TECHNIK GÓRNICTWA PODZIEMNEGO 311[15]/MEN/2009.02.03 PRAKTYKA ZAWODOWA i ZAJĘCIA PRAKTYCZNE I. PRAKTYKA ZAWODOWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia słuchacz powinien umieć: opisać strukturę organizacyjną zakładu górniczego, ze szczególnym uwzględnieniem oddziałów górniczych przygotowawczych, wydobywczych i pomocniczych, skorzystać z map górniczych, dokumentacji technicznej obowiązującej w zakładzie górniczym, zastosować zasady użytkowania urządzeń, narzędzi i przyrządów podczas wykonywania pracy, wskazać na mapie oddziału drogi ewakuacji załogi, poinformować dyspozytora kopalni o zaistniałym zagrożeniu, wykonać zaporę pyłową, wykonać tamę wentylacyjną, podsadzkową, wodną, wykonać konserwację elementów przenośnika taśmowego, rozróżnić metody drążenia wyrobisk korytarzowych i komorowych oraz stosowane systemy eksploatacji w zakładzie górniczym, rozpoznać stosowane rodzaje obudów wyrobisk korytarzowych, wybierkowych i komorowych, załadować materiały na środki transportu oddziałowego, wyznaczyć kierunek i nachylenie wyrobiska, wykonać przebudowę toru kopalnianego, scharakteryzować technologię urabiania, odstawę, transport oraz wentylację, stosowane w zakładzie górniczym, określić zasady kierowania i organizowania pracy załogi górniczej, dostosować się do wymagań organizacji pracy w zespole, zastosować sprzęt ochrony indywidualnej w zależności od wykonywanej prac i występującego zagrożenia, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania pracy. Materiał nauczania 1. Rozpoczęcie praktyki Szkolenie wstępne w zakresie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska. Zapoznanie się z zakładowym regulaminem pracy oraz organizacją zakładu górniczego. Zapoznanie z ryzykiem zawodowym. Zapoznanie z harmonogramem praktyki oraz stanowiskami pracy, na których będzie się odbywała praktyka. Zapoznanie z prawami i obowiązkami ucznia odbywającego praktykę. Przydział miejsca w łaźni, pobranie odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej oraz przydział lampy i dyskietki identyfikacyjnej. Dokumentowanie oraz procedura zaliczania praktyki. 2. Projektowanie robót przygotowawczych i eksploatacyjnych Zapoznanie z organizacją pracy i dokumentacją oddziału górniczego. Zapoznanie z podziałem i ewidencją załogi górniczej. Zapoznanie z dokumentacją strzałową, kontrolą rozchodu materiałów wybuchowych i zapalników. Sporządzanie zamówienia na materiały eksploatacyjne dla oddziału. Udział w kontroli obudowy, urządzeń transportowych oraz wykonanych przez załogę prac. Zapoznanie się z raportami służbowymi. 3. Organizowanie robót przygotowawczych i eksploatacyjnych Sporządzanie opisów warunków geologicznych pokładu i skał otaczających dotyczących miąższości, upadu, charakterystyki spągu i stropu. Zapoznanie z organizacją pracy, transportem materiałów i urobku, mechanizacją prac, wentylacją, odwadnianiem,
bezpieczeństwem pracy w oddziale. 4. Praca w oddziałach przygotowawczych Transport materiałów do przodka. Odstawa urobku z przodka. Wiercenie otworów strzałowych. Obrywka przodka po strzelaniu, zabezpieczanie stropu obudową tymczasową. Stawianie obudowy i wykonywanie opinki i wykładki stropu i ociosów. Wyznaczanie kierunku i nachylenia przodka. Kotwienie stropu. Odwadnianie przodka. Wykonywanie ścieków, czyszczenie ścieków. Wykonywanie tam, zapór pyłowych. Przebudowa toru kopalnianego. Przedłużanie lutniociągu. Wykonywanie prac pomocniczych w wyrobiskach przygotowawczych drążonych kombajnami. 5. Praca w oddziałach eksploatacyjnych Praca obudowy zmechanizowanej, sterowanie obudową zmechanizowaną. Urabianie kombajnem ścianowym. Przekładka przenośnika ścianowego. Odstawa ścianowa. Przekładka przenośnika podścianowego. Wykonywanie prac pomocniczych w ścianowych wyrobiskach eksploatacyjnych. 