System ustalania wartości punktów ECTS dla przedmiotów na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ Opis systemu. System akumulacji i transferu punktów ECTS przyjęty na Wydziale Ekonomiczno- Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego jest metodą oceny postępów studenta, pozwalającą prezentować programy studiów tak, aby możliwe było ich porównywanie i rozliczanie okresów studiów odbywanych przez studentów na innych uczelniach w kraju i za granicą. Proponowany przez Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny UŁ System ustalania wartości punktów ECTS dla przedmiotów (tzw. kalkulator punktów ECTS) wpisuje się w obserwowaną na wielu uczelniach zagranicznych tendencję zmian proporcji zajęć dydaktycznych realizowanych w obecności nauczyciela akademickiego i pracy własnej studenta. Generalnie w uczelniach polskich, także na Uniwersytecie Łódzkim, proporcje te odbiegają zasadniczo od tych obserwowanych na Zachodzie, gdzie znacznie większy udział w procesie kształcenia ma nakład pracy własnej studenta. Niniejszy System pozwala na zmianę dotychczasowych proporcji gdyż zakłada zwiększenie samodzielnego studiowania studenta, rozumianego jako praca bieżąca oraz przygotowanie do końcowego zaliczenia/egzaminu. Tak więc, z jednej strony z założenia System przyczynia się do poprawy jakości kształcenia poprzez zachęcanie studentów do pracy bieżącej, a z drugiej strony mobilizuje dydaktyków do weryfikowania tej pracy. Nie bez znaczenia jest także rola Systemu w obecnej sytuacji demograficznej, gdyż większy zakres pracy własnej studenta w procesie dydaktycznym oznacza możliwość dostosowania liczby godzin w programach kształcenia. System ECTS na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego jest oparty na Uchwale nr 192 Senatu Uniwersytetu Łódzkiego dotyczącej wytycznych w zakresie tworzenia programów kształcenia w Uniwersytecie Łódzkim z 10 czerwca 2013 roku oraz na Zarządzeniu nr 177 Rektora Uniwersytetu Łódzkiego z 30 września 2013 roku. System ECTS jest ważnym elementem wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia na Wydziale. System ECTS jest ukierunkowany na studenta, dlatego przyporządkowanie punktów ECTS przedmiotom opiera się na nakładzie pracy studenta. Punkty ECTS są przyznawane na podstawie oszacowanego nakładu pracy przeciętnego studenta. Liczba punktów ECTS jest tylko pośrednio związana z liczbą godzin zajęć - tzw. godzinami kontaktowymi. Przyznana 1
ilość punktów ECTS poza godzinami nauki spędzonymi w sali wykładowej uwzględnia czas spędzony na indywidualnej nauce związanej z bieżącym przygotowywaniem się do zajęć (lektura literatury przedmiotu, zbieranie potrzebnych materiałów, pisanie prac i projektów), czas potrzebny do przygotowania się do zaliczeń i egzaminach, a także czas obowiązkowych praktyk. Liczba punktów ECTS przypisanych przedmiotowi odzwierciedla nakład pracy studenta związany z uzyskaniem założonych dla tego przedmiotu efektów kształcenia. Zgodnie z przyjętymi w większości krajów europejskich standardami oraz obowiązującymi w Polsce regulacjami, 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy przeciętnego studenta. Liczba godzin pracy studenta obejmuje udział w różnych formach zajęć z udziałem nauczycieli akademickich (godziny bazowe), ale także czas poświęcony na samodzielną pracę (pracę własną studenta - przygotowanie się do zajęć, zaliczeń i egzaminów). Warunkiem uzyskania punktów przypisanych danemu przedmiotowi/modułowi jest osiągnięcie założonych efektów kształcenia