wystarczy wybrać go z listy.

14 3.2. Zapisywanie modelu do pliku Zapisać model można na dwa sposoby. Wciśnięcie przycisku lub wybranie opcji "Zapisz" z menu "Plik" powoduje zapisanie modelu (wraz ze wszystkimi zmianami) do tego samego pliku, z którego został on wczytany. Żeby zapisać model do nowego pliku należy wybrać opcję "Zapisz jako" i w okienku, które się pojawi podać nazwę pliku, w którym ma zostać zapisany model.

15 3.3. Właściwości modelu Każdy model może być modyfikowany przez użytkownika wiele razy. Aby sprawdzic aktualny stan modelu należy wybrac z menu pozycję Plik/Właściwości modelu. Są dwa różne sposoby kontrolowania stanu modelu (pozycja zębów, ich widoczność, pozycja żuchwy itd.). Licznik modyfikacji zlicza ile razy aktualny model został zapisany. Jednakże model zawiera dane które użytkownik może modyfikować (jak pomiary zębów, wskaźniki, łuki...) nie zmieniając stanu modelu. Aby upewnic się, że aktualny model jest oryginalnym modelem należy sprawdzić cyfrowy podpis pliku.

16 4. Baza danych Program O3DM korzysta z bazy danych wspólnej dla wszystkich programów z rodziny OrthoOffice i wykorzystuje ją do przechowywania danych o pacjentach, przypisanych im modelach i przeprowadzonych na nich analizach, a także do porządkowania dokumentacji przechowywanej w postaci "zdjęć ekranu".

17 4.1. Dodawanie nowych, usuwanie i modyfikowanie danych pacjentów. Aby dodać lub usunąć pacjenta, lub zmodyfikować jego dane należy najpierw otworzyć okno "Baza danych pacjentów". Okno to otwieramy wybierając opcję "Pacjenci" z menu "Baza danych". Okno bazy danych pacjentów wygląda następująco:

18 Aby umieścić w bazie dane nowego pacjenta należy kliknąć przycisk "Nowy". Pojawi się wtedy okno jak poniżej: W oknie tym wprowadzić należy dane nowego pacjenta, przy czym jedynym polem, które koniecznie trzeba podać jest pole z nazwiskiem. Pozostałe pola można uzupełnić w późniejszym terminie. Kliknięcie "OK" spowoduje dodanie pacjenta do bazy. Aby zmodyfikować dane o pacjencie, który już ma swój wpis w bazie danych należy w oknie "Pacjenci" wybrać pacjenta, którego dane mają zostać poprawione/uzupełnione (aby wybrać pacjenta wystarczy kliknąć na jednym z pól zawierających jego dane, np. na polu z nazwiskiem) a następnie kliknąć przycisk "Edytuj". Okienko służące edycji danych pacjenta wygląda tak samo jak okienko służące do wprowadzania nowych pacjentów. Po poprawieniu/uzupełnieniu danych pacjenta klikamy przycisk "OK" aby wprowadzić zmiany do bazy. Żeby usunąć pacjenta z bazy danych należy wybrać pacjenta, który ma zostać usunięty, a następnie kliknąć przycisk "Usuń". Uwaga : operacja kasowania danych pacjenta jest nieodwracalna!

19 4.2. Zapisywanie, wczytywanie i kasowanie analiz Każdy z pacjentów może mieć przypisaną dowolną liczbę plików z modelami oraz towarzyszących ich im analiz. Ułatwia to utrzymanie zgromadzonych danych w odpowiednim porządku. Aby przypisać model do pacjenta należy otworzyć dany model, a następnie wybrać opcję "Dodaj model do pacjenta" z menu "Baza danych". Po wybraniu tej opcji pojawi się okno "Baza danych pacjentów", w którym należy wybrać pacjenta, do którego model ma zostać przypisany, a następnie kliknąć przycisk "Wybierz pacjenta". W okienku "Nowa analiza", które się pojawi należy podać krótką nazwę oraz datę przeprowadzenia analizy (nie wpisanie daty spowoduje przyjęcie daty bieżącej). Po kliknięciu na "OK" model oraz przeprowadzona na nim analiza zostaną przypisane do pacjenta. Przypisanie modelu do pacjenta sygnalizowane jest pojawieniem się na pasku tytułowym

20 imienia i nazwiska danego pacjenta oraz nazwy i daty analizy. Aby wczytać model (wraz z analizą, jeśli została ona na danym modelu przeprowadzona) przypisany do danego pacjenta należy w oknie "Baza danych pacjentów" wybrać pacjenta, następnie wybrać datę pod którą dany model został przypisany do pacjenta i kliknąć przycisk "Wczytaj analizę".

21 Podobnie aby usunąć analizę należy wybrać pacjenta, następnie wybrać datę analizy i kliknąć przycisk "Usuń analizę". Uwaga : usunięcie analizy nie powoduje faktycznego usunięcia pliku modelu z dysku. Skasowane zostaje jedynie przypisanie modelu do pacjenta. Aby sprawdzić ile razy model był modyfikowany należy wybrać z menu pozycje "Plik/Właściwości modelu".

22 4.3. Tworzenie i przeglądanie zdjęć ekranu "Zdjęcie ekranu" wykonać można wybierając opcję "Zdjęcie" z menu "Narzędzia". W okienku, które się pojawi podajemy nazwę pliku w którym ma być zapisane zdjęcie oraz opis zdjęcia.

23 Aby przejrzeć zapisane zdjęcia ekranu należy wybrać pozycję "Przeglądaj zdjęcia" z menu "Baza danych". Wybranie tej opcji spowoduje wyświetlenie okna dialogowego jak poniżej: Jeżeli zdjęcie zostało zrobione dla modelu, który jest przypisany do pacjenta, wtedy także to zdjęcie jest przypisane do danego pacjenta. Aby ograniczyć listę zdjęć tylko do zdjęć przypisanych do danego pacjenta należy wybrać pacjenta z rozwijanej listy znajdującej się w lewym górnym rogu okna "Zdjęcia".

24 5. Widoki modelu Program może pracować w czterech trybach wyświetlania modelu. Tryby te to: "Sześć widoków", "Widok normalny", "Widok kolizji" i "Widok okluzogramu".

25 5.1. Sześć widoków Tryb "Sześć widoków" prezentuje model w sześciu osobnych okienkach, w każdym z okienek model może być widoczny pod innym kątem, z innej strony, w innej skali etc. Tryb ten jest ustawiany standardowo po każdym wczytaniu modelu. Kliknięcie na dowolnym z sześciu okienek powoduje przejście programu do trybu widoku normalnego.

26 5.2. Widok normalny W trybie "Widok normalny" model prezentowany jest w jednym dużym okienku. Jest to tryb najbardziej wygodny do prawadzenia pomiarów, analiz itd.

27 5.3. Widok kolizji "Widok kolizji" umożliwia zaobserwowanie punktów w których zęby stykają się ze sobą. Punkty styku widoczne są na czerwono. Dodatkowo wykrycie występowania kolizji między zębami sygnalizowane jest napisem "Wykryto kolizje". Kolizje mogą być wykrywane automatycznie po każdym przemieszczeniu się żuchwy lub któregoś z zębów, lub na żądanie. Aby włączyć lub wyłączyć automatyczne wykrywanie kolizji należy zaznaczyć lub odznaczyć opcję "Automatycznie wykryj kolizje" w menu "Narzędzia". Wykrywanie kolizji na żądanie wywoływać można za pomocą opcji "Wykryj kolizje" z menu "Narzędzia".

28

29 5.4. Widok okluzogramu "Widok okluzogramu" umożliwia obserwację odegłości między punktami powierzchni przeciwstawnych zębów. Odległości prezentowane są w postaci kolorów. Wartości (w milimetrach) przypisane poszczególnym kolorom opisuje legenda. Okluzogram uwzględnia przemieszczenia zębów i żuchwy umożliwiając śledzenie na bieżąco zmian odległości między przeciwstawnymi zębami w miarę przemieszczania względem siebie zębów lub żuchwy względem górnej szczęki. Dzieki nowemu szybszemu algorytmowi okluzjogram wylicza i prezentuje na ekranie wynik kilka razy szybciej niz jego poprzednia wersja. Wyniki sa duzo bardziej precyzyjne gdyz nowy algorytm bada mozlwie najkrótsze dynstanse miedzy wszystkimi mozliwymi fragmentami powierzchni modelu we wszystkich kierunkach. Okluzogram może być aktualizowany automatycznie po każdym przemieszczeniu się

30 żuchwy lub któregoś z zębów lub na żądanie. Aby włączyć lub wyłączyć automatyczną aktualizację okluzogramu należy zaznaczyć lub odznaczyć opcję "Automatycznie uaktualnij okluzogram" w menu "Narzędzia". Aktualizację na żądanie wywoływać można za pomocą opcji "Uaktualnij okluzogram" z menu "Narzędzia". Za pomocą rolki w myszce można w tym trybie oddalać i przybliżać model.

31 Wydruk okluzogramu Aby wydrukować okluzogram należy wybrać pozycję "Drukuj okluzogram" z menu "Plik".

32 5.5. Przełączanie między widokami Aby przełączyć tryb prezentowania modelu należy wybrać dany widok z listy w menu "Widok". lub kliknąć na jednym z przycisków zmiany widoku:

33 5.6. Dodatki Program posiada również kilka dodatkowych opcji związanych z wyswietlaniem dodatkowych elementów, które mogą ułatwić wykonanie pomiarów. Dodany również został system podręcznych notatek umozliwiający szybki opis konkretnych części modelu bezpośrednio na nim, co bardzo ułatwia uporządkowanie pracy nad modelem. Dodatkowe opcje znajdują się w menu "Widok".

