Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Internet i telewizja edukacja i zagrożenia dr Julia Barlińska, Wydział Psychologii UW Szkoła Główna Handlowa 2 grudnia 2015 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL

Wśród internautów zmiany są niewielkie, choć powoli rośnie grupa nieoglądających telewizji wcale (6,8% internautów). Trend ten dotyczy najmłodszych uzytkowników

Reklama skierowana do dzieci 3 Prokonsumpcyjny modelu życia. Emocje, jakie wywołują, stają się składnikiem życia psychicznego dziecka, mają znaczenie dla ich postaw i zachowania. Lansuje wzorce - naśladowanie osób z reklam, sposobu ubierania, mówienia, przejmowanie języka reklam. Utrwala stereotypowy podział ról mama pierze, tata za to często choruje Źródło konfliktów między dzieckiem a rodzicami

Aktywność dzieci i młodzieży online 4 Według badań EU Kids Online (w skali Europy): 92 % dzieci w wieku 9-16 - Internet co najmniej 1 na tydz., 57 % - zagląda do sieci prawie codziennie (Livingstone, S., Haddon, L.,Görzig, A. and Ólafsson, K. (2011) Risks and safety on the internet: Full findings. The perspective of European children. grupa badana: 23420) ponad połowa 0-8 latków ma dostęp do urządzeń mobilnych (Holloway,D., Green, L. and Livingstone, S. (2013). Zero to eight. Young children and their internet use. LSE, London: EU Kids Online.)

Polskie dzieci i młodzież 5 EU Kids Online : 96% loguje się przynajmniej raz na tydzień, 72% codziennie (Kirwil, 2011). PBI/Gemius: 80% 7 14 latków przynajmniej kilka razy w tygodniu (PBI/Gemius, 2011) EU NET ADB: 52% badanych w internecie co najmniej 2h w dniu szkolnym 81% ma własny komputer (Makaruk, Wójcik, Konsorcjum, EU NET ADB, 2012). Internet mobilny: 55% - 10-15latków ma smartfon lub tablet (TNS Polska, 2013)

Aktywności 9-16 latki 6 85% - internet do prac szkolnych (85%) 83% - gry 76% - video clipy 62% - komunikatory 59% - profil na portalu społecznościowym 39% - publikacja zdjęć 31% - mail 31% - kamera internetowa 16% - strony p2p 11% - blog

Bierni obiorcy czy kreatorzy? 7

Dziecko w sieci potencjał rozwojowy 8 "A to, że nie należy dziecka całkiem odcinać od komputera, pokazują m.in. wyniki międzynarodowego badania umiejętności 15-latków PISA. Najlepiej wypadają w nim ci uczniowie, którzy spędzają dziennie od dwóch do czterech godziny w internecie - również grając w gry. (...) W zeszłym roku pilotażowy program obowiązkowych zajęć z "Minecrafta" wprowadziła jedna ze szkół w Sztokholmie. 13-latki grając, uczyły się kreatywnego myślenia i rozwijały wyobraźnię przestrzenną. Pobrano 12 sierpnia z: http://wyborcza.pl/1,75478,16416021,dziecko_gra_na_komputerze I_dobrze.html#ixzz39HBuRUau

Niebezpieczne kontakty 9 Według Eukids Online (Kirwill, 2011): Najczęściej wymienianym przez polskie dzieci zagrożeniem jest kontaktowanie się w sieci z nieznajomymi osobami, których wcześniej dzieci nie poznały osobiście (25%) 8% Spotkało się z osobami poznanymi online twarzą w twarz

Niebezpieczne kontakty 10 Wykorzystywanie seksualne Uwodzenie dzieci za pośrednictwem Internetu Produkowanie materiałów pornograficznych Prostytucja dziecięca

Niebezpieczne kontakty - Grooming 11 Uwodzenie dzieci za pośrednictwem internetu Szczególna kategoria relacji tworzona między dorosłymi a dziećmi w celu ich uwiedzenia i wykorzystania seksualnego. przybiera różnorodne formy: prezentowania dziecku materiałów pornograficznych, wyłudzenia intymnych zdjęć, zmuszanie do rejestrowania nagrań w trakcie wykonywania czynności seksualnych, fizyczne krzywdzenie seksualne w trakcie spotkania w świecie realnym.

