Beata Kopec Efektywny sposób na wzrost udzialu OZ E w bilansie ciepla "Zielone cieplo - Jak i czy mozemy zrealizowac odpowiedni udzial OZE (Odnawialnych Zródel Energii) w bilansie ciepla?" - to tytul debaty, która odbyla sie 8 lipca br. w Centrum Prasowym PAP w Warszawie. Celem spotkania bylo zwrócenie uwagi na stanowiacy konsekwencje przyjecia przez Komisje Europejska Pakietu Klimatyczno-Energetycznego wymóg, jaki musi spelnic polska gospodarka. Do 2020 r. w naszym bilansie energii koncowej udzial energii ze zródel odnawialnych powinien bowiem wyniesc 15%. Unia Europejska wiele uwagi poswieca efektywnemu wykorzystaniu energii, co jest spowodowane koniecznoscia zapewnienia wyzszego stopnia bezpieczenstwa energetycznego panstwom czlonkowskim. Za sprawa unijnych dyrektyw sektor cieplowniczy w Polsce stanal przed trudnym zadaniem. Dnia 25 czerwca br. weszla w zycie opublikowana w Dzienniku Urzedowym UE dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze zródel odnawialnych. Po przeniesieniu na grunt polskiego prawa regulacje te naloza na przedsiebiorstwa energetyczne nowe obowiazki zwiazane z oszczedzaniem energii konwencjonalnej - np. wykorzystanie w wiekszym stopniu zródel energii odnawialnej oraz ograniczenie emisji COz do atmosfery. Debata miala odpowiedziec na pytanie, jak "zazielenic" sektor energii. Okazuje sie, ze odpowiedz nie jest prosta, a problemów do rozwiazania niemalo. W prowadzone w tym zakresie dzialania musza sie wlaczyc zarówno dostawcy ciepla do systemów cieplowniczych, jak i wytwórcy indywidualni, wykorzystujacy wegiel. gaz oraz olej opalowy. Potrzebne sa wiec zachecajace do myslenia i dzialania ekologicznego programy edukacyjne albo obligujace wszystkich regulacje. Konieczne sa zmiany w Prawie Energetycznym dostosowujace je do aktualnych potrzeb. Nalezy wprowadzic rozwiazania prawne i ekonomiczne, które dawalyby przedsiebiorcom poczucie stabilnosci, stworzyc korzystne programy inwestycyjne i rozwojowe. Uczestnicy prowadzonej przez Marine Coey, prezes zarzadu Procesy Inwestycyjne Sp. z 0.0., debaty podjeli próbe zmierzenia sie z ta problematyka Dyrektor Departamentu Energetyki Ministerstwa Gospodarki Henryk Majchrzak podkreslil wage problemu Debata "Zielone cieplo" zielonego ciepla i jego zwiazek z Pakietem Klimatyczno-Energetycznym. Wskazal przy tym, ze jesli mamy osiagac wynikajace z naszej przynaleznosci do Unii ambitne cele, to musimy dyskutowac na temat mechanizmów wsparcia, w tym wypadku dotyczacych sektora energetyki cieplnej. Prof. Krzysztof Zmijewski. sekretarz generalny Spolecznej Rady Konsultacyjnej Narodowego Programu Redukcji Emisji, zwróci! sie do uczestników debaty z prosba, by starali sie raczej znalezc odpowiedz na pytanie "jak", a nie "czy" mozemy zapewnic odpowiedni udzial odnawialnych zró- Infrastruktura - 9/2009 www.inframedia.pl 49
OCHRONA SRODOWISKA prof. Krzysztof Zmijewski, sekretarz generalny Spolecznej Rady Konsultacyjnej Narodowego Programu Redukcji Emisji: Efektywnosc energetyczna w sektorze cieplownictwa w Polsce skutecznie hamuje duzy strumien wegla docierajacy bezposrednio do odbiorcy koncowego mentowanym pochodzeniu, spalana poza wszelka kontrola, oraz niewykorzystanie odpadów i ciepla odpadowego. Zwiazane z odnawialnymi zródlami energii inwestycje w sektorze cieplownictwa moglyby przyciagnac inwestorów, gdyby wprowadzono dwa rozwiazania: podatek weglowy na paliwa kopalne (poza ETS) oraz dotacje dla producentów biomasy. Oczywiscie oba strumienie finansowe mozna by zbilansowac. del energii w bilansie ciepla. - Problem