Gry planszowe XXI wieku Nagrodzone gry dostêpne w ostatnich latach w polskiej wersji jêzykowej. n MONIKA BOLANOWSKA Ostosowaniu gier planszowych jako œrodka stymuluj¹cego aktywnoœæ umys³ow¹ uczniów pisa³am ju dok³adnie trzy lata temu i nie bêdê powtarza³a swoich przekonañ, w których wraz z up³ywem czasu umacnia³am siê jeszcze bardziej. Tym razem postanowi³am zaprezentowaæ, dostêpne na polskim rynku, nagrodzone szanowanymi w œrodowisku nagrodami, gry, które zosta³y ostatnio wydane w jêzyku polskim lub te w ogóle aden jêzyk w rozgrywce nie odgrywa roli. Warunek w wypadku gier obcojêzycznych jest taki, e gra ma polskojêzyczn¹, dobrze dopracowan¹, instrukcjê dostêpn¹ w internecie. 1. Spiel des Jahres (gra roku) niemiecka, presti owa nagroda, przyznawana od 1979 roku dla uhonorowania najlepszych gier ukazuj¹cych siê na niemieckim rynku. o 2012 Kingdom Builder brak jeszcze polskiej wersji jêzykowej. o 2011 Qwirkle lekka gra logiczna (od 6 lat) dla 2 4 osób. Gra wyró niona w 2007 roku nagrod¹ Mensa Selekt. o 2010 Dixit gra w skojarzenia, rozwijaj¹ca wyobraÿniê i intuicjê, oparta na interakcjach, podstawowa wersja dla 2 6 graczy (od 5 lat), rozszerzenie Dixit Odyssey umo liwia grê nawet 12 osobom, obecnie mo na równie dokupiæ dwa dodatkowe zestawy kart. o 2009 Dominion strategiczna gra karciana o stosunkowo prostych zasadach (od 10 lat), podstawowy zestaw dla 2 4 graczy (z dodatkami 2 6 graczy); dodatek: Dominion Róg Obfitoœci oraz dodatek lub kontynuacja Dominion Intryga, inne dodatki nie s¹ dostêpne w jêzyku polskim. Gra wyró niona w 2009 roku nagrod¹ Mensa Selekt. o 2008 Keltis strategiczna gra dla 2 4 graczy (od 10 lat). Stworzy³ j¹, legendarny w œwiecie planszówkowiczów, autor ponad 200 planszówek matematyk Reiner Knizia. Z³oœliwi i wymagaj¹cy fani gier twierdz¹, e akurat ta jego pozycja na tak wysokie wyró nienie nie zas³u y³a, zas³u y³ za to niew¹tpliwie sam autor. Monika Bolanowska, Nauka myœlenia zamiast korepetycji z matematyki, Matematyka 10/2009. 10/2012 17

o 2007 Zooloretto gra familijna dla 2 5 osób od 8 lat. Gracze wcielaj¹ siê we w³aœcicieli ogrodów zoologicznych. Dostêpne s¹ liczne dodatki: Zooloretto XXL, Zooloretto BOSS, Zooloretto Exotic, Zooloretto Expansion, ponadto ciekawe, uatrakcyjniaj¹ce rozgrywkê dodatki s¹ dostêpne na stronie autora. o 2006 Cesarski Kurier (Thurn und Taxis) szybka i zmuszaj¹ca do ci¹g³ego planowania, rodzinna gra strategiczna dla 2 4 graczy (od 10 lat), dodatki choæ niedostêpne w jêzyku polskim nie zawieraj¹ adnych napisów, mo na zatem kupowaæ obcojêzyczne. o 2005 Niagara gra rodzinna dla 2 5 graczy (od 8 lat), z niesamowit¹ trójwymiarowa plansz¹, dodatek: Niagara The Spirits of Niagara, nie zawiera napisów, urozmaica grê i pozwala graæ nawet w 6 osób. Gra wyró niona w 2005 roku nagrod¹ Mensa Selekt. o 2004 Wsi¹œæ do Poci¹gu: Europa (Ticket to Ride) nagrodzona jako gra roku w: Japonii, Francji, Finlandii, Szwecji, Hiszpanii, Norwegii i we W³oszech oraz w 2005 International Gamers Award. Familijna, prosta gra dla 2 5 graczy (od 8 lat); dodatki: Ticket to Ride: Europa 1912, dostêpne warianty gry: Ticket to Ride: Asia, Ticket to Ride: Nordic Countries, Ticket to Ride: Marklin Edition, Ticket to Ride: USA. o 2003 Alhambra taktyczna gra rodzinna dla 2 6 graczy (od 8 lat), posiada wiele dodatków, niedostêpnych w polskiej wersji jêzykowej. o 2002 Villa Paletti jedyna jak dot¹d, wœród nagrodzonych, familijna planszówka zrêcznoœciowa dla 2 4 graczy (od 8 lat). o 2001 Carcassonne obowi¹zkowa klasyka, szybka kafelkowa (plansza powstaje poprzez dok³adanie kolejnych elementów) gra familijna, z prostymi jednoznacznymi zasadami. W wersji podstawowej dla 2 5 graczy (od 8 lat), posiada liczne dodatki wzbogacaj¹ce rozgrywkê poprzez wprowadzenie nowych zasad: Rzeka, Karczmy i katedry, Kupcy i budowniczowie, Król i z³odziej, Ksiê niczka i Smok, Wie a, Opactwo i Burmistrz, Katapulta, Grody, mosty i bazary, oraz kilka innych minidodatków. 18 matematyka

