ZAKAŻENIA WYWOŁYWANE PRZEZ GRZYBY, PRĄTKI, CHLAMYDIE, MYKOPLAZMY I RIKETSJE.

Transkrypt

1 ZAKAŻENIA WYWOŁYWANE PRZEZ GRZYBY, PRĄTKI, CHLAMYDIE, MYKOPLAZMY I RIKETSJE. DOMINIKA LACHOWICZ KATEDRA I ZAKŁAD MIKROBIOLOGII LEKARSKIEJ WUM

2 Zakażenia grzybicze Grzyby tworzą królestwo zajmujące pozycję systematyczną między królestwem roślin i zwierząt. Grzyby mogą być organizmami jednokomórkowymi lub zbudowanymi z grzybni. Zakres temperatur dla wzrostu grzybów chorobotwórczych to C (temp. optymalna C) W naszej strefie klimatycznej inwazyjne zakażenia grzybicze należą do typowych zakażeń oportunistycznych wywołują je zarówno grzyby drożdżopodobne jak i grzyby pleśniowe. Zakażenia grzybami drożdżopodobnymi częściej należą do zakażeń endogennych natomiast grzybami pleśniowymi do zakażeń egzogennych.

3 Zakażenia grzybicze grupy ryzyka Choroby nowotworowe Biorcy narządów Urazy Zakażenie HIV Wcześniaki Zabieg chirurgiczny Choroby krwi Cukrzyca Oparzenia Narkomania Antybiotykoterapia, kortykoterapia, chemioterapia, immunosupresja

4 Podział zakażeń grzybiczych Pierwotne Wywołane przez typowe patogeny, które mogą zakażać i rozwijać się w tkankach ludzi zdrowych Histoplasma capsulatum, Coccidioides immitis, Blastomyces spp. Wtórne Patogeny oportunistyczne - czynnikiem sprzyjającym zakażeniu jest niewydolność lub niedobór w układzie immunologicznym: Candida spp., Aspergillus spp., Mucor spp.

5 Cechy grzybów istotne w chorobotwórczości Zarodniki = dużą rozsiewalność Termotolerancja Właściwości adhezyjne Właściwości alergizujące Wytwarzanie mykotoksyn (aflatoksyna) Zdolność wytwarzanie 2 różnych antygenowo form drożdżowej i strzępkowej

6 Diagnostyka zakażeń Badanie preparatów bezpośrednich z materiału klinicznego, w celu stwierdzenia obecności komórek, strzępek grzybów. Hodowla materiałów na podłożu Sabouraud Identyfikacja na podstawie: morfologii kolonii preparatów mikroskopowych z kolonii podłoża chromogenne Badania serologiczne wykrywanie przeciwciał lub antygenów grzybiczych w płynach ustrojowych: mannan antygen ściany kom. Candida galaktomannan polisacharydowy antygen ściany kom. Asperillus glukuronoksylomannan antygen otoczkowy Cryptococcus Oznaczanie wrażliwości na leki

7 Leki przeciwgrzybicze stosowane w terapii grzybic inwazyjnych

8

9 Grzyby z rodzaju Candida Naturalną niszą ekologiczną drożdżaków Candida albicans są błony śluzowe przewodu pokarmowego, pochwy i ujścia cewki moczowej, rzadziej skóra. Nosicielstwo Candida w jamie ustnej u osób zdrowych wynosi od 25 do 50%. Najczęstsze gatunki odpowiedzialne za zakażenia człowieka: C. albicans C. glabrata C. tropicalis C. parapsilosis C. krusei C. lusitaniae

10 Inwazyjne zakażenia Candida Zakażenie poprzedzone jest kolonizacją. Kolonizacji sprzyja stosowanie antybiotyków szerokowachlarzowych Formy zakażenia: Kandydemia odcewnikowa bądź w wyniku rozsiewu drożdżaków z błon śluzowych przewodu pokarmowego Kandydoza narządowa Kandydoza rozsiana

11 Drożdżakowe zapalenie pochwy i sromu Stany zapalne pochwy i sromu są najczęstszym powodem zgłoszenia się kobiety po poradę u ginekologa. Rozwój infekcji drożdżakowej w obrębie pochwy i sromu jest wynikiem zaburzenia równowagi w złożonym ekosystemie biocenozy pochwy. Konsekwencje zakażenia: pogorszenie jakości życia, czasowa niedyspozycja, stany zagrożenia życia w przypadku sepsy u pacjentek hospitalizowanych na oddziałach IT Większość kobiet doświadcza co najmniej jednego objawowego epizodu zapalenia w ciągu życia.

