Van Edition PODRĘCZNIK

Van Edition PODRĘCZNIK WROCŁAW, 2015

ORGANIZATOR: Projekt realizowany w ramach programu Akademia Orange. Materiał jest doste pny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska 2

1 CYJANOTYPIA Maciej Bujko Opis warsztat u Cyjanotypia to jedna z najstarszych metod uzyskiwania fotografii. Stosunkowo łatwy proces wykonywania unikalnych odbitek czyni ją jedną z atrakcyjniejszych technik dla osób początkujących, często nie mających jeszcze z fotografią nic wspólnego. Na specjalnie przygotowanych kartkach papieru odbija się zdjęcia w negatywach lub transparentne przedmioty, takie jak np. szklanka, liść, plastik. Podczas warsztatu uczestnicy samodzielnie przygotują odczynniki, nałożą emulsję na papier, naświetlą oraz wywołają obrazy przy użyciu bieżącej wody i wody utlenionej. W efekcie powstaną błękitne odbitki, które po warsztatach każdy z uczestników będzie mógł wziąć ze sobą do domu. Spis materiałów papiery A4 Canson Student (lub podobne papiery akwarelowe); dwa składniki do robienia roztworu (można zakupić w zestawie, już odmierzone) cytrynian żelazowo-amonowy (zielony) oraz żelazicyjanek potasu; woda utleniona; woda destylowana; antyramy formatu A4; solarium do twarzy (opcjonalnie); pędzle malarskie (do malowania ścian). Grupa docelowa dzieci i młodzież w wieku szkolnym, od II etapu edukacyjnego; około 10 15 osób. 4

CYJANOTYPIA Maciej Bujko Van Edition Plan lekcji 1. Przed rozpoczęciem warsztatów należy przygotować materiały, które będą poddane procesowi naświetlania. Jeśli będą to zdjęcia, to przy użyciu dowolnego programu graficznego należy zmienić je na czarno-białe oraz odwrócić do negatywu za pomocą funkcji invert. Tak przygotowany plik trzeba wydrukować na przezroczystej folii, co można wykonać w dowolnym punkcie ksero. Należy pamiętać, że naświetlane przedmioty powinny być transparentne lub semi-transparentne. 2. Następnym etapem jest przygotowanie stanowisk pracy, których powinno być około 4. Jeśli używamy światła słonecznego to wystarczy nam antyrama formatu A4 i pędzel malarski. Należy również pamiętać aby przed rozpoczęciem warsztatu zostało przygotowane stanowisko z dostępem do bieżącej wody. W tym miejscu, uczestnicy będą wywoływali naświetlone już zdjęcia oraz utleniali je w przygotowanym wcześniej roztworze (woda + woda utleniona około łyżeczka na kuwetę A4). 3. Następnie, razem z grupą tworzymy emulsję. Jeśli posiadamy taką, która jest już gotowa i odmierzona, to postępujemy według załączonej instrukcji. Jeśli nabyliśmy osobno składniki, to odmierzamy je i rozpuszczamy następujących proporcjach: 12,5 grama cytrynianu żelazowo-amonowego (zielonego) na 50 ml wody destylowanej 5 gram żelazicyjanku potasu na 50 ml wody destylowanej 5. Przygotowane w ten sposób kartki należy odłożyć do wyschnięcia w zaciemnione miejsce. Po wyschnięciu każdą z kartek wkładamy wraz z negatywem do antyramy i wystawiamy na działanie światła: w słoneczny dzień czas naświetlania wynosi około 5 minut; w pochmurny (ale nie grafitowo pochmurny) około 10 15 minut; kiedy jest bardzo ciemno, nie uda nam się przeprowadzić procesu naświetlania; w przypadku mini solarium i położenia go około 10 cm nad kartką proces trwa około 6 7 minut. Czasy te mogą się różnić w zależności od odbijanego negatywu. Jeśli zdjęcie jest zbyt jasne, to musimy wydłużyć czas jego naświetlania i odwrotnie. 6. Po zakończeniu naświetlenia spłukujemy kartkę pod strumieniem bieżącej wody tak, by nie pozostało na niej żadnych żółtych fragmentów. 7. Następnie wkładamy kartkę na około 15 sekund do roztworu wody utlenionej i znowu płuczemy, po czym odkładamy ją do wyschnięcia. 8. Po wyschnięciu prac dokonujemy wspólnego przeglądu. Roztwory te należy wymieszać. Tak przygotowaną emulsję zabezpieczamy przed działaniem światła słonecznego (sztuczne jest dozwolone). 4. Przy użyciu pędzla nakładamy emulsję na papier ważne, by nie użyć jej zbyt dużo. W tym celu warto przycisnąć pędzel do ścianki naczynia przed malowaniem. 6 7

