Spis treści CZĘŚĆ I PROPEDEUTYKA STOMATOLOGII 1. Poradnia stomatologiczna wyposażenie Teresa Chodacka......... 15 Wyposażenie podstawowe............................. 16 Wyposażenie pomocnicze............................. 23 Konserwacja aparatury i sprzętu stomatologicznego................ 25 2. Narzędzia w poszczególnych gabinetach stomatologicznych Teresa Chodacka.................................. 27 Narzędzia diagnostyczne.............................. 28 Narzędzia do opracowania szkliwa......................... 30 Narzędzia do opracowania zębiny......................... 31 Narzędzia do rozdzielania (separacji) zębów................... 33 Narzędzia do izolacji zębów od dostępu śliny................... 34 Narzędzia do uzupełniania brakujących ścian zęba................ 36 Zestawy do przygotowania wypełnień....................... 37 Instrumenty do opracowania kanałów korzeniowych zęba............ 39 Narzędzia do usuwania złogów nazębnych.................... 45 Narzędzia chirurgiczne............................... 46 Zestaw do iniekcji............................... 46 Narzędzia do usuwania zębów........................ 48 Narzędzia pomocnicze............................ 52 Narzędzia protetyczne i ortodontyczne....................... 54 Konserwacja narzędzi................................ 59 3. Rodzaje i organizacja poradni stomatologicznych Małgorzata Grzeja... 61 Poradnie stomatologiczne............................. 61 Standardy techniczne poradni stomatologicznej.................. 64 Wyposażenie komunalne poradni......................... 65 4. Organizacja pracy zespołu stomatologicznego Danuta Żernicka....... 67 Zespół stomatologiczny............................... 72 Podstawowe czynności w gabinecie stomatologicznym.............. 86 7
Przygotowanie poradni (gabinetu) do pracy................ 86 Przygotowanie pacjenta do zabiegu..................... 90 Czynna asysta przy zabiegach........................ 90 5. Materiały i leki stomatologiczne Aleksander Ciągło............. 98 Materiały do wypełnień czasowych....................... 104 Gutaperka.................................. 104 Cement cynkowo-siarczanowy....................... 105 Materiały samotwardniejące......................... 106 Cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy.................. 107 Cementy prowizoryczne........................... 108 Materiały podkładowe.............................. 108 Cementy fosforanowe............................ 109 Cementy polikarboksylowe......................... 111 Cementy lecznicze (preparaty wodorotlenkowo-wapniowe)........ 112 Cementy glassjonomerowe......................... 116 Materiały do wypełnień stałych......................... 124 Cementy krzemowe............................. 124 Amalgamaty (ortęcia)............................ 126 Materiały złożone (kompozycyjne)..................... 129 Uszczelniacze bruzd i lakiery profilaktyczne................ 144 Materiały endodontyczne............................. 147 Masy wyciskowe................................. 154 Pomocnicze materiały w klinicznej praktyce protetycznej........... 158 Środki i preparaty wybielające.......................... 159 6. Materiały sanitarne w stomatologii Danuta Żernicka............ 162 Zastosowanie bielizny i materiałów opatrunkowych w stomatologii...... 165 Higiena osobista i ubiór higienistki (asystentki) stomatologicznej....... 169 7. Antyseptyka i aseptyka w gabinecie stomatologicznym Romana Ostenda-Szargut, Krystyna Orzechowska................ 174 Dezynfekcja.................................... 175 Sterylizacja.................................... 180 Sterylizacja w autoklawie.......................... 181 Sterylizacja w sterylizatorze kulkowym.................. 181 Sterylizacja chemiczna........................... 181 Przygotowanie narzędzi do sterylizacji...................... 182 Kontrola procesu sterylizacji........................... 184 Przechowywanie narzędzi po sterylizacji.................... 185 Procedury dotyczące dezynfekcji i sterylizacji w gabinetach stomatologicznych 185 Higiena rąk................................. 187 Zasady ochrony personelu i pacjenta przed infekcją............ 190 8. Podstawy radiologii stomatologicznej Aleksander Ciągło.......... 192 Podstawowe zagadnienia fizyki promieniowania rentgenowskiego....... 192 Pracownia rentgenowska............................. 195 Radiografia.................................... 200 Systemy obrazowania w rentgenodiagnostyce............... 200 Ochrona radiologiczna........................... 216 Radiografia cyfrowa............................. 223 Wizualizacja optyczna w praktyce stomatologicznej.............. 225 8
