Choroby a Ekonomia Około 65% stad w Polsce jest zakażonych wirusem PRRS, a ponad 95% Mycoplasma hyopneumoniae (Mhp). Choroby układu oddechowego, zwłaszcza o charakterze przewlekłym, są dziś główną przyczyną obniżenia rentowności produkcji trzody chlewnej i to nie tylko w Polsce. Badania przeglądowe ponad 200 stad świń w Wielkiej Brytanii, przeprowadzone pod koniec lat 90., wykazały, że około 90% ferm było zakażonych wirusem grypy świń i Mycoplasma hyopneumoniae (Mhp), a 72% wirusem PRRS. Podkreślić należy, że w trakcie tych samych obserwacji wykazano, że w ponad 27% ferm występowały problemy zdrowotne związane z układem oddechowym w formie chronicznej. Według danych dostępnych w Polsce około 65% stad jest zakażonych wirusem PRRS, a ponad 95 % zainfekowanych Mhp. Warto w tym miejscu zauważyć, że liczba stad wolnych od wymienionych zarazka stale wzrasta. Wynika to z faktu, że istnieje możliwość zasiedlania nowych obiektów zwierzętami hodowlanymi ujemnymi dla Mhp. Takimi zwierzętami dysponuje PIC. Konsekwencje Generalnie można uznać, że w krajowych fermach choroby układu oddechowego wysuwają się na czoło problemów zdrowotnych, a co za tym idzie ekonomicznych związanych z obniżeniem efektywności produkcji. Uwidacznia się to poprzez: zwiększenie kosztów weterynaryjnych (antybiotyki, szczepionki), większy koszt paszy (większe zużycie paszy) oraz zmniejszone przyrosty, co z kolei powoduje zagęszczenie zwłaszcza w sektorze tuczu, co w konsekwencji prowadzi do dalszego pogorszenia zdrowotności świń. Najważniejsze czynniki, wpływające na zachorowania świń w stadzie, w tym z objawami ze strony układu oddechowego: Obecność pierwotnego czynnika chorobowego (np. PRRS, App, Mhp) w populacji w formie aktywnej, powodującego zachorowania świń w stadzie o różnym nasileniu. Natężenie zachorowań jest uzależnione od stopnia patogenności danego zarazka chorobotwórczego oraz jego potencjału epizootycznego. Równoczesne występowanie wielu bakterii, wirusów, grzybów, pasożytów stale rezydujących w populacji świń, szczególnie w ciągłym systemie produkcji. Nie są one w stanie same wywołać choroby, jednak mogą mieć znaczenie w zachorowaniach o charakterze wieloczynnikowym (wtórne zakażenia). System utrzymania i warunki środowiskowe - ciągły system produkcji wpływa na powstanie wysokiego potencjału epizootycznego wielu różnych zakażeń oraz ich przetrwania w środowisku, doprowadzając w efekcie do zachorowań o przebiegu przewlekłym. Złe warunki środowiskowe ułatwiają uaktywnienie się wtórnych zakażeń bakteryjnych. Struktura wiekowa stada - wprowadzanie loszek remontowych w systemie ciągłym może wpływać na destabilizację statusu immunologicznego fermy, co ma szczególne znaczenie w aspekcie PRRS. Poziom przeciwciał biernych pobranych z siarą oraz moment pierwszej ekspozycji na zachorowanie. Odpowiedzialne za rozwój chorób układu oddechowego bakterie, w zależności od zjadliwości i/lub drogi zakażenia, podzielić można na trzy grupy: Bakterie bezwzględnie patogenne, docierające do płuc drogą aerogenną, charakteryzujące się zdolnością samodzielnego przełamywania mechanizmów obronnych - do tej grupy zalicza się Actinobacillus pleuropneumoniae oraz Mycoplasma hyopneumoniae. Bakterie warunkowo patogenne, docierające do płuc drogą aerogenną, wywołujące zmiany zapalne w płucach po uprzednim, immunomodulującym na układ odpornościowy, czyli wirusy PRRS, grypy, choroby Aujeszkyego czy Mycoplasma hyopneumoniae. Do drobnoustrojów warunkowo patogennych zalicza się Pasteurella multocida, Streptococcus suis, Haemophilus parasuis, Mycoplasma hyorhinis, Actinomyces pyogenes. Bakterie docierające do płuc wraz z krwią: Salmonella choleraesuis, Actinobacillus suis i Actinomyces suis. Strona 1 z 5