lezy w tym - mówil prof. Zmijewski - ze nie uzyskamy wiekszego udzialu energii odnawialnej w bilansie energii koncowej przez "zazielenienie" wylacznie energii elektrycznej i paliw transportowych, czyli tych branz, w których mozna to wprowadzic obligatoryjnie, np. przez system zielonych certyfikatów. Udzial energii odnawialnej w produkcji ciepla stanowi obecnie 5%. Na razie jestesmy na etapie identyfikacji problemów, które trzeba rozwiazac. - Jezeli nie spelnimy warunków zapisów, które sa dla nas trudne, to nie otrzymamy za darmo 70% uprawnien do emisji COz przy produkcji energii (wedlug dyrektywy UE wszystkie uprawnienia dla sektora produkcji energii elektrycznej po 2013 r. beda kupowane w drodze aukcji; Polska i inne nowe panstwa czlonkowskie w drodze wyjatku uzyskaja w roku 2013 do 70% uprawnien bezplatnie,-przyp. red). Warunkiem uzyskania tych uprawnien jest przedstawienie do 31 wrzesnia 2011 r. kompletnego programu dzialan inwestycyjnych w gospodarce, który bedzie spelnial wymóg Pakietu Klimatyczno -Energetycznego - 3x20. Boguslaw Regulski, wiceprezes zarzadu Izby Gospodarczej Cieplownictwo Polskie, zaprezentowal analizy ukazujace zapotrzebowanie na cieplo 50 (konsumenta), jest to ewenement na skale europejska. Problemem pozostaje takze duza ilosc szarej biomasy o nie zawsze udokuw PJ w 2020 r.; 15% zielonego ciepla to w 2020 r. 180 PJ (czyt. petadzul - jednostka ciepla,-przyp. red.) Wedlug obliczen Urzedu Regulacji Energetyki z 2007 r. zuzycie wegla w cieplownictwie sieciowym wynosilo 79%, biomasy 4%. Stworzona przez wiceprezesa Regulskiego prognoza struktury paliwowej w zródlach sieciowych, która uwzglednia 15% zielonego ciepla, zaklada zmniejszenie udzialu wegla w 2020 r. do 45,7%. Jak wynika z uzyskanych podczas Narodowego Spisu Powszechnego (GUS 2003) danych dotyczacych cieplownictwa indywidualnego, 74.42% wszystkich zródel ciepla stanowi wegiel. a umieszczona w kategorii "inne" biomasa stanowi zaledwie 0,11 %. Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze zródel odnawialnych zaklada wykorzystanie biomasy ze sprawnoscia co najmniej 85% w mieszkaniach odbiorców prywatnych i komercyjnych oraz co najmniej 70% w przemysle. W instalacjach indywidualnych, jak dowodzil Boguslaw Regulski, tkwi duzy, niewykorzystany potencjal zielonego ciepla: - Z dokonanych przeze mnie na podstawie danych Narodowego Spisu Powszechnego szacunków wynika, ze chociaz potencjalnie wystepujace w instalacjach indywidualnych zielone cieplo nie jest objete zadna statystyka, to jednak w 56% uczestniczy w bilansie energetycz- nym, jesli chodzi o zapotrzebowanie na cieplo. Na przyszlosc mozna by wprowadzic mechanizmy zachety dla inwestycji wykorzystujacych energie slonca. Gdyby gospodarstwa polskie zaczely wykorzystywac energie sloneczna, gdybysmy obligatoryjnie wycofali ogrzewanie weglowe na wsi oraz w 25% domków jednorodzinnych na obszarach miejskich, w skali roku zaoszczedzilibysmy 225 PJ - to wiecej niz wynika z obowiazku oszczedzania. Innym niewykorzystanym zasobem energii odnawialnej, o którym mówil wiceprezes Regulski, sa odpady komunalne. W Danii 18% Prelegenci