9. Fizykoterapia w stomatologii Danuta Żernicka................. 228 Termoterapia (ciepłolecznictwo).......................... 228 Oziębianie...................................... 229 Hydroterapia (wodolecznictwo).......................... 229 Aerozoloterapia (wziewania, inhalacje)...................... 231 Fototerapia (światłolecznictwo).......................... 233 Laseroterapia.................................... 235 Elektroterapia (elektrolecznictwo)......................... 236 Galwanizacja................................. 236 Jonoforeza (jonizacja)............................. 237 Elektrosterylizacja (chlorosterylizacja).................... 240 Elektroanestezja................................ 240 Diadynamoterapia............................... 241 Darsonwalizacja................................ 242 Diatermia chirurgiczna (elektrochirurgia)................... 243 Ultradźwięki.................................. 244 Elektrodiagnostyka................................. 245 Badanie elektropobudliwości miazgi zęba.................. 246 Endoskopia.................................. 246 Negatoskopia................................. 246 Endometria.................................. 247 10. Bezpieczeństwo i higiena pracy w gabinecie stomatologicznym Elżbieta Kowalewska................................ 248 Planowanie, organizacja i wyposażenie gabinetu stomatologicznego....... 248 Wymogi techniczno-budowlane........................ 248 Ogólne wyposażenie gabinetu stomatologicznego.............. 249 Zapewnienie bezpieczeństwa przy obsłudze sprzętu medycznego...... 249 Ochrona zdrowia pracowników służby zdrowia.................. 256 Ochrona przed zanieczyszczeniem i skażeniem............... 256 Ochrona przed zakażeniem.......................... 259 11. Dokumentacja stomatologiczna Aleksander Ciągło, Małgorzata Grzeja... 261 Podstawy i regulacje prawne prowadzenia dokumentacji medycznej....... 261 Funkcje dokumentacji medycznej......................... 265 Zasady ogólne sporządzania i prowadzenia dokumentacji medycznej...... 265 Zasady szczegółowe prowadzenia dokumentacji medycznej........... 266 Dokumentacja medyczna zbiorcza......................... 267 Ewidencja pacjentów................................ 268 Przechowywanie dokumentacji........................... 274 Udostępnianie dokumentacji medycznej...................... 275 Zestawy dokumentacji medycznej poradni stomatologicznych różnych specjalności..................................... 276 Niestandardowa dokumentacja stomatologiczna.................. 280 12. Przepisy i regulacje prawne w zawodach higienistki i asystentki stomatologicznej Aleksander Ciągło...................... 282 13. Zagadnienia etyki zawodu higienistki stomatologicznej Małgorzata Grzeja 297 Etyka normatywna................................. 297 Etyka nienormatywna................................ 298 Kodeks etyki zawodowej.............................. 299 Potrzeba etyki.................................... 299 Postawa moralna higienistki stomatologicznej................... 301 9
CZĘŚĆ II PROFILAKTYKA CHORÓB NARZĄDU ŻUCIA 14. Zadania, zakres i cele profilaktyki stomatologicznej Zbigniew Jańczuk.. 307 15. Próchnica zębów................................. 312 Epidemiologia próchnicy Zbigniew Jańczuk.................. 312 Wskaźniki próchnicy Renata Wojtarowicz................... 318 Etiologia próchnicy Zbigniew Jańczuk..................... 322 Węglowodany w pożywieniu a próchnica................. 322 Rola bakterii kwasotwórczych....................... 324 Wrażliwość powierzchni szkliwa...................... 327 Podział i objawy kliniczne próchnicy zębów Renata Wojtarowicz...... 328 Zapobieganie próchnicy zębów Renata Wojtarowicz............. 333 Rodzaje profilaktyki............................. 333 Rola diety w zapobieganiu próchnicy.................... 334 Higiena uzębienia i jamy ustnej....................... 