34 5.6.1 Siatka W oknie widokowym można pracować z włączoną lub wyłączoną siatką pomocniczą. Siatka to zespół sąsiadujących kwadratów o boku 10mm. Praca z siatką pozwala na szybką pobieżną orientację wielkości obiektu czy planowanego pomiaru. Siatkę pomocniczą uaktywnia się z menu "Widok", odpowiednią ikoną lub odpowiednim skrótem klawiaturowym (domyślnie "Alt +G").

35 5.6.2 Linie pomocnicze (prowadnice) W odpowiedni na potrzeby obecnych uzytkowników programu wprowadzono mozliwość zdefiniowania prowadnic. Są to pomocnicze linie definiowane poprzez kliknięcie dwóch punktów na modelu, które utworza prostą - prowadnicę. Prowadnice nie mają ściśle określonego przeznaczenia, ich stosowanie jest uzależnione tylko od potrzeb i wyobraźni uzytkownika. Mogą być na przykład chwilowym układem odniesienia do przeprowadzenia serii pomiarów. Opcje prowadnic dostępne są z poziomu menu "Widok" ("Pokaż linie pomocnicze", "Dodaj linię pomocniczą", "Usuń linie pomocnicze"). Ilość definowanych prowadnic nie jest ograniczona. Należy pamiętać, że wyznaczony punkt leży na powierzchni modelu. W trybie definiowania kolejnych prowadnic, podobnie jak w wiekszości funkcji programu, aktywna jest funkcja szybkiej korekty. Gdy kursor myszy znajduje się w pobliżu jednego z punktów definiujących prowadnice zamienia się on w symbol dłoni chwytającej punkt. Oznacza to, że użytkownik może przeciągać ten punkt po powierzchni modelu, dokonując szybkiej korekty położenia.

36 Na poniższym rysunku strzałkami oznaczono punkty, gdzie wcześniej kliknięto aby utworzyć pokazaną prowadnicę. Przytrzymując lewy klawisz myszy można przesuwać punkt ślizgając go po powierzchni modelu. Położenie prowadnic korygowane jest w locie. Prowadnice zachowują się jak magnes w odniesieniu do stawianych punktów pomiarowych. Tzn pomiarów można dokonywać na prowadnicy poprzez umieszczenie na niej punktów pomiarowych przy wykonywaniu pomiaru, jak również poprzez przemieszczenie na prowadnicę wcześniej postawionych punktów pomiarowych na modelu. Postawienie punktu na prowadnicy sygnalizowane jest zmianą koloru kursora. Aby upewnic się, że żadany wymiar przeprowadzany jest na prowadnicy, najlepiej obrócić model pod różnymi katami i sprawdzić czy punkty pomiarowe ciagle leżą na prowadnicy.

37 5.6.3 Notatki System notatek umożliwia dodanie krótkich informacji i przyporządkowanie konkretnym miejscom na modelu. Oto krótki opis postępowania: ich Jeśli wcześniej nie została dodana żadna notatka do modelu należy uaktywnić panel notatek klikając na odpowiednią zakładkę i dodać pierwszą notatkę ("Dodaj notatkę")

38 Po kliknięciu na przycisk "Dodaj notatkę" program przechodzi w tryb rysowania po obiekcie. Użytkownik może na przykład zaznaczyć zęby, nad którymi zamierza pracowac w pierwszej fazie, lub zamierza użyć innej metody leczenia itp. Automatycznie na ekranie pojawia się notatka z domyślną treścią, którą oczywiście można zmienić korzystając z odpowiednich opcji w panelu notatek. Przy dodaniu pierwszej notatki wszystkie opcje w panelu zostają uaktywnione. Każda dodana notatka figuruje na liście z widoczną treścią i kolorem odpowiadającym zaznaczonemu obszarowi na modelu. Nie ma ograniczenia co do obszaru zaznaczenia. Może to być zarówno pojedyncza plamka jak i grupa plamek. Można rysować po zębach i po tkance miękkiej. W przypadku pomyłki przy rysowaniu można zaznaczony obszar wyczyścić i zacząć rysowanie od nowa. Treść notatki można zmieniać w dowolnym momencie. Wszystkie operacje dotyczące notatek są dostępne z panelu "Notatki" za pomocą serii przycisków umieszczonych nad listą notatek. Ich działanie jest na tyle przejrzyste, że nie wymaga raczej dodatkowego komentarza.

39 W dowolnym momencie o ile użytkownik znajduje się w panelu notatek, można dodać kolejną lub usunąć istniejącą. Program nadaje symbolicznym zaznaczeniom przypadkowe kolory i treść, które oczywiście mogą zostać zmienione i umieszcza notatkę na liście. Pole z opisem na ekranie pokazuje się gy kursor znajduje się nad obszarem zaznaczenia. Ta funkcja jest aktywna w trybie "Widok normalny" i "Sześć widoków". Nie jest aktywna w trybie "Widok okluzjogramu" i "Widok kolizji", jednak przełączanie między trybami wyświetlania nie powoduje żadnych zmian w notatkach. Co ważne, są one również zachowywane przy zapisie modelu na dysku twardym. Jeśli system wyświetlania notatek przeszkadza w pracy można go wyłączyć odpowiednim znacznikiem umieszczonym nad przyciskami w panelu notatek. Wyświetlanie treści notatek i zaznaczeń na ekranie roboczym można rónież ograniczyć tylko do aktualnie wybranej na liście notatek. Słuzy do tego znacznik umieszczony również nad przyciskami w panelu notatek.

40 6. Manipulowanie modelem Manipulowanie modelem, czyli obracanie, przesuwanie i skalowanie można realizować za pomocą myszki lub klawiatury. Manipulowanie przy użyciu myszki odbywa się poprzez "chwycenie modelu" - aby "chwycić model" należy ustawić wskaźnik myszki w dowolnym punkcie obszaru roboczego i wcisnąć (i przytrzymać) lewy przycisk myszki - a następnie (nie puszczając przycisku!) poruszać myszą. Do manipulowania modelem przy pomocy klawiatury służą klawisze ze strzałkami. Istnieją trzy tryby manipulowania modelem: przesunięcie, rotacja i skalowanie. Zmiany trybu manipulacji modelem dokonuje się przez wybór odpowiedniej opcji w menu "Poruszanie". lub przez kliknięcie na jednym z przycisków:

41 6.1. Przesuwanie modelu W trybie tym chwycenie modelu i poruszanie myszką (lub użycie klawiszy ze strzałkami) powoduje przesuwanie się modelu w płaszczyźnie równoległej do powierzchni monitora (czyli "w górę i w dół" i "na boki").

42 6.2. Obracanie modelu Tryb "Rotacja" umożliwia obracanie modelu wokół wszystkich trzech osi. W trybie tym na ekranie roboczym widoczne są cztery zielone narożniki wyznaczające prostokątny obszar. Chwycenie myszką modelu w momencie gdy wskaźnik myszy znajduje się wewnątrz tego obszaru powoduje, że po poruszeniu myszką model obraca się wokół osi równoległych do płaszczyzny ekranu. W przypadku chwycenia modelu poza obszarem "zielonej ramki" model obraca się wokół osi prostopadłej do płaszczyzny ekranu monitora. W przypadku korzystania z klawiatury wciśnięcie któregoś z klawiszy strzałek powoduje obrót modelu wokół osi równoległej do płaszczyzny monitora (co odpowiada chwyceniu modelu myszką w obszarze ramki), natomiast wciśnięcie klawisza strzałki gdy wciśnięty jest jednocześnie klawisz "SHIFT" powoduje obrót modelu wokół osi prostopadłej do płaszczyzny monitora (co odpowiada chwyceniu modelu myszką poza obszarem zielonej ramki).

43 6.3. Skalowanie modelu Tryb ten umożliwia zbliżenie (powiększenie) lub oddalenie (pomniejszenie) modelu. Chwycenie modelu i poruszenie myszką lub wciśnięcie klawiszy "strzałka w górę" / "strzałka w dół" powoduje zwiększenie lub zmniejszenie modelu.

44 6.4. Opcja "Wybierz punkt" "Wybierz punkt" to czwarty tryb w jakim może pracować myszka w ramach obszaru roboczego. Jest on automatycznie uruchamiany podczas dokonywania pomiarów i ustawiania płaszczyzn. W trybie tym wskazanie kursorem myszy miejsca na powierzchni modelu i kliknięcie lewym przyciskiem myszy powoduje wyznaczenie punktu (pomiarowego lub wyznaczającego płaszczyznę). Przytrzymanie przycisku i poruszanie myszką pozwala na obrócenie modelu. W trakcie wykonywania pomiarów możliwe jest również przęłączenie się do jednego z trybów manipulowania modelem, dokonanie zmiany położenia/orientacji/skali modelu i następnie powrót do trybu wyznaczania punktów przez wybór opcji "Wybierz punkt" w menu "Poruszanie" lub klilnięcie odpowiedniego przycisku.