2 Film poklatkowy Maci ej Bujko Opis warsztatu Film poklatkowy to technika pozwalająca wprawić fotografię w ruch. Za jej pomocą można wykonać prostą animację, która złożona będzie z wcześniej wykonanych zdjęć. Daje to możliwość tworzenia nieskomplikowanych efektów specjalnych i dodawania nierzeczywistych w wyrazie scen. W trakcie trwania warsztatu uczestnicy zostaną podzieleni na niewielkie grupy nie więcej, niż 5 osób w zespole. Każda z nich wykona maksymalnie 60 sekundowy film w oparciu o wcześniej stworzony i opracowany przez siebie scenariusz. Po zakończeniu zdjęć uczestnicy zostaną zapoznani z obsługą prostego programu do obróbki graficznej, a następnie przystąpią do pracy nad montażem. Film poklatkowy powstaje w wyniku przyspieszenia pojedynczych zdje c, które wykonywane są przez nieruchomo usytuowany aparat fotograficzny. Technika ta polega na fotografowaniu obiekto w, kto rych pozycja zmienia się np. o 1 milimetr. Naste pnie sa one ła czone w programie komputerowym i wys wietlane z określoną pre dkos cia na przykład 6 klatek na sekunde. Od tego jaka pre dkos c ustawimy, zależeć będzie szybkos c poruszania sie sfotografowanych przez nas obiekto w. Spis materiałów aparaty fotograficzne, po jednym na grupę; statywy lub pudełka, na których można stabilnie ułożyć aparat; stałe oświetlenie (na przykład lampka nocna lub biurkowa); trochę przedmiotów, które można animować (dobrze sprawdza się też plastelina); brystole białych i kolorowych, do tła. Grupa docelowa dzieci i młodzież w wieku szkolnym, od II etapu edukacyjnego; około 10 15 osób. 8

Film poklatkowy Maciej Bujko Van Edition Plan lekcji 1. Przed rozpoczęciem warsztatów należy przygotować sprzęt niezbędny do przeprowadzenia zajęć. Stanowiska pracy powinny być wyposażone w statyw lub pudełka, na których postawione zostaną aparaty. Należy również pamiętać o naładowaniu baterii i wyczyszczeniu kart pamięci. Na stołach powinny znaleźć się brystole, służące do animacji przedmioty oraz kartki formatu A4 z wydrukowanym opisem (może być on pobrany z wikipedii) wcześniej wybranych tematów. Proponowane tematy: cykl księżyca rozszczepienie światła podział komórki fala pierwiastek wodoru 2. Następnym krokiem jest krótka prezentacja techniki filmu poklatkowego. W tym celu możemy posłużyć się filmami instruktażowymi, które znajdują się na serwisie youtube.pl 3. Zebranych uczestników dzielimy na niewielkie, 4 5 osobowe grupy i przydzielamy im przygotowane wcześniej tematy. Każdy zespół ma za zadanie stworzyć ilustrację danego zjawiska fizycznego w formie maksymalnie 60 sekundowego filmu. Oczywiście ilustracja danego zagadnienia nie musi być dosłowna. 4. Przewidziany czas na pracę w grupach wynosi maksymalnie 1,5 godziny. Prowadzący zajęcia powinien w tym czasie pomagać uczestnikom oraz zaproponować im rozrysowanie swojego filmu w formie komiksu (tak zwany storyboard). 5. Po zakończeniu prac nad filmami następuje proces zgrywania zdjęć do jednego katalogu. W tym celu stosujemy prosty w obsłudze, darmowy program zeitraffer, a następie przystępujemy do montażu. Obsługa programu polega na wybraniu katalogu docelowego, do którego następnie importuje się zdjęcia oraz kliknięciu przycisku export. Jeśli w katalogu pojawi się zdjęcie, którego nie chcemy, to bez problemu możemy je usunąć. 6. Na zakończenie warsztatu należy przygotować mały pokaz wykonanych grupowo realizacji. 10 11

