Krajowe Ramy Kwalifikacji dla polskiego szkolnictwa wyŝszego

Krajowe Ramy Kwalifikacji dla polskiego szkolnictwa wyŝszego Andrzej Kraśniewski seminarium WSPA Lublin, 14 czerwca 2011 r. 1

PLAN PREZENTACJI KRK terminologia i podstawowe fakty KRK dla Szkolnictwa WyŜszego nowelizacja ustawy PSzW KRK spojrzenie z poziomu uczelni akademickiej Projekty systemowe wspierające wdraŝanie KRK w uczelniach WdraŜanie KRK w uczelni bliska i dalsza perspektywa 2

PLAN PREZENTACJI KRK terminologia i podstawowe fakty KRK dla Szkolnictwa WyŜszego nowelizacja ustawy PSzW KRK spojrzenie z poziomu uczelni akademickiej Projekty systemowe wspierające wdraŝanie KRK w uczelniach WdraŜanie KRK w uczelni bliska i dalsza perspektywa 3

Efekty kształcenia Efekty kształcenia (efekty uczenia się) to, co uczący się wie, rozumie i jest zdolny zrobić po zakończeniu kształcenia Efekty kształcenia powinny być sprawdzalne (obserwowalne, mierzalne) przez instytucję prowadzącą kształcenie Kompetencje skumulowane efekty uczenia się (przez całe Ŝycie) 4

Efekty kształcenia Z czym (z jaką częścią programu kształcenia) są związane? pełny program studiów (dyplom) - studia I, II, III stopnia, studia podyplomowe, moduł (blok programowy) pojedynczy przedmiot pojedyncze zajęcia (wykład, ) dodatkowo przypisane punkty ECTS 5

Kwalifikacje Kwalifikacja tytuł, stopień, utoŝsamiany z dyplomem, świadectwem, certyfikatem lub innym dokumentem, wydanym przez uprawnioną instytucję, potwierdzającym uzyskanie zakładanych efektów kształcenia dla SzW poziom (level) efekty kształcenia (learning outcomes) wiedza umiejętności inne kompetencje (kompetencje społeczne) profil (profile) nakład pracy studenta (workload - ECTS) 6

Ramy kwalifikacji Ramy kwalifikacji zbiór kwalifikacji moŝliwych do uzyskania w systemie kształcenia i ich wzajemne relacje, określające m.in. ścieŝki kształcenia 7

Ramy kwalifikacji dla SzW - ilustracja [doktor] 8 poziom (w KRK) dr efekty kształcenia 300 ECTS [magister] 7 mgr(a) mgr(p) 210 ECTS [inŝynier] 180 ECTS [licencjat] [kwalifikacje pomaturalne] poziom odniesienia [matura] profil dziedzinowy 6 5 inŝ.(a) (ogólno)- akademicki lic.(a) lic.(p) praktyczny (zawodowy) inŝ.(p) profil charakter kwalifikacji 8

Ramy kwalifikacji: KRK_SzW a KRK (PRK) Europejski Obszar Szkolnictwa WyŜszego (Proces Boloński) 3 poziomy EQF_EHEA (ERK_EOSW) uzgodnienia w ramach Unii Europejskiej 8 poziomów EQF_LLL (ERK) KRK_SzW nowelizacja PSzW (18.03.2011) KRK (PRK) Europa Polska 9

Po co ramy kwalifikacji (ERK, KRK)? Narzędzie zapewnienia międzynarodowej transparentności i porównywalności systemów kształcenia (w tym SzW) oraz uzyskiwanych w tych systemach kwalifikacji (dyplomów,...) zapewnienie absolwentom polskich uczelni moŝliwości skutecznego konkurowania na międzynarodowym rynku pracy 10

Transparentność kwalifikacji Akademiingeniør Bachelor of Arts Bachelor of Engineering Bachelor of Science Civilingeniør Civilingenjör Diplom-Ingenieur Diplom-Ingenieur ETH Diplom-Ingenieur (FH) Diplomi-Insinöör Diplomirani Inženir Doktor-Ingenieur Dottore in Ingegneria Engenheiro Europa-Ingenieur Ingenieur (grad.) Ingeniør Inginer Insinööri Ingeniero Químico Ingeniero Superior Ingeniero Técnico Ingénieur civil Ingénieur diplomé Ingénieur industriel Ingénieur technicien Inženyr Inžinier InŜynier Magister InŜynier Master of Arts Master of Engineering Master of Science Okleveles mérnök Okleveles üzemmérnök Sivilingeniør Teknikfræðingur Teknikumingeniør Verkfræðingur źródło: K. Hernault (Siemens) 11