2. Gra Roku polska nagroda przyznawana corocznie od 2004 roku najlepszej, wydanej w Polsce grze planszowej. o 2012 Kolejka niezwykle polska gra. Po pierwsze wydana przez Instytut Pamiêci Narodowej, po drugie zarówno temat, s¹ nim kolejki do sklepów w PRL-u lat 80-tych jak i grafika, nawi¹zuje do szaroœci i siermiê nej szpetoty Polski tamtych lat, po trzecie wreszcie nagrodzona najwy szym polskim wyró nieniem w dziedzinie gier planszowych. Jest to typowa gra ekonomiczna, z ca³kowicie nietypow¹ fabu³¹. Pierwszy nak³ad entuzjastycznie przyjêtej gry rozszed³ siê b³yskawicznie, obecne czwarte ju wydanie jest wydaniem miêdzynarodowym. Gra przeznaczona dla 2 5 graczy (od 12 lat). o 2011 Bo e Igrzysko gra nawi¹zuje swoim tytu³em i tematyk¹ do ksi¹ ki Normana Daviesa o historii Polski, gracze wcielaj¹ siê w postaci magnatów Rzeczypospolitej w okresie od rz¹dów W³adys³awa Jagie³³y do rozbiorów. I tu uwaga: autor, Martin Wallace, jeden z najbardziej cenionych twórców gier, nie jest Polakiem, lecz Anglikiem! Gra ta jest z³o on¹ gr¹ strategiczn¹ dla 3 4 osób (od 12 lat), rozgrywka mo e trwaæ do trzech godzin. o 2010 Cywilizacja: Poprzez wieki (polska edycja Through the Ages) rozbudowana gra strategiczna oparta na mechanice gry komputerowej, wymaga otwartego umys³u, cierpliwoœci i du o czasu. Przeznaczona dla 2 4 graczy (od 12 lat). Otrzyma³a równie nagrodê 2007 International Gamers Award. o 2009 Agricola wielokrotnie nagradzana (miêdzy innymi: 2008 International Gamers Award), z³o ona gra ekonomiczna dla 1 5 graczy (od 12 lat), nale ¹ca do gier, których zasad ³atwo siê nauczyæ, ale o wiele trudniej opanowaæ, zatem przeznaczona dla doœwiadczonych graczy, lubi¹cych planowanie i kalkulowanie. o 2008 Puerto Rico ogromnie popularna planszowa gra ekonomiczna dla 2 5 graczy (od 12 lat), lubi¹cych kombinowaæ i optymalizowaæ strategie. Abstrak- 10/2012 19

cyjna mechanika, wieloœæ mo liwych do przyjêcia strategii i koniecznoœæ reagowania na ruchy pozosta³ych graczy czyni j¹ gr¹ dla koneserów gatunku. Gra nagrodzona w 2003 International Gamers Award. o 2007 Wysokie napiêcie (Power Grid) gra ekonomiczna dla 2 6 osób (od 12 lat). Gra wymaga planowania i premiuje strategie d³ugofalowe, a rozgrywka wymaga ci¹g³ego skupienia. Wynik gry przez d³ugi czas pozostaje spraw¹ otwart¹. Czynnik losowy ograniczony jest do minimum. Zasady s¹ proste, ale zapewniaj¹ wiele mo liwoœci. Podstawowa plansza zawiera mapê USA i Niemiec. Obecnie na rynku dostêpne s¹ dodatki umo liwiaj¹ce grê na terenie Europy Œrodkowej/ Beneluksu, W³och/Francji i wielu innych obszarach. Dostêpna, do kupienia, jest te alternatywna talia elektrowni. o 2005 Osadnicy z Catanu (Settlers of Catan) jedna z najlepszych i zarazem najczêœciej nagradzanych gier planszowych na œwiecie. Podstawowa wersja przeznaczona jest dla 3 4 graczy (od 10 lat). Jest to pe³na interakcji gra ekonomiczna, której jedyn¹ wad¹ jest nadmierna losowoœæ, poniewa mechanika gry bazuje na rzutach kostk¹, a znajomoœæ rachunku prawdopodobieñstwa uczy, e nie ma gwarancji, i koœci faktycznie pos³uchaj¹ regu³ matematycznych. Dodatki i rozszerzenia: Osadnicy z Catanu dla 5 6 graczy, Osadnicy z Catanu eglarze, Osadnicy z Catanu eglarze dla 5 6 graczy, Osadnicy z Catanu Miasta i Rycerze. o 2004 Drakon przygodowa, gra typu fantasy przeznaczona dla 2 6 osób (od 8 lat), o prostych regu³ach i nieskomplikowanej mechanice. 