Problemy neurologiczne dzieci i młodzieży w wieku szkolnym Iwona Rotter Samodzielna Pracownia Rehabilitacji Medycznej PUM w Szczecinie
Okres rozwojowy dzieli się na: Okres noworodkowy- 1 miesiąc życia Okres niemowlęcy 1-12 miesiąc życia Małe dziecko- 1-3 rok życia Okres przedszkolny- 3-6 rok życia Okres szkolny (faza przedpokwitaniowa, pokwitanie i dojrzewanie płciowe)-7-18 rok życia
Problemy neurologiczne zaburzające rozwój dziecka Mózgowe porażenie dziecięce Przepukliny oponowo-rdzeniowe Padaczka Zaburzenia ruchowe- zespół tików Choroby mięśni Guzy ośrodkowego układu nerwowego Choroby metaboliczne
Tiki- definicja skoordynowane, nierytmiczne, pojawiające się nagle i występujące okresowo ruchy mimowolne bądź zjawiska akustyczne
Cechy charakterystyczne tików: - odczuwalny przez pacjenta przymus wykonania ruchu lub wydania dźwięku, po którym następuje ulga - nasilanie w sytuacjach stresowych - wygaszanie w czasie snu - złagodzenie w sytuacjach pochłaniających uwagę chorego - możliwość krótkotrwałego zahamowania wystąpienia tików siłą woli
Podział tików ze względu na morfologię proste motoryczne- zaangażowane są pojedyncze grupy mięśniowe, objawiają się jako np.: potrząsania głową, mrugania, wysuwania języka, marszczenia nosa, wzruszania ramionami proste wokalne- wydawanie pojedynczych dźwięków np.: chrząkanie, pociąganie nosem, pomruk, kaszel, szczekanie złożone motoryczne- kilka grup mięśniowych, występują w postaci klaskania, spluwania,. pocierania, podskakiwania, wymachiwania rękami, wykonywania gestów obscenicznych (kopropraksja), naśladowania ruchów innych osób, powtarzania ruchów własnych (echopraksja) złożone wokalne- wydawanie więcej niż jednego dźwięku, np.: powtarzanie całych wyrazów lub sekwencji słów po sobie (echolalia) lub po kimś (palilalia), wypowiadanie słów obscenicznych (koprolalia)
Epidemiologia tików Częstość występowania: 5/10000 u mężczyzn, 3/10000 u kobiet W populacji wieku rozwojowego tiki dotyczą 10-20% dzieci Początek zazwyczaj ok. 5rż, największe nasilenie ok. 10rż., po 18 rż. zazwyczaj złagodzenie, a nawet ustąpienie objawów.
Problemy zdrowotne współistniejące z tikami: 1. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) 2. Zachowania obsesyjno-kompulsyjne 3. Zaburzenia osobowości (labilność emocjonalna, impulsywność, agresja) 4. Samookaleczenia (wyrywanie włosów, przygryzanie języka, rozdrapywanie ran)
Etiopatogeneza Nadmierna aktywność układu dopaminergicznego w układzie pozapiramidowym, co w efekcie prowadzi do zaburzeń równowagi w zakresie neuroprzekaźnictwa
Podłoże genetyczne? Nie wykryto genu odpowiedzialnego za dziedziczenie Prawdopodobnie dziedziczenie autosomalne dominujące z różnym stopniem penetracji Penetracja jest skorelowana z płcią- dla chłopców jest prawie całkowita, dla dziewcząt 56% Dziedziczenie po ojcu: tiki wokalne i nadpobudliwość ruchowa Dziedziczenie po matce: złożone tiki motoryczne i natręctwa
Wpływ na ujawnienie się predyspozycji genetycznych mają: - konflikty w rodzinie - nieprawidłowe postawy rodzicielskie - przeciążeniowa sytuacja szkolna - konflikty z grupą rówieśniczą
ROZPOZNANIE Obserwacja dziecka Wywiad: tło rodzinne, stan emocjonalny, charakter, nasilenie, czas pojawienia się tików Konsultacja neurologicznawykluczenie tła organicznego Konsultacja psychiatryczna/psychologicznaukierunkowana na ocenę występowania zaburzeń zachowania i osobowości Diagnoza pedagogiczna
Błędy diagnostyczne Konsultacje okulistyczne- mruganie Konsultacje laryngologiczne- chrząkanie Konsultacje alergologiczne- pociąganie nosem
POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE Zależy: od wieku dziecka nasilenia zespołu tików problemów współistniejących
POSTĘPOWANIE NIEFARMAKOLOGICZNE Terapia behawioralne Techniki relaksacyjne Autohipnoza Psychoedukacja
Grupy leków stosowane w leczeniu zespołów tikowych: Neuroleptyki typowe Neuroleptyki atypowe Agoniści receptora adrenergicznego alfa 2 (klonidyna) Leki nasilające transmisję GABA-ergiczną (baklofen) Agoniści receptora dopaminergicznego (ropinirol, pramipeksol) Blokery kanałów wapniowych (flunaryzyna, werapamil, nifedypina) klonazepam
Padaczka
Chorobowość Około 1% populacji choruje na padaczkę Zapadalność- 40-70- nowych przypadków na 100000 ludzi w krajach rozwiniętych Zachorowalność- 50-60% przypadków padaczki rozpoczyna się przed 16 rokiem życia. Kolejny wzrost zachorowalnościpopulacja geriatryczna.