12 Grzybica pochwy w ciąży Grzybicze zakażenia pochwy w ciąży to przede wszystkim kandydozy. Mikroflora pochwy zdrowej kobiety obejmuje także grzyby, które występują jako saprofity w stanie równowagi z jej organizmem. U 10-30% kobiet izolacji ich nie towarzyszą żadne objawy kliniczne, a u ciężarnych bezobjawowe nosicielstwo sięga 50%. Grzyby drożdżopodobne są przyczyną 25% wszystkich objawowych zakażeń pochwy u kobiet nieciężarnych, a u ciężarnych liczba ta wzrasta do ok.45%. U 40-50% kobiet zakażenia są nawracające. Sprzyjają temu warunki panujące w drogach rodnych w czasie ciąży. Do głównych objawów grzybicy pochwy należą swędzenie i pieczenie pochwy i sromu bez upławów lub z gęstymi, białymi, serowatymi lub grudkowatymi upławami nieposiadającymi przykrego zapachu. Błona śluzowa szyjki macicy i pochwy jest obrzęknięta i przekrwiona, często z białawymi nalotami trudnymi do usunięcia.

13 Zakażenia Cryptococcus neoformans Rezerwuarem C. neoformans jest przewód pokarmowy różnych ptaków, w Polsce przede wszystkim gołębi. W wydalinach ptaków i w glebie grzyby mogą przetrwać kilka miesięcy. Charakterystyczną cechą C. neoformans jest tworzenie mukopolisacharydowej otoczki, widocznej w preparacie tuszowym. Zakażenie może przebiegać pod postacią: kryptokokozy skóry i tkanki podskórnej kryptokokozy płuc kryptokokozy układu nerwowego

14 Aspergiloza Zakażenie szerzy się drogą powietrzną. Aspergiloza inwazyjna często rozpoczyna się od inwazji naczyń. Zakażenia najczęściej powodują: A. fumigatus najczęściej występująca pleśń w powietrzu (aspergiloza zatok przynosowych, aspergiloza oskrzeli, aspergiloza płuc, zakażenia OUN, aspergiloza oczna) A. flavus wytwarza toksyny o potencjalnym działaniu hepatokarcynogennym A. terreus A. niger A. nidulans

15 Grzybice powierzchniowe Rozwojowi zakażenia grzybiczego na skórze i jej przydatkach sprzyja obniżenie odporności gospodarza oraz obecność czynników predysponujących np.: nadmierna maceracja naskórka, zaburzenia złuszczania, nieprawidłowe odżywianie skóry i jej przydatków. Grzybicę skóry, paznokci i włosów wywołują głównie dermatofity oraz grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida. Dermatofity powodujące grzybice powierzchniowe należą do rodzajów: Trichophyton atakuje skórę, paznokcie i włosy Epidermophyton atakuje paznokcie i naskórek Microsporum atakuje przeważnie włosy i naskórek Diagnostyka: badania mikologiczne z materiału pobranego z miejsc zmienionych chorobowo preparat bezpośredni, hodowla

16 Mykobacterium prątki Posiadają unikatową ścianę komórkową bogatą w lipidy odpowiedzialna jest za charakterystyczne cechy tych bakterii: Oporność na wiele środków chemicznych w tym barwniki laboratoryjne mówimy że prątki są kwasooporne - po zabarwieniu fuksyną nie ulegają odbarwieniu pod wpływem kwaśnego alkoholu Powolny wzrost w hodowlach na podłożach stałych Oporność na antybiotyki Klasyfikacja prątków: wstępnie na podstawie właściwości wzrostu oraz cech morfologicznych kolonii Prątki patogenne dla ludzi będące czynnikiem etiologicznym gruźlicy należą do Mycobacterium tuberculosis complex: Mycobacterium tuberculosis Mycobacterium africanum Mycobacterium bovis Mycobacterium bovis BCG Mycobacterium microti Mycobacterium canettii Mycobacterium caprae