45 6.5. Korzystanie z widoków predefiniowanych Program udostępnia sześć tzw. widoków predefiniowanych. Umożliwiają one szybkie obrócenie modelu, tak aby widoczny był on z żądanej strony, tj. z przodu, z tyłu, z lewej, z prawej, z góry albo z dołu, przy czym wszelkie uprzednio dokonane przez użytkownika "ręczne" manipulacje modelem są uwzględniane. Oznacza to, że jeśli np. model ustawiony w widoku "Przód" zostanie "ręcznie" obrócony o 180 stopni, a następnie przełączony zostanie do widoku "Tył" to widoczny będzie od przodu. Do przywrócenia pierwotnych ustawień pozycji modelu służy opcja "Reset widoku". Opcje umożliwiające ustawienie modelu w jednym z widoków predefiniowanych znajdują się w menu "Widok" można również korzystać z przycisków

46 6.6. Przemieszczanie żuchwy Aby dokonać zmiany położenia żuchwy względem szczęki należy uaktywnić zakładkę "Żuchwa". Spowoduje to automatyczne przełączenie do widoku okluzogramu co umożliwia śledzenie okluzji w trakcie zmian położenia żuchwy (jeśli zaznaczona jest opcja "Automatycznie uaktualnij okluzogram" w menu "Narzędzia" obliczenie nowego okluzogramu po zmianie położenia żuchwy odbywa się automatycznie, w przeciwnym wypadku aby zobaczyć zmiany okluzji po zmianie położenia żuchwy konieczne jest wybranie opcji "Uaktualnij okluzogram" z menu "Narzędzia"). Znajdujące się na tej zakładce elementy pozwalają na: - przesuwanie żuchwy ("Translacja") - obracanie żuchwy ("Rotacja") - ustawienie współrzędnych środka obrotu

47 Obracanie żuchwy odbywa się wokół punktu nazwanego "Centrum rotacji". Punkt ten widoczny jest jako mała czerwona kulka gdy aktywna jest zakładka "Żuchwa". Położenie punktu określającego centrum rotacji można zmienić poprzez chwycenie go (czyli wskazanie myszką, wciśnięcie i przytrzymanie lewego jej przycisku) i przesunięcie myszką w żądane miejsce (identycznie jak w przypadku przemieszczania punktów pomiarowych). Precyzyjną zmianę położenia centrum rotacji umożliwia natomiast grupa elementów "Centrum rotacji" na zakładce "Żuchwa". Mniej precyzyjna (i tylko w jednej płaszczyźnie) zmiana położenia żuchwy możliwa jest także przy pomocy panelu ze strzałkami jaki widoczny jest w widoku okluzogramu w prawym dolnym rogu obszaru roboczego. Do korzystania z tego panelu nie jest konieczne uaktywnianie zakładki "Żuchwa", wystarczy przełączyć program do widoku okluzogramu.

48 Aby przywrócić początkowe (czyli takie jakie było po załadowaniu modelu) położenie żuchwy należy kliknąć kółko znajdujące się w środku panelu lub wcisnąć przycisk "Przywróć" na zakładce "Żuchwa". Znajdujący się obok przycisku "Przywróć" przycisk "Reset" umożliwia "wyzerowanie" położenia żuchwy, czyli unieważnienie wszystkich zmian jej położenia jakie kiedykolwiek wykonano.

49 Zmiana położenia żuchwy może powodować wzajemne przenikanie się zębów żuchwy i szczęki. Sytuację taką sygnalizuje pojawienie się na okluzogramie koloru niebieskiego, który oznacza, że odległość w danym miejscu między powierzchnią zębów jest mniejsza od zera - czyli że jeden ząb wnika w drugi. Aby uniknąć takiej sytuacji należy zaznaczyć opcję "Zabraniaj przenikania" na zakładce "Żuchwa".

50 Gdy opcja ta jest zaznaczona program w razie potrzeby automatycznie odsuwa żuchwę od szczęki na taką odległość aby przenikanie nie zachodziło.

51 7.1. Ukrywanie elementów modelu Każdy z elementów (podobiektów) z których składa się model może zostać ukryty (stać się niewidoczny). O widoczności szczęki i żuchwy decydują opcje "Szczęka" i "Żuchwa" w menu "Widok". Aby ukryć lub z powrotem uczynić widoczną szczękę górną lub żuchwę należy wybrać odpowiednią opcję w menu "Widok" lub wcisnąć jeden z odpowiadających tym opcjom przycisków: Podczas korzystania z niektórych funkcji programu (np. pomiary zębów do analiz) szczęka i żuchwa są ukrywane i pokazywane automatycznie. Do ukrywania pojedynczych obiektów (czyli poszczególnych zębów, tkanki szczęki i żuchwy) służą znaczniki umieszczone przy każdym podobiekcie znajdującym się na liście podobiektów. Aby uczynić wybrany element niewidocznym należy usunąć (poprzez kliknięcie myszką) umieszczony przy nim znacznik. Ponowne postawienie znacznika sprawi, że podobiekt znów będzie widoczny.

52 Do ustalenia widoczności obiektówmożna uzyc również odpowiednich opcji umieszczonych w kontekstowym menu rozwijanym poprzez kliknięcie prawym przyciskiem myszy na jednym z obiektów listy. Umożliwiają one ukrycie wszystkich obiektów, pokazanie wszystkich obiektów oraz ukrycie wszystkich obiektów z wyjatkiem tego który jest w danym momencie podświetlony paskiem.

53 7.2. Zmiana przezroczystości podobiektów Podobiekty mogą być wyświetlane jako przezroczyste, przy czym stopień przezroczystości może być indywidualnie dowolnie ustawiony dla każdego z podobiektów. Aby zmienić przezroczystość obiektu należy go zaznaczyć (kliknąć na jego nazwie w liście podobiektów) a następnie ustawić przezroczystość za pomocą suwaka znajdującego się na dole zakładki "Podobiekty".

54 7.3. Zmiana kolorów i nazw podobiektów Aby zmienić kolor lub nazwę podobiektu należy zaznaczyć go (kliknąć na jego nazwie w liście podobiektów), następnie klikając prawym przyciskiem myszy wywołać menu podręczne i wybrać opcję "Właściwości". Po wybraniu tej opcji pojawi się okienko umożliwiające zmianę nazwy oraz koloru podobiektu.

55 8. Płaszczyzny Płaszczyzny pełnią funkcję pomocniczą przy wykonywaniu pomiarów oraz przekrojów. Program umożliwia korzystanie z trzech płaszczyzn: podstawowej (w kolorze niebieskim), podłużnej (w kolorze zielonym) i poprzecznej (w kolorze czerwonym). Płaszczyzna podstawowa wyznaczana jest przez trzy dowolne punkty na powierzchni modelu wskazane przez użytkownika. Płaszczyzna podłużna wyznaczana jest na podstawie punktu na powierzchni modelu wskazanego przez użytkownika oraz osi podłużnej modelu. Płaszczyzna poprzeczna wyznaczana jest na podstawie punktu na powierzchni modelu wskazanego przez użytkownika oraz osi poprzecznej modelu. Płaszczyzny podłużna i poprzeczna mogą być ponadto wyznaczone tak, aby były prostopadłe do podstawy modelu lub do płaszczyzny podstawowej.

56 8.1. Ustawianie płaszczyzny podstawowej Aby ustawić płaszczyznę podstawową należy najpierw wybrać opcję "Pozioma" z menu "Płaszczyzny", a następnie wskazać (poprzez kliknięcie lewym przyciskiem myszy) kolejno trzy punkty na powierzchni modelu, które będą do tej płaszczyzny należeć. Ilustrują to krok po kroku poniższe rysunki: Wskazanie pierwszego punktu:

57 Wskazanie drugiego punktu: Wskazanie trzeciego punktu: Po wskazaniu trzeciego punktu zostaje automatycznie ustawiona płaszczyzna, którą wyznaczają trzy wskazane na powierzchni modelu punkty.

58 8.2. Ustawianie płaszczyzny podłużnej Aby ustawić płaszczyznę podłużną (strzałkową) należy najpierw zdecydować czy płaszczyzna ma być prostopadła do podstawy czy do płaszczyzny podstawowej. W zależności od tego należy wybrać opcję "Strzałkowa" lub "Strzałkowa prostopadła do poziomej" z menu "Płaszczyzny". Następnie należy (klikając lewym przyciskiem myszy) wskazać punkt na powierzchni modelu. Płaszczyzna podłużna prostopadła do podstawy modelu:

59 Płaszczyzna podłużna prostopadła do płaszczyzny poziomej:

60 8.3. Ustawianie płaszczyzny poprzecznej Aby ustawić płaszczyznę poprzeczną (frontalną) należy najpierw zdecydować czy płaszczyzna ma być prostopadła do podstawy czy do płaszczyzny podstawowej. W zależności od tego należy wybrać opcję "Frontalna" lub "Frontalna prostopadła do poziomej" z menu "Płaszczyzny". Następnie należy (klikając lewym przyciskiem myszy) wskazać punkt na powierzchni modelu. Płaszczyzna poprzeczna prostopadła do podstawy modelu:

61 Płaszczyzna poprzeczna prostopadła do płaszczyzny poziomej:

62 8.4. Przesuwanie płaszczyzny Do przesuwania płaszczyzny aktywnej, czyli tej która została ostatnio ustawiona, służą opcje "Przesuń bliżej płaszczyznę" oraz "Przesuń dalej płaszczyznę" z menu "Płaszczyzny". Oczywiście o wiele wygodniej przesuwa się aktywną płaszczyznę używając odpowiednich skrótów klawiaturowych. W tym przypadku PageDown i PageUp, przytrzymanie dodatkowo wcisniętego klawisza SHIFT umożliwia precyzyjny przesuw płaszczyzn - skok jest dziesięć razy mniejszy.

63 8.5. Wyłączanie płaszczyzn Jeśli dana płaszczyzna jest ustawiona obok jej nazwy w menu "Płaszczyzny" znajduje się znacznik. Aby usunąć znacznik i tym samym wyłączyć płaszczyznę należy ponownie wybrać opcję z nazwą płaszczyzny, która ma zostać wyłączona.

64 9.1. Wykonywanie przekroju Do wykonania przekroju konieczne jest uprzednie ustawienie płaszczyzny, którą model ma zostać przekrojony. Do wykonania przekroju użyć można dowolnej z trzech płaszczyzn. Po ustawieniu płaszczyzny z menu "Płaszczyzny/Przekrój" wybieramy opcję "Przekrój płaszczyzną poziomą" lub "Przekrój płaszczyzną frontalną", lub "Przekrój płaszczyzną strzałkową" w zależności od tego która płaszczyzna ma być użyta do przekrojenia modelu.

65 9.2. Wyłączanie przekroju Po wykonaniu przekroju obok opcji, której użyto do jego zrobienia pojawi się znacznik. Aby wyłączyć przekrój należy ponownie z menu "Płaszczyzny/Przekroj" wybrać tę opcję spowoduje to zniknięcie znacznika i wyłączenie przekroju.