potwierdzone oceną. Punkty ECTS są podporządkowane wszystkim przedmiotom/modułom występującym w programie kształcenia. Łączna liczba punktów ECTS w każdym semestrze studiów, wynosi od 27 do 33 punktów. W przygotowanej przez Wydział propozycji Systemu jako punkt wyjścia przyjęto następujący wymiar godzinowy zajęć (godziny wynikowe w zależności od kierunku): 1755-1830 godzin na studiach stacjonarnych I stopnia 795-825 godzin na studiach stacjonarnych II stopnia 1000 godzin na studiach niestacjonarnych I stopnia 486-500 godzin na studiach niestacjonarnych II stopnia Ważnym elementem systemu ECTS są przyjęte proporcje podziału pracy studenta na trzy kategorie: godziny pracy z udziałem nauczyciela (tzw. godziny kontaktowe), godziny pracy bieżącej i godziny nauki związanej z uzyskaniem zaliczenia bądź zdania egzaminu. Proporcje te są różne w zależności od formy zajęć. Przy tworzeniu programów kształcenia w oparciu o System dokonano wyboru form zajęć, w których będą realizowane poszczególne przedmioty oraz wskazano, przy jakich wskaźnikach proporcji zajęcia te będą realizowane. W rezultacie tych działań, System pozwala na automatyczne powiązanie godzin zajęć dydaktycznych i pracy własnej studenta dla poszczególnych form zajęć z przypisaną liczbą punktów ECTS (załącznik nr 2 2
przykładowe programy kształcenia na kierunkach Ekonomia i Socjologia uwzględniające zastosowany System). W Systemie zdefiniowano formy zajęć realizowanych na Wydziale oraz ustalono wskaźniki proporcji czasu pracy własnej studenta dla poszczególnych form zajęć (załącznik nr 1). Ze względu na fakt, iż na Wydziale funkcjonuje aż 13 kierunków studiów bardzo zróżnicowanych, przynależnych wprawdzie do jednego obszaru naukowego (obszar nauk społecznych), ale różnych dyscyplin naukowych (od socjologii przez ekonomię czy finanse i rachunkowość po informatykę i ekonometrię oraz informatykę), konieczne było zastosowanie relatywnie dużej liczby form zajęć, aby w jak najlepszy sposób odzwierciedlić specyfikę tych kierunków. Proponowany przez Wydział System przewiduje 3 typy wykładów, różniące się przede wszystkim nakładem pracy własnej studenta i w konsekwencji także sposobami weryfikacji osiąganych efektów kształcenia. Wykład nr 1 opiera się głównie na wiedzy przekazywanej w sali wykładowej i w rezultacie najmniejszym nakładem pracy własnej studenta. Wykład nr 2 wymaga studiowania literatury wykraczającej poza treści przekazane bezpośrednio przez wykładowcę i podstawowy podręcznik. Wykład nr 3 wiąże się z największym nakładem pracy własnej, gdyż do jego zaliczenia potrzebne jest studiowanie także obszernej literatury w językach obcych wykraczającej poza treści przekazane bezpośrednio przez wykładowcę i podstawowy podręcznik. Pozostałe formy zajęć są z definicji interaktywne, kładące nacisk na aktywność studenta w trakcie zajęć w salach wykładowych. W ich przypadku wyróżniono trzy typy, w zależności od trudności czasochłonności zadań stawianych przed studentami. Podczas gdy wykłady są formą pozwalającą realizować głównie efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności, ćwiczenia, ćwiczenia konwersatoryjne i seminaria dyplomowe stwarzają większą możliwość kształtowania postaw i kompetencji, takich jak umiejętność współpracy, dyskusji, doboru argumentów, a także tolerancji i otwartości. Proporcje czasu pracy w odniesieniu do zajęć interaktywnych ustalono na analogicznych zasadach jak przy wykładach; im większy nakład pracy własnej studenta, tym większa ilość godzin pracy