6. Zakończenie praktyki Ocena i zakończenie praktyki na podstawie opinii i oceny instruktorów praktycznej nauki zawodu. Zadaniem praktyki zawodowej jest zapoznanie ucznia z rodzajem i warunkami wykonywania przyszłej pracy zawodowej. Powinna ona odbywać się w realnych warunkach produkcyjnych, na wydzielonych dołowych stanowiskach pracy. Praca wykonywana na tych stanowiskach nie wymaga uprawnień i specjalnego przeszkolenia. Podczas doboru stanowisk należy szczególną uwagę zwracać na prace wzbronione oraz na prace, przy których występuje duże zagrożenie wypadkowe. Zaleca się, aby jeden instruktor praktycznej nauki zawodu sprawował opiekę maksymalnie nad trzema uczniami. Praktyka zawodowa powinna umożliwić uczniom doskonalenie i pogłębienie już zdobytych wiadomości i umiejętności zawodowych oraz poznanie organizacji, technicznych środków produkcji i działalności przedsiębiorstwa górniczego. W trakcie odbywania praktyki uczeń powinien uczestniczyć w wykonywaniu zadań zawodowych na różnych stanowiskach pracy, ujętych w harmonogramie. Prace związane ze sterowaniem obudową zmechanizowaną, obsługą maszyn i urządzeń transportowych, urabiających i ładujących, należy zrealizować w formie ćwiczeń, które powinny być wykonywane w stanie postoju lub bezruchu maszyn i urządzeń albo z właściwymi zabezpieczeniami. W czasie odbywania praktyki uczeń ma obowiązek prowadzenia dzienniczka praktyki, w którym zapisuje codziennie czynności i spostrzeżenia z wykonywanej pracy. W czasie praktyki oprócz udziału uczniów w procesie pracy zaleca się stosować inne formy organizacyjne, takie jak spotkania i zajęcia szkoleniowe prowadzone przez branżowych specjalistów, w tym pokazy, obserwacje, instruktaże i wycieczki. Udział w tych formach organizacyjnych powinien być opisany przez uczniów w postaci sprawozdania w dzienniczku praktyki. Program praktyki zawodowej należy traktować w sposób elastyczny i we współpracy z kierownikiem zajęć praktycznych ze szkoły, może być modyfikowany stosownie do możliwości jego realizacji w przedsiębiorstwie górniczym. Należy jednak dążyć do tego, aby uczniowie poznali jak najszerszy zakres zagadnień związanych z techniką, organizacją i funkcjonowaniem przedsiębiorstwa górniczego. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. Opiekun praktyk (instruktor praktycznej nauki zawodu), przed dopuszczeniem słuchacza do prac ujętych w szczegółowym harmonogramie, powinien sprawdzić znajomość przepisów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy na danym stanowisku pracy. Ocena osiągnięć słuchacza powinna uwzględniać: poziom i zakres opanowania umiejętności i wiadomości określonych w szczegółowych celach kształcenia, oceny cząstkowe, wystawiane przez instruktorów praktycznej nauki zawodu, po realizacji poszczególnych działów tematycznych, przestrzeganie dyscypliny pracy, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ppoż., ochrony środowiska, umiejętność pracy w zespole, samodzielność w wykonywaniu zadań,
jakość wykonanej pracy. Na zakończenie praktyki zawodowej, w ostatnim dniu praktyki, opiekun praktyk przeprowadza zaliczenie praktyki, natomiast w dzienniczku praktyki wpisuje opinię o pracy i postępach słuchacza oraz ocenę końcową. II. ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony ppoż. i ochrony środowiska, wykonać pomiary warsztatowe, wykonać podstawowe prace z zakresu obróbki ręcznej, wykonać podstawowe prace z zakresu mechanicznej obróbki skrawaniem, wykonać podstawowe połączenia lutowane oraz spawane pod nadzorem, wykonać podstawowe prace ciesielskie oraz połączenia obudowy drewnianej, wykonać pomocnicze elektryczne prace instalacyjne, wykonać czynności konserwacyjne, drobne naprawy, wymianę części, montaż, demontaż maszyn i urządzeń, zbudować tamy wentylacyjne, regulacyjne, mosty wentylacyjne i inne urządzenia wentylacyjne, obsłużyć przyrządy do pomiaru gazów kopalnianych, zbudować lutniociąg, wzmocnić obudowę wyrobisk górniczych w zakresie robót podsadzkowych, odprowadzić wody dołowe i podsadzkowe, wykonać podsadzanie wybranej przestrzeni, wykonać konserwację maszyn urabiających i ładujących oraz urządzeń transportu dołowego, zastosować zasady użytkowania obudów zmechanizowanych i maszyn górniczych, postawić wybrane rodzaje obudów wyrobisk górniczych oraz wykonać opinkę stropu i