3 POCZTÓWKI Paulina Anna Galanciak Opis warsztatu Warsztat pocztówkowy jest naturalną kontynuacją spaceru fotograficznego. Mamy materiał, na którym można pracować, a jednocześnie jesteśmy w stanie pokazać, że żywot zdjęć nie ogranicza się jedynie do cyfrowych wersji na komputerze. Warsztat ma na celu przygotowanie pocztówek, które w swojej istocie idealnie łączą artystyczną stronę fotografii z jej użytkowością. Uczestnicy wybiorą, które zdjęcia według nich nadają się do wykonania kartki widokowej i wspólnie z prowadzącym przygotują ją graficznie, a następnie wydrukują. Tak wykonane pocztówki będą zarówno idealną pamiątką po warsztatach, jak i dobrą reklamą miejsca, z którego pochodzą dzieci. Dodatkowo, wspólnie z prowadzącym uczestnicy nauczą się korzystania z prostych programów graficznych w celu przygotowania pocztówki do druku. Będą też mogli przyswoić podstawowe zasady druku w fotografii. Spis materiałów gotowe zdjęcia do przygotowania pod pocztówki, najlepiej te powstałe podczas spaceru fotograficznego; drukarka, np. Epson R3000; papier do dwustronnego drukowania zdjęć (kartonowy, grubszy); komputer z zainstalowanymi podstawowymi programami do obróbki graficznej. Grupa docelowa dzieci i młodzież w wieku szkolnym, od II etapu edukacyjnego; około 10 15 osób. 12

Pocztówki Paulina Anna Galanciak Van Edition Plan lekcji 1. Przed rozpoczęciem zajęć praktycznych należy zrobić krótkie omówienie samej pocztówki do czego służy, jakie podobają nam się na niej zdjęcia, co znajduje się na rewersie widokówki (miejsce na znaczek, adres, treść, autora zdjęcia, loga). 2. Następnie każdy z uczestników wybiera jedno zdjęcie, które według niego najlepiej prezentowałoby się na pocztówce. 3. Prowadzący przenosi wybrane zdjęcia do programu graficznego np. tych bardziej profesjonalnych jak: Adobe Photoshop CC czy Adobe Photoshop Lightroom, bądź tych bardziej amatorskich, jak Picasa czy Pixlr Editor. Pod pretekstem delikatnej obróbki zdjęć (poprawienie ekspozycji, przycięcie zdjęć, itd) uczymy uczestników podstaw obsługi programów graficznych. 4. Kolejnym etapem jest przygotowanie rewersu pocztówki. W tym celu możemy wspólnie z dziećmi zaprojektować przykładowy rewers najpierw na kartce, a potem w wybranym programie graficznym (Adobe Illustrator, Gimp), który następnie posłuży nam do kolejnych rewersów. Należy jednak pamiętać o tym, aby za każdym razem zmienić autora zdjęcia. Można też skorzystać z wcześniej przygotowanego szablonu. 5. Po stworzeniu odpowiadającej sobie pary: zdjęcie + rewers z imieniem i nazwiskiem autora, można przejść do drukowania, a następnie wycinania. 6. Warto na koniec zachęcić dzieci do zaadresowania choćby jednej pocztówki, którą wyślą w ramach podtrzymania tej tradycyjnej formy komunikacji. 14 15

4 Nocne fotografowanie Paulina Anna Galanciak Van Edition Opis warsztatu Podczas tych warsztatów dzieci będą zaproszone do zabawy w nocnych malarzy. Przy wykorzystaniu różnych źródeł światła będą tworzone niesamowite obrazy. Dzięki długiemu czasowi naświetlania każdy może oświetlić dowolny przedmiot czy osobę, napisać bądź narysować, co tylko mu się zamarzy. A malować można wszystkim latarkami, laserami, światłami chemicznymi, a nawet telefonami komórkowymi. To warsztaty, podczas których uczestnicy mogą dać upust swojej wyobraźni, a przy tym najlepiej uczą się o dwóch podstawowych elementach fotografii: o świetle i o czasie. Spis materiałów wyciemnione pomieszczenie; aparaty fotograficzne z trybem Bulb; statywy; różne źródła światła (latarki, komórki, zimne ognie, halogeny, itd). Plan lekcji 1. Należy przygotować przestrzeń do malowania pędzlem: zaciemnić okna i upewnić się, że do pokoju nie wpada niepożądane światło z zewnątrz. Należy też usunąć niepotrzebne przedmioty, które mogą popsuć efekt końcowy zdjęcia bądź mogą być niebezpieczne dla dzieci podczas chodzenia w ciemności. 2. Ustawiamy aparat na statywie i wybieramy kadr zdjęcia. Decydujemy, w którym miejscu ma powstać nasz świetlny rysunek i czym go będziemy tworzyć. Możemy też ograniczyć miejsce malowania stawiając krzesła albo ławki, żeby nasz rysunek nie wyszedł poza kadr zdjęcia. 3. Następnie ustawiamy ostrość w trybie manualnym dzięki pomocy modela oraz włączamy tryb bulb. Przytrzymujemy spust migawki i zabieramy się za malowanie. Robiąc kilkanaście prób będziemy wiedzieć, w jakiej odległości i z jaką przysłoną najlepiej fotografować, żeby zdjęcie nie było zbyt prześwietlone lub niedoświetlone. Grupa docelowa 4. W ramach pomysłów warto zacząć od pisania choćby swojego imienia czy prostych słów. Proponujemy też pobawić się w obrysowanie swoich postaci, a potem sięgnąć po bardziej abstrakcyjne kształty. dzieci i młodzież w wieku szkolnym, od II etapu edukacyjnego; około 10 15 osób. 16