66 9.3. Odwracanie przekroju Aby odwrócić przekrój "Płaszczyzny/Przekrój". należy wybrać opcję "Odwróć przekrój" z menu

67 9.4. Przesuwanie przekroju Do przesuwania płaszczyzny przekroju (wzdłuż osi prostopadłej do płaszczyzny przekroju) służą opcje "Przesuń bliżej przekrój" oraz "Przesuń dalej przekrój" z menu "Płaszczyzny/Przekrój".

68 9.5. Drukowanie przekroju Aby wydrukować przekrój "Płaszczyzny/Przekrój". należy wybrać opcję "Drukuj przekrój" z menu

69 10.1. Pomiar odległości między dwoma punktami Aby dokonać pomiaru odległości między dwoma punktami na powierzchni modelu (ewentualnie powierzchni przekroju) należy wybrać opcję "Pomiar punkt-punkt" z menu "Pomiar" lub użyć odpowiedniego przycisku. Następnie wystarczy wskazać dwa punkty na powierzchni modelu (ew. przekroju). Punkty zostaną połączone linią, a ich pozycja zostanie zaznaczona dwoma małymi czerwonymi płaszczyznami. Wynik pomiaru pokaże się w panelu "Wolne pomiary" zakładki "Pomiary". Więcej informacji na ten temat znajduje się w rozdziale "Lista pomiarów i programy pomiarowe".

70 Wskazówka : Aby zwiekszyć wygodę i precyzję pomiaru dobrze jest wyłączyć wyswietlanie sąsiednich zębów (patrz rozdział 7.1).

71 10.2. Pomiar odległości między punktem a płaszczyzną Aby dokonać pomiaru odległości między punktem na powierzchni modelu a powierzchnią płaszczyzny należy wybrać opcję "Pomiar punkt-płaszczyzna" z menu "Pomiar". Następnie należy wskazać punkt na powierzchni modelu. Jeśli ustawiono więcej niż jedną płaszczyznę to odległość liczona jest do płaszczyzny aktywnej, czyli tej, którą ustawiono jako ostatnią. Więcej na temat definiowania płaszczyzn w rozdziale 8.

72 10.3. Pomiar kąta Aby dokonać pomiaru kąta należy wybrać opcję "Pomiar kąta" z menu "Pomiar". a następnie wskazać kolejno trzy punkty na powierzchni modelu wyznaczające ramiona kąta w kolejności takiej, żeby punkt wyznaczający wierzchołek kąta był podany jako drugi.

73 10.4. Pomiar ze zrzutowaniem na płaszczyznę Pomiary odległości punkt-punkt i kąta mogą być realizowane ze zrzutowaniem na płaszczyznę punktów pomiarowych. O tym czy punkty pomiarowe są rzutowane na płaszczyznę czy nie decyduje znacznik przy opcji "Zrzutuj pomiary na płaszczyznę" w menu "Pomiary". Jeśli opcja jest zaznaczona pomiary są rzutowane. Rzutowanie działa z wszystkimi płaszczyznami pomocniczymi. Poniższe rysunki przedstawiają ten sam stan pomiarów z wyłączonym i włączonym rzutowaniem wymiarów na płaszczyznę.

74 10.5. Lista pomiarów i programy pomiarowe W panelu zakładek po prawej stronie znajduje się zakładka "Wolne pomiary". Jest obszar programu gdzie zgromadzone są wyniki wykonanych pomiarów w postaci listy. Każda pozycja na liście zawiera : - wynik pomiaru, jednostka pomiarową, rodzaj pomiaru oraz numer porządkowy nadawany chronologicznie Aby szybko zlokalizować miejsce wykonanego pomiaru wystarczy kliknąć na jedną z pozycji na liście i w głównym oknie roboczym podświetli się linia pomocnicza związana z tym wymiarem. Wymiary dodawane są do listy automatycznie. Aby dodać nowy wymiar wystarczy go po prostu wykonać wybierając z menu "Pomiary" odpowiedni tryb pomiaru. Po wykonaniu wynik pojawi się na liście z domyślną nazwą. O ile przy małej liczbie wykonanych pomiarów można dość łatwo zorientować się w liście, to przy większej ilości może to być zbyt zagmatwane. Dla utrzymania porządku można poszczególne pomiary nazwać samemu. Wystarczy kliknąć prawy przycisk myszy na jednym z pomiarów na liście, wybrać z menu kontekstowego opcję "Zmień nazwę" i nadać swoją nazwę. Nieudane pomiary

75 można usunąć podobnie wywołując odpowiednią opcję z menu kontekstowego ("Usuń"), lub skorygować - patrz rozdział Modyfikacja położenia punktów pomiarowych Programy pomiarowe Programy pomiarowe znajdują zastosowanie przy wykonywaniu wcześniej ustalonej serii pomiarów. Przyspieszają pracę przy wykonywaniu powtarzalnej serii pomiarów na różnych modelach. Załóżmy, że osoba obsługująca O3DM ma za zadanie zmierzyć szerokości wszystkich zębów lewej strony żuchwy na 20 dostarczonych modelach. Normalnie oznaczałoby to manipulowanie obiektem aby zapewnić dogodną pozycję do pomiaru każdego zęba - powiedzmy 7 ustawień obiektu w oknie widokowym - dla każdego z 20 modeli - x 20, co daje około 7x20 = 140 operacji polegających na odpowiednim ustawieniu modelu w oknie widokowym (przesunięcie, obrót i wyskalowanie) tak aby model znajdował się w pozycji dogodnej do wykonania pomiaru. Z pomocą przychodzą tutaj programy pomiarowe. O ile taki program został wcześniej zdefiniowany to przełączając się do zakładki Pomiary/Programy pomiarowe powinien ukazać się spis kolejnych pozycji w dla danego programu pomiarowego. Te pozycje są niczym innym jak ustawieniami pozycji kamery "patrzącej" na model. Łatwo się o tym przekonać klikając na jedną z nich - program przestawi model w oknie do pozycji wygodnej do wykonania pomiaru. Po wyborze jednej z pozycji programu pomiarowego, program pozycjonuje model na ekranie i można przystąpić do pomiaru wykonując go od nowa serią kliknięć dla właściwa dla rodzaju wykonywanego pomiaru (linowy 2 kliknięcia, kątowy 3) lub przesuwając punkty wyróżnionego (wybranego z listy) pomiaru w oknie roboczym. Po wykonaniu pomiaru na liście pomiarowej nazwa pomiaru zostaje zmieniona o wynik pomiaru, który jest dodawany na początku linijki nazwy.

76 Program pomiarowe mogą być dostarczone na 2 sposoby : z modelem z programem O3DM Model szczęki pacjenta może zawierać szereg informacji oprócz kształtu samego modelu. W pliku modelu zapisywane są np. własności kinematyczne (np. środki obrotu poszczególnych zębów), komentarze i między innymi programy pomiarowe. Model może być nośnikiem programu pomiarowego. Przykład: Lekarz A przesyła em model lekarzowi B i przekazuje mu wytyczne co do wykonania wstępnych pomiarów na modelu. Wraz z przesłanym modelem lekarz B otrzymuje wcześniej zdefiniowany przez lekarza A program pomiarowy. Okazuje się, że program jest pomocny dla lekarza B w dalszej pracy z innymi modelami i chciałby mieć możliwość stosowania go w dowolnej chwili. Lekarz B może zaimportować program pomiarowy związany z przysłanym modelem do programu O3DM. Innymi słowy, może zapamiętać program pomiarowy w swoim narzędziu jakim jest O3DM. W tym celu lekarz B musi kliknąć przycisk "Kopiuj do O3DM". Jak widać na powyższym rysunku panel programów pomiarowych podzielony jest na dwie sekcje: O3DM i Model. Operacja opisana powyżej to skopiowanie programu pomiarowego z modelu do programu O3DM. Oczywiście możliwa jest odwrotna operacja,

77 programy pomiarowe zapamiętane w O3DM mogą być dopinane do modeli - przycisk "Kopiuj do modelu". Zarówno program O3DM jak i model nie są ograniczone co do ilości przyporządkowanych programów pomiarowych. Panel programów pomiarowych został zaprojektowany tak by umożliwić wygodną wymianę programów bez ograniczeń. Istnieje również możliwość zapisywania i wczytywania samych programów pomiarowych - przyciski "Import", "Eksport". Jest to duże ułatwienie dla doświadczonych użytkowników, gdyż mogą wysyłać pliki samych programów pomiarowych bez modelu, które objętościowo są nieporównywalnie mniejsze. Uwaga : Pomiary można wykonywać tylko gdy zakładka programów pomiarowych ma aktywna sekcję Model. Jeśli aktywna jest sekcja O3DM możliwe jest tylko korygowanie istniejących pomiarów. Patrz rozdział : Modyfikacja położenia punktów pomiarowych. Jak tworzyć własne programy pomiarowe (krok po kroku)? 1. Przełącz się na sekcję O3DM i dodaj nowy program pomiarowy - przycisk "Dodaj". 2. Nadaj nazwę tworzonemu programowi pomiarowemu - przycisk "Edytuj". 3. Przyporządkuj program do modelu. - przycisk "Kopiuj do modelu". 4. Program automatycznie przełączy się do sekcji Model. Tylko w sekcji Model możliwe jest właściwe tworzenie programu pomiarowego. Załóżmy, że tworzony program obejmuje pomiar szerokości przestrzeni między ostatnimi zębami oraz pomiar grubości tych zębów dla szczęki i żuchwy. 5. Pierwsza pozycja to pomiar szerokości między ostatnimi zębami żuchwy. Włącz widok żuchwy z góry Przeskaluj i przesuń obiekt na ekranie tak, aby potencjalnie mierzona wielkość

78 zajmowała możliwie dużą cześć ekranu. Model jest spozycjonowany do wykonania pierwszego pomiaru z programu. Jest to właściwy i jedyny moment, w którym dodaje się pozycję do tworzonego programu pomiarowego. Kliknij "Dodaj" na samym dole zakładki "Pomiary" (na samym dole ekranu) i nadaj nazwę temu ustawieniu ekranu, np : "Szerokość między ostatnimi zębami żuchwy". Na liście pojawi się sama nazwa pomiaru bez wartości liczbowych. Pamiętaj, proces tworzenia programu pomiarowego to nie pomiar, ale przygotowywanie dogodnych pozycji widoku do wykonania późniejszego pomiaru. 6. Kolejny pomiar to lewy ostatni ząb żuchwy. Przeskaluj i przesuń obiekt tak, aby ten ząb zajmował możliwie dużą część ekranu i model zajął dogodna pozycję do wykonania pomiaru. Model jest spozycjonowany do wykonania drugiego pomiaru z programu. Kliknij "Dodaj" na samym dole zakładki "Pomiary" i nadaj nazwę temu ustawieniu ekranu, np : "Szerokość ostatniego lewego zęba żuchwy". Na liście pojawi się kolejna pozycja. 7. Czynności 5 i 6 powtarzaj analogicznie dla przygotowania dogodnych pozycji do kolejnych pomiarów z programu pomiarowego. Po zakończeniu program pomiarowy można zapamiętać razem z modelem ("Zapisz"), skopiować do programu O3DM jeśli uznasz, że może od być przydatny dla innych modeli lub zapisać sam program pomiarowy jako plik na dysku (przycisk "Eksport" w sekcji O3DM ).