ociosów, wykonać montaż, demontaż maszyn górniczych, obsłużyć wybrane rodzaje górniczych urządzeń odstawy pod nadzorem, ułożyć tory kopalniane, obsłużyć urządzenia sygnalizacji i łączności kopalnianej, dobrać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy, wydać, przyjąć i dokonać ewidencji narzędzi, przyrządów i materiałów, wykonać pracę zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, zastosować sprzęt ochrony indywidualnej w zależności od wykonywanej pracy i występującego zagrożenia, skorzystać ze środków łączności i bezpieczeństwa oraz sprzętu ochrony dróg oddechowych stosowanych w ratownictwie górniczym, ostrzec załogę w sytuacji zagrożenia, zastosować zasady komunikowania się, udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy. Materiał nauczania 1. Zajęcia wprowadzające Zapoznanie z organizacją zajęć, regulaminem warsztatów i harmonogramem przejść stanowiskowych. Zapoznanie z zasadami bezpiecznej pracy w warsztatach oraz wykazem prac wzbronionych młodocianym. Ocena ryzyka zawodowego oraz tryb zgłaszania wypadków przy pracy. Użytkowanie podręcznego sprzętu gaśniczego. Postępowanie w przypadku pożaru. Poznanie zasad bhp podczas użytkowania urządzeń elektrycznych. Udzielanie pierwszej pomocy. 2. Prace ślusarskie
Stosowanie przepisów bhp podczas wykonywania prac ślusarskich. Pomiary przyrządami suwmiarkowymi i mikrometrycznymi. Pomiary kątomierzem. Trasowanie na płaszczyźnie. Ścinanie, przecinanie i wycinanie. Cięcie blach nożycami ręcznymi i dźwigniowymi. Ciecie piłką do metalu. Piłowanie zgrubne i wykańczające powierzchni płaskich. Wiercenie, rozwiercanie, pogłębianie. Wykonywanie gwintów wewnętrznych i zewnętrznych. Lutowanie miękkie. Ocena jakości wykonanych prac. 3. Prace w warsztacie elektrycznym Stosowanie przepisów bhp podczas wykonywania prac w warsztacie elektrycznym. Zagrożenie porażenia prądem elektrycznym. Pomiar napięcia, natężenia prądu i rezystancji izolacji przewodów. Przygotowanie górniczych przewodów oponowych, kabli elektrycznych i teletechnicznych do łączenia. Montaż obwodów oświetlenia, sygnalizacji oraz sterowania silnika. Demontaż, naprawa, konserwacja górniczych urządzeń elektrycznych. Obsługa wyłączników kopalnianych. Ocena jakości wykonanych prac. 4. Maszynowa obróbka skrawaniem Stosowanie przepisów bhp podczas wykonywania obróbki mechanicznej skrawaniem. Instrukcje obsługi obrabiarek. Dobieranie materiałów, narzędzi, przyrządów pomiarowych i maszyn do obróbki mechanicznej metali. Obsługa tokarek, frezarek, szlifierek i wiertarek. Mocowanie przedmiotów obrabianych i narzędzi. Toczenie powierzchni zewnętrznych i wewnętrznych. Frezowanie powierzchni płaskich. Ocena 5. Ciesielstwo Stosowanie przepisów bhp podczas wykonywania prac w ciesielni. Dobieranie narzędzi do ręcznej obróbki drewna. Odmierzanie, zaznaczanie, przecinanie, łupanie i ociosywanie drewna. Ręczne struganie, dłutowanie i wiercenie drewna. Wykonywanie połączeń drewna. Oprawianie trzonków narzędzi górniczych. Ocena 6. Obróbka cieplna i plastyczna Stosowanie przepisów bhp podczas wykonywania prac w kuźni. Wyposażenie stanowiska do kucia ręcznego. Nagrzewanie materiału, określanie temperatury materiału na podstawie barwy żaru. Wykonywanie operacji kowalskich: spęczanie, przecinanie, wydłużanie, zginanie, przebijanie otworów. Wykonywanie zabiegów obróbki cieplnej: wyżarzanie, hartowanie, odpuszczanie. Ocena 7. Spawanie i lutowanie Stosowanie przepisów bhp podczas wykonywania spawania i lutowania. Dobieranie środków ochrony indywidualnej spawacza. Wyposażenie stanowiska do spawania elektrycznego. Dobieranie elektrod do spawania. Wykonywanie połączeń spawanych pod nadzorem. Wyposażenie stanowiska do spawania gazowego. Wykonywanie spawania i cięcia gazowego pod nadzorem. Lutowanie. Ocena jakości wykonanych połączeń. 