ciepla dostarczanego do systemów cieplowniczych pochodzi z odpadów komunalnych i dodatkowo jest cieplem zielonym. Polska ma wieksze ;j, niz Dania zapotrzebowanie na cieplo, ~ ale podobna ilosc odpadów komunal- ~~ nych. My z tego strumienia odpadów ~~ moglibysmy uzyskac ok. 6% ciepla ~~ w systemach cieplowniczych, które ~~ C3: równiez mogloby uzyskac status zie- ~'3 lonego ciepla. Oczywiscie wymaga to ~~ odpowiednich rozwiazan prawnych, g o", jednak jest to zródlo energii, na które ~8 warto zwrócic uwage. Gdyby w Pol- ~8 sce zastosowac 'b o ecme. mo de l d' un- [jji; wc "''' ski, strumien odpadów komunalnych ~; zmniejszylby sie o 12 mln ton rocz- 8~ nie, wzroslaby potencjalna produkcja gj;% ciepla do systemów cieplowniczych oraz produkcja energii elektrycznej. Wiceprezes zarzadu EDF Polska Sp. z 0.0. Adam Milczarczyk poruszyl problem spalania biomasy w kogeneracji. Grupa EDF posiada w Polsce 20% rynku elektrocieplowni i jest liderem spalania biomasy. Jak mówil wiceprezes, elektrocieplownie moglyby w wiekszym stopniu wykorzystywac biomase, ale jest to nieoplacalne, poniewaz obowiazujace systemy wplywaja demotywujaco. Zielone cieplo nie jest w Polsce preferowane. Biomasa lesna powinna Sluchacze debaty "Zielone cieplo" Struktura zuzycia paliw w cieplownictwie sieciowym w 2007 r. 4% 3% byc takze traktowana jako biomasa odnawialna. Regulacje zwiazane ze zmniejszeniem udzialu biomasy lesnej jako biomasy zielonej powoduja wzrost cen i mniejsza dostepnosc tego zródla energii. Zielone certyfikaty przysluguja wylacznie na energie elektryczna, nie obejmuja ciepla. Nie mozna laczyc certyfikatów, nie mozna uzyskac premii za spalanie biomasy w kogeneracji, chociaz biomasa jest w Polsce zródlem energii odnawialnej o duzych zasobach. Potrzebne sa rozwiazania ekonomiczne, które paliwa stale paliwa plynne gaz ziemny biomasa i inne odnawialne pozostale wspomoglyby rozwój spalania biomasy w kogeneracji. Dzis oplaca sie zainwestowac w elektrownie spalajaca biomase, ale juz w elektrocieplownie niekoniecznie, chociaz dla srodowiska jest ona bardziej przyjazna, jak równiez jest bardziej sprawna. Odnoszac sie do tej czesci dyskusji, Henryk Majchrzak zgodzil sie z tym, ze kolektory sloneczne maja wielka przyszlosc w produkcji ciepla. Jego zdaniem w szczególnosci moglyby byc stosowane do podgrzewania wody uzytkowej. Z punktu widzenia ekonomicznego przeszkode stanowia duze koszty kolektorów slonecznych i powolny zwrot inwestycji. Zapewnil, ze twórcy polityki energetycznej wezma pod uwage potencjal ukryty w energii slonecznej. Wspomnial tez o zmianach prawnych, które umozliwia laczenie certyfikatów. Na koniec wyrazil opinie, ze byc moze nalezaloby wprowadzic obligatoryjny nakaz podlaczania sie do zródel energii wytwarzanej w kogeneracji tam, gdzie jest to mozliwe. Wiceprezes zarzadu RWE Polska Contracting Sp. z 0.0. Krzysztof Miiller przedstawil funkcjonowanie mechanizmów wsparcia z punktu widzenia firmy energetycznej. Zaapelowal o zwolnienie biomasy z akcyzy, mozliwosc laczenia certyfika- Infrastruktura - 9/2009 www.inframedia.pl 51
OCHRONA SRODOWISKA Co zaleca dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze zródel odnawialnych Równoprawne traktowanie zielonego ciepla, zielonej energii elektrycznej i biopaliw w systemie wsparcia. Promowanie technologii efektywnych, w tym wykorzystania biomasy ze sprawnoscia co najmniej 85% w zastosowaniach mieszkalnych i komercyjnych i co najmniej 70% w zastosowaniach przemyslowych, oraz tylko efektywnych pomp ciepla. W sporzadzonych przez siebie pianach dzialania w zakresie energii odnawialnych panstwa czlonkowskie dokonuja oceny koniecznosci budowy nowej infrastruktury systemu lokalnego ogrzewania i chlodzenia produkowanego z odnawialnych zródel energii. Panstwa czlonkowskie przy udziale wladz lokalnych i regionalnych opracowuja - odpowiednie programy informacyjne, programy zwiekszania swiadomosci, - programy doradcze lub szkoleniowe, które maja informowac