ERK jako odniesienie - narzędzie translacji źródło: T. Saryusz-Wolski, w Autonomia programowa uczelni Ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyŝszego ERK nie implikują ujednolicania systemów kształcenia poszczególnych krajów (!) 12

Po co ramy kwalifikacji (ERK, KRK)? ale ramy kwalifikacji to takŝe... narzędzie stwarzające korzystne warunki do poprawy jakości kształcenia narzędzie wspierające przenoszenie i kumulację dokonań w uczeniu się (przez całe Ŝycie) m.in. w wyniku uznawania efektów uzyskanych poza systemem kształcenia formalnego 13

Po co ramy kwalifikacji (ERK, KRK)? Ramy kwalifikacji to nie wymysł biurokratów z Brukseli narzucony krajom UE opracowanie ram kwalifikacji lub podobne inicjatywy w ok. 120 krajach 14

RPA 15

Egipt Algieria Tunezja Maroko 16

Bahrajn 17

Gruzja 18

Australia 19

PLAN PREZENTACJI KRK terminologia i podstawowe fakty KRK dla Szkolnictwa WyŜszego nowelizacja ustawy PSzW KRK spojrzenie z poziomu uczelni akademickiej Projekty systemowe wspierające wdraŝanie KRK w uczelniach WdraŜanie KRK w uczelni bliska i dalsza perspektywa 20

Kluczowe pytanie - rola KRK_SzW głównie informacyjna - język opisu zastanej sytuacji? standardy oparte na efektach kształcenia: ramowe treści kształcenia zastąpione opisem efektów kształcenia w znacznej mierze regulacyjna - narzędzie reformowania systemu SzW? podwójna - narzędzie reform wykorzystujące istniejące rozwiązania 21

KRK_SzW - Przebieg prac słabe tempo 2006: powołanie Grupy Roboczej ds. KSK (KRK) 2008: załoŝenia, wstępna wersja projektu KRK_SzW 2009 (luty): projekt KRK_SzW, w tym ogólne efekty kształcenia dla poszczególnych (trzech) poziomów studiów nagłe przyśpieszenie 2009 (paźdz.): powołanie zespołów do zdefiniowania efektów kształcenia dla 8 obszarów 2010 (luty) wyniki prac zespołów 2010 (kwiecień) projekt KRK_SzW (Grupa Robocza) zatwierdzony przez Komitet Sterujący 2010 KRK w kolejnych projektach nowelizacji ustawy PSzW 2010 konsultacje, seminaria szkoleniowe 2010 (listopad) podręcznik o KRK_SzW 2011 (marzec) KRK w uchwalonej nowelizacji ustawy PSzW 22

KRK_SzW zaawansowanie prac 1. Decyzja o podjęciu prac nad KRK 2. Zaprojektowanie KRK 3. Koncepcja wdroŝenia KRK 4. Konsultacje z interesariuszami 5. Zatwierdzenie ostatecznej wersji KRK 6. Prawne i administracyjne umocowanie KRK 7. WdroŜenie ram na poziomie instytucji 8. Przypisanie kwalifikacji do poziomów KRK i ERK 9. Weryfikacja i korekta/uzupełnienie 10. Samopotwierdzenie prawidłowości systemu i ram kwalifikacji w szkolnictwie wyŝszym 11. Budowa narzędzi pozwalających na szeroki dostęp do informacji dotyczących ram kwalifikacji zaawansowanie prac poniŝej średniej europejskiej 23

KRK_SzW a KRK poziom ERK/KRK poziom KRK_SzW przykładowe kwalifikacje odpowiadające poziomom KRK 1 świadectwo ukończenia szkoły podstawowej 2 świadectwo ukończenia gimnazjum 3 świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej 4 świadectwo ukończenia szkoły średniej 5 w ramach poziomu 1 dyplom kolegium nauczycielskiego, niektóre certyfikaty zawodowe, niektóre dyplomy wydawane w przyszłości przez szkoły wyŝsze??? 6 1 dyplom licencjata/inŝyniera 7 2 dyplom magistra 8 3 dyplom doktora 24

Wypełnianie ram dział WIEDZA źródło: E. Chmielecka ramy są puste (jak to ramy) trzeba je wypełnić treścią zinterpretować efekty kształcenia w języku dziedziny, programu moŝe to uczynić tylko środowisko akademickie 25

