Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie

Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie 2014

Szanowni Państwo, już od 24 lat Agencja Rynku Rolnego prowadzi w interesie producentów i konsumentów działania na rzecz stabilizacji polskiego rynku rolnego. Od 2004 roku większość działań realizowana jest w ramach wspólnej polityki rolnej; źródłem ich finansowania jest głównie budżet unijny. Nadal jednak niektóre są finansowane wyłącznie z budżetu krajowego lub znacznie z niego dofinansowywane. W ciągu minionych 10 lat obecności Polski na wspólnym europejskim rynku Agencja Rynku Rolnego: prowadziła interwencyjne zakupy zbóż, cukru i produktów mlecznych, wydawała decyzje administracyjne związane z limitowaniem produkcji cukru, tytoniu, skrobi i mleka, wspierała krajowych producentów tytoniu, roślin włóknistych, suszu paszowego i ziemniaków skrobiowych, realizowała dopłaty w ramach programów prywatnego przechowywania mięsa i produktów mleczarskich, wspierała zakładanie i utrzymanie plantacji roślin energetycznych oraz nadzorowała krajowe wytwarzanie biopaliw i biogazu, poprzez programy Owoce w szkole i Mleko w szkole wspierała rodzimych producentów oraz kształtowała prawidłowe nawyki żywieniowe młodego pokolenia Polaków, administrowała wpłatami przedsiębiorców na fundusze promocji produktów rolno-spożywczych, realizowała wspólnie z organizacjami charytatywnymi program dostarczania nadwyżek żywnościowych najuboższej ludności Unii Europejskiej, Andrzej Milkiewicz, Dyrektor OT ARR w Olsztynie dopłacała krajowym producentom rolnym do wykorzystanego kwalifikowanego materiału siewnego, wspierała promocję polskiej żywności w kraju i poza jego granicami. Na skutek kryzysów na rynkach światowych oraz zawirowań rynku wspólnotowego, spowodowanych wystąpieniem różnego rodzaju chorób, podstawowe działania ARR i innych agencji płatniczych nie zawsze były wystarczające. Z tego powodu Komisja Europejska trzykrotnie (na rynkach drobiu, mleka, owoców i warzyw) uruchamiała specjalne formy wsparcia kryzysowego. Realizatorem tych działań w Polsce była Agencja Rynku Rolnego. Od akcesji do końca 2013 r. ARR wypłaciła beneficjentom korzystającym ze wsparcia w sektorze rolno-spożywczym kwotę 11,3 mld zł. Ponadto najuboższej ludności przekazano w ramach pomocy żywnościowej artykuły spożywcze o wartości 2,4 mld zł. W tym czasie z funduszy promocji produktów rolno-spożywczych wypłacono 235 mln zł.

Szeroko zakrojone działania informacyjne ARR umożliwiają beneficjentom dostęp do warunków uczestnictwa w mechanizmach administrowanych przez ARR. Agencje płatnicze UE, w tym Agencja Rynku Rolnego, reagują na zmiany WPR, aby w sposób profesjonalny wspomagać zarówno sektor rolno-żywnościowy, jak i poszczególnych beneficjentów. Również nowy okres programowania WPR na lata 2014 2020 stawia przed Agencją Rynku Rolnego nowe zadania i nowe wymagania, które będziemy realizować, mając na uwadze interes producentów żywności i konsumentów. Zachęcam Państwa do szczegółowego zapoznania się z zakresem i wynikami pracy Oddziału Terenowego ARR w Olsztynie w 2013 roku przedstawionymi w niniejszej publikacji. Województwo warmińsko-mazurskie Województwo warmińsko-mazurskie zamieszkuje prawie 1,5 mln osób, użytki rolne stanowią 43% powierzchni województwa. Funkcjonuje tu ponad 43 tys. gospodarstw rolnych, a średnia wielkość powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie wynosi 22,90 ha (dane ARiMR za 2013 r.) i ponad dwukrotnie przewyższa średnią krajową. Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie 1