79 10.6. Modyfikacja położenia punktów pomiarowych Pozycja każdego z punktów pomiarowych wykonanego pomiaru (a także poprzednich pomiarów znajdujących się na liście) może zostać w każdej chwili dowolnie zmieniona - innymi słowy każdy punkt pomiarowy można dowolnie "przesuwać" po powierzchni modelu modyfikując pomiar. Aby przemieścić punkt pomiarowy należy go "chwycić" myszką (czyli wskazać wskaźnikiem myszy, wcisnąć lewy przycisk i przytrzymać) i przesunąć w żądane miejsce. Zaktualizowany wynik pomiaru zostanie pokazany w prawym panelu na zakładce "Pomiary". Moment "chwycenia" punktu Nowa pozycja punktu pomiarowego

80 10.7. Nagryz pionowy W celu zmierzenia nagryzu pionowego należy wykonać następujące kroki: - wybrać opcję "Nagryz pionowy" z menu "Pomiar" Widok modelu zostanie automatycznie zresetowany, a model zostanie ustawiony w widoku od przodu. - wskazać punkt na powierzchni modelu, który posłuży do wyznaczenia przekroju podłużnego, Zostanie automatycznie wygenerowany przekrój podłużny, a model zostanie ustawiony w pozycji jak na powyższym rysunku. - wskazać punkt na wierzchołku jednego z zębów dla których ma być mierzony nagryz

81 Po wskazaniu punktu zostanie automatycznie ustawiona pozioma płaszczyzna pomocnicza umożliwiająca pomiar nagryzu.

82 - wskazać punkt na wierzchołku drugiego zęba Wynik pomiaru pojawi się w panelu "Wolne pomiary" zakładki "Pomiary". Więcej na temat wolnych pomiarów w rozdziale 10.5.

83 10.8. Nagryz poziomy W celu zmierzenia nagryzu poziomego należy wykonać następujące kroki: - wybrać opcję "Nagryz poziomy" z menu "Pomiar" Widok modelu zostanie automatycznie zresetowany, a model zostanie ustawiony w widoku od przodu. - wskazać punkt na powierzchni modelu, który posłuży do wyznaczenia przekroju podłużnego, Zostanie automatycznie wygenerowany przekrój podłużny, a model zostanie ustawiony w pozycji jak na poniższym rysunku. Pomiar nagryzu pionowego wykonany wcześniej może być tutaj wykorzystany do wskazania tylko kolejnych punktów potrzebnych do wykonania pomiaru nagryzu poziomego. - wskazać punkt na wierzchołku jednego z zębów dla których ma być mierzony nagryz Po wskazaniu punktu zostanie automatycznie ustawiona pionowa płaszczyzna pomocnicza umożliwiająca pomiar nagryzu.

84 - wskazać punkt na wierzchołku drugiego zęba Wynik pomiaru pojawi się w panelu "Wolne pomiary" zakładki "Pomiary". Więcej na temat wolnych pomiarów w rozdziale 10.5.

85 11. Wyznaczanie wskaźników Program O3DM umożliwia wyznaczanie przydatnych w diagnostyce ortodontycznej wskaźników: Ponta, Lundstroma, Tonna, Popovitcha, Korkhausa, Boltona, PAR, a także analizę symetrii. Aby wyznaczyć dany wskaźnik należy uaktywnić jego zakładkę w zakładce "Analizy", a następnie korzystając ze schematów pomiarowych pojawiających się poniżej wykonać wszystkie pomiary niezbędne do wykonania danej analizy. Póla zawierają zawsze tylko te pomiary, które są wymagane do obliczenia wybranej analizy. W zależności od analizy wymaganymi pomiarami mogą być: szerokość zęba, łączna szerokość segmentu zębów lub odległość między zębami. Pola dotyczące szerokości pojedynczych zębów posiadają opis w postaci numeru zęba, którego dotyczą. Kliknięcie na dowolnym z pól pomiarowych powoduje pojawienie się opisu pomiaru jaki ma być wykonany dla tego pola oraz automatyczne ustawienie się modelu w pozycji najwygodniejszej do wykonania pomiaru. Przykładowa zawartość schematu pomiarowego: Pola oznaczone numerami zawierają szerokości zębów o tychże numerach, opis zawartości pól nie oznaczonych pojawia się pod napisem "aktualnie mierzony:" po kliknięciu na danym polu.

86 11.1. Oznaczenia zębów Zęby ponumerowane są następująco:

87 11.2. Pomiar szerokości pojedynczego zęba Obliczenie każdego ze wskaźników wymaga dokonania pomiarów szerokości wszystkich lub przynajmniej kilku zębów. Aby dokonać pomiaru szerokości zęba należy kliknąć na odpowiadającym mu polu na schemacie pomiarowym, spowoduje to automatyczne ustawienie się modelu w pozycji najdogodniejszej do wykonania pomiaru. Następnie, poprzez wskazanie dwóch punktów, należy dokonać pomiaru szerokości zęba. Zmierzona wartość pojawi się w odpowiednim polu, a pomiar oznaczony zostanie przy pomocy płaszczyzn pomocnicznych oraz odcinka łączącego punkty pomiarowe.

88 Pomiar bieżący jest oznaczony kolorem czerwonym. Pozostałe pomiary mają kolor seledynowy. W każdej chwili każdy z pomiarów można zmodyfikować poprzez zmianę położenia punktów pomiarowych. Aby zmienić położenie punktu należy go chwycić (wskazać myszką, wcisnąć lewy przycisk myszki i przytrzymać) i przesunąć myszką w nowe miejsce. W wielu przypadkach potrzebne są wymiary zęba mierzone w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny zgryzu. Program O3DM zapewnia pracę również w trybie rzutowania pomiarów na wyznaczoną płaszczyznę. Aby pracować w tym trybie należy najpierw wyznaczyć płaszczyznę. Płaszczyzny wyznacza się osobno dla szczęki i żuchwy wybierając stosowne pozycje z menu "Pomiar" ("Płaszczyzna szczęki" lub "Płaszczyzna żuchwy").

89 Sposób wyznaczenia płaszczyzny jest analogiczny do omówionego w rozdziale 8.1 "Ustawianie płaszczyzny podstawowej". Jeśli płaszczyzna jest już wyznaczona, można włączyć tryb rzutowania pomiarów - pozycje : "Rzutuj pomiary zębów szczęki na płaszczyznę" i "Rzutuj pomiary zębów żuchwy na płaszczyznę". Poniższy obraz ilustruje różnicę między pomiarami wykonanymi w trybie standartowym i w trybie rzutowania wymiarów na płaszczyznę. W trybie włączonago rzutowania wyniki pomiarów, będą zazwyczaj wartościami krótszymi niż długości odcinków symbolizujących wykonany pomiar. W tym trybie dzługości rzutów odcinków stanowią wartości wyjściowe do dalszej obróbki wyników przy analizach.

90 11.3. Pomiar szerokości segmentu zębów Do wykonania niektórych analiz konieczne jest podanie szerokości segmentu, czyli łącznej szerokości kilku sąsiadujących zębów. Pomiar szerokości segmentu zębów odbywa się analogicznie jak w przypadku pojedynczego zęba. Po kliknięciu na polu pomiarowym model automatycznie ustawi się w dogodnej pozycji, po czym należy wskazać dwa pukty pomiarowe wyznaczające szerokość segmentu zębów. Zmierzona wartość pojawi się w odpowiednim polu, a pomiar oznaczony zostanie przy pomocy płaszczyzn pomocnicznych oraz odcinka łączącego punkty pomiarowe. Pomiar bieżący jest oznaczony kolorem czerwonym. Pozostałe pomiary mają kolor seledynowy. W każdej chwili każdy z pomiarów można zmodyfikować poprzez zmianę położenia punktów pomiarowych. Aby zmienić położenie punktu należy go chwycić (wskazać myszką, wcisnąć lewy przycisk myszki i przytrzymać) i przesunąć myszką w nowe miejsce.

91 11.4. Pomiar odległości między zębami Jeśli analiza wymaga dokonania pomiaru odległości między zębami należy po kliknięciu na polu pomiarowym wskazać dwa pukty pomiarowe wyznaczające wymaganą odległość. Zmierzona wartość pojawi się w odpowiednim polu, a pomiar oznaczony zostanie przy pomocy płaszczyzn pomocnicznych oraz odcinka łączącego punkty pomiarowe. Pomiar bieżący jest oznaczony kolorem czerwonym. Pozostałe pomiary mają kolor seledynowy. W każdej chwili każdy z pomiarów można zmodyfikować poprzez zmianę położenia punktów pomiarowych. Aby zmienić położenie punktu należy go chwycić (wskazać myszką, wcisnąć lewy przycisk myszki i przytrzymać) i przesunąć myszką w nowe miejsce.