339 Kryteria oceny higieny jamy ustnej..................... 350 Higiena jamy ustnej w różnym wieku i w różnych środowiskach..... 352 Fluorkowa profilaktyka próchnicy..................... 356 Laki szczelinowe (wypełniacze szczelin).................. 374 Profilaktyka w grupach wysokiego ryzyka próchnicy Zbigniew Jańczuk... 376 Łączenie metod w programach zapobiegania próchnicy i chorobom przyzębia Zbigniew Jańczuk................................ 382 Wybrane programy profilaktyki próchnicy i chorób przyzębia u dzieci i młodzieży Zbigniew Jańczuk......................... 383 16. Choroby przyzębia Zbigniew Jańczuk.................... 399 Złogi nazębne................................... 400 Etiologia chorób przyzębia............................ 405 Podział i objawy chorób przyzębia........................ 409 Wskaźniki chorób przyzębia........................... 410 Zapobieganie chorobom przyzębia........................ 413 Badanie i ustalanie planu profilaktyczno-leczniczego........... 413 Zabiegi higieniczne............................. 414 Profilaktyka chorób przyzębia w grupie wysokiego ryzyka........ 442 17. Wady zgryzu Renata Wojtarowicz....................... 445 Etiologia i patogeneza wrodzonych i nabytych wad zgryzu........... 446 Dysfunkcje.................................. 447 Parafunkcje................................. 450 Próchnica zębów............................... 451 Urazy.................................... 452 Podział wad zgryzu................................ 452 Profilaktyka ortodontyczna w różnych okresach rozwoju dziecka....... 454 Zapobieganie wadliwej postawie niemowląt................ 455 Wskazania profilaktyczne dotyczące karmienia sztucznego........ 457 Ćwiczenia funkcji żucia i jej rehabilitacja w przypadku braków zębowych 459 Rehabilitacja czynności połykania..................... 460 Rehabilitacja czynności oddychania.................... 460 Odzwyczajanie od szkodliwych nawyków................. 462 Profilaktyka próchnicy zębów........................ 464 Oświata zdrowotna............................. 464 10
Proste metody leczenia za pomocą ćwiczeń mięśni narządu żucia........ 464 Zapobieganie próchnicy i zapaleniom przyzębia podczas leczenia ruchomymi i stałymi aparatami ortodontycznymi....................... 466 Zasady i realizacja profilaktyki ortodontycznej oraz udział w niej higienistki stomatologicznej.................................. 474 18. Profilaktyka onkologiczna Renata Wojtarowicz................ 477 CZĘŚĆ III WYCHOWANIE ZDROWOTNE W STOMATOLOGII 19. Wychowanie zdrowotne a promocja zdrowia jamy ustnej Krystyna Jańczuk 483 20. Istota, cel i miejsce wychowania zdrowotnego w ochronie zdrowia Krystyna Jańczuk.................................. 487 21. Rola i zadania wychowania zdrowotnego w stomatologii Krystyna Jańczuk 489 22. Organizacja wychowania zdrowotnego Krystyna Jańczuk.......... 491 23. Zakres wychowania zdrowotnego w stomatologii Krystyna Jańczuk..... 493 Zakres wychowania zdrowotnego wspomagającego działalność profilaktyczno- -ortodontyczną oraz leczenie ortodontyczne.................... 494 Zakres wychowania zdrowotnego wspomagającego zapobieganie chorobom przyzębia i ich leczenie............................... 495 Zakres wychowania zdrowotnego wspomagającego leczenie chirurgiczne.... 495 Zakres wychowania zdrowotnego wspomagającego leczenie protetyczne.... 496 24. Metodyka wychowania zdrowotnego Krystyna Jańczuk............ 498 Zasady wychowania w kulturze zdrowotnej.................... 498 Metody wychowania w kulturze zdrowotnej.................... 503 Formy oddziaływania wychowania zdrowotnego................. 505 Pomoce dydaktyczne................................ 511 Wydawnictwa metodyczne i podręczniki................... 511 Popularne książki o zdrowiu i czasopisma.................. 512 Środki wizualne i audiowizualne....................... 512 Aparaty i urządzenia............................. 514 Metodyka wychowania zdrowotnego w zależności od środowiska działania... 515 Wychowanie zdrowotne w środowisku zamieszkania............ 515 Wychowanie zdrowotne w środowisku nauczania i wychowania...... 518 Wychowanie zdrowotne w środowisku pracy................. 525 Skorowidz........................................ 528 11