Kwotowanie produkcji mleka System kwotowania produkcji mleka w Polsce funkcjonuje już jedenasty rok. W tym okresie można zaobserwować ciągły proces koncentracji i intensyfikacji produkcji mleka, co w efekcie powoduje spadek liczby producentów mleka. W skali kraju spadek liczby dostawców hurtowych wyniósł 53%, natomiast w województwie warmińsko-mazurskim liczba dostawców hurtowych, wprowadzających mleko do obrotu, spadła o 35%. Pomimo zmniejszenia się liczby dostawców produkcja mleka nadal rośnie. W województwie warmińsko-mazurskim wielkość dostaw do podmiotów skupujących wzrosła w ciągu poprzednich 9 lat o ponad 21%. Pod względem dynamiki wzrostu dostaw mleka województwo warmińsko-mazurskie plasuje się na piątym miejscu w Polsce. W województwie warmińsko-mazurskim nastąpił wyraźny spadek (o 63%) liczby dostawców posiadających do 50 tys. kg kwoty na gospodarstwo. Wzrosła jednocześnie liczba dostawców w pozostałych grupach, szczególnie w grupie powyżej 150 tys. kg o 90%. W roku kwotowym 2012/2013 nastąpił dalszy wzrost wielkości posiadanych kwot indywidualnych o 18,5 mln kg (2,4%) do poziomu 793 mln kg. Zmiany wielkości kwoty indywidualnej dostaw, posiadanej przez poszczególnych producentów mleka, następują poprzez co- Porównanie struktury posiadanych kwot indywidualnych dostaw w pierwszym roku kwotowym i w roku 2012/13 w woj. warmińsko-mazurskim Zakres KI do 50 tys. kg 50 150 tys. kg powyżej 150 tys. kg 2004/ 2005 Liczba dostawców 2012/ 2013 % w stosunku do 2004/2005 2004/ 2005 Suma KI (w kg) 2012/ 2013 Średnia wielkość KI na gospodarstwo (w kg) 2004/ 2005 2012/ 2013 8 390 3 084 36,8% 181 637 963 88 108 616 21 649 28 569 3 064 3 401 111% 252 525 728 297 973 703 82 417 87 614 683 1 296 190% 225 876 337 407 099 524 330 712 314 120 2 Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie

roczne rozdysponowanie krajowej rezerwy kwoty dostaw oraz swobodny obrót rynkowy kwotami indywidualnymi. Przemieszczenia kwot między producentami następują głównie poprzez transakcje kupna-sprzedaży lub zmianę właściciela gospodarstwa rolnego. Średnia wielkość kwoty indywidualnej, przypadającej na jednego producenta w woj. warmińsko-mazurskim w roku kwotowym 2012/2013, wynosiła ponad 101 tys. kg i była o ponad 6 tys. kg wyższa niż rok wcześniej. Obok dostawców hurtowych mleka funkcjonują także dostawcy bezpośredni. Ich liczba spadła w naszym województwie z 929 w pierwszym roku kwotowym do 140 w roku kwotowym 2012/2013, czyli o 85%. W roku tym posiadali oni tylko 1,8% krajowej kwoty sprzedaży bezpośredniej. Pakiet mleczny W związku z decyzją Parlamentu Europejskiego od 1 kwietnia 2015 r. nastąpi zniesienie systemu kwotowania produkcji mleka. Reguły, jakie mają obowiązywać na rynku mleka, Rada UE zawarła w rozporządzeniu zwanym pakietem mlecznym i zobowiązała państwa członkowskie do uwzględnienia ich w prawodawstwie poszczególnych krajów. Nowelizacja ustawy o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych z dnia 20 kwietnia 2004 r., wdrażająca do polskiego prawa unijne regulacje dotyczące sektora mleka i przetworów mlecznych, weszła w życie 14 listopada 2013 r. Umożliwia ona m.in. negocjowanie umów na dostawy mleka do zakładów mleczarskich przez uznane przez Agencję Rynku Rolnego organizacje producentów mleka i przetworów mlecznych lub ich zrzeszenia w imieniu należących do nich rolników. Wzmacnia to pozycję producentów mleka, co pomoże im uzyskać korzystniejsze ceny za dostarczany surowiec. Ustawa określa szczegółowy tryb ubiegania się o uznanie przez Agencję Rynku Rolnego organizacji producentów i ich zrzeszeń oraz kryteriów ich uznawania, w tym m.in. minimalną liczbę członków (20 osób), którzy wytwarzają i wprowadzają do obrotu rocznie nie mniej niż 2 mln kg mleka lub przetworów mlecznych w ekwiwalencie mleka. Pakiet mleczny po zniesieniu kwot mlecznych w 2015 r. ma za zadanie: wprowadzić mechanizmy osłonowe dla gospodarstw po likwidacji kwotowania produkcji mleka w UE, zwiększyć siłę przetargową producentów mleka tak, aby zapewnić im właściwe ceny za surowe mleko w zgodzie z przepisami o konkurencji oraz wspomóc ich po wygaśnięciu kwot mlecznych w 2015 r., podbudować pozycję producentów mleka w łańcuchu dostaw i utrzymać równowagę całego sektora, przy jednoczesnym zwiększeniu orientacji prorynkowej. Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie 3

Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych W placówkach oświatowych Agencja Rynku Rolnego realizuje działania, które mają na celu wsparcie konsumpcji zdrowej żywności oraz wpływają na kształtowanie właściwych nawyków żywieniowych wśród dzieci i młodzieży. Program Mleko w szkole Agencja Rynku Rolnego już dziesiąty rok realizuje w Polsce program Mleko w szkole. W ramach programu przedszkolaki i uczniowie spożywają mleko białe, mleko smakowe, twarożki, sery i jogurty. Produkty te otrzymują bezpłatnie lub po cenach znacznie niższych niż rynkowe. Polska zajmuje pierwsze miejsce wśród krajów UE pod względem ilości mleka i jego przetworów spożytych w placówkach oświatowych oraz pod względem pozyskiwania środków finansowych z budżetu UE na to Druga edycja imprezy sportowej Jem owoce, piję mleko w życiu zajdę daleko, Olsztyn 2013 r. działanie. Od roku 2004 odnotowano prawie czterokrotny wzrost liczby dzieci oraz niemal trzykrotny wzrost liczby placówek oświatowych korzystających z programu w woj. warmińsko-mazurskim. W roku szkolnym 2012/2013 w naszym województwie 95 936 dzieci spożywało mleko i jego przetwory w 543 placówkach oświatowych uczestniczących w programie. Do końca roku szkolnego 2012/2013 uczniowie spożyli ponad 17 mln kg produktów mlecznych, co stanowiło równowartość 66,6 mln szklanek mleka. Liczba dzieci korzystających z programu Mleko w szkole oraz liczba szkół aktywnie uczestniczących w programie w woj. warmińsko-mazurskim od roku szkolnego 2004/2005 do roku 2012/2013 187 Liczba uczniów korzystających z programu Liczba placówek 229 256 559 593 596 589 565 543 24 425 31 260 36 472 104 961 101 848 102 823 100 484 98 138 95 936 2004/ 2005 2005/ 2006 2006/ 2007 2007/ 2008 2008/ 2009 2009/ 2010 2010/ 2011 2011/ 2012 2012/ 2013 4 Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie

Program Owoce w szkole Realizacja programu Owoce w szkole w Polsce oraz krajach członkowskich UE trwa od pięciu lat. Programem objęci są uczniowie klas I-III szkół podstawowych. Jego celem jest propagowanie zdrowego odżywiania poprzez działania edukacyjne oraz zachęcanie dzieci do codziennego jedzenia owoców i warzyw (np. przez spożywanie otrzymywanych w ramach programu porcji świeżych owoców i warzyw, soków owocowych, warzywnych i owocowo- -warzywnych). Liczba szkół uczestniczących w programie Owoce w szkole wzrosła ze 148 w pierwszym semestrze roku szkolnego 2009/2010 do 453 placówek w drugim semestrze roku szkolnego 2013/2014, czyli ponad trzykrotnie. Zwiększyła się również liczba dzieci korzystających z udostępnianych owoców i warzyw z 15 tys. w pierwszym semestrze roku szkolnego Liczba dzieci oraz szkół aktywnie uczestniczących w programie w woj. warmińsko-mazurskim 2009/2010 do ponad 39 tys. w drugim semestrze roku szkolnego 2013/2014. W ramach programu w ciągu czterech lat szkolnych 2009/2010 2012/2013 wypłacono dostawcom owoców i warzyw z woj. warmińskomazurskiego 13,6 mln zł, natomiast w skali kraju na realizację tego działania 159,4 mln zł. Badania wykazują, że program ma wpływ nie tylko na ilość owoców i warzyw spożywanych przez dzieci, lecz także na ich wiedzę o zdrowym odżywianiu oraz na postawy rodziców związane z żywieniem dzieci. W ramach działań edukacyjnych i promocyjnych, które są istotnym elementem obu programów, w roku 2013 została zorganizowana kolejna edycja wojewódzkiej imprezy sportowej Jem owoce, piję mleko w życiu zajdę daleko. Uczestniczyło w niej prawie 3000 dzieci z placówek oświatowych z województwa warmińsko-mazurskiego. Projekt doceniła również Komisja Europejska, umieszczając go w Katalogu najlepszych praktyk w dziedzinie komunikacji dobre przykłady projektów złożonych w latach 2012 2013. W roku 2014 zaplanowano realizację już trzeciej edycji tej imprezy. Liczba uczniów korzystających z programu Liczba placówek 457 460 439 459 442 448 450 453 393 148 15 141 34 371 39 115 38 889 38 157 39 262 39 205 39 335 39 215 39 240 I sem. II sem. I sem. II sem. I sem. II sem. I sem. II sem. I sem. II sem. 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie 5

Wsparcie producentów rolnych Agencja Rynku Rolnego od 2007 r. realizuje krajowy mechanizm dopłat z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany w ramach pomocy de minimis w rolnictwie. Celem programu jest zwiększenie efektywności produkcji ziarna zbóż, roślin strączkowych i ziemniaków oraz poprawa jakości żywności dzięki wykorzystaniu postępu biologicznego. Producenci korzystający z możliwości dofinansowania materiału siewnego w ramach pomocy de minimis wprowadzają do uprawy nowe odmiany, które charakteryzują się lepszą odpornością na czynniki chorobotwórcze oraz wyższą wydajnością i jakością uzyskiwanych plonów. Ogólna kwota dopłat do materiału siewnego przekazana rolnikom woj. warmińsko-mazurskiego wyniosła ponad 28 mln zł. Największą kwotę dopłat w ramach pomocy de minimis w woj. warmińsko-mazurskim wykorzystali rolnicy z powiatu iławskiego i nowomiejskiego. Najmniejszy udział w wykorzystaniu środków na dopłaty do materiału siewnego w roku 2013 mieli rolnicy z powiatów gołdapskiego i szczycieńskiego. W ramach administrowania mechanizmem Wsparcie rynku produktów pszczelich w roku 2012/2013 zawarto z podmiotami uprawnionymi na obszarze woj. warmińsko-mazurskiego 28 umów na ogólną kwotę dofinansowania 1,16 mln zł. Największe dofinansowanie dotyczyło zakupu leków przeciw warrozie, realizacji szkoleń i zakupu sprzętu pszczelarskiego oraz zakupu matek pszczelich i odkładów. Zakres wsparcia sektora pszczelarskiego w woj. warmińsko-mazurskim (w tys. zł) Środek wsparcia 2004/ 2005 2005/ 2006 2006/ 2007 2007/ 2008 2008/ 2009 2009/ 2010 2010/ 2011 2011/ 2012 2012/ 2013 Ogółem Pomoc techniczna 13 123 139 55 129 97 460 394 375 1785 Zakup leków 94 147 392 393 416 400 456 544 447 3289 Zakup lawet do transportu uli 0 227 116 0 0 0 30 31 37 441 Analizy miodu 5 2 4 2 0 0 2 3 3 11 Zakup pszczół 351 385 715 585 730 582 309 420 297 4374 Badania naukowe 0 61 0 0 0 0 0 0 0 61 Ogółem 463 945 1366 1035 1275 1079 1257 1392 1159 9971 6 Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie

Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej Już z chwilą akcesji Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. Agencja Rynku Rolnego rozpoczęła realizację Europejskiego Programu Pomocy Żywnościowej, funkcjonującego w krajach członkowskich UE od 1987 roku. W ramach programu wybrani w przetargu przedsiębiorcy, w zamian za towary udostępnione przez UE bądź za przekazane im środki finansowe, dostarczają do magazynów organizacji charytatywnych pełnowartościowe, gotowe artykuły spożywcze. W efekcie realizowanego przez ARR i organizacje charytatywne na Warmii i Mazu- rach programu w latach 2004 2013 do osób najbardziej potrzebujących trafiło 70 299 ton produktów o wartości ponad 172 mln zł. Województwo warmińsko-mazurskie należy do najmniej zamożnych regionów Polski. W ostatnich latach na jego obszar trafiło prawie 8% ogólnej masy produktów żywnościowych objętych programem w Polsce. Z pomocy żywnościowej w województwie korzysta ponad 190 tys. osób. Program będzie kontynuowany również w 2014 r. Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie 7

Działania informacyjne Efektywne przekazywanie aktualnym i przyszłym beneficjentom informacji o działaniach realizowanych przez ARR decyduje o tym, czy rolnicy i przedsiębiorcy będą uczestniczyć w przewidzianych dla nich programach. Stąd ważne jest, aby we właściwym czasie i w zrozumiały sposób adresaci uzyskali wiedzę o tym, jakie działania należy podjąć, by zostać beneficjentem mechanizmów administrowanych przez ARR. Oddział Terenowy ARR w Olsztynie uczestniczy w różnych spotkaniach z producentami rolnymi, które odbywają się na terenie woj. warmińsko-mazurskiego. OT organizuje także konferencje, seminaria i szkolenia, podczas których uruchamia stoiska informacyjno-konsultacyjne. Stoisko informacyjne OT ARR podczas Regionalnego Festiwalu Kultury Łowieckiej, Węgorzewo 2013 r. Ze względu na duże rozproszenie beneficjentów Agencji informacje dotyczące działań ARR przekazywane są także za pośrednictwem radia, lokalnej telewizji i prasy. W ramach współpracy z placówkami oświatowymi Oddział Terenowy w Olsztynie organizuje spotkania informacyjne z młodzieżą ze szkół o profilu rolniczym i gastronomicznym. Główną grupę słuchaczy stanowią uczniowie Zespołów Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Dobrocinie i Karolewie. Spotkanie informacyjne w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego, Karolewo 2013 r. 8 Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie

Promocja żywności W obecnych czasach, gdy ogranicza się bezpośrednie działania interwencyjne na rynkach produktów rolnych oraz liberalizuje się handel zagraniczny tymi produktami, główne zadanie administracji publicznej polega na wsparciu rodzimych przedsiębiorców w powiększaniu sprzedaży wyprodukowanych przez nich produktów spożywczych na terenie naszego kraju oraz poza jego granicami. W ostatnich latach nadwyżka w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi oraz płatności w ramach wspólnej polityki rolnej były głównym motorem rozwoju polskiego rolnictwa. Wartość eksportu w 2013 r. przekroczyła 19,9 mld euro, a dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi wyniosło rekordowe 5,7 mld euro. Dlatego promocja polskiej żywności ma obecnie kluczową rolę we wspieraniu polskiego przetwórstwa spożywczego. Działania OT ARR wspierające promocję rodzimej żywności to: z ustawą o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych wpłacane są przez przedsiębiorców na odrębne dla każdego funduszu konta prowadzone przez Agencję Rynku Rolnego. Na obszarze woj. warmińsko-mazurskiego zarejestrowanych jest 223 przedsiębiorców. Złożone w olsztyńskim Oddziale Terenowym deklaracje wpłat objęły w 2013 r. kwotę 3,7 mln zł. Z tak zgromadzonych środków zainteresowani reprezentanci producentów i przedsiębiorców rolnych uzyskali w 2013 r. dofinansowanie do szeregu przedsięwzięć o charakterze promocyjnym, które odbyły się również na Warmii i Mazurach, m.in. do: Ogólnopolskiego Czempionatu Koni Zimnokrwistych w Kętrzynie, Święta Gęsi w Biskupcu, Święta Wieprzowiny w Iławie, Święta Indyka w Ostródzie, Warmińsko-Mazurskiej Wystawy Zwierząt Hodowlanych w Olsztynie oraz Pikników Zbożowych. 1. Obsługa funduszy promocji produktów rolnospożywczych Realizacja działań wspierających promocję spożywczych produktów rynkowych wiąże się z potrzebą pozyskiwania stosownych środków, które zgodnie Święto Wieprzowiny, Iława 2013 r. Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie 9

Chleb wieloziarnisty na stoisku podczas finału konkursu Smaki Warmii, Mazur oraz Powiśla na stołach Europy, Olsztyn 2013 r. 2. Działanie 133 Działania promocyjne i informacyjne w ramach PROW 2007 2013. Skierowane jest ono do grup producentów żywności wytwarzanej w uznanych systemach jakości: wspólnotowych: Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne, Gwarantowana Tradycyjna Specjalność, Rolnictwo ekologiczne, krajowych: Integrowana Produkcja IP, Jakość, Tradycja opracowany przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego i Quality Meat Program QMP opracowany przez Polskie Zrzeszenie Producentów Bydła Mięsnego. Niestety, jeszcze żadna grupa producentów z Warmii i Mazur nie skorzystała z tej formy pomocy. 3. Działania ustawowe w zakresie promocji produktów rolnych i rolno-spożywczych, w szczególności produktów rolnictwa ekologicznego, produktów regionalnych i tradycyjnych oraz innych wytwarzanych w ramach uznanych systemów gwarantowanej jakości żywności. Programy, które są realizowane w tym segmencie wsparcia można podzielić na dwa główne kierunki: Promocję eksportu polskich produktów na rynkach zagranicznych. W 2013 r. ARR odpowiadała za organizację polskich stoisk podczas najważniejszych imprez targowych na świecie. OT w Olsztynie współorganizował z Konsulatem RP w 2013 r. polskie stoisko podczas Międzynarodowej Specjalistycznej Wystawy Agrokompleks 2013, a także Polsko-Rosyjską Międzyregionalną Konferencję Przedsiębiorców Branży Rolno-Spożywczej w Kaliningradzie. Polskie stoisko narodowe cieszyło się dużym zainteresowaniem firm rosyjskich, a także mieszkańców obwodu kaliningradzkiego m.in. dzięki pokazom kulinarnym oraz możliwości degustacji polskich potraw. Również w 2014 r. planowana jest organizacja polskiego stoiska narodowego podczas wystawy Agrokompleks 2014 w Kaliningradzie. Promocję żywności wysokiej jakości na rynku krajowym. W ubiegłym roku Oddział Terenowy w Olsztynie współorganizował razem z samorządem woj. warmińsko- -mazurskiego wydarzenia z Kalendarza imprez promujących żywność naturalną, tradycyjną, regionalną i lokalną województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 roku, które odbywały się w różnych miastach naszego regionu. W 2013 r. ARR OT w Olsztynie brał również udział w wydarzeniach promocyjnych 10 Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie

Zastępca Prezesa Agencji Rynku Rolnego Lucjan Zwolak i Wiceminister Rolnictwa Obwodu Kaliningradzkiego Michaił Afanasjewicz Chowanskij na tle stoiska ARR podczas wystawy Agrokompleks 2013, Kaliningrad, Federacja Rosyjska 2013 r. organizowanych przez Warmińsko-Mazurską Izbę Rolniczą i Krajowy Związek Grup Producentów Rolnych Izbę Gospodarczą. Podczas drugiego dnia Festiwalu Dziedzictwo Kulinarne Warmii, Mazur i Powiśla w Olsztynie we wrześniu ub. r., Agencja Rynku Rolnego zorganizowała pokaz kulinarny z degustacją dla publiczności dotyczący wykorzystania dziczyzny w kuchni tradycyjnej. W czasie pokazu przyrządzono gulasz z jelenia oraz pyszny bigos myśliwski na mięsie z dzika. We wrześniu ubiegłego roku OT w Olsztynie przeprowadził na terenie Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie zajęcia edukacyjne dla uczniów szkół o profilu rolniczym z Dobrocina, Karolewa i Smolajn na temat wartości kulinarnej i wykorzystania produktów wytwarzanych z mięsa oraz mleka owiec i kóz. Podczas zajęć młodzież wysłuchała wykładu, miała również okazję zobaczyć żywe zwierzęta w Laboratorium Zwierzęcym Katedry Hodowli Owiec i Kóz oraz poznać walory smakowe produktów kozich i owczych. W szkołach gastronomicznych w Olsztynie, Elblągu, Szczytnie i Ełku przeprowadziliśmy w 2013 r. zajęcia dla nauczycieli zawodu szkół o profilu gastronomicznym poświęcone praktycznemu wykorzystaniu dziczyzny w gastronomii i gospodarstwie domowym. Wykład oraz pokaz kulinarny, wykorzystujący dziczyznę do przyrządzania potraw według staropolskich przepisów, przeprowadzony został przez znawcę kuchni myśliwskiej dr. Grzegorza Russaka. W październiku ubiegłego roku OT w Olsztynie przeprowadził warsztaty dla osób prowadzących gospodarstwa agroturystyczne. Celem warsztatów było przekazanie wiedzy o wykorzystaniu lokalnych surowców, w tym Dyrektor OT w Olsztynie Andrzej Milkiewicz oraz Wicemarszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego Jarosław Słoma z laureatami konkursu kulinarnego na najlepsze kartacze w kategorii profesjonalistów, Gołdap 2013 r. Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie 11

Warsztaty kulinarne dla osób prowadzących gospodarstwa agroturystyczne, Lubawa 2013 r. także wyprodukowanych we własnym gospodarstwie, do sporządzania regionalnych i tradycyjnych potraw dla turystów. Warsztaty przeprowadził Wiesław Mergalski laureat konkursów kulinarnych kuchni lokalnej i tradycyjnej Warmii i Mazur. W 2014 r. Oddział Terenowy w Olsztynie zamierza kontynuować działania na rzecz promocji żywności tradycyjnej i regionalnej. W związku z tym ARR zorganizuje pokazy kulinarne podczas IV Ogólnopolskiego Festiwalu Serów Farmerskich i Tradycyjnych w Lidzbarku Warmińskim. Przeprowadzi również zajęcia dla uczniów szkół rolniczych na temat wartości kulinarnej i wykorzystania produktów wytwarzanych z mięsa i mleka owiec i kóz. Jesienią 2014 r. odbędą się także warsztaty kulinarne dla uczniów, przedstawicieli rad rodziców i nauczycieli zawodu szkół gastronomicznych i rolniczych z kierunkiem gastronomicznym oraz warsztaty kulinarne dla osób prowadzących gospodarstwa agroturystyczne. Wzorem lat ubiegłych OT w Olsztynie wesprze finał IX edycji konkursu Smaki Warmii, Mazur oraz Powiśla na stołach Europy, finał regionalny konkursów Smak Warmii, Mazur i Powiśla, finał III edycji konkursu Skarby Europy zaklęte w szkle, a także Międzyszkolny Ogólnopolski Konkurs Kulinarny Smaki Wsi, który już po raz trzeci odbędzie się w maju 2014 r. w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Karolewie. Pokaz kulinarny dla publiczności podczas Festiwalu Dziedzictwo Kulinarne Warmii, Mazur i Powiśla, Olsztyn 2013 r. 12 Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie

Przepis na kartacze Polecają Beata i Adam Bazydłowie z Bań Mazurskich wielokrotni laureaci Regionalnego Festiwalu Pogranicza Kartaczewo w Gołdapi. Składniki: 20 dużych ziemniaków mąka ziemniaczana Farsz: 30 dag wołowiny bez kości 20 dag baraniny bez kości lub wieprzowiny 20 dag łoju wołowego sól, pieprz, majeranek, czosnek do smaku słonina oraz cebula do podsmażenia Przygotowanie: Nadzienie mięsa i łój zmielić w maszynce do mielenia mięsa i dodać przyprawy. 15 ziemniaków obrać, umyć, zetrzeć na tarce i odcisnąć, najlepiej przez gazę. Pozostałe ziemniaki umyć i ugotować w łupinach, obrać i zemleć. Masę z ziemniaków surowych i gotowanych wymieszać i uzupełnić odrobiną mąki ziemniaczanej, aby powstała masa nie była za rzadka. Z masy wyrabiać na zwilżonej dłoni niezbyt grube placki. Na placki nałożyć farsz, następnie zagiąć ich krawędzie, formując owalne, wydłużone oscypki. Kartacze wkładać ostrożnie do wrzącej, osolonej wody. Gotować ok. 30 min na wolnym ogniu, mieszając raz po raz drewnianą łyżką, by się nie przykleiły do dna. Po ugotowaniu wyjmować ostrożnie łyżką cedzakową na półmisek i polać stopioną słoniną z cebulą.

Agencja Rynku Rolnego ul. Nowy Świat 6/12, 00-400 Warszawa Telefoniczny Punkt Informacyjny 22 661 72 72 www.arr.gov.pl Agencja Rynku Rolnego Oddział Terenowy w Olsztynie ul. Partyzantów 1/2 10-959 Olsztyn olsztyn@arr.gov.pl Dyrektor Andrzej Milkiewicz tel. 89 523 78 65 faks 89 527 92 49 Sekcje: Administracji tel. 89 535 47 02 Finansowo-Księgowa tel. 89 535 47 03 Informacji i Promocji tel. 89 535 47 18 Interwencji tel. 89 535 47 09 tel. 89 535 47 12 Kontroli Technicznych tel. 89 535 47 41 Kwotowania Produkcji Mleka tel. 89 535 47 27 Stanowisko ds. Teleinformatyki tel. 89 535 47 30 Stanowisko ds. Obsługi Prawnej tel. 89 535 47 13 ARR maj 2014 ISBN 978-83-64002-37-3 Broszura ma charakter wyłącznie informacyjny. ARR zastrzega, że publikacja ta nie stanowi oferty kierowanej do beneficjentów ani nie jest zobowiązaniem ARR do działań mogących wynikać z treści broszury. ARR wyraża zgodę na przedruk materiałów z podaniem źródła.