92 11.5. Analizy Wyniki każdej z analiz zostają obliczone i pojawiają się automatycznie w momencie gdy wykonane zostaną wszystkie wymagane do przeprowadzenia danej analizy pomiary. W poniższych podrozdziałach przedstawiono sposoby wegług których program dokonuje obliczeń każdego ze wskaźników.

93 Analiza Boltona Jest to analiza długości łuku zębowego szczęki i żuchwy. Polega na obliczeniu sumy mezjodystalnych szerokości zębów stałych szczęki i żuchwy według wzorów: Całkowity: Częściowy: gdzie: Zij szerokość zęba o numerze ij. Sposób przeprowadzenia analizy: - wyznaczenie szerokości mezjodystalnych zębów 3-3 w szczęce i w żuchwie dla wskaźnika częściowego - wyznaczenie szerokości mezjodystalnych zębów 6-6 w szczęce i w żuchwie dla wskaźnika całkowitego - wynik: przyrównanie wskaźników szczęki i żuchwy wyrażonych w %, do wartości oczekiwanych.

94 Wskaźnik Korkhausa Wskaźnik ten określa relację między przednią długością łuku a sumą szerokości mezjodystalnych siekaczy w szczęce. Przednia długość łuku w szczęce i w zuchwie: gdzie: Zij szerokość zęba o numerze ij, PDSZ przednia długość łuku w szczęce, PDŻ przednia długość łuku w żuchwie. W prawidłowo ukształtowanym łuku przednia długość łuku stanowi połowę przedniej szerokości łuku. Sposób przeprowadzenia analizy: - wyznaczenie szerokości mezjodystalnych zębów 4-4 w szczęce - wyznaczenie przedniej długości łuku w szczęce - wyznaczenie przedniej długości łuku w żuchwie - wynik: przyrównanie wartości pomierzonej i oczekiwanej w żuchwie i szczęce [mm]

95 Analiza segmentowa Lundstroma Zestawienie porównujące: - różnica sumy szerokości mezjodystalnej zębów w segmencie i szerokości mezjodystalnej tego segmentu - różnica sumy szerokości mezjodystalnej zębów łuku i sumy szerokości mezjodystalnej segmentów Sposób przeprowadzenia analizy: - wyznaczenie szerokości mezjodystalnych zębów 6-6 w szczęce i w żuchwie - wyznaczenie szerokości mezjodystalnych poszczególnych segmentów w szczęce i w żuchwie - wynik: wyliczana wartość dyskrepancji dla łuku górnego i dolnego (dodatnia lub ujemna) wyrażona w mm

96 Analiza Ponta Jest to analiza szerokości łuku zębowego. Obliczenie przedniej szerokości szczęki: Obliczenie przedniej szerokości żuchwy: Obliczenie tylnej szerokości szczęki: Obliczenie tylnej szerokości żuchwy: gdzie: Zij szerokość zęba o numerze ij Sposób przeprowadzenia analizy: - wyznaczenie szerokości mezjodystalnych zębów 1-4 w szczęce i w żuchwie - wyznaczenie przedniej i tylnej szerokości łuku w szczęce i żuchwie - wynik: porównanie wartości oczekiwanej i pomierzonej (program pokazuje różnicę wyrażoną w mm)

97 Wskaźnik Popowicza Artykuł VI. Analiza ta polega na wyliczeniu relacji sumy szerokości mezjodystalnych siekaczy i szerokości mezjodystalnej segmentu 3-5. Wyliczenie relacji dla żuchwy i dla szczęki: gdzie: Zij szerokość zęba o numerze ij Sposób przeprowadzenia analizy: - wyznaczenie szerokości mezjodystalnych zębów 4-4 w szczęce i w żuchwie - wyznaczenie szerokości mezjodystalnej segmentów 3-5 dla szczęki i żuchwy - wynik: przyrównanie wartości wyliczonej (normowej) i pomierzonej wyrażonej w mm.

98 Wskaźnik Tonna Jest to analiza relacji sumy szerokości mezjodystalnych siekaczy szczęki i żuchwy. Wyliczenie współczynnika: gdzie: Zij szerokość zęba o numerze ij Sposób przeprowadzenia analizy: - wyznaczenie szerokości mezjodystalnych zębów 4-4 w szczęce i w żuchwie - wynik: przyrównanie wyliczonego wskaźnika do wartości normowej [%]

99 Analiza symetrii Oprócz przedstawionych powyżej wskaźników program O3DM umożliwia także analizę symetrii uzębienia. Analiza ta dostarcza informacji o wzajemnym usytuowaniu zebów wzgledem osi symetrii szczeki lub żuchwy oraz prostopadłej do niej linii dniesienia.analiza symetrii możliwa jest do wykonania na dwa sposoby: - "wolna" - punkty potrzebne do wykonania analizy należy wskazać ręcznie, - "z analizy" - punkty potrzebne do wykonania analizy obliczane są automatycznie dla wszystkich zębów, których szerokości zmierzono uprzednio w trakcie wykonywania innych analiz. Aby wykonać analizę symetrii należy: - uaktywnić zakładkę "Symetria" w zakładce "Analizy" - zaznaczając odpowiednie pole wybrać czy analizowana będzie symetria żuchwy czy szczęki - uaktywniając odpowiednią zakładkę wybrać metodę "wolną" lub "z analizy" - wcisnąć przycisk "Nowa oś"

100 Po wciśnięciu przycisku "Nowa oś" należy ustawić osie symetrii. Aby to zrobić należy wskazać kolejno trzy punkty. Pierwszy i drugi punkt wyznaczą podłużną oś symetrii modelu, natomiast trzeci punkt wyznaczy oś poprzeczną (prostopadłą do osi podłużnej). Jeśli wykonywana jest analiza "wolna" to w następnej kolejności należy wskazać kolejno parami punkty na powierzchni odpowiadających sobie zębów. Para prostopadłych do siebie niebieskich odcinków, pojawiających się dla każdego punktu przedstawia jego odległość od obu osi, wartości tych odległości zostają automatycznie umieszczone w tabelce.

101 Wskazanie każdej kolejnej pary punktów powoduje pojawienie się nowego wiersza w tabelce. Kliknięcie na dowolnym wierszu powoduje pokazanie odpowiadających mu punktów pomiarowych wraz z towarzyszącymi im odcinkami. W każdej chwili możliwe jest zmodyfikowanie położenia punktów poprzez chwycenie ich (wskazanie myszką, wciśnięcie i przytrzymanie lewego przycisku myszy) i przesunięcie w żądane miejsce, wartości w tabelce zostaną automatycznie zaktualizowane. Jeśli wybrano metodę "z analizy" to punkty na powierzchni zębów zostaną dobrane automatycznie na podstawie pozycji punktów pomiarowych określających szerokości zębów, które to punkty wskazano wcześniej podczas wykonywania innych analiz. Jeśli np. podczas wykonywania analizy Korkhausa zmierzono szerokości zębów nr 11, 12, 21 i 22 to możliwe jest wykonanie automatycznej analizy symetrii położenia tych zębów dzięki temu właśnie, że program już "zna" ich pozycję.

102 PAR-Index Program umożliwia również wyznaczenie indeksu PAR (Peer Assessment Rating). Jest stosowany w leczeniu ortodontycznym jako jednoliczbowa wartość, która reprezentuje stopień anomalii występujacych w zgryzie. Indeks PAR jest sumą kilku wyznaczanych z osobna składowych, które pokażą się gdy klikniemy na zakładce PAR-Index. Do wyznaczenia PAR-indeksu niezbędne jest wyznaczenie wszystkich składowych. W programie należy po prostu kliknąć na jedną z pozycji na liście składowych aby przejść do trybu wyznaczania tej składowej. Pierwsze 6 składowych polega na pomiarze szczelin miedzy zębami. Pierwsza pozycja ("Segment górny prawy") to wartość zależna od wielkości szczelin między zębami 13-14, oraz Po kliknięciu myszą na tej pozycji pojawi się okno z informacją o parach zębów między którymi należy zmierzyć szczelinę. Pod listą znajduje się schematyczny rozkład wartości szczelin odpowiadający rzeczywistemu ułożeniu. Po kliknięciu na jednym z pól numerycznych na tym schematycznym rozkładzie główne okno przestawi model w dogodną pozycję do wykonania pomiaru odpowiedniej szczeliny. Aby pomiar był dokładny najczęściej model należy obrócić, aby właściwie ustawić na powierzchni modelu punkty pomiarowe. Przy wyznaczaniu składowych PAR-indeksu główne okno robocze automatycznie przechodzi w tryb rotacji.

103 Na podstawie pomierzonych wielkości program ustala wartość składowej PAR-indeksu i wyświetla ją na liście obok pozycji. Przy małych szczelinach ta wartość będzie równa zero. Wartości składowych PAR-indeksu są wartościami całkowitymi i pojawiają się po przekroczeniu pewnych progowych wartości pomiarowych. Aby się o tym przekonać, można dla testu jedną ze szczelin zmierzyć z celowym błędem jako bardzo dużą - program automatycznie wyświetli przy pozycji wartość całkowitą większą od zera. Jeśli wcześniej wykonane zostały pomiary zębów do pozostałych wskaźników można je wykorzystać pomijając manualne wyznaczanie wielkości szczelin do PAR-Indeksu. Aby wcześniejsze pomiary zębów były uwzględniane musi być zaznaczony odpowiedni znacznik w panelu opcji (menu główne : Narzędzia/Opcje).

