Spis treści 7 SPIS TREŚCI CZĘŚĆ I WPROWADZENIE DO NEUROLOGII............... 13 ROZDZIAŁ 1 Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego Janusz Moryś.... 15 Układ ruchu...................................... 15 Układy czucia..................................... 23 Układ wzroku..................................... 28 Układ słuchu i równowagi.............................. 33 Układ limbiczny................................... 37 ROZDZIAŁ 2 Badanie neurologiczne Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda........... 44 Ogólna ocena zachowania się pacjenta, wyglądu i sposobu poruszania...... 44 Wywiad chorobowy Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda........... 44 Badanie przedmiotowe Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda......... 49 Schemat badania neurologicznego Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda... 96 Badanie chorego z zaburzeniami świadomości oraz chorego nieprzytomnego Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda...................... 97 ROZDZIAŁ 3 Zespoły objawowe w neurologii Sławomir Michalak, Jan P. Mejnartowicz.... 100 Zaburzenia świadomości............................... 100 Zespoły i objawy neuropsychologiczne....................... 106 Zespół oponowy................................... 109 Zaburzenia widzenia, spojrzenia, źreniczne i gałkoruchowe............ 110 Zespoły nerwów czaszkowych............................ 114 Zaburzenia siły mięśniowej............................. 118 Zaburzenia czucia.................................. 126 Zaburzenia koordynacji i zawroty głowy...................... 130 Zaburzenia ruchowe i ruchy mimowolne...................... 135 Zaburzenia czynności pęcherza moczowego i zaburzenia oddechu......... 141
8 Spis treści ROZDZIAŁ 4 Badania laboratoryjne w chorobach układu nerwowego Sławomir Michalak, Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda, Mikołaj Pawlak, Jan P. Mejnartowicz... 144 Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego....................... 144 Znaczenie podstawowych badań hematologicznych w chorobach układu nerwowego..................................... 150 Znaczenie badania moczu w chorobach układu nerwowego........... 151 Badania biochemiczne w chorobach układu nerwowego............. 152 Badania układu krzepnięcia............................ 153 Badania układu wydzielania wewnętrznego.................... 153 Badania laboratoryjne (biochemiczne) w podstawowej diagnostyce chorób mięśni 153 Badania immunologiczne w chorobach układu nerwowego............ 154 Diagnostyka neurogenetyczna Jan P. Mejnartowicz............... 154 Badania elektrofizjologiczne w praktyce neurologicznej Adam Niezgoda... 167 Badania ultrasonograficzne w neurologii (neurosonologia) Radosław Kaźmierski..................................... 181 Techniki neuroobrazowe w diagnostyce neurologicznej Mikołaj Pawlak.... 190 ROZDZIAŁ 5 Wprowadzenie do neuropatologii Paweł P. Liberski, Wielisław Papierz..... 196 Badanie pośmiertne mózgowia i rdzenia kręgowego (technika sekcji stosowana w neuropatologii).................................. 196 Wybrane techniki neuropatologiczne........................ 198 Wybrane kategorie zmian neuropatologicznych.................. 204 ROZDZIAŁ 6 Badanie neuropsychologiczne i jego rola w procesie diagnostycznym w neurologii Renata Modestowicz.............................. 207 Badanie neuropsychologiczne zakres zagadnień................. 207 Cel badania neuropsychologicznego........................ 208 Metody stosowane w badaniu neuropsychologicznym.............. 209 CZĘŚĆ II NEUROLOGIA KLINICZNA ROZDZIAŁ 1 Zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego i choroby uwarunkowane nieprawidłowościami budowy i liczby chromosomów Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska.................................. 219 Zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego............. 219 Choroby uwarunkowane nieprawidłowościami budowy i liczby chromosomów. 225 ROZDZIAŁ 2 Fakomatozy Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska................ 233 Nerwiakowłókniakowatość............................. 233 Stwardnienie guzowate (choroba Bourneville a; choroba Bourneville a Pringle a) 235 Zespół Sturge a-webera (naczyniakowatość twarzowo-mózgowa)........ 237 Choroba von Hippla-Lindaua (naczyniakowatość siatkówkowo-móżdżkowa).. 238 ROZDZIAŁ 3 Zaburzenia metaboliczne i inne genetycznie uwarunkowane choroby układu nerwowego Tomasz Sobów, Anna Tylki-Szymańska, Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski.................................... 240 Choroby lizosomalne Anna Tylki-Szymańska.................. 240 Zaburzenia metabolizmu miedzi Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski.... 248