17 Patogeneza gruźlicy Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą wziewną U bardzo wrażliwych osobników, szczególnie u małych dzieci, może dojść do rozsianych postaci gruźlicy o ciężkim przebiegu Bezpośrednio po zakażeniu choruje na gruźlicę około 5% zakażonych (gruźlica pierwotna), kolejne 5% może zachorować w późniejszym okresie Największe ryzyko zachorowania na gruźlicę występuje w ciągu 2 lat od zakażenia Zalecenia PTChP dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci

18 Diagnostyka gruźlicy Zalecenia PTChP dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci

19 Diagnostyka gruźlicy Gruźlica wrodzona występuje bardzo rzadko do zakażenia przed porodem może dojść przez pępowinę, połknięcie zakażonego płynu owodniowego lub poprzez kontakt ze zmianami gruźliczymi matki w obrębie narządów płciowych Zalecenia PTChP dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci

20 Diagnostyka gruźlicy Kryteria mikroskopowej oceny plwociny leukocyty kom. nabłonkowe klasyfikacja <10 >25 Ślina dyskwalifikacja badania >25 <10 Typowa plwocina Zalecenia PTChP dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci

21 Diagnostyka gruźlicy Zalecenia PTChP dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci

22 Leczenie gruźlicy RMP - ryfampicyna INH - izoniazyd PZA - pirazynamid EMB - etambutol SM - streptomycyna Zalecenia PTChP dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci

23 Szczepienie BCG W Polsce szczepienia BCG (Bacillus Calmette-Guérin) są stosowane od 1955 r. Szczepienie nie zapobiega zachorowaniu n gruźlicę, ale istotnie zmniejsza, szczególnie u dzieci, liczbę zachorowań o ciężkim przebiegu takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i gruźlica rozsiana. Zalecenia PTChP dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci

24 Epidemiologia gruźlicy Według WHO w 2015 roku na świecie zachorowało na gruźlicę 10,4 mln osób. 60% wszystkich chorych na gruźlicę to mieszkańcu Indii, Indonezji, Chin, Nigerii, Pakistanu i Południowej Afryki. U 480 tyś. chorych wykryto gruźlicę wielolekooporną MDR-TB Zapadalność na gruźlicę na świecie wynosiła 142 przypadki na Zapadalność na gruźlicę w krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego wynosiła średnio 11,7 na

25 Epidemiologia gruźlicy Polska W 2015 roku do Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę prowadzonego przez Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie, zgłoszono przypadków gruźlicy (o przypadków mniej niż w 2006 roku). Zapadalność wynosiła 16,7 na Gruźlica płucna stanowiła w 2015 roku 94,5% wszystkich zachorowań. MDR-TB w 2015 roku rozpoznano u 35 chorych

26

27

28

29 Inne prątki nie gruźlicze Mycobacterium leprae prątek trądu Objawy choroby mogą rozwinąć się nawet po 20 latach od zakażenia Brak możliwości prowadzenia hodowli na podłożach sztucznych trąd tuberkuloidowy trąd lepromatyczny Histopatologia Nieliczne rumieniowate blaszki lub odbarwienia z płaskim środkiem i uniesionymi, wyraźnie zaznaczonymi brzegami. Uszkodzenie nerwów obwodowych z całkowitą utratą czucia. Nacieki limfatyczne wokół środka komórek nabłonkowych, obecne komórki Langhansa, brak lub nieliczne bakterie kwasooporne. Zakaźność Niska Wysoka Liczne rumienowate plamki, grudki lub guzki. Rozległe uszkodzenie tkanki (np. chrząstki nosowej, kości, uszu), rozsiane zmiany w okolicach nerwowych z miejscową utratą czucia, brak powiększenia nerwów. Głownie piankowate makrofagi z nielicznymi limfocytami. Brak komórek Langhansa, liczne bakterie kwasooporne w zmianch skórnych i narządach wewnętrznych.