obywateli o korzysciach i - rozwiazaniach praktycznych zwiazanych z rozwojem i wykorzystaniem energii ze zródel odnawialnych. Najpózniej do 31 grudnia 2014 r. panstwa czlonkowskie wprowadzaja w swoich przepisach i kodeksach prawa budowlanego, lub w inny sposób majacy równowazny skutek, w stosownych przypadkach, wymóg wykorzystania w nowych budynkach i budynkach juz istniejacych poddawanych generalnemu remontowi minimalnego poziomu energii ze zródel odnawialnych. Panstwa czlonkowskie zapewniaja, by do 31 grudnia 2012 r. instalatorzy malych kot/ów i pieców na biomase, systemów fotowoltaicznych i systemów ciepla slonecznego, plytkich systemów geotermalnych oraz pomp ciepla mieli dostep do systemów certyfikacji lub równowaznych systemów kwalifikowania tów w przypadku elektrocieplowni biomasowych, takie usprawnienie mechanizmów ekonomicznych, zeby pomagaly w korzystaniu z OZE: - Cieplownictwo w Polsce jest rozdrobnione. Duza czesc udzialów nalezy do wymagajacych dotacji podmiotów komunalnych. To pozostalosc dawnego systemu, ale takze skutek obowiazywania prawa, które nie zezwala na zyskowna dzialalnosc w sektorze cieplowniczym. Cene czerwonych i zóltych certyfikatów ustala prezes URE i jest ona zmienna. Podejmowanie dzialan inwestycyjnych przy takim braku stabilizacji jest trudne. Jak podaja statystyki, ponad polowa ciepla w Polsce nie pochodzi z sieci cieplowniczej, lecz ze zródel indywidualnych. W swym wystapieniu Grzegorz Wisniewski, prezes Instytutu Energetyki Odnawialnej, skoncentrowal sie na rozwoju sektora energetyki slonecznej. Czy w niedalekiej przyszlosci kazdy dom w naszym kraju bedzie mial kolektor sloneczny? Wedlug danych przedstawionych przez prezesa Wisniewskiego w 2008 r. bylo zainstalowanych w Polsce ok. 350 tys. m2 kolektorów slonecznych, korzystalo z nich ok. 20 tys. uzytkowników. Liczba kupujacych kolektory systematycznie wzrasta, sektor sie rozwija. Zdaniem krajowego przemyslu energetyki slonecznej, skupionego w "Panelu Slonecznym 20x2020" istnieja realne mozliwosci, aby w 2020 r. udzial energii slonecznej termicznej w zuzyciu zielonego ciepla osiagnal 8% - co odpowiada ok. 20 mln m2 kolektorów slonecznych. Potrzeba jednak wiekszego zainteresowania ta tematyka, które przekladaloby sie na konkretna pomoc, najlepiej w postaci ulg podatkowych w szczególnosci dla wlascicieli domów mieszkalnych, aktywnej promocji eksportu kolektorów slonecznych, zapewnienia wsparcia w postaci dotacji dla inwestorów prywatnych, na wzór wsparcia obecnie oferowanego samorzadom, uruchomienia przez rzad ogólnokrajowej kampanii edukacyjnoinformacyjnej na rzecz energetyki slo- Grzegorz Wisniewski, prezes Instytutu Energetyki Odnawialnej: Dyrektywa w sprawie promowania stosowania energii ze zródel odnawialnych zaleca samorzadom krajów czlonkowskich, aby planujac dzialania zwiazane z rozwojem regionalnym, a zwlaszcza infrastruktury, uwzglednialy zielone cieplo, a nie tylko zielona energie elektryczna lub biopaliwa. Zwraca uwage na realizacje programów informacyjnych o OZE skierowanych do obywateli. necznej. Szybkie i odczuwalne przez inwestorów wsparcie dla energetyki slonecznej, dzieki efektowi skali, spowoduje szybka poprawe jej konkurencyjnosci i mozliwosc dalszego rozwoju na warunkach calkowicie rynkowych. Zdaniem prezesa Wisniewskiego scenariusze silniejszego, poczatkowego wsparcia zielonego ciepla w realizacji 15% celu dla Polski w 2020 r. sa bardziej oplacalne niz scenariusze silniej promujace biopaliwa transportowe i zielona energie elektryczna. Wieslaw Wójcik, prezes zarzadu Polskiej Izby Gospodarczej Energii Odnawialnej, zadal pytanie o racjonalnosc wykorzystywania biomasy w technolo- 52 www.inframedia.piinfrastruktura - 9/2009