KRK_SzW: efekty kształcenia określone centralnie Grupa Robocza ds. KRK obszarnicy efekty kształcenia w obszarze... ogólne efekty kształcenia (niezaleŝne do kierunku ) efekty kształcenia w obszarze... Europejskie Ramy Kwalifikacji standardy międzynarod. obszary kształcenia odpowiadające obszarom wiedzy klasyfikacja wzorowana na klasyfikacji OECD/EUROSTAT/UNESCO obszar nauk humanistycznych obszar nauk społecznych obszar nauk ścisłych obszar nauk przyrodniczych obszar nauk technicznych obszar nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych obszar nauk medycznych, nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fizycznej obszar nauk o sztuce 26

KRK_SzW: profile Profile kwalifikacji/studiów/kształcenia studia I st studia II st profil profil ogólno- praktyczny akademicki + + + + 27

profile studiów a droŝność systemu [doktor] 8 poziom (w KRK) dr efekty kształcenia 300 ECTS [magister] 7 mgr(a) mgr(p) 210 ECTS [inŝynier] 6 inŝ.(a) inŝ.(p) 180 ECTS [licencjat] [kwalifikacje pomaturalne] 5 lic.(a) lic.(p) profil charakter kwalifikacji profil dziedzinowy (obszar) (ogólno)- akademicki praktyczny 28

KRK_SzW: regulacje prawne ustawa z 18 marca 2011 r. (nowelizacja PSzW) + rozporządzenia rozporządzenie w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji, w tym opisów efektów kształcenia dla obszarów kształcenia (projekt - 6 czerwca) rozporządzenie w sprawie wzorcowych efektów kształcenia rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (projekt - 5 maja)... 29

PLAN PREZENTACJI KRK terminologia i podstawowe fakty KRK dla Szkolnictwa WyŜszego nowelizacja ustawy PSzW KRK spojrzenie z poziomu uczelni akademickiej Projekty systemowe wspierające wdraŝanie KRK w uczelniach WdraŜanie KRK w uczelni bliska i dalsza perspektywa 30

Kształcenie - nowe uwarunkowania z Uzasadnienia do projektu nowelizacji (1) Utraci moc rozporządzenie o standardach kształcenia, w którym minister definiuje proces kształcenia dla zamkniętej listy kierunków studiów. Podstawowe jednostki organizacyjne uczelni będą mogły same określać i uruchamiać nowe kierunki studiów. Jednostki posiadające uprawnienia habilitacyjne będą mogły to czynić całkowicie samodzielnie; pozostałe po uzyskaniu decyzji ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego wydanej po zasięgnięciu opinii ministra nadzorującego i PKA. Rozszerzenie zakresu autonomii uczelni (zróŝnicowane w zaleŝności od uprawnień jednostki) 31

Kształcenie - nowe uwarunkowania z Uzasadnienia do projektu nowelizacji (2) Kierunek studiów będzie zdefiniowany poprzez program kształcenia, który będzie zawierał opis załoŝonych efektów kształcenia oraz opis procesu kształcenia, prowadzącego do osiągnięcia tych efektów. Efekty kształcenia dla danego kierunku musza być zgodne z opisem efektów kształcenia dla odpowiednich obszarów kształcenia,... kierunki międzyobszarowe kombinacja efektów z róŝnych obszarów 32

Efekty kształcenia dla kierunku studiów określone centralnie Grupa Robocza ds. KRK obszarnicy efekty kształcenia w obszarze... ogólne efekty kształcenia (niezaleŝne do kierunku ) efekty kształcenia w obszarze studiów technicznych Europejskie Ramy Kwalifikacji IEA, ABET EUR-ACE SBS... określone przez??? określone przez wydział efekty kształcenia dla grupy kierunków... efekty prognozy kształcenia dla rozwoju kierunku rynku... pracy efekty kształcenia dla grupy kierunków elektrycznych efekty kształcenia dla kierunku inŝynieria sieci projekty typu Tuning: EUCEET, CHEMPASS ustalenia na poziomie uczelni 33

Kształcenie - nowe uwarunkowania z Uzasadnienia do projektu nowelizacji (3) Zostaną przygotowane wzorcowe opisy efektów kształcenia dla istniejących dotychczas kierunków studiów; uczelnia przygotowująca program kształcenia moŝe wykorzystać taki wzorcowy opis, bądź teŝ przygotować swój opis autorski. Warunkiem będzie zdefiniowanie efektów kształcenia zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z Krajowych Ram Kwalifikacji. stopniowo tworzony bank wzorcowych (przykładowych) efektów kształcenia dla kierunków studiów 34

Kształcenie - nowe uwarunkowania wejście w Ŝycie nowelizacji PSzW - 1 października 2011 r. dla osób rozpoczynających studia I stopnia 1 października 2012 r. nowy program kształcenia zgodny z wymaganiami KRK (zdefiniowane i weryfikowane efekty kształcenia,...) podlegający akredytacji zgodnie z nowymi zasadami 35