30

31 Inne prątki nie gruźlicze MOTT Występują powszechnie w środowisku i są izolowane głównie z gleby i z wody, zarówno ze źródeł naturalnych, jak i z ujęć wody wodociągowej, gdzie przeżywają na biofilmach w rurach kanalizacyjnych i wylewkach wody. Mogą powodować u zakażenia bezobjawowe lub pełnoobjawowe przeważnie manifestowane ze strony układu oddechowego Mycobacterium avium kompleks Mycobacterium intracellulare Mycobacterium kansasii Mycobacterium abscessus

32 CHLAMYDIE Rodzina Chlamydiaceae obejmuje dwa rodzaje drobnoustrojów: Chlamydia i Chlamydophila, trzy gatunki są odpowiedzialne za zakażenia u ludzi Chlamydia trachomatis Chlamydophila psittaci Chlamydophila pneumoniae Chlamydiaceae są bezwzględnymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi Podczas cyklu rozwojowego wytwarzają dwie morfologicznie odmienne formy: ciałko elementarne EB stanowi formę zakaźną ciałko siateczkowate RB stanowi formę reprodukcyjną

33 cykl rozwojowy

34 CHLAMYDIE diagnostyka: badanie w mikroskopie fluorescencyjnym z zastosowanie przeciwciał znakowanych fluorochromami poszukiwanie ciałek elementarnych hodowle komórkowe badania serologiczne badania metodami biologii molekularnej : - wykrywanie i analiza sekwencji genu 16SrRNA, - amplifikacja kwasów nukleinowych swoistych dla danego gatunku sekwencji genów

35 Chlamydia trachomatis Patogen człowieka, chorobotwórcze dla ludzi są dwa biowary: biowar powodujący jaglicę biowar LGV (lymphogranuloma venerum) Okrągłe ciałko elementarne, wąska przestrzeń periplazmatyczna serowary zakażenia A, B, Ba, C jaglica (trachoma) D-K zakażenia układu moczowo-płciowego L 1, L 2, L 20, L 26, L 3 ziarnica weneryczna pachwinowa (LGV)

36 Chlamydia trachomatis postaci kliniczne zakażenia Jaglica przewlekły, zapalny, ziarniniakowy proces dotyczący powierzchni oka prowadzący do owrzodzenia rogówki, bliznowacenia i ślepoty

37 Jaglica

38 Chlamydia trachomatis postaci kliniczne zakażenia Wtrętowe zapalenie spojówek dorosłych ostry przebieg ze śluzowo-ropną wydzieliną, zapalenie skóry, unaczynienie i naciek rogówki Zapalenie spojówek u niemowląt ostry przebieg choroby charakteryzujący się śluzowo-ropną wydzieliną Zapalenie płuc u niemowląt po 2-3 tyg. okresu inkubacji pojawia się nieżyt nosa, następnie zapalenie oskrzeli z charakterystycznym napadowym kaszlem Zakażenie układu moczowo-płciowego ostry przebieg z charakterystyczną śluzowo-ropną wydzieliną, u kobiet mogą występować zakażenia bezobjawowe

39 Chlamydia trachomatis postaci kliniczne zakażenia Ziarnica weneryczna pachwin (LGV) w miejscu zakażenia rozwija się bolesne owrzodzenie, następnie zapalenie i obrzęk węzłów chłonnych, może dojść do rozwoju objawów ogólnoustrojowych choroba przenoszona drogą kontaktów seksualnych zakażenie rozpowszechnione w Afryce, Azji i Ameryce Południowej ostra postać zakażenia częściej występuje u mężczyzn, zakażenie objawowe u kobiet występuje rzadko

40 Chlamydophila pneumoniae Patogen człowieka, nie wykryto rezerwuarów zwierzęcych Jeden serowar TWAR odpowiedzialny za zapalenie zatok, gardła, oskrzeli i płuc Droga przenoszenia kropelkowa, wraz z wydzieliną z dróg oddechowych Gruszkowate ciałko elementarne, duża przestrzeń periplazmatyczna Kryteria stosowane w ocenie ostrych zakażeń: miano przeciwciał IgM > 1:16 lub czterokrotny wzrost miana przeciwciał IgG Terapia: makrolidy, doksycyklina, lewofloksacyna