5 Spacer fotograficzny Paweł Kowalski Opis warsztatu Spacery fotograficzne mają na celu ukazanie historycznie i kulturalnie intrygujących miejsc rodzinnej miejscowości, rozwijanie fotograficznych umiejętności uczestników oraz świadomości o własnej kulturze. Ważną rolę w warsztacie tym pełni przewodnik, który za pomocą opowiadanych historii o zachęca uczestników do nowego spojrzenia na swoje codzienne otoczenie. Spacer jest też pretekstem, aby udzielić uczestnikom wskazówek technicznych w zakresie obsługi aparatu oraz zasad kadrowania. Wyjście powinno zająć około 2 godzin. Spis materiałów papier do druku fotografii; dostęp do drukarki; Grupa docelowa dzieci i młodzież w wieku szkolnym, około 10 15 osób. 18

Spacer fotograficzny Paweł Kowalski Van Edition Plan lekcji 1. Aby przygotować się do warsztatu warto wcześniej wybrać się do lokalnej biblioteki lub archiwum aby odnaleźć ciekawe informacje, opisy wydarzeń historycznych oraz zdjęcia i rysunki danej okolicy. Można również polegać na materiałach odnalezionych w Internecie, które następnie należy skopiować lub wydrukować. 2. Tuż przed rozpoczęciem spaceru warto zrobić krótkie wprowadzenie, w czasie którego prowadzący opowie o historii oraz ciekawych miejscach w najbliższej okolicy, a także zaprezentuje zgromadzone wcześniej zdjęcia. 3. W oparciu o usłyszane historie oraz obejrzane wydruki, uczestnicy będą mieli za zadanie wykonać serię minimum 20 zdjęć w plenerze, które nie będą musiały być dosłowną ilustracją wybranego tematu czy zagadnienia. Mogą dopowiedzieć bądź zmienić części oryginalnej historii. 4. Zasadnicza część warsztatu odbywa się w plenerze długość spaceru uzależniona jest od grupy wiekowej oraz zaangażowania uczestników, nie powinna być jednak krótsza niż 2 godziny. 5. W czasie spaceru prowadzący powinien zwracać szczególną uwagę na wszelkie trudności uczestników z obsługą aparatu. 6. Po powrocie ze spaceru należy dokonać selekcji powstałych zdjęć oraz zebranych wcześniej materiałów archiwalnych i wspólnie z grupą przygotować sekwencję około 30 obrazów tak, aby stworzyły one spójną narrację. 7. Na zakończenie warsztatu zaleca się zorganizowanie małego pokazu, w ramach którego zostaną zaprezentowane wykonane przez uczestników prace. 20 21