104 Tak więc pierwsze 6 pozycji to pomiary szczelin między konkretnymi zębami w podanych segmentach. Kolejna pozycja ("Prawa boczna okluzja") wyznaczana jest poprzez wybór jednej z predefiniowanych opcji zgrupowanych w trzy segmenty. Przy wyznaczaniu tej składowej PAR-indeksu model ustawia się w dogodnej pozycji do oceny zgryzu. W tym momencie można również obracać modelem w głównym oknie widokowym. Po ocenie stanu zgryzu należy zaznaczyć stosowne opcje i zatwierdzić wybór przyciskiem "OK".

105 Kolejny składnik to "Nagryz poziomy" (ang. Overjet). Jeśli wcześniej pomiar nagryzu poziomego nie został wykonany można to zrobić z w tym momencie. W oknie które pojawia sie przy wyznaczaniu tego składnika znajduje się przycisk "Wykonaj nagryz poziomy". Po kliknięciu program przechodzi w tryb wykonania pomiaru nagryzu (sposób postępowania omówiono w rozdziale 10.8). Jeśli pomiarów nagryzu wykonano więcej niż jeden do wyznaczania wskaźnika można wybrać jeden z nich z rozwijanej listy. Obok listy znajduje się przycisk "Pokaż" służący do podglądu wykonanego wcześniej pomiaru nagryzu. Jak widać na poniższym rysunku ten składnik składa się z dwóch członów. Pierwszy pochodzi z pomiaru nagryzu, natomiast drugi z wyboru jednej z predefinowanych wartości. Obie są sumowane i przedstawiane na liście jako jedna wartość całkowita.

106 Następny składnik to "Nagryz pionowy" (ang. Overbite). Zasady wyboru są niemal identyczne jak w przypadku składnika "Nagryz poziomy" z tą różnicą, że tutaj w oknie możliwe jest wybranie tylko jednej wartości. Tak więc wybór jednej z predefiniowanych opcji wyklucza wynik pochodzący z pomiaru nagryzu pionowego. Przedostatni ze składników PAR-Indeksu oznaczony na liście jako "Linia pośrodkowa" to 3pozycyjna lista. Na podstawie oględzin modelu użytkownik zaznacza pozycję odpowiadającą najbardziej stanowi faktycznemu. Po wybraniu podobnie jak w pozostałych przypadkach model ustawia się w pozycji dogodnej do wykonania analizy z możliwością

107 rotacji modelu w oknie roboczym. Ostani składnik ("Lewa boczna okluzja") wyznaczany jest identycznie jak w przypadku ("Prawa boczna okluzja"). Po wyznaczeniu wszystkich pozycji na liście składników PAR-Indeksu otrzymuje się jego wartość jako sumę wszystkich poszczególnych składników.

108 12. Setup Program O3DM w wersji "Pro" daje możliwość wizualizacji i analizy procesu korekcji położenia zębów w dziąśle tradycyjnie realizowanej za pomoca nazębnych aparatów ortodontycznych. Operując na trójwymiarowym modelu uzębienia leczonego pacjenta, lekarz może zaprojektować przesunięcia poszczególnych zębów uwzględniając zmiany zgryzu i potencjalne kolizje zachodzące między zębami.

109 12.1. Włączanie trybu "Setup" Aby przejść do trybu "Setup" należy wcisnąć przycisk: Ponowne wciśnięcie tego przycisku spowoduje powrót do trybu badania modelu.

110 12.2. Wybór zęba Aby wybrać ząb, którego położenie ma być skorygowane należy kliknąć na nim prawym przyciskiem myszy lub dwukrotnie kliknąć jego nazwę na liście podobiektów w zakładce "Podobiekty". Po wybraniu zęba jego kolor zmieni się na jasnozielony, pojawią się białe ramki otaczającego go sześcianu, kolorowe linie osi oraz punkt wyznaczający jego centrum oporu. Wybranie zęba jest możliwe tylko w trybie "Setup".

111 12.3. Tworzenie grupy zębów Korekcja położenia zębów możliwa jest do realizacji na pojedynczych zębach, a także na ich grupach. Aby utworzyć grupę zębów należy kliknąć na nich kolejno prawym przyciskiem myszy trzymając jednocześnie wciśnięty klawisz "SHIFT". Następnie należy wybrać opcję "Nowa grupa" z menu "Narzędzia", lub kliknąć na odpowiednim przycisku: Nowoutworzona grupa zębów pojawi się jako nowy podobiekt na liście w zakładce "Podobiekty". Wyboru grupy dokonać można klikając dwukrotnie na jej nazwie na liście podobiektów.

112 12.4. Usuwanie grupy zębów Aby usunąć grupę zębów należy ją wybrać (poprzez dwukrotne kliknięcie na jej nazwie w liście podobiektów w zakładce "Podobiekty"), następnie z menu podręcznego (wywoływanego poprzez kliknięcie prawym przyciskiem myszy na obszarze listy podobiektów) wybrać opcję "Usuń grupę".

113 12.5. Przemieszczanie zębów Pola numeryczne związane z obrotami i przesunięciami samego zęba zajmują górną połowę obszaru setupu w zakładce "Podobiekty". Za obroty wokół każdej z osi odpowiadają parametry: - Torque - Angulacja - Wokół osi Za przesunięcia zęba wzdłuż każdej z osi odpowiadają parametry: - Przesunięcie - Ekstruzja/Intruzja Wszystkie zmiany zachodzą zgodnie z lokalnym układem współrzędnym zęba. Strzałki obok pól numerycznych służą do precyzyjnej zmiany wartości. Jeśli istnieje potrzeba szybkiej zmiany położenia zęba o większą wartość, można przełączyć się w tryb manipulacji myszką wciskając jeden z przycisków:

114 Aby manipulować zębem przy pomocy myszki należy po wybraniu zęba i trybu manipulacji, ustawić kursor myszki w dowolnym miejscu obszaru roboczego, wcisnąć lewy przycisk myszki i trzymając go poruszać myszą. W przypadku użyciu jednego z powyższych trybów manipulacji zębem w prawym dolnym rogu ekranu roboczego pojawia się jedna lub dwie symboliczne strzałki. Pokazują one kierunek przesuwu myszy odpowiadający przyrostowi wartości aktualnie modyfikowanego parametru. Lokalne układy współrzędnych rzadko usytuowane są zgodnie z układem obserwatora, stąd aby uniknąć kłopotów z orientacją przestrzenną wprowadzono wyżej wsponiane symboliczne strzałki. Przyrost wartości może oznaczać zarówno przyrost wpółrzędnej linowej (przesuw zęba) jak i katowej (rotacja zęba) w zależności od aktualnie wybranego trybu manipulacji. Zmiana położenia zęba może być na bieżąco porównywana z położeniem wyjściowym. W tym celu należy włączyć tryb "Pokaż cień" zaznaczając odpowiedni znacznik, który znajduje się obok pól do zmiany położenia zęba. W tym trybie wyjściowe położenie zęba będzie wyświetlane w oknie roboczym jako szary nieruchomy obiekt. Wskazówka : Aby zwiększyć wygodę porónywania zmian dobrze jest zwiększyć przezroczystość zęba podlegającego manipulacji.

115 Zmiany mogą być również wprowadzone w polach numerycznych bezpośrednio jako wartości liczbowe wprowadzane z klawiatury. Aby uaktywnić taką możliwość należy ustawić znacznik przy polu "Wpisywanie reczne". Wprowadzane zmiany położenia zębów mogą być cofnięte do kilku kroków wstecz przy pomocy opcji "Cofnij" w menu "Edycja", cofnięte operacje mogą być również ponawiane opcja "Ponów" w menu "Edycja". Do przełączania uzębienia między stanem przed i po korekcie służy opcja "Transformacja zębów" w menu "Poruszanie"

116 dostępna również pod przyciskiem: Druga grupa parametrów na zakładce "Setup" dotyczy osi podłużnej zęba. Mówi się, że oś podłużna jest osią korzenia zęba. Jednak korzeń w rzeczywistości przyjmuje bardzo nieregularne kształty i trudno jednoznacznie ustalić linię prostą która jest równoległa do takiego nieregularnego kształtu. Bardziej precyzyjna jest definicja osi podłużnej jako osi przeprowadzonej możliwe najbardziej równolegle do korzenia zęba. W programie oś podłużna wyświetlana jest jako błękitna linia i jest traktowana jako obiekt pomocniczy. Praktyka lekarska znacznej części ortodontów wiąże się z jej używaniem, w związku z tym została w programie uwzględniona, jednak jest usytuowanie nie ma wpływu na kinematykę przeprowadzanej korekty.

117 Kolory pól numerycznych odpowiadających za przesunięcie korespondują z kolorami osi lokalnego układu współrzędnych zęba. Pozostałe parametry mają wpływ na ruch zęba. Grupa parametrów "Centrum oporu" pozwala zmodyfikować położenie punktu wokół którego będzie można obracać ząb. W partyce ortodontycznej używa się podziału uzębienia na 4 ćwiartki. Wybrany ząb automatycznie aktywuje lokalny układ współrzędnych odpowiedni dla danej ćwiartki.

118 Środek obrotu nazywany też centralnym punktem oporu, w programie widoczny jest jako punkt usytuowany na przecięciu wszystkich osi obrotu (ciemnozielone). Jego wyznaczenie wymaga pewnego doświadczenia, jednak dla uzyskania stosunkowo realistycznych przesunięć wystarczy umiejscowić go tuż nad koroną zęba i w pobliżu osi podłużnej. Klikając na punkcie centrum oporu można przesunąć go myszką wzdłuż osi podłużnej zęba (trzymając przez cały czas wciśnięty lewy przycisk myszy). Pola umożliwiające obrót punktu, a wraz z nim osi, odpowiadają za orientację lokalnego układu współrzędnych zęba wyznaczanego właśnie przez te trzy osie. Trzy parametry w prawej kolumnie grupy "Centrum oporu" powinny być tak ustawione, aby: - oś podłużna pokrywała się w możliwie największym stopniu z korzeniem zęba, - jedna z pozostałych osi była styczna do łuku zębowego (jak na rys. poniżej), zapewnia to właściwy kierunek angulacji.