Objawy nie tylko jednej choroby Aktualnie coraz rzadziej obserwuje się zachorowania z objawami ze strony układu oddechowego o charakterze monoetiologicznym, chociaż takie choroby jak pleuropneumonia, mykoplazmowe zapalenie płuc czy zakaźne zanikowe zapalenie nosa nieustannie stanowią problem zdrowotny w wielu stadach świń. W praktyce najczęściej jednak mamy do czynienia z problemami o etiologii wieloczynnikowej (PRDC - porcine respiratory disease complex - zespół oddechowy), gdzie jak się wydaje wirus PRRS, a szczególnie Mhp odgrywają pierwszoplanową rolę (działanie immunomodulujące). Objawy kliniczne towarzyszące temu zespołowi chorobowemu nie zawsze są typowe dla jednej tylko choroby. Zależy od zjadliwości Do czynników etiologicznych chorób układu oddechowego świń zaliczyć należy przede wszystkim bakterie, mykoplazmy, wirusy i pasożyty (szczegółowe dane na ten temat przedstawiono w tabeli 1) Jednak stwierdzenie obecności któregokolwiek z bakteryjnych patogenów wymienionych w tab. 1 w populacji świń nie świadczy o występowaniu choroby, której jest czynnikiem etiologicznym. Wystąpienie większości chorób układu oddechowego jest bowiem zależne nie tylko od obecności takiego czy innego patogenu, ale przede wszystkim od jego zjadliwości, potencjału epizootycznego zarazka w środowisku, statusu immunologicznego zwierzęcia, współistnienia innych chorób/zakażeń, zwłaszcza wirusowych w stadzie, systemu utrzymania zwierząt oraz warunków środowiskowych. Zmiany zapalne symetryczne w czaszkowych i środkowych płatach płuc w przebiegu mykoplazmowego zapalenia płuc. Strona 2 z 5
Zapalenie worka osierdziowego (Pericarditis), charakterystyczne dla Haemophilus parasuis. Ognisko martwicze umiejscowione w płacie czaszkowym płuc w postaci przewlekłej pleuropneumonii świń. Strona 3 z 5
Płuca zdrowej świni. Identyfikacja patogenu Jednoznaczna diagnoza (ustalenie pierwotnej przyczyny choroby) może być postawiona dopiero na podstawie wyników badań laboratoryjnych. Dokładna identyfikacja czynnika patogennego oraz określenie jego właściwości chorobotwórczych pozwalają lekarzowi, a także hodowcy, na podjęcie właściwych metod postępowania lekarsko-weterynaryjnego oraz organizacyjnego w celu ograniczenia strat i ochrony stada przed wystąpieniem dalszych zachorowań. Strona 4 z 5
Spadająca opłacalność Znaczenie chorób układu oddechowego na opłacalność produkcji świń jest ogromne. W stadach dotkniętych tymi chorobami w sposób chroniczny zwiększa się wyraźnie zużycie paszy oraz zmniejsza się dynamika przyrostów. W konsekwencji zwiększa się koszt paszy, a co za tym idzie pogarsza się rentowność produkcji. Jeśli dodamy do tego zachorowania i padnięcia, które nierzadko są spore oraz koszty leczenia świń - wynik ekonomiczny fermy może być bardzo zły. Wpływ wybranych chorób/zakażeń układu oddechowego na efekty ekonomiczne przedstawiono w tabelach 2, 3 i 4. Kazimierz Tarasiuk Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna Artykuł publikowany był w Hoduj z Głową 02/2007 Strona 5 z 5