gii wspólspalania z paliwami konwencjonalnymi. Czy bedziemy w stanie wykorzystac biomase ze sprawnoscia podana w dyrektywie? :;, Optymistyczny wydzwiek mialo ~ wystapienie Jana Raczki, prezesa za- ~~ rzadu, Narodowego Funduszu Ochro- ~~ ny Srodowiska i Gospodarki Wodnej: ~~ - Wlasciwym tematem debaty po- ~~ ~;;: winna byc efektywnosc energetyczna ~~ w cieplownictwie, bowiem tu dyspo- M u), nujemy ogromnymi rezerwami. Uwa- 0'" 0~ zam równiez, ze powinnismy zajac sie ~~.. 02 uzdrowieniem sektora. Zdrowy sektor ~8 cieplowniczy bedzie umial dopasowac ~~ "'N sie do nowej regulacji. ~~. Prezes Raczka zaprezentowal zród- M la finansowania ciekawych programów :;i;::j inwestycyjnych dla cieplownictwa. Zachecal do korzystania ze srodków krajowych, które sa w dyspozycji NFOSiGW; do udzialu w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Srodowisko lub w Green Investment Scheme (Program Zielonych Inwestycji): - Nadszedl czas, aby ruszyc z dobrymi inwestycjami do przodu. Jezeli beda dobre projekty, pieniadze sie znajda. Wypracujmy ciekawe propozycje. Zacheta dla inwestorów niech bedzie przyklad dwóch gmin: Szczawnicy i Suchej Beskidzkiej, w których prowadzone sa obecnie pilotazowe projekty inwestycyjne. Samorzady tych gmin otrzymaly pieniadze na montaz kolektorów slonecznych, które beda sluzyly do podgrzewania wody. Boguslaw Jarmuz, czlonek za- Potencjalna prognoza struktury paliwowej w zródlach sieciowych w 2020 r. 1% 45,7% 2,9% rzadu i dyrektor ds. technicznych PGE Zespolu Elektrowni Dolna Odra SA, podkreslil koniecznosc wprowadzenia nowych, korzystnych uregulowan w Prawie Energetycznym, sprzyjajacych rozwojowi energetyki cieplnej. O wielkim, aniewykorzystanym potencjale ukrytym w biomasie mówil Ryszard Gajewski z Polskiej Izby Biomasy. Biomasa jest produktem drozszym prawie dwukrotnie od powszechnie stosowanego wegla. Przemysl cieplowniczy nie moze ponosic odpowiedzialnosci za calosc udzialu energii odnawialnej, dlatego powstaje kwestia przekonania odbiorców indywidualnych, aby kupowali biomase zamiast wegla. Jan Raczka, prezes zarzadu Narodowego Funduszu Ochrony Srodowiska i Gospodarki Wodnej: Nadszedl czas, aby ruszyc z dobrymi inwestycjami do przodu. Jezeli beda dobre projekty, pieniadze sie znajda. Wypracujmy ciekawe propozycje. olej wegiel odpadowe gaz odnawialne Nalezy znalezc i wdrazac rozwiazania zwiekszajace oplacalnosc tego zródla energii odnawialnej. Naleza do nich m.in. dotacje dla rolników, organizacja skupu i skladowania biomasy, sprawa jakosci surowca, minimalizacja kosztów nasadzen, transportu, polityka sprzyjajaca inwestycjom w zakresie spalania biomasy. - Powinnismy wykorzystywac zloto, jakim jest biomasa - mówil Ryszard Gajewski. Podczas debaty nie brakowalo ciekawych komentarzy i wypowiedzi sluchaczy. W podsumowaniu Marek Kucharski z Ministerstwa Gospodarki zwrócil uwage na koniecznosc madrego wykorzystywania i wspierania OZE w Polsce: - Dla rozwoju wykorzystania OZE niezbedna jest przede wszystkim stabilnosc regulacji prawnych w tym zakresie. * Program 3x20 wchodzi w sklad Pakietu Klimatyczno-Energetycznego Unii Europejskiej. Wprowadza wymogi okreslajace, ze do roku 2020 nastapi redukcja gazów cieplarnianych o 20%, zwiekszenie efektywnosci wykorzystania energii o 20%, a takze zwiekszenie wykorzystania energii ze zródel odnawialnych do 20%. Infrastruktura - 9/2009 www.inframedia.pl 53