8. Szkolenie w zakresie bhp przed zajęciami pod ziemią Przeszkolenie wstępne w zakresie bhp w podziemnym zakładzie górniczym. Przeszkolenie w Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego dotyczące sprzętu ochrony dróg oddechowych. Przestrzeganie obowiązujących procedur w czasie pożaru, stosowanie podręcznego sprzętu ppoż. Zasady zachowania się na nadszybiu, podczas jazdy szybem, na podszybiu, dworcu osobowym w czasie jazdy pociągiem. Sygnały alarmowe i ucieczkowe. 9. Remont maszyn górniczych Stosowanie przepisów bhp podczas remontu maszyn górniczych. Wykonywanie prac pomocniczych podczas naprawy reduktorów do przenośników, bębnów wysypowych, krążników. Analizowanie schematów hydraulicznych wybranych maszyn górniczych. Wykonywanie prac pomocniczych podczas przeglądów i naprawy hydrauliki siłowej: węży, zaworów, rozdzielaczy, siłowników, agregatów ciśnieniowych. Wykonywanie prac pomocniczych podczas przygotowania do transportu podzespołów maszyn górniczych. Załadunek materiałów i sprzętu do wozów i na platformy. Ocena 10. Wentylacja wyrobisk Zapoznanie z przepisami dotyczącymi wentylacji wyrobisk. Planowanie prac pomocniczych przy wykonywaniu tamy wentylacyjnej na stanowisku szkoleniowym. Budowa zapory pyłowej na
stanowisku szkoleniowym. Zabudowa wentylatora lutniowego i lutniociągu na stanowisku szkoleniowym. Posługiwanie się przyrządami do wykrywania gazów w powietrzu kopalnianym oraz pomiaru prędkości i wilgotności powietrza. Ocena 11. Urabianie skał Stosowanie przepisów bhp podczas urabiania skał. Wiercenie otworów strzałowych w węglu i kamieniu. Obserwacja pracy wozu wiertniczego w przodku. Zapoznanie z metryką strzałową i dzienniczkiem strzałowym. Zapoznanie z rodzajami MW, ich pobieraniem, transportowaniem i przechowywaniem. Ładowanie otworów strzałowych atrapami M.W, zasady łączenia i kontroli sieci strzałowej. Zapoznanie z zasadami zabezpieczania dróg dojścia do miejsca wykonywania robót strzałowych. Zapoznanie z zasadami dokonywania obrywki skał w przodku. Tymczasowe zabezpieczenie obudową czoła i stropu przodka. Obrywka przodka. Ocena 12. Ładowanie urobku Stosowanie przepisów bhp podczas ręcznego i mechanicznego ładowania urobku. Obserwacja pracy ładowarki. Ręczne ładowanie urobku na przenośnik i do wozów. 13. Urządzenia odstawcze Stosowanie przepisów bhp przy urządzeniach odstawy urobku. Wykonywanie prac przy montażu, demontażu i przebudowie przenośnika zgrzebłowego. Wykonywanie montażu, demontażu i przebudowy przenośnika taśmowego na stanowisku szkoleniowym. Zabudowa przejścia nad taśmociągiem. Obsługa przenośników pod nadzorem. Ocena 14. Urządzenia transportowe Stosowanie przepisów bhp podczas poruszania się po drogach transportowych. Organizacja wykonywania prac pod trakcją elektryczną. Poznanie stosowanych w górnictwie podziemnym lokomotyw i wozów kopalnianych. Wykonywanie rozjazdów, skrzyżowań, zwrotnic. Przestrzeganie przepisów bhp podczas transportu materiałów kołowrotami, wozami kopalnianymi i kolejkami podwieszanymi. Poznanie stacji materiałowych, postojowych i osobowych. Obsługa urządzeń sygnalizacji i łączności kopalnianej. Przestrzeganie przepisów bhp podczas jazdy pociągami osobowymi. Ocena 15. Roboty przygotowawcze Stosowanie przepisów bhp podczas wykonywania robót przygotowawczych. Transport materiałów, części maszyn, narzędzi do przodka. Stawianie wybranych rodzajów obudowy chodnikowej, wykonywanie opinki, wykładki stropu i ociosów. Sprawdzanie i wyznaczanie kierunku i nachylenia wyrobiska. Wykonywanie obudowy wyrobisk korytarzowych. Zapoznanie z książką obudowy stosowaną na kopalni. Stawianie obudowy drewnianej na stanowisku szkoleniowym. Stawianie obudowy stalowej łukowej. Stawianie obudowy indywidualnej. Zapoznanie z konstrukcją, zasadą działania, obsługą i konserwacją kombajnu chodnikowego. Obserwacja pracy kombajnu chodnikowego. Ocena 16. Roboty wybierkowe Stosowanie przepisów bhp podczas wybierania złóż. Zapoznanie z przepisami bhp przy stosowaniu obudowy zmechanizowanej. Zapoznanie z obudową zmechanizowaną, częściami składowymi, sposobem zasilania. Ćwiczenia w sterowaniu obudową zmechanizowaną. Układanie kasztów. 17. Podsadzanie wyrobisk Stosowanie przepisów bhp przy podsadzaniu wyrobisk. Stawianie tamy podsadzkowej bocznej i czołowej. Ocena