PARUS PRACOWNIA EKSPERTYZ ŚRODOWISKOWYCH ul. Heweliusza3/35 60-281 Poznań NIP: 781-175-36-42 REGON: 301577956 Tel. +48 607-781-904 Opinia ornitologiczna dotycząca planowanej budowy elektrowni wiatrowych w gminie Osiek Jasielski. Wykonany dla: Stowarzyszenia na Rzecz Praworządności i Ochrony Środowiska Łysa Góra 163 Wykonawca Data i podpis PARUS Pracownia Ekspertyz Środowiskowych Samuel Odrzykoski Poznań 15.10.2014
Wstęp Na zlecenie Stowarzyszenia na Rzecz Praworządności i Ochrony Środowiska z siedzibą w Łysej Górze 163, firma PARUS Pracownia Ekspertyz Środowiskowych, wykonała analizę raportu ornitologicznego stanowiącego, razem z badaniami chiropterologicznymi, podstawę do uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji. Głównym, analizowanym dokumentem są Wyniki monitoringu ornitologicznego na lokalizacji elektrowni wiatrowych Osiek/Czekaj na podstawie danych z okresu 14 marca 2007 2 listopada 2007 Prof. dr hab. Przemysław Busse. Na analizowanym obszarze ma powstać 10 turbin zlokalizowanych pomiędzy miejscowościami Osiek Jasielski i Mytarka oraz niedaleko Pielgrzymki (pow. jasielski, woj. Podkarpackie)- Mapa 1. Mapa 1. Rozmieszczenie turbin na terenie gminy Osiek (geoserwis.gdos.gov.pl). 2
Opinia ma na celu przedstawienie niezgodności, analizowanego Raportu, z obowiązującymi Wytycznymi w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (P. Chylarecki OTOP, A. Pasławska PSEW. 2008). Wyniki analizy Przedstawiony Raport z monitoringu ornitologicznego ( Wyniki monitoringu ornitologicznego na lokalizacji elektrowni wiatrowych Osiek/Czekaj na podstawie danych z okresu 14 marca 2007 2 listopada 2007 Prof. dr hab. Przemysław Busse) nie spełnia wszystkich, obowiązujących od marca 2008 Wytycznych (Chylarecki P., Pasławska A. 2008 Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki. Szczecin.). 1. Analizowany raport nie obejmuje wszystkich okresów fenologicznych- brak obserwacji z okresu zimowego. Ponad to okres migracji wiosennej rozpoczyna się dopiero 14 marca- brak obserwacji z pierwszej połowy miesiąca. Okres migracji jesiennej nie obejmuje kontroli w listopadzie, szczególnie, że w okresie migracji jesiennej stwierdzono większą ilość ptaków W przeważającej części obserwacji poza okresem jesiennym stwierdzono jednak bardzo niewielką liczbę ptaków. W okresie 14 marca- 2 listopada wykonano tylko 24 kontrole ornitologiczne. Wytyczne ornitologiczne wskazują różne ścieżki monitoringu przedrealizacyjnego, w zależności od wartości przyrodniczej badanego terenu. Dla omawianej lokalizacji powinna zostać wybrana podstawowa ścieżka monitoringu obejmująca <31-40 kontroli na rok, rozłożonych zgodnie z planem monitoringu opracowanym przez eksperta-ornitologa; optymalnie co ok. 10 (7-14) dni, z możliwością częstszych kontroli w okresie migracji i rzadszych w okresie zimowania. Z uwagi na bliską lokalizację obszarów NATURA 2000: Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Beskid Niski PLB180002-3 km oraz Specjalnego Obszaru Ochrony Wisłoka z dopływami PLH180052-0,5 km a także Magurskiego Parku Narodowego- 3 km powinno się przeprowadzić 40 kontroli terenowych w następującym układzie: - okres zimowy (XII-II) 6 kontroli terenowych po 2 kontrole w miesiącu; - migracja wiosenna (III- IV) 8 kontroli terenowych po 4 kontrole w miesiącu; - okres lęgowy (V- VII) 9 kontroli terenowych po 3 kontrole w miesiącu; 3
- migracja jesienna (VIII- XI) 17 kontroli terenowych; 5 kontroli w VIII, 4 kontrole we IX, 4 kontrole w X oraz 4 kontrole w XI. 2. Nie przedstawiono składu gatunkowego i rozmieszczenia (w postaci graficznej na mapie) lęgowych gatunków kluczowych. 3. Nie przeprowadzono badań w protokole MPPL, których celem jest poznanie składu gatunkowego i zagęszczeń poszczególnych gatunków ptaków wykorzystujących teren w okresie lęgowym. Zastosowanie standardu metodycznego stosowanego corocznie od 2000 roku na >400 powierzchniach reprezentatywnych dla obszaru całego kraju (program MPPL; Chylarecki i in. 2006) pozwala na proste i precyzyjne określenie walorów awifauny okresu lęgowego w relacji do danych referencyjnych reprezentatywnych dla sytuacji ogólnopolskiej. Dla omawianej lokalizacji należało wyznaczyć dwie powierzchnie próbne: kwadraty 1 x 1 km, w obrębie których wytyczane są 2 równoległe transekty o długości 1 km każdy, oddalone od siebie o ok. 500 m. W trakcie sezonu lęgowego (kwiecień-czerwiec) przeprowadza się 2 kontrole na kwadrat Liczone są wszystkie ptaki widziane i słyszane, zgodnie z ustalonym standardem metodycznym MPPL. 4. W raporcie nie przedstawiono analizy efektu skumulowanego z planowanymi/istniejącymi farmami wiatrowymi sąsiadującymi z planowaną inwestycją. 5. Brak analizy fizycznej utraty siedlisk w wyniku zajęcia terenu przez siłownie a także analizy efektywnej utraty siedlisk spowodowanej odstraszającym działaniem siłowni szczególnie w kontekście rewirów lęgowych orlika krzykliwego. W Raporcie dość ogólnie przedstawiono obserwacje dotyczące orlika krzykliwego (Clanga pomarina), gatunku o statusie priorytetowym w ochronie w krajach UE (Załącznik I Dyrektywy 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków), zamieszczonym w Polskiej czerwonej księdze zwierząt (Z. Głowaciński 2001) oraz objętym ochroną strefową (Ustawa o ochronie przyrody z 16.04.2004 r. (z 4