Niebezpieczne kontakty - Wykorzystywanie seksualne 12 PRAWO Art. 200a KK 1 Kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w art.197 3 pkt. 2 lub art. 200, jak również produkowania lub utrwalania treści pornograficznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim poniżej lat 15, zmierzając, za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej, do spotkania z nim, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. 2 Kto za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej małoletniemu poniżej lat 15 składa propozycję obcowania płciowego, poddania się lub wykonania innej czynności seksualnej lub udziału w produkowaniu lub utrwalaniu treści pornograficznych, i zmierza do jej realizacji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.

Niebezpieczne kontakty - zachowania ryzykowne 13 Zachowania sprzyjające narażeniu na grooming (Davidson i in, 2009; N= 1718, 11 16 lat): 42% respondentów otrzymywało materiały od obcych ludzi poznanych w internecie, 37% dodało obcą osobę do znajomych na komunikatorze, 35% na portalu społecznościowym, Skala zachowań ryzykownych

Niebezpieczne kontakty - Dzieci obiekt seksualny (Wojtasik, 2006) 14 Podczas rozmów prowadzonych online z nieznajomymi dzieci często są obiektem zainteresowania o charakterze seksualnym: 58% - wbrew woli, rozmowy o charakterze seksualnym 14% - przesyłanie zdjęć pornograficznych 32% - agresja 66% - prośba o przesłanie zdjęcia 69% - propozycja spotkania Częściej dziewczęta (61,2%); chłopcy rzadziej (35%).

Niebezpieczne kontakty - Świadomość zagrożeń u rodziców 15 Rodzice często nie są świadomi zagrożeń(eu Kids Online, 2010 r., N: 23420, 9-16 lat): 41 proc. rodziców, których dzieci miały w sieci kontakt ze zdjęciami lub filmami prezentującymi nagich ludzi lub ludzi uprawiających seks, jest przekonana, że ich dzieci nie widziały tego; 56 proc. rodziców, których dzieci otrzymały wiadomości zawierające treści seksualne, sądzi, że ich dzieci takich wiadomości nie otrzymywały; 61 proc. rodziców, których dzieci spotkały się osobiście z kimś poznanym w Internecie, jest przekonanych, że do takiego spotkania nie doszło.

Niebezpieczne kontakty - Co robić? 16 http://www.dyzurnet.pl/ Zgodnie z raportem z 2013 roku: Stowarzyszenie INHOPE przeanalizowało prawie 55 tysięcy przypadków dotyczących zamieszczenia w internecie materiałów przedstawiających seksualne wykorzystanie dzieci. Tendencja jest cały czas wzrostowa: w 2011 roku było ich niecałe 30 tysięcy, a rok później przeszło 37 tysięcy. Zdecydowana większość ze zgłoszonych materiałów (69%) była już niedostępna po 48 godzinach.

Niebezpieczne kontakty - konsekwencje (Wolak, Filkenhor, 2013). 17 Chociaż proces uwodzenia w internecie nie zawsze kończy się bezpośrednim kontaktem z ofiarą, zawsze jest głęboką krzywdą wyrządzoną dziecku. Konsekwencje groomingu to typowe objawy urazu psychicznego powstałe na skutek wykorzystywania seksualnego: depresja, zespół stresu pourazowego, zaburzenia lękowe, naruszenie prawidłowego rozwoju seksualnego.

Wykorzystywanie serwisów internetowych przez pedofilów 18 Wymiana plików - pornografię dziecięcą: strony www linki ze specjalnie utworzonych profili na darmowych serwisach forów dyskusyjnych - ogólnodostępnych serwisach hostingowych zarchiwizowane pliki sieć bezpośredniej wymiany plików peer to peer (eliminuje publicznie serwer, udostępnianie i pobieranie bezpośrednio). anonimowa sieć TOR (The Onion Router), największe zasoby najbardziej drastycznych, dostępnych publicznie materiałów. Specyfika sieci TOR sprawia, że ustalenie komputerów będących serwerami dla nielegalnych treści jest właściwie niemożliwe.