119 13. Porównywanie dwóch modeli Program O3DM umożliwia porównanie dwóch modeli zapisanych w dwóch osobnych plikach (zawierających np. stan sprzed i po leczeniu). W trybie porównania niemożliwe jest przeprowadzanie analiz oraz zmiana położenia zębów ("Setup"), pozostałe funkcję są dostępne i działają w ten sam sposób jak w trybie normalnym.

120 13.1. Wczytywanie dwóch modeli do porównania Aby wczytać model (modele) do porównania należy kliknąć przycisk: lub wybrać opcję "Otwórz model do porównania" z menu "Plik". Następnie w okienku, które się pojawi należy wskazać plik, z którego ma zostać wczytany model do porównania z modelem obecnie załadowanym. Jeżeli przed wykonaniem powyższych kroków w programie nie było załadowanego żadnego modelu program poprosi kolejno o podanie nazw plików obu modeli.

121 13.2. Zmiana właściwości modeli Po wczytaniu modele widoczne są w dwóch różnych, kontrastowych kolorach, a w liście na zakładce "Podobiekty" występują jako cztery obiekty (ponieważ oba składają się z dwóch elementów: szczęki i żuchwy). Aby zmienić kolor lub nazwę szczęki lub żuchwy któregoś z modeli należy zaznaczyć dany element na liście (poprzez kliknięcie na jego nazwie lewym przyciskiem myszy) i z menu podręcznego (wywoływanego prawym przyciskiem myszy) wybrać opcję "Właściwości".

122 W okienku, które się pojawi możliwa jest zmiana nazwy elementu oraz jego koloru.

123 13.3. Przemieszczanie modeli względem siebie Do przemieszczania modeli względem siebie służy panel ze strzałkami, który widoczny jest tylko w trybie porównania w prawym, dolnym rogu obszaru roboczego. To, który model się przemieszcza, a który pozostaje nieruchomy zależy od tego, który element jest aktualnie zaznaczony na liście podobiektów w zakładce "Podobiekty". Jeśli zaznaczona jest żuchwa lub szczęka modelu pierwszego to przemieszczać się będzie model pierwszy, a jeśli zaznaczona jest żuchwa lub szczęka modelu drugiego to przemieszczać się będzie model drugi. Kliknięcie na jedną ze strzałek panelu powoduje przesunięcie lub obrócenie modelu w zależności od tego czy aktywny jest tryb "Przesunięcie" czy "Rotacja" - analogicznie jak w przypadku "normalnego" manipulowania modelem. Funkcje strzałek panelu w trybie "Przesunięcie": Funkcje strzałek panelu w trybie "Rotacja": Do zmiany pozycji modeli względem siebie służyć mogą również klawisze strzałek. Ich funkcje w zależności od trybu manipulacji są następujące.

124 Tryb "Przesunięcie: - "strzałka w górę" i "strzałka w dół" - przesuwanie modelu w górę i w dół - "strzałka w lewo" i "strzałka w prawo" - przesuwanie modelu w lewo i w prawo - "SHIFT" + "strzałka w górę" i "SHIFT" + "strzałka w dół" - przesuwanie modelu dalej i bliżej Tryb "Rotacja": - "strzałka w górę" i "strzałka w dół" - obrót modelu wokół poziomej osi równoległej do powierzchni ekranu - "strzałka w lewo" i "strzałka w prawo" - obrót modelu wokół pionowej osi równoległej do powierzchni ekranu - "SHIFT" + "strzałka w górę" i "SHIFT" + "strzałka w dół" - obrót modelu wokół osi prostopadłej do powierzchni ekranu

125 13.4. Pozycjonowanie modelu Pozycjonowanie modeli w trybie porównania służy ułatwieniu obserwacji różnic pomiędzy oboma modelami. Polega na wskazaniu trzech odpowiadających sobie punktów na powierzchni szczęki lub żuchwy obu modeli. Szczęka lub żuchwa jednego z modeli zostaje następnie tak ustawiona, że płaszczyzny wyznaczone przez punkty na pierwszym modelu oraz punkty na drugim modelu pokrywają się. Umożliwia to takie ustawienie modeli względem siebie, aby obszary obu modeli, które są takie same dokładnie się pokrywały umożliwiając precyzyjną obserwację różnic. Aby dokonać pozycjonowania należy klikając prawym przyciskiem myszy wskazać trzy punkty na powierzchni pierwszego modelu, a następnie trzy odpowiadające im punkty na powierzchni drugiego modelu. Po wskazaniu ostatniego punktu modele zostaną automatycznie spozycjonowane.

126 Pozycjonowanie musi być wykonane osobno dla szczęki i żuchwy.

127 13.5. Wyłączanie pozycjonowania modelu Do wyłączenia pozycjonowania modelu można użyć opcji "Anuluj pozycjonowanie" z menu "Poruszanie"

128 14. Opcje Zmiany opcji dotyczących działania wywoływanym z menu "Narzędzia". aplikacji można dokonać w oknie "Opcje" Program umożliwia w pewnym zakresie dostosowanie sposobu działania programu do potrzeb uzytkownika za pomocą następujących opcji: - "Ilość kroków historii" (maksymalna liczba cofnięć/ponowień wykonywanych czynności w programie) - "Separator dziesiętny" (wybór symbolu separatora, dla liczb używanych w programie) - "Kolor tła", "Wybór koloru" (zmiana koloru tła okna roboczego oraz koloru przekrojów) - "Zezwalaj na uruchomienie tylko jednej aplikacji" (Istnieje możliwość uruchomiania kilku kopii programu O3DM na jednym komputerze) - "Pokaż siatkę po uruchomieniu" (siatka pomocnicza jest domyślnie włączona przy starcie

129 aplikacji, jeśli ten znacznik jest zaznaczony) - wyświetlanie (wł./wył.) strzałek służących do poruszania okluzogramem - "Wyłączenie obsługi sprzętowej OpenGL" - tej opcji należy użyć tylko w wypadku gdy na ekranie pojawią się niepożądane efekty związane z wyswietlaniem grafiki w oknie roboczym - "Pokaż linijkę" (włącza/wyłącza linijkę o góry ekranu roboczego, która sklalując się razem z obiektem wskazuje odległość w milimetrach). Proszę zauważyć, że model jest wyświetlany w ujęciu perspektywicznym, natomiast linijka leży na płąszczyźnie równoległej do płaszczyzny ekranu, a jej skala jest związana z środkiem siatki pomocniczej.

130 - "Pokaż układ współrzędnych" (wł./wył. symboliczne osie globalnego układu współrzędnych w lewym dolnym rogu ekranu roboczego) - zapis do pliku w formacie XML pomiarów i wyników analiz. XML jest formatem danych umożliwiającym łatwy transport danych między platformami. Potencjalne zastosowanie tej funkcji w przyszłości znajdzie zastosowanie przy przenoszeniu danych między różnymi aplikacjami bez ograniczeń co do systemu operacyjnego. - wyświetlanie (wł/wył.) mini-płaszczyzn na końcach odcinka pomiarowego

131 15. Łuki Aby rozpocząć pracę z łukami należy wybrać "Łuki" w sekcji zakładek. W panelu łuków znajdują sie niezbędne opcje do pozycjonowania wirtualnego łuku oraz wykonania prostych pomiarów.

132 15.1. Manipulowanie łukami W panelu "Łuki" użytkownik może wybrać jeden z przedefiniowanych wcześniej modeli łuku. Jak widać na poniższym obrazie panel łuków posiada 2 podzakładki - dla szczęki i dla żuchwy. Po każdym kliknięciu tych zakładek panel " Łuki " wypełniają dane dotyczące wybranej podzakładki (szczęka lub żuchwa), ale aby uaktywnić możliwość zmiany tych parametrów należy wcisnąć przycisk umieszczony w prawym górnym rogu panelu - odpowiednio "Łuk górny" lub "Łuk dolny". Po wybraniu jednego z dostępnych modeli łuku, pojawi się on w głównym oknie roboczym. Najczęściej wymaga dopasowania do łuku który tworzą zęby modelu. W panelu znajdują się pola numeryczne odpowiadające za przesuw, rotację oraz skalowanie modelu niezależnie w dwóch osiach. Odpowiednio manipulując ich wartościami, użytkownik dopasowuje wirtualny łuk do modelu uzębienia. Wskazówka : Wstępnie można przesunąć model łuku metodą "przeciągnij i upuść" (ang. drag&drop). Wystarczy przytrzymać wskaźnik kursora przez chwilę nad symbolem łuku w głównym oknie roboczym. Przycisk " Blokuj " blokuje tę możliwość, aby zapobiec przypadkowemu przesunięciu, gdy użytkownik używa innych narzędzi. Na przykład przy ustalaniu szczelin między pomiarami poszczególnych zębów, gdzie umiejscowienie kursora nad segmentem wymiarowym jednego z zębów wywołuje podręczne menu, a umiejscowienie kursora w miejscach sąsiedztwa tych segmentów powoduje gotowość do przesunięcia łuku. Ułatwieniem może tu być zablokowanie możliwości przesunięcia łuku.

133 Jeśli długość wirtualnego łuku jest zbyt długa, można ją skracać z obu końców. Służą do tego parametry "Docinanie" ("pocz." i "kon."). Długość wirtualnego łuku pokazywana jest na bieżąco w panelu. W dowolnej chwili użytkownik może porównywać długość wirtualnego łuku z długością łuku zębnego modelu wyliczoną na podstawie wskaźnika Boltona. Jest to sumaryczna długość wszystkich pojedynczo zmierzonych szerokości zębów. Zaznaczenie znacznika "Pokaż analizę Boltona" spowoduje pokazanie się łuku składającego się z zsumowanych szerokości poszczególnych zębów. Granice pomiędzy poszczególnymi odcinkami będą lepiej widoczne po obróceniu modelu o dowolny kąt.