KRK_SzW: wybrane regulacje prawne Prawo o szkolnictwie wyŝszym (znowelizowane) Art. 11 ust. 1 Uchwała senatu uczelni określa efekty kształcenia, do których są dostosowane plany studiów i programy kształcenia, odpowiednio do poziomu i profilu kształcenia. 36

KRK_SzW: wybrane regulacje prawne Rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (projekt z 5 maja 2011 r.) Wydział moŝe prowadzić studia I stopnia, jeŝeli posiada program kształcenia dla danego kierunku kształcenia oraz dla określonego profilu lub profili kształcenia na tym kierunku, w tym opis zakładanych, spójnych efektów kształcenia odpowiadających efektom kształcenia dla danego obszaru kształcenia... program studiów, stanowiący opis procesu kształcenia prowadzącego do uzyskania tych efektów wdroŝył wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia na prowadzonym kierunku studiów 37

KRK_SzW: wybrane regulacje prawne Rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (projekt z 5 maja 2011 r.) Program studiów określa: (m.in.) moduły kształcenia zajęcia lub grupy zajęć wraz z przypisaniem do kaŝdego modułu zakładanych efektów kształcenia oraz liczby punktów ECTS sposoby weryfikacji zakładanych efektów kształcenia łączną liczbę punktów ECTS, którą student musi zdobyć na zajęciach z zakresu podstawowych dyscyplin nauki łączną liczbę punktów ECTS, którą student musi zdobyć na zajęciach laboratoryjnych i projektowych Program studiów umoŝliwia studentowi wybór modułów kształcenia w wymiarze nie mniejszym niŝ 30% punktów ECTS 38

KRK a akredytacja Zadanie uczelni (jednostki prowadzącej studia) stosować odpowiednie mechanizmy (procedury) oceny, czy i w jakim stopniu załoŝone efekty kształcenia są osiągane przez studentów (absolwentów) Zadanie komisji akredytacyjnej sprawdzić, czy załoŝone efekty kształcenia są sformułowane prawidłowo (zgodnie z definicją obszaru kształcenia,...) sprawdzić skuteczność stosowanych przez uczelnię procedur oceny efektów kształcenia osiąganych przez studentów (absolwentów) to nie jest zadanie komisji akredytacyjnej 39

KRK a akredytacja - przykład obecnie PKA analizuje wybrany (mały) podzbiór prac dyplomowych w przyszłości na wydziale istnieje zespół, którego zadaniem jest analiza/ocena jakości procesu dyplomowania komisja akredytacyjna analizuje dokumentację prac zespołu liczbę i sposób wyboru analizowanych prac dyplomowych wyniki analizy (prace spoza kierunku, prace niespełniające wymagań, nietrafne/niekompletne recenzje,...) oraz sposób wykorzystania wyników jego działania Za jakość kształcenia odpowiada uczelnia, takŝe w zakresie mechanizmów kontroli!!! 40

Co to oznacza dla uczelni? PLAN MAXIMUM Restrukturyzacja oferty programowej (zwłaszcza przez jednostki z uprawnieniami do habilitowania) istotna modyfikacja zawartości programów/kierunków studiów (zmiana nazw?) wprowadzenie nowych programów/kierunków studiów PLAN MIMIMUM Dostosowanie do nowych regulacji prawnych z zachowaniem dotychczasowej struktury/nazw kierunków studiów w roku akademickim 2011/12 41

PLAN PREZENTACJI KRK terminologia i podstawowe fakty KRK dla Szkolnictwa WyŜszego nowelizacja ustawy PSzW KRK spojrzenie z poziomu uczelni akademickiej Projekty systemowe wspierające wdraŝanie KRK w uczelniach WdraŜanie KRK w uczelni bliska i dalsza perspektywa 42

projekt w ramach PO Kapitał Ludzki Krajowe Ramy Kwalifikacji w szkolnictwie wyŝszym jako narzędzie poprawy jakości kształcenia seminaria szkoleniowo-konsultacyjne dla środowiska akademickiego prowadzone przez członków Grupy Roboczej ds. KRK oraz obszarników ok. 40 seminariów w okresie od 27 września do końca 2010 r. 2010 materiały szkoleniowe - ksiąŝka Autonomia programowa uczelni - Ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyŝszego spotkania konsultacyjno-promocyjne (takŝe w roku 2011) + działalność Zespołu Ekspertów Bolońskich (FRSE) 43