3. International Gamers Award to miêdzynarodowe wyró nienie przyznawane (od 2000 roku) najlepszym grom strategicznym w trzech kategoriach: strategiczna gra wieloosobowa, strategiczna gra dwuosobowa oraz symulacyjna gra historyczna. W pierwszej z powy szych kategorii warto dodaæ (niektóre nagrodzone gry pojawi³y siê ju wczeœniej): o 2011 7 Cudów Œwiata (7 Wonders) z³o ona, ekonomiczna gra dla 2 7 osób (od 12 lat). Gra ma dobrze przemyœlane rozwi¹zania mechaniczne, dostosowane do ró nej liczby graczy oraz proste zasady, pozwalaj¹ce na nieschematyczne, szybkie rozgrywki. Nikt nie czeka na swoj¹ kolejkê, a wszyscy graj¹ jednoczeœnie, ca³y czas. Rozgrywka przy 7 osobach trwa zaledwie ok. 30 minut. o 2006 Caylus strategiczna gra ekonomiczna dla 2 5 osób (od 12 lat), ca³kowicie pozbawiona losowoœci, umiejscowiona w œredniowiecznej scenerii. Nied³ugo po premierze znajdowa³a siê na drugim miejscu w ogólnoœwiatowym rankingu gier planszowych w serwisie BoardGameGeek 1. o 2001 Ksi¹ êta Florencji (The Princes of Florence) ekonomiczna, decyzyjna gra dla 2 5 graczy (od 10 lat), wymagaj¹ca d³ugoterminowego planowania. Ka - da rozgrywka potrafi byæ skrajnie odmienna od wczeœniejszej. Zasady s¹ stosunkowo proste, a instrukcja dobrze przygotowana. Losowoœæ w trakcie trwania rozgrywki jest raczej minimalna. 1 http://boardgamegeek.com/ 20 matematyka

W kategorii najlepsza strategiczna gra dwuosobowa o 2006 Zimna wojna 1945 1989 (Twilight Struggle) strategiczna gra dla dwóch graczy, oparta na czterdziestopiêcioletniej (czasy zimnej wojny), pe³nej intryg i konfliktów zbrojnych, rywalizacji miêdzy ZSRR i USA. Element losowy, choæ znacz¹cy, nie ma decyduj¹cego wp³ywu na wynik rozgrywki, natomiast aby poczuæ i doceniæ atmosferê gry, niezbêdna jest podstawowa wiedza historyczna o 2002 DVONN dwuosobowa (od 9 lat) gra logicznam, wchodz¹ca w sk³ad GIPF Project zestawu 6 powi¹zanych ze sob¹ abstrakcyjnych gier logicznych: Gipf, Tamsk, Zertz, Dvonn, Yinsh i Pünct (centraln¹ czêœci¹ projektu jest gra Gips), autorstwa Krisa Burma. Projekt umieszczony jest w fantastycznym kontekœcie z pogranicza metafizyki i filozofii. Gra nie ma polskiego wydania, jednak nie zawiera adnych napisów, wiêc do rozgrywki wystarczy polska instrukcja. Gra wyró niona w 2002 roku nagrod¹ Mensa Selekt. q MONIKA BOLANOWSKA egzaminator maturalny i gimnazjalny OKE we Wroclawiu GRY POLSKICH TWÓRCÓW GIER PLANSZOWYCH Adam Ka³u a, Folko (folko.gry-planszowe.pl) urodzony w 1971 w Wodzis³awiu Œl¹skim. Pierwszy polski projektant gier planszowych o du ym dorobku wydanych gier. W 2012 jego K2, jako pierwsza gra polskiego autora, uzyska³a nominacjê do nagrody Kennerspiel des Jahres. Jest redaktorem portalu gry-planszowe oraz Œwiata Gier Planszowych. Co jakiœ czas pisze równie na blogu Games Fanatic. n Glik (2006) n Mozaika, KuŸnia Gier n Hooop!, Granna n Kraby, Granna n K2(wraz z dodatkami), Rebel.pl n Qubix (2011) n Drako, Rebel.pl n 3, 2, 1... Start!, Egmont n Jaskinia, Rebel.pl 10/2012 21