Niebezpieczne treści 19 Według Eukids Online (Kirwill, 2011): Ekspozycja na treści potencjalnie szkodliwe treści - 2 miejscu 17% polskich dzieci (22% średnio w Europie). Co 10-ty zaniepokojenie lub nieprzyjemne odczucia. Emocje: dziewczyny > chłopcy

Niebezpieczne treści 20 Szkodliwe treści Zabronione Niepożądane

Niebezpieczne treści - niepożądane treści 21 Szkodliwe treści dostępne w Internecie obejmują materiały mieszczące się w granicach prawa, ale mogące wywołać negatywne emocje u odbiorcy lub promować niebezpieczne zachowania. Treści te są w szczególności nieodpowiednie dla dzieci ze względu na ich rozwój psychospołeczny: Niechciane Niewłaściwe dla etapu rozwojowego Szkodliwe 58% kontakt z treściami szkodliwymi, np. pornografia czy przemoc - jedno z głównych cyberzagrożeń (Livingstone i in., 2013)

Niebezpieczne treści - Szkodliwe treści 22 obrazujące przemoc, obrażenia fizyczne bądź śmierć: np. zdjęcia/filmy prezentujące ofiary wypadków, okrucieństwo wobec zwierząt; zachęcające do działań autodestrukcyjnych: np. nawołujące do samookaleczeń lub samobójstw, zachowań szkodliwych dla zdrowia np. pro-ana czy zażywania niebezpiecznych substancji; podżegające do nietolerancji, wrogości: np. ze względu na wygląd, pochodzenie, światopogląd; pornograficzne.

Niebezpieczne treści - Rodzaj treści 23 W badaniach EU-ADB-NET(Włodarczyk, 2013): 67% polskich 14 17-latków miało kontakt z pornografią ¼ z nich oceniła to doświadczenie jako negatywne. Ponad połowa - przynajmniej jeden rodzaj treści szkodliwych: 40% - przekaz nienawiści bądź agresywne ataki słowne, 30 % -na temat skrajnego odchudzania się, 24% - doświadczeń z zażywania narkotyków 20% - sposobów samookaleczenia się 15% - kwestie samobójstwa.

Livingstone, S., Kirwil, L, Ponte, C. Staksrud, E. (2013). In their own words: What bothers children online? Londyn: EU Kids Online. Niebezpieczne treści - Konsekwencje psychologiczne 24 Konsekwencje poznawcze, np.: fałszywe postrzeganie świata, przekonanie - patologiczne zachowania są normą. Konsekwencje emocjonalne, np: negatywne emocje, trwałe pogorszenie nastroju podważenie poczucia bezpieczeństwa Szkodliwe zachowania, np.: wyniszczające diety / substancje na masę mięśniową okaleczanie się

Niebezpieczne treści - Wpływ konkretnych typów treści 25 Przemoc - kontakt z przemocą i agresją w mediach: z jednej strony wzmacnia chęć wyrażania agresji (Bandura, 1973), z drugiej uniewrażliwiła na losy ofiar przemocy (desensytyzacja) (Bushman, Huesmann, 2006; Parke, Slaby, 1983). Pornografia: negatywny wpływ na rozwój psychoseksualny młodego człowieka (nieprawdziwe lub szkodliwe zachowania i wzorce seksualne), prezentowanie pornografii, także dziecięcej - elementem procesu uwodzenia przez osobę o skłonnościach pedofilskich (Beisert, 2004).

Treści szkodliwe? 26 Efekty negatywne emocje? Kto jest sprawcą?

Cyberprzemoc 27 Według Eukids Online (Kirwill, 2011): Najczęściej wymienianym przez polskie dzieci zagrożeniem jest kontaktowanie się w sieci z nieznajomymi osobami, których wcześniej dzieci nie poznały osobiście (25%) 8% Spotkało się z osobami poznanymi online twarzą w twarz

Cyberprzemoc 28 Nowe zjawisko społeczne i obszar eksploracji Szerokie spectrum zachowań antyspołecznych z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych realizowane przez sprawców lub świadków (Wojtasik, 2007). Różne formy np: rozpowszechnianie plotek i obraźliwych komentarzy itp. Funkcje internetu, np.: serwisy społecznościowe, komunikatory Konsekwencje online > offlnie (Smith, Mahdavi, Carvalho, Fisher, Russell, Tippett, 2008).