bieżącej i pracy na zaliczenie. Z istoty zajęć interaktywnych wynika jednak relatywnie wyższy udział pracy bieżącej i pracy na zaliczenie w stosunku do pracy w salach wykładowych. Przykładowo w ramach ćwiczeń przyjęte proporcje godzin kontaktowych, godzin pracy bieżącej i pracy na zaliczenie kształtują się następująco: typ 1 proporcja 1:1:1, 3 pkt. ECTS; typ 2 proporcja 1:2:1, 4 pkt. ECTS; typ 3 1:3:1, 5 pkt. ECTS. Akcent wyraźnie postawiony jest na samodzielną pracę studenta, związaną z przygotowaniem do zajęć w grupie. 3
W Systemie opracowanym na Wydziale formy zajęć dla studiów stacjonarnych i niestacjonarnych są takie same, ponieważ zakładają osiągnięcie takich samych efektów kształcenia. Przy konstruowaniu Systemu dla studiów stacjonarnych jako godziny bazowe przyjęto 30 godzin (co odpowiada 1 punktowi ECTS), natomiast w przypadku studiów niestacjonarnych 18 godzin (co stanowi około 60% godzin dla studiów stacjonarnych i odpowiada 1 pkt. ECTS). Jeśli chodzi o poziom studiów, to również w tym przypadku Wydział proponuje takie same formy zajęć, ponieważ oba poziomy studiów kształcenia mają profil ogólnoakademicki. W tej sytuacji nie ma potrzeby różnicowania form zajęć zaproponowanych w Systemie. Przy tworzeniu programów kształcenia w oparciu o System dokonano wyboru form zajęć, w których będą realizowane poszczególne przedmioty oraz wskazano, w jakim wymiarze godzinowym zajęcia te będą realizowane. W rezultacie tych działań, System pozwala na automatyczne powiązanie godzin zajęć dydaktycznych i pracy własnej studenta dla poszczególnych form zajęć z przypisaną liczbą punktów ECTS (załącznik nr 2 przykładowe programy kształcenia na kierunkach Ekonomia i Socjologia uwzględniające zastosowany System). Sposób określenia liczby punktów ECTS przypisanych przedmiotowi ilustruje podany przykład. Przykład Realizacja przedmiotu Matematyka (na kierunku Ekonomia, studia stacjonarne I stopnia) obejmuje następujące formy zajęć: wykład prowadzony w wymiarze 30 godzin w semestrze, ćwiczenia prowadzone w wymiarze 30 godzin w semestrze. Wykład realizowany jest w formie wykład 1, co oznacza, że wskaźniki proporcji przedstawiają się następująco: 1:0:1 (zajęcia kontaktowe, praca bieżąca, przygotowanie do zaliczenia/egzaminu) Ćwiczenia realizowane są w formie ćwiczenia 3, co oznacza, że wskaźniki proporcji przedstawiają się następująco: 1:3:1 (zajęcia kontaktowe, praca bieżąca, przygotowanie do zaliczenia/egzaminu) Bilans nakładu pracy przeciętnego studenta wygląda następująco: Wykład: udział w wykładzie (30 godzin), praca bieżąca (0 godzin), przygotowanie do zaliczenia/egzaminu (30 godzin); razem 60 godzin 4
Ćwiczenia: udział w ćwiczeniach (30 godzin), praca bieżąca (90 godzin), przygotowanie do zaliczenia/egzaminu (30 godzin); razem 150 godzin Łączny nakład pracy studenta wynosi zatem 210 godz., co odpowiada 7 punktom ECTS. W ramach tak określonego nakładu pracy studenta: nakład pracy związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich wynosi 30+30 = 60 godzin., co odpowiada 2 punktowi ECTS nakład pracy związany z pracą własną studenta wynosi 30 + 90 +30 = 150 godzin, co odpowiada 5 punktom ECTS. W przedstawionej propozycji, Wydział nie przewiduje stosowania ryczałtu dla dydaktyków za bieżącą weryfikację efektów kształcenia (w roku akademickim 2014/2015 i 2015/2016). Oznacza to, że przedłożony do oceny System zawiera ostateczny godzinowy wymiar zajęć dydaktycznych zawartych w programach kształcenia na poszczególnych kierunkach studiów na Wydziale. 5