Klasyfikacja padaczki Objawowa- powstała w wyniku znanych, rozpoznawalnych, wcześniej nabytych uszkodzeń mózgu Skrytopochodna- powstaje w wyniku uszkodzeń mózgu, których się nie rozpoznaje lub których przyczyna nie jest znana (najczęstsza postać) Samoistna- podłoże genetyczne, np. u dzieci łagodna padaczka częściowa
Główne zespoły padaczkowe Dziecięca padaczka z napadami nieświadomościpoczątek między 3 a 10 rż, predyspozycja genetyczna,stan neurologiczny prawidłowy, częściej kobiety, napady wielokrotnie w ciągu dnia, często współistnieją mioklonie powiek, w okresie dojrzewania w 50% przypadków dołączają się napady klonicznotoniczne, charakterystyczna jest wrażliwość na fotostymujacę i hiperwentylację, dobrze poddają się leczeniu, napady ustępują zazwyczaj około 20 rż
Główne łagodne zespoły padaczkowe populacji w wieku szkolnym Łagodna padaczka zakrętu Rolanda- częściowa z iglicami w okolicach centralno-skroniowych, początek-3-15 rż, zachorowalność roczna- 10-11 na 100000, napady częściowe obejmują twarz, struktury ustno-gardłowe, ramię, obserwuje się zatrzymanie mowy, drgania twarzy, wyciek śliny, dławienie, wymioty, występują głównie w nocy, stan neurologiczny prawidłowy, rokowanie dobre- ustępuje ok. 15 rż.
Zaburzenia emocjonalne w padaczce Lęk Zmiany nastroju Gwałtowne reakcje emocjonalne
Napady padaczkowej jako czynnik zaburzający życie chorego Nieprzewidywalność Możliwość urazu Działania niepożądane leków p/padaczkowych Stygmatyzacja
Migrena Napadowy ból głowy trwający 4-72 godziny pojawiający się z różną częstością Ból zazwyczaj pulsujący obejmuje połowę lub całą głowę, jest połączony z nudnościami i/lub wymiotami, fotofobią, fonofobią, osmofobią, nasila się pod wpływem aktywności fizycznej Między napadami pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości
Epidemiologia migreny 25% pacjentów zaczyna chorować w wieku szkolnym Choruje 10-15% populacji Kobiety chorują 4x częściej Ryzyko zachorowania wśród krewnych osoby chorej na migrenę jest 5x wyższe niż w populacji ogólnej
Typy migreny Migrena bez aury (80-90% przypadków)- oprócz objawów typowych mogą wystąpić: zawroty głowy, poty, biegunka, kołatanie serca, omdlenie Migrena z aurą (10-15%): ból głowy poprzedzony jest objawami neurologicznymi jak np.: zaburzenia widzenia, jednostronne parestezje, niedowład połowiczy, zaburzenia mowy o typie afazji. Migrena podstawna: zazwyczaj występuje u dziewcząt i młodych kobiet: dwojenie, zaburzenia równowagi, dyzartria, utrata przytomności.
Przyczyna migreny Nie jest do końca wyjaśniona Na początku napadu występuje skurcz naczyń Następnie występuje rozszerzenie naczyń ze zwiększeniem przepuszczalności i obrzękiem okołonaczyniowym Istotną rolę odgrywa serotonina
Leczenie migreny Edukacja pacjenta Unikanie czynników prowokujących napady Doraźne zwalczanie napadów Leczenie profilayczne
Dziękuję za uwagę