41 Chlamydophila psittaci Wywołuje papuzicę, chorobę odzwierzęcą (zoonoza) Zakażenie przeważnie w skutek inhalacji wysuszonych ekstrementów ptasich lub wydzielin z układu oddechowego ptaka chorego na papuzicę Objawy niespecyficzne: bóle głowy, wysoka gorączka, dreszcze, złe samopoczucie, bóle mięśniowe Objawy ze strony układu oddechowego: suchy kaszel, osłuchowo rzężenie i zagęszczenia widoczne w obrazie radiologicznym Inne objawy: zapalenie spojówek, zapalenie mózgu Może powodować poronienia u kobiet ciężarnych Diagnostyka na podstawie badań serologicznych Okrągłe ciałko elementarne, wąska przestrzeń periplazmatyczna Terapia: doksycyklina lub makrolidy

42 MYKOPLAZMY najmniejsze wolno żyjące Gram-ujemne bakterie, pozbawione ściany komórkowej wolno rosnące na podłożach sztucznych, namnażanie w hodowlach komórkowych gatunki patogenne dla ludzi należą do rodzajów: Mycoplasma i Ureaplasma M. pneumoniae, M. genitalium, M. hominis U. urealyticum mogą kolonizować powierzchnie błon śluzowych układu oddechowego i moczowopłciowego zakażenie poprzez kontakt bezpośredni: droga płciowa i droga aerogenna diagnostyka: badanie miana przeciwciał (klasy IgM i IgG) tylko M. pneumoniae, badania z wykorzystaniem biologii moleularnej leki stosowane w terapii: makrolidy, tetracykliny, fluorochinolony

43 Mycoplasma pneumoniae Podstawowe informacje o chorobie : Typowe zakażenie rozwija się dość wolno a objawy choroby narastają stopniowo. Klinicznie zakażenie M. pneumoniae najczęściej przebiega pod postacią zapalenia gardła, krtani, tchawicy, ostrego zapalenia oskrzeli i oskrzelików. Rzadziej, rozwija się zapalenie płuc, o dość łagodnym przebiegu. M. pneumoniae jest najczęstszym atypowym, bakteryjnym czynnikiem pozaszpitalnych zapaleń płuc. Waites KB, Talkington DF. Mycoplasma pneumoniae and its role as a human pathogen. Clin Microbiol Rev. 2004;17: doi: /CMR Wskazania do badania: przewlekły, suchy kaszel

44 Mycoplasma pneumoniae Objawy podmiotowe i przedmiotowe związane z mykoplazmatycznym zakażeniem układu oddechowego są przede wszystkim wynikiem przylegania patogenu do nabłonka dróg oddechowych gospodarza adhezyna P1. M. pneumoniae odgrywa również rolę superantygenu powoduje aktywację układu odpornościowego związaną z migracją komórek zapalnych do miejsca zakażenia i uwalnianiem cytokin prozapalnych (TNF-α, IL-1,IL-6) Potwierdzenie mykoplazmatycznego zakażenia dróg oddechowych: hodowla patogenu, testy serologiczne i/lub testy molekularne.

45 Mycoplasma pneumoniae

46 Mycoplasma pneumoniae Grupy ryzyka to osoby pracujące, przebywające w zatłoczonych miejscach: szkoły akademiki koszary wojskowe domy opieki szpitale Grupy ryzyka u których może występować cięższy przebieg choroby: osoby w trakcie rekonwalescencji po zakażeniach układu oddechowego o innej etiologii niż M. pneumoniae osoby z osłabionym układem immunologicznym chorzy na astmę

47 Mycoplasma genitalium zakażenia u kobiet U kobiet zakażenie może prowadzić do ostrego zapalenia błon śluzowych macicy, śluzowo-ropnego zapalenia szyjki macicy, zapalenia narządów miednicy mniejszej - konsekwencją zakażenia w skrajnych przypadkach może być niepłodność. Objawy: niezbyt nasilone upławy, krwawienie pomiędzy miesiączkami, świąd, szczypanie w cewce moczowej. W przypadku kobiet w ciąży zachodzi ryzyko przeniesienia infekcji na płód. U kobiet ciężarnych infekcja M. genitalium może być związana z ryzykiem przedwczesnego porodu, poronieniem lub ciążą pozamaciczną.