Formy cyberprzemocy (Pyżalski, 2010) 29 nieprzyjemne SMS-y (16,8%), ośmieszające wiadomości na komunikatorach (16,1%), wyzwiska na czatach (13,8%), przykre komentarze na forach (13,8%) p. społecznościowy(13,5%). wysyłanie z ich konta, telefonu lub profilu nieprzyjemnych informacji w ich imieniu (7,3%), rozpowszechniania w sieci kompromitujących zdjęć z ich udziałem (5,9%), udostępniania w sieci ich prywatnych zdjęć i rozmów wbrew ich woli (4%) otrzymywania nieprzyjemnych wiadomości (4%)

Typologia kontaktów w internecie (Kirwil, 2010) 30

Cyberprzemoc skala zjawiska 31 85% adolescentów doświadczyło cyberprzemocy (Aftab,2006) 10% a 42% cyberwiktymizacja (Kraft, 2011), 3% a 23% cybersprawstwo (Kowalski, Limber, Agatston, 2010). Wśród polskich nastolatków (Wojtasik, 2007): 52% - przemoc werbalna 57% publikowanie / rozsyłanie kompromitujących zdjęć / filmów Adolescenci (13 16 RŻ) - cyberprzemoc (Griffin, Gross, 2004), cybersprawstwo (Pyżalski, 2012)..

Cyberprzemoc - Specyfika CMC 32 Niewidzialny inny ograniczona komunikacja niewerbalna, skąpa ilość informacji zwrotnych na temat konsekwencji zachowań w sieci - efekt kabiny pilota (Walrave, Heirman, 2008). Nieidentyfikowalność własna obniżenie samoświadomości i poczucia odpowiedzialności, deindywiduacja (McKenna, 2008). Internetowy efekt rozhamowania zachowania (Joinson, 1998)

Sexting 33 Termin seksting (ang. sexting) powstał na początku bieżącego stulecia z połączenia słów sex oraz texting w odniesieniu do zjawiska przesyłania między użytkownikami telefonów komórkowych wiadomości tekstowych o charakterze seksualnym (Temple, 2012). Rozwój technologii - nie tylko tekst, ale też zdjęć i filmów. Co prawda niektóre definicje zjawiska ograniczają je do użycia telefonów komórkowych (Walrave, 2013), szersze definiowanie - rejestrowanie i przesyłanie lub publikowanie materiałów o charakterze seksualnym z wykorzystaniem sieci komórkowej lub internetu.

Seksting a wiek 34 Zjawisko sekstingu nie ogranicza się do dzieci i młodzieży - dla tej grupy wiekowej najpoważniejsze zagrożenie: popularność tej formy kontaktów możliwe konsekwencje. Materiały przesyłane w prywatnych kontaktach upublicznione cyberprzemocy

Sexting - Geneza 35 Specyfikę sekstingu przybliżają doniesienia medialne: Jessicki Logan z Ohio - 2008 roku popełniła samobójstwo Amandy Todd - 16-letnia Kanadyjka poznała na wideoczacie mężczyznę, który namówił ją do pokazania przed kamerą piersi, a następnie szantażował i prześladował domagając się kolejnych pokazów. Gdy zdjęcia trafiły do sieci dziewczyna przeszła załamanie nerwowe i depresję. Po nieudanej próbie samobójczej opublikowała w serwisie YouTube dramatyczny film, w którym na kolejno pokazywanych kartkach opisała swoją historię, co tylko wzmogło ataki rówieśników pod jej adresem. Niedługo później Amanda Todd odebrała siebie życie (Mungin, 2012).

Sexting - polskie przypadki 36 2006 r.- 14l. Ania, gdańska gimnazjalistka napastowanej seksualnie w klasie pod nieobecność nauczyciela przez kolegów, którzy całe zajście zarejestrowali telefonem komórkowym. Film nie zdążył trafić do sieci, jednak jego nagranie mogło mieć wpływ na tragiczny finał samobójstwo dziewczyny. Historia Ani nie jest klasycznym przypadkiem sekstingu, ale jej okoliczności i rozgłos przyczyniły się do dyskusji o zagrożeniach związanych z telefonami komórkowymi i przesyłaniem tą drogą zdjęć o charakterze seksualnym.

Jak sexting rozumieją młodzi? 37 Wedle relacji młodych ludzi seksting jest zjawiskiem powszechnie występującym wśród ich rówieśników o dużo szerszym zakres zachowań niż przyjmuje większość definicji (Ringrose, 2012; Phippen, 2012): proszenie dziewczyn przez chłopców o zdjęcia w staniku, bikini, topless; chwalenie się przez chłopców, że mają takie zdjęcia w telefonie; przesyłanie między sobą przez chłopców i dziewczyny wiadomości o charakterze seksualnym; negocjowanie propozycji seksualnych w sieci; oglądanie i rozsyłanie pornografii przez telefon; publikowanie fotografii o charakterze seksualnym na Facebooku lub w innych serwisach społecznościowych.

Sexting - charakterystyka zjawiska 38 Między młodymi ludźmi już będącymi w związku, Najczęściej - element nawiązywania relacji: na podstawie przesłanego zdjęcia uczestnicy wymiany podejmują np. decyzję o dalszych kontaktach i ewentualnym spotkaniu. Przesyłanie materiałów seksualnych często - aktywnością wymuszoną towarzyszy jej nękanie, prześladowanie i inne formy przemocy w sieci.

Sexting - rola technologii 39 Rozwój technologii: Nowe funkcjonalności telefonów i narzędzi komunikacyjnych np. Snapchat, która pozwala rejestrować smartfonem zdjęcia i krótkie filmy i wysyłać je znajomym, odbiorca może je oglądać najwyżej 10 sekund, po których znikają. Zwiększa presję rejestrowania, przesyłania, publikowania i poddawania ocenie swojego wizerunku. Przedmiotowe traktowanie własnego wizerunku Przeświadczenie, że materiał zniknie ośmiela nadawcę; JEDNAK coraz więcej informacji i programów - zarejestrowanie przesyłanych w ten sposób obrazów.

Sexting - szerszy kontekst 40 Wpływ wzorców z mediów: reklam, teledysków, relacji z życia gwiazd show-biznesu, Zjawisko seksualizacji: Niefrasobliwe podejście do dysponowania swoim wizerunkiem o charakterze seksualnym, przedmiotowe traktowanie dziewczyn, Obsesyjna dbałość o wygląd i gotowość do krytykowania osób odbiegających od wyznawanych kanonów, Zastąpienie rzetelną edukację seksualnej ekspozycją na pornografię

Sexting a płeć 41 Dziewczyny > chłopców Podwójne standardy z uwagi na płeć: chłopcy uczestniczący w sytuacjach określanych mianem sekstingu są usprawiedliwiani, dobrze oceniani czy nawet podziwiani, dziewczyny aktywne na tym polu spotykają się zwykle z negatywną oceną wyrażaną często przy użyciu mocnych epitetów.

Sexting - skala problemu 42 Badania amerykańskie i brytyjskie: od 15 do ponad 40% młodzieży (Rongrose, 2012). Polskie (Kirwil, 2014). 14,6% - kontakt z materiałami sekstingowymi, z których 19,6% materiały przedstawiające akt seksualny. Wraz z wiekiem rośnie: 9,2% u 11-latków - 22,6% u 16- latków. 3,1% - namawiania do rozmowy na temat seksu 5,2% prośby o przesłanie nagich zdjęć, przesyłało w ciągu ostatniego roku 1,9% dzieci w wieku 11 16 lat

Sexting - rola technologii 43 Sexting Porn revenge Sextortion Prostytucja dziecięca

44 Czym jest nadużywanie internetu? Brak kontroli nad czasem i intensywnością korzystania z Internetu Zaniedbywanie innych aspektów życia, negatywne skutki

Czym jest uzależnianie - podsumowanie 45 Nadużywanie internetu to przede wszystkim utrata kontroli nad zachowaniem Wiąże się z różnymi aktywnościami online Dotyka mniejszości ale ma poważne konsekwencje dla większości Młodzież nadużywająca internetu nie jest jednolita

Kształtowanie refleksyjności - Kto? Jak? 46 Aby internauta (zwłaszcza młody) nie był pozostawiony w tym środowisku bez realnego wychowawcy (Szmigielska, 2009, s.8). Wygra ten, kto połączy znajomość najnowszych technologii ze światem tradycyjnych wartości (Santorski, 2005).

Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Dziękuję za uwagę