późniejszymi zmianami), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko żyjących zwierząt objętych ochroną z 12 października 2011 r.). Ochroną strefową miejsc rozrodu objęto 11 gatunków ptaków drapieżnych i puchacza. Spośród nich na szczególną uwagę zasługują: orlik grubodzioby (zagrożony w skali światowej) oraz bielik i orlik krzykliwy (w Polsce gniazduje około 20% populacji europejskiej i kondycja naszych populacji tych gatunków ma istotne znaczenie dla ich przetrwania w skali kontynentu)- źródło: Komitet Ochrony Orłów. Na badanym obszarze obserwowano ptaki 23 razy- głównie w sierpniu i wrześniu. Nie przedstawiono danych dotyczących wysokości i kierunku przelotu oraz liczebności (czy obserwacje dotyczyły tylko pojedynczych ptaków?) Obserwowany także w okresie lęgowym: w okresie lęgowym pojedyncze osobniki były stwierdzane w czerwcu (5 razy) i były to prawdopodobnie te same osobniki, co wskazuje na to, że teren farmy wchodzi dla tego gatunku w zakres żerowiska pojedynczej pary (odkrytej w czasie monitoringu i prawdopodobnie posiadającej gniazdo ok. 3 km od lokalizacji). Wyciąganie wniosków sugerujących, że to te same osobniki pochodzące z jednej terytorialnej pary jest mocno dyskusyjne, gdyż mogły być to ptaki pochodzące z różnych, nie wykrytych wcześniej rewirów. Nie przedstawiono danych dotyczących rozmieszczenia stref ochronnych wyznaczonych wokół gniazd orlików krzykliwych, które Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie, na stosowny wniosek udostępnia. Taka informacja pozwoliłaby w sposób najpełniejszy przedstawić rozmieszczenie rewirów lęgowych orlika krzykliwego w promieniu, co najmniej 10 km od planowanej inwestycji. Nie podano także na jakiej podstawie (autor, tytuł publikacji) użyto stwierdzenia.dane literaturowe wskazują, że właśnie ten gatunek jest znacznie ostrożniejszy i unika zbliżania się do turbin wiatrowych Kolejne stwierdzenie: jednak ograniczenie zagrożenia do jednej pary z 160-200 par gniazdowych na terenie Beskidu Niskiego powoduje, że poziom zagrożenia nie jest istotny dla populacji 5
lokalnej i zupełnie nieistotny dla polskiej populacji gatunku, liczącej wg. ostatnich szacunków 1700-1900 par lęgowych. W przypadku, gdy weźmiemy pod uwagę liczebność obserwowanych ptaków (stwierdzono 23 razy) oraz fakt, że a część ptaków mogła i prawdopodobnie pochodziła z populacji lokalnej to należy założyć, że ewentualna kolizja tych ptaków z turbinami może się przyczynić do większego zagrożenia dla lokalnej populacji orlika krzykliwego niż początkowo sądzono. Teren planowanej inwestycji spełnia wymagania siedliskowe jako miejsca żerowania orlików krzykliwych. Gęsta sieć dolin Wisłoki, Kłopotnicy, Iwełki oraz wielu pomniejszych cieków wodnych oraz mozaika pół uprawnych w większości nie przekraczających 1 ha stanowi istotny element rewiru lęgowego. Ważnym elementem terytorium, nierzadko decydującym o atrakcyjności danego miejsca i rozmiarach rewiru jest żerowisko. W Polsce orliki krzykliwe najchętniej polują w mozaikowo ukształtowanym krajobrazie rolniczym, a wyraźnie unikają jednolitych monokultur (Z. Cenian 2009). Podsumowanie We wnioskach analizowanego raportu pojawiły się stwierdzenia, że Farma nie stanowi zagrożenia dla gatunków dla których został zaprojektowany obszar Natura 2000 Beskid Niski oraz, że na badanym terenie ptaki rzadkie i wrażliwsze na obecność turbin pojawiają się nielicznie lub sporadycznie, a stwierdzone niskie prawdopodobieństwa kolizyjne, powodują, że farma w tym miejscu nie będzie stanowiła zauważalnego zagrożenia kolizyjnego i powodowała dostrzegalne zmniejszenie terenów żerowiskowych tych gatunków. W momencie prowadzenia monitoringu ornitologicznego na badanej powierzchni nie obowiązywały jeszcze powyższe wytyczne (wprowadzono je 5 miesięcy po zakończeniu badań), jednakże z uwagi na lokalizację planowanej inwestycji (niewielka odległość od terenów chronionych) oraz 6
przedawnienie i niekompletność danych (monitoring prowadzony był 7 lat temu), w mojej opinii badania należy przeprowadzić ponownie zgodnie z obowiązującymi aktualnie wytycznymi. Literatura Cenian Z. 2009. Orlik krzykliwy Aquila pomarina. W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.), Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią: ss.232-243. GIOŚ, Warszawa. Chylarecki P., Pasławska A. 2008 Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki. PSEW, Szczecin. Chylarecki P., Jawińska D. & Kuczyński L. 2006. Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych raport z lat 2003-2004. OTOP, Warszawa. Głowaciński Z. 2001. Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa. 7