Spis treści 9 Choroba Huntingtona, ataksje rdzeniowo-móżdżkowe i inne choroby wywołane zmianą liczby powtarzalnych sekwencji DNA Tomasz Sobów.......... 253 ROZDZIAŁ 4 Zespoły otępienne Tomasz Sobów, Paweł P. Liberski................ 259 Otępienie....................................... 259 Choroba Alzheimera................................. 265 Otępienie naczyniopochodne............................. 272 Otępienie z ciałami Lewy ego i otępienie w chorobie Parkinsona......... 275 Otępienie czołowo-skroniowe............................ 277 ROZDZIAŁ 5 Choroby układu pozapiramidowego Urszula Fiszer, Andrzej Bogucki....... 281 Choroba Parkinsona................................. 282 Postępujące porażenie nadjądrowe.......................... 286 Zanik wieloukładowy................................. 287 Drżenie samoistne.................................. 289 Zespół niespokojnych nóg.............................. 291 Dystonie....................................... 292 Choroba Wilsona................................... 296 Zespół Gillesa de la Tourette a............................ 296 ROZDZIAŁ 6 Choroba neuronu ruchowego i choroby rdzenia kręgowego Andrzej Bogucki, Urszula Fiszer...................................... 298 Stwardnienie zanikowe boczne............................ 298 Jamistość rdzenia kręgowego i jamistość opuszki.................. 300 Zespół postpolio................................... 302 Rdzeniowy zanik mięśni. Postaci dziecięce..................... 303 ROZDZIAŁ 7 Choroby nerwowo-mięśniowe Irena Hausmanowa-Petrusewicz.......... 305 Dystrofinopatie.................................... 305 Kanałopatie...................................... 316 Nukleopatie...................................... 318 Miopatie wrodzone.................................. 320 ROZDZIAŁ 8 Miastenia i zespoły miasteniczne Maria H. Strugalska-Cynowska......... 324 Miastenia rzekomoporaźna.............................. 324 Zespoły miasteniczne................................. 331 Leczenie miastenii.................................. 332 ROZDZIAŁ 9 Zatrucia i zespoły niedoborowe układu nerwowego Wojciech Kozubski, Halina Sinczuk-Walczak................................. 335 Zatrucia przemysłowe Halina Sinczuk-Walczak.................. 335 Objawy neurologiczne w zespole zależności alkoholowej Wojciech Kozubski.. 341 Wpływ farmakologicznych środków uzależniających na układ nerwowy Wojciech Kozubski................................. 345 Zespoły niedoborowe układu nerwowego Wojciech Kozubski........... 349 ROZDZIAŁ 10 Choroby infekcyjne układu nerwowego Jacek Juszczyk, Paweł P. Liberski, Alicja Kurnatowska................................... 359
10 Spis treści Wprowadzenie Jacek Juszczyk.......................... 359 Bakteryjne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Jacek Juszczyk.. 360 Wirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Jacek Juszczyk.. 380 Choroby wywołane przez grzyby Paweł P. Liberski, Alicja Kurnatowska... 405 Choroby pasożytnicze Paweł P. Liberski, Alicja Kurnatowska......... 408 Choroba Creutzfeldta-Jakoba i inne choroby wywołane przez priony Paweł P. Liberski................................. 414 ROZDZIAŁ 11 Choroby naczyniowe układu nerwowego Wojciech Kozubski.......... 424 Udar mózgu..................................... 424 Przemijające napady niedokrwienne mózgu.................... 440 Badania laboratoryjne wykonywane w przypadku niedokrwiennego udaru mózgu 442 Postępowanie w ostrym okresie niedokrwiennego udaru mózgu......... 451 Postępowanie profilaktyczne w zespołach niedokrwiennych........... 454 Krwotoczny udar mózgu.............................. 456 Tętniaki ośrodkowego układu nerwowego i krwotok podpajęczynówkowy... 459 Zakrzep żylny wewnątrzczaszkowy........................ 465 Encefalopatia nadciśnieniowa........................... 467 ROZDZIAŁ 12 Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego i neurologiczne zespoły paranowotworowe Dariusz J. Jaskólski, Paweł P. Liberski, Sławomir Michalak. 468 Epidemiologia................................... 468 Objawy kliniczne.................................. 468 Nowotwory wewnątrzczaszkowe.......................... 473 Nowotwory kanału kręgowego........................... 487 Neurologiczne zespoły paranowotworowe Sławomir Michalak......... 489 ROZDZIAŁ 13 Stwardnienie rozsiane i inne zespoły demielinizacyjne Anna Członkowska... 499 Stwardnienie rozsiane............................... 499 Poinfekcyjne i poszczepienne zapalenie mózgu i rdzenia............. 523 ROZDZIAŁ 14 Choroby i zespoły objawowe obwodowego układu nerwowego Hanna Drac, Wojciech Kozubski................................... 525 Rozpoznanie i podział neuropatii......................... 525 Ostre zