1 I Gdańskie prezentacje kolposkopowe- atlas multimedialny XIV. Konrad Florczak, Janusz Emerich, Ewa Żmudzińska Wcześnie wykryty rak szyjki macicy w zdecydowanej większości przypadków jest wyleczalny. Współczesna, wczesna diagnostyka daje szansę na urodzenie dziecka po leczeniu onkologicznym. KOLPOSKOPIA: -nieinwazyjne, niebolesne badanie szyjki macicy dla każdej kobiety, która rozpoczęła współżycie; -wykrywa stany przednowotworowe; -weryfikuje nieprawidłowe wyniki badań cytologicznych; -poprzedzać powinna każde leczenie zmian na szyjce macicy. PARTNERZY PROJEKTU EDUKACYJNEGO: ginekologia praktyczna Autorzy oraz Wydawca wyrażają zgodę na niekomercyjne korzystanie z materiałów zawartych w rozdziale na wszystkich polach eksploatacji w myśl obowiązującej Ustawy o prawie autorskim wyłącznie w celach edukacyjnych w postaci zwartej z podaniem pełnej noty bibliograficznej. DIGITAL MEDICINE IN THE FUTURE www. colposcopy.pl Klinika Ginekologii AM
2 Z końcem 2004 roku rozpoczęła się realizacja Ogólnopolskiego programu profilaktyki raka szyjki macicy. Bezpłatnym badaniem cytologicznym planuje się objąć około 8 milionów kobiet do których organizatorzy programu skierować zamierzają imienne zaproszenia. Ma to skryning populacyjny, czyli obejmujący wszystkie kobiety w wieku od 30 do 59 lat. Finansujący przedsięwzięcie Narodowy Fundusz Zdrowia zakłada, że wykonywanie badań cytologicznych nie rzadziej niż raz na trzy lata pozwoli na wcześniejsze wykrycie i leczenie stanów przednowotworowych oraz zmniejszenie do 2014 roku umieralności z powodu raka szyjki macicy o 20-40%. Rokrocznie schorzenie to wykrywa się u ok. 4000 polskich kobiet a około 2000 umiera z tego powodu. W realizacji programu uczestniczyć mają między innymi położne środowiskowe (wywiad zdrowotny i skierowanie na pobranie wymazu) i ginekolodzy pobierający w trakcie wizyty wymaz oraz informujący pacjentkę o wyniku a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości decydujący o dalszym postępowaniu diagnostyczno- leczniczym. Plan programu przedstawiono na następnej stronie. Kolposkopia pozwala w powiększeniach lupowych ocenić nabłonek tarczy szyjki macicy. W trakcie badania wykonuje się próby pozwalające w większości przypadków określić rodzaj zmiany (podejrzana lub niepodejrzana onkologicznie). Obok zestawiono obrazy najczęściej występującej zmiany- niepodejrzanej onkologicznie ektopii gruczołowej, popularnie nazywanej nadżerką.
3 Kolposkopia w ogólnopolskim programie profilaktyki raka szyjki macicy (2004) [1] Kobiety w wieku 30-59 lat objęte aktywnym badaniem przesiewowym nie zgłosiły się na badanie cytologiczne zaproszenie na badanie cytologiczne zgłosiły się na badania cytologiczne ponowne zaproszenie* wynik prawidłowy wynik nieprawidłowy nie zgłosiły się na badanie cytologiczne cytologia co 3 lata KOLPOSKOPIA badanie cytologiczne kontrolne pobranie wycinka z badaniem histopatologicznym * szczegółowa analiza przyczyn nie zgłaszania się kobiet na badania na danym terenie i ponowne zaproszenie [1] Program opracowano w wyniku współpracy NFZ, Ministerstwa Zdrowia i Unii Metropolii Polskich Konsultacja naukowa: prof. dr hab. med. Wenancjusz Domagała leczenie w ramach podpisanej z NFZ umowy na realizację świadczeń zdrowotnych
4 Kolposkopia powinna weryfikować wszystkie nieprawidłowe wyniki cytologiczne oraz w razie potrzeby umożliwiać pobieranie celowanych wycinków z tarczy szyjki macicy. Po uzyskaniu obrazów niepodejrzanych ginekolog może zaraz po badaniu podejmować decyzje terapeutyczne lub zalecać postępowanie wyczekujące. Obok niepodejrzany obraz szyjki macicy z torbielami Nabotha. W odróżnieniu do cytologii kolposkopia pozwala oceniać również rysunek naczyń krwionośnych tarczy szyjki macicy. Powyżej zestawiono obrazy uzyskane przed i po próbie octowej z rysunkiem atypowych naczyń krwionośnych i wtórnym zbieleniem odpowiadającym naciekającemu, wcześnie wykrytemu rakowi płaskonabłonkowemu szyjki macicy.
5 Dodatkowym celem programu profilaktycznego ma być edukacja zdrowotna kobiet dotycząca między innymi czynników ryzyka raka szyjki macicy do których należą: - wczesna aktywność seksualna (przed 16 rokiem życia); - mnogość partnerów seksualnych; - liczba porodów (powyżej 3); - czynniki infekcyjne np. wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV), opryszczki, cytomegalii, Epstein-Barra, rzęsistek pochwowy; - doustna antykoncepcja; - długoletnie palenie papierosów. Kontroli cytologicznej i kolposkopowej wymagają w szczególności pacjentki z wczesnymi objawami raka, którymi mogą być: - krwiste upławy; - nietypowe krwawienia; - krwawienia kontaktowe (po stosunku lub badaniu ginekologa); - krwiste plamienia. Kolposkopia pozwala na wykrywanie cech infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), który jest przenoszony drogą płciową i bywa powodem powstawania kłykcin kończystych jak też zmian przednowotworowych (dotyczy tylko onkogennych typów tego wirusa). Obok zestawiono obrazy tarczy uzyskane po próbie octowej i po bardzo czułej próbie z płynem Lugola. Obszar płaskiego zbielenia nabłonka jest jodonegatywny i może odpowiadać infekcji HPV.
Kolposkopia jest niezbędnym elementem diagnostyki zmian szyjkowych. Powinna ona weryfikować każdy nieprawidłowy wynik cytologiczny i poprzedzać każde leczenie destrukcyjne (kriochirurgia, koagulacja, koagulacja chemiczna itp.), bowiem w zdecydowanej większości przypadków tzw. nadżerek pozwala wykluczyć zagrożenie onkologiczne. 6 Powyżej zestawiono obrazy uzyskane przed i po próbie octowej z rozległym zbieleniem wtórnym mogącym odpowiadać infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). KOLPOSKOPIA: -nieinwazyjne, niebolesne badanie szyjki macicy dla każdej kobiety, która rozpoczęła współżycie; -wykrywa stany przednowotworowe; -weryfikuje nieprawidłowe wyniki badań cytologicznych; -poprzedzać powinna każde leczenie zmian na szyjce macicy. WCZEŚNIE WYKRYTY RAK SZYJKI MACICY W ZDECYDOWANEJ WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW JEST WYLECZALNY. WSPÓŁCZESNA, WCZESNA DIAGNOSTYKA DAJE SZANSĘ NA URODZENIE DZIECKA PO LECZENIU ONKOLOGICZNYM.
W trakcie kolposkopii ocenia się również błonę śluzową pochwy i sromu między innymi w celu wykrycia kłykcin kończystych wywoływanych przez nieonkogenne typy wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Powyżej zestawiono obrazy uzyskane przed i po próbie octowej. Na błonie śluzowej pochwy widoczne palczaste rozrosty odpowiadające kłykcinom kończystym. Zainteresowanym proponujemy strony internetowe dla pacjentek poświęcone kolposkopii: http://www.zdrowie.med.pl/uk_rozrodczy/badania/kolpo.html http://pkzr.ac.bialystok.pl/ http://www.jestemchory.pl/chapter.via?id=278 Klinika Ginekologii AM MATERIAŁ PRZYGOTOWANO W KLINIC E GINEKOLOGII INSTYTUTU POŁOŻNIC TWA I C HORÓB KOBIEC YC H AKADEMII MEDYC ZNEJ W GDAŃSKU 7