witryna MNiSW www.nauka.gov.pl Szkolnictwo WyŜsze Krajowe Ramy Kwalifikacji 44

2011 projekty MNiSW przygotowanie wzorcowych/przykładowych opisów programów studiów (efektów kształcenia,...) dla ponad 40 kierunków studiów (styczeń-marzec 2011) seminaria odwrócone (konsultacje) - uczelnia prezentuje swoje propozycje i poddaje je pod ocenę ekspertów dobre propozycje z uczelni (akceptacja RGSW) bank wzorcowych efektów kształcenia (dla kierunków studiów) 45

wzorcowe efekty kształcenia - wykorzystanie ogólne efekty kształcenia (niezaleŝne do kierunku ) efekty kształcenia dla obszaru studiów... efekty kształcenia dla grupy kierunków... określone centralnie (KRK) wzorcowe (przykładowe) efekty kształcenia dla kierunków efekty kształcenia dla konkretnego programu studiów sposoby (procedury) sprawdzania efektów kształcenia regulacje wewn. uczelni, zasoby, opinie studentów i pracodawców, przykłady (krajowe i zagraniczne) 46

2011 w ramach projektu Instytutu Badań Edukacyjnych Opracowanie załoŝeń merytorycznych i instytucjonalnych wdraŝania KRK oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe Ŝycie podprojekt Potwierdzanie efektów kształcenia (walidacja) w instytucjach szkolnictwa wyŝszego... uznawanie efektów uczenia się zdobytych poza systemem edukacji formalnej interpretacja wymagań właściwych dla kompetencji personalnych i społecznych standardy i kryteria akredytacji dostosowanej do KRK 47

PLAN PREZENTACJI KRK terminologia i podstawowe fakty KRK dla Szkolnictwa WyŜszego nowelizacja ustawy PSzW KRK spojrzenie z poziomu uczelni akademickiej Projekty systemowe wspierające wdraŝanie KRK w uczelniach WdraŜanie KRK w uczelni bliska i dalsza perspektywa 48

Realizacja planu minimum Działania programowe na poziomie uczelni przyjęcie ustaleń dotyczących zawartości i formy opisu programów studiów (efekty kształcenia, wymagania ilościowe) przyjęcie ustaleń dotyczących profilowania studiów 49

Realizacja planu minimum Działania programowe na poziomie wydziałów uzupełnienie opisu wszystkich przedmiotów z uwzględnieniem efektów kształcenia (i sposobów ich sprawdzania) prawidłowo wyznaczonej liczby punktów ECTS (nakład pracy studenta, a nie nauczyciela) przy aktywnym udziale studentów przygotowanie nowego opisu programów studiów (efekty kształcenia) + ew. zmiany programowe dostosowanie do wymagań wynikających z definicji efektów kształcenia doskonalenie (częściowa reorientacja?) wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia 50

Działania organizacyjne szkolenia Realizacja planu minimum zewnętrzne wewnętrzne (z zajęciami warsztatowymi) punkt konsultacyjny (witryna www z FAQ) pilotaŝowy projekt na poziomie uczelni ( wzorcowe programy dla kilku obecnie prowadzonych kierunków) w celu zebrania doświadczeń i wykreowania przykładów dobrych praktyk ew. narzędzia informatyczne wspomagające prace programowe (tworzenie matrycy efektów kształcenia) 51

w dalszej perspektywie (strategia rozwoju) unowocześnienie i zracjonalizowanie oferty studiów w warunkach likwidacji centralnej listy kierunków studiów nowe kierunki studiów agregacja, rozbicie, nadanie nowych nazw obecnie prowadzonym kierunkom studiów poprawa dopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb społecznych wprowadzanie dla wybranych kierunków studiów profilu praktycznego (obok lub zamiast profilu ogólnoakademickiego) ew. zmiany w sposobie realizacji procesu kształcenia metody podające metody poszukujące/aktywizujące/problemowe 52

w dalszej perspektywie (strategia rozwoju) pełnienie przez uczelnię w odniesieniu do kształcenia na poziomie wyŝszym - roli integratora procesu uczenia się przez całe Ŝycie w róŝnych warunkach i okolicznościach (ang. life-wide learning)... uznawanie zgodnie z wypracowanymi i przyjętymi zasadami efektów uczenia się osiągniętych poza systemem szkolnictwa wyŝszego i po ewentualnym zrealizowaniu brakujących elementów programu studiów wydawanie dokumentu poświadczającego uzyskanie odpowiedniej kwalifikacji 53

W prezentacji wykorzystano materiały przygotowane w ramach realizacji przez MNiSW projektu Krajowe Ramy Kwalifikacji w szkolnictwie wyŝszym jako narzędzie poprawy jakości kształcenia (priorytet IV PO KL) Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz w ramach działalności Zespołu Ekspertów Bolońskich 54