48 Mycoplasma genitalium zakażenia u mężczyzn U mężczyzn zakażenie ma postać nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej. Objawy: śluzowy, wodnisty, ropny lub śluzowo-ropny wyciek z cewki moczowej, uczucie dyskomfortu podczas oddawania moczu, szczypanie, mrowienie lub pieczenie ujścia cewki moczowej. M. geniatalium wiąże się z częściami męskich komórek płciowych co wpływa na obniżenie ruchliwości plemników a w konsekwencji utrudnia zapłodnienie. Jeżeli zakażenie obejmie najądrza lub gruczoł krokowy może dość do bezpłodności.

49 Zakażenia Mycoplasma genitalium Szacuje się, że na całym świecie dotyczy aż 13,6 % młodych kobiet między rokiem życia, które są aktywne seksualnie. Wraz z wiekiem procent ten się zmniejsza. Najmniejszy odsetek zachorować jest u osób obojga płci po 30 roku życia. Wiąże się to najprawdopodobniej z unormowaniem w tym wieku życia seksualnego i rodzinnego. Bezobjawowe zakażenie sprzyja przenoszeniu go na kolejnych partnerów. W przypadku wykrycia zakażenia u jednego z partnerów, leczeniem powinni być objęci oboje.

50 Ureaplasma urealyticum Powoduje zakażenia głównie w obrębie dróg moczowow-płciowych, może występować bezobjawowe nosicielstwo. Transmisja zakażenia podobnie jak M. genitalium. U. urealyticum może być czynnikiem etiologicznym nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej (NGU) oraz odmiedniczkowego zapalenia nerek. U kobiet ciężarnych zakażenie może przyczynić się do poronienia lub przedwczesnego porodu.

51 Drobnoustrój Lokalizacja zakażenia Postacie zakażenia M. pneumoniae układ oddechowy zapalenie tchawicy i oskrzeli, zapalenia gardła, zapalenie płuc, wtórne powikłania np. zaburzenia neurologiczne, zmiany na błonach śluzowych i skórze M. genitalium układ moczowo-płciowy nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, zapalenie narządów miednicy mniejszej M. hominis układ oddechowy, drogi moczowo-płciowe odmiedniczowe zapalenie nerek, gorączka połogowa, zakażenie ogólnoustrojowe u pacjentów z immunosupresją U. urealyticum drogi moczowo-płciowe nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, odmiedniczkowe zapalenie nerek poronienia, przedwczesne porody

52 RIKETSJE Zaliczane do bakterii Gram ujemnych Bezwzględne pasożyty Ludzie zakażają się w wyniku pogryzienia przez stawonogi, są gospodarzem przypadkowym Terapia: tetracyklina Riketsje wywołujące zakażenia u ludzi Rickettsia prowazekii - dur wysypkowy (dur epidemiczny, tyfus plamisty), przenoszony przez wesz ludzką, rezerwuarem riketsji i źródłem zakażenia jest człowiek; do zakażenia dochodzi w czasie żerowania wszy na skórze lub poprzez wtarcie kału wszy w uszkodzoną skórę Rickettsia typhi - dur endemiczny (dur mysi), przenoszony przez pchły, rezerwuarem riketsji są szczury, myszy, koty

53 RIKETSJE Rickettsia acari - ospa riketsjowa, przenoszona przez określone roztocza, rezerwuarem riketsji są gryzonie Rickettsia conori - gorączka guzkowa śródziemnomorska, izraelski dur kleszczowy, gorączka astrachańska, indyjski dur kleszczowy, kenijski dur kleszczowy, przenoszone przez określone gatunki kleszczy, rezerwuarem riketsji są różne ssaki Rickettsia rickettsii - gorączka guzkowa Gór Skalistych, przenoszona przez określone gatunki kleszczy, rezerwuarem są różne ssaki kopytne i gryzonie Rickettsia slovaca - TIBOLA (limfadenopatia odkleszczowa), przenoszona przez określone gatunki kleszczy, rezerwuarem są różne ssaki kopytne i gryzonie Anaplasma phagocytophilum - anaplazmoza granulocytarna, przenoszona przez określone gatunki kleszczy, rezerwuarem riketsji są różne ssaki kopytne i gryzonie

54