6 Camera obscura Paweł Kowalski Opis warsztatu Kamera otworkowa to okazja do zaobserwowania, jak działa fotografia w jej najczystszej postaci. Podczas warsztatów będzie można poznać mechanizm, dzięki któremu powstają i są utrwalane świetlne obrazy. Z pomocą prowadzącego uczestnicy zbudują własne aparaty (tzw. camera obscura) z przyniesionych przez siebie niepotrzebnych pudełek i puszek. Sfotografowane przedmioty i miejsca zostaną wspólnie wywołane w specjalnie zaaranżowanej ciemni. Kamera otworkowa jest przystępną techniką, która sprzyja eksperymentom i pobudza wyobraźnię. Warsztaty pozwalają poznać możliwości, jakie niesie ze sobą wykonywanie zdjęć za pomocą tej techniki oraz daje szansę lepiej zrozumieć istotę samej fotografii. Spis materiałów papier fotograficzny (2 szt/ uczestnik) 50 szt; oklejone czarnym kartonem tekturowe pudełka (min. jedno na uczestnika) lub inne pojemniki (np. tuby na plakaty); folia aluminiowa; czarna taśma izolacyjna; czarny marker permanentny; kuwety; chemia fotograficzna: wywoływacz pozytywowy: np. Foma Fomatol, Tetenal Eukobrom przerywacz: np. roztwór wody z octem (10 ml octu na 1 l. wody) utrwalacz uniwersalny: np. Fomafix (szybki), Foma U11, Ilford II, Ilford Rapid Fixer (szybki), Tetenal Superfix (bezwonny) Grupa docelowa dzieci i młodzież w wieku szkolnym, od II etapu edukacyjnego; około 10 15 osób. 22

Camera obscura Paweł Kowalski Van Edition Plan lekcji 1. Przed rozpoczęciem zajęć należy przygotować różnej wielkości pudełka lub inne nieprzezroczyste pojemniki oraz folię aluminiową, taśmę izolacyjną i nożyczki. 2. Kolejnym krokiem jest zaaranżowanie ciemni fotograficznej, która najlepiej sprawdzi się w całkowicie wyciemnionym pomieszczeniu z dostępem do bieżącej wody. W miejscu tym dobrze jest wcześniej zgromadzić kilka kuwet oraz chemię fotograficzną wywoływacz, przerywacz oraz utrwalacz. Pomocne będzie użycie żarówki ciemniowej, która umożliwi pracę przy czerwonym świetle bez ryzyka naświetlenia emulsji. 3. W czasie warsztatów każdy z uczestników samodzielnie wykona aparat otworkowy. Aby to zrobić należy wziąć przygotowane wcześniej pudełka i w jednej ze ścianek wyciąć niewielki (ok. 3 3 cm), kwadratowy otwór, a następnie zasłonić go folią aluminiową. W jego centrum uczestnicy powinni wykonać niewielką dziurkę (np. igłą lub szpilką), a następnie przesłonić ją od zewnątrz kawałkiem taśmy izolacyjnej. Pudełko powinno również zostać wyciemnione od wewnątrz (np. czarnym markerem). 6. Aby wywołać zdjęcie należy ponownie przejść do ciemni i przygotować wywoływacz, przerywacz oraz utrwalacz. Każdy z nich powinien znajdować się w osobnej kuwecie. Naświetlony papier można wyciągnąć z aparatu jedynie po upewnieniu się, że do pomieszczenia nie wpada światło zewnętrzne, a do oświetlenia użyta została żarówka ciemniowa. Następnie zanurzamy go kolejno w przygotowanych roztworach długość takiej kąpieli zależy od rodzaju zastosowanego produktu i powinna być zgodna z zaleceniami zawartymi na etykiecie. 7. Na zakończenie dobrze jest przepłukać zdjęcia pod bieżącą wodą, która pomoże pozbyć się niepotrzebnych pozostałości po utrwalaczu. Fotografia jest już niemalże gotowa należy ją jeszcze wysuszyć. 4. Kolejnym etapem jest umieszczenie papieru fotograficznego w przygotowanym wcześniej aparacie. W tym celu należy przejść do zaaranżowanej ciemni, gdzie przy pomocy prowadzącego każdy z uczestników włoży papier do swojego aparatu. Należy pamiętać, że powinien on zostać zamocowany tak, by gładka, lśniąca strona skierowana była w kierunku wyciętego w pudełku otworu. 5. Z tak przygotowanymi aparatami uczestnicy mogą wyjść na zewnątrz i rozpocząć zabawę. Aby zrobić zdjęcie wybranej sceny należy umieścić aparat na stabilnym, nieruchomym podłożu. Następnie uczestnik powinien ostrożnie odkleić zakrywający dziurkę w folii aluminiowej kawałek taśmy. Od tego momentu rozpoczyna się naświetlanie. W jego trakcie nie należy poruszać aparatem. Standardowy czas robienia zdjęcia to ok. 20 30 sekund. Zdjęcia robione wieczorem bądź przy małej ilości światła powinny być naświetlane dłużej (kilka minut). 24 25

Patroni: Partnerzy: TIFF Collective ul. Zakładowa 5 lok. 13 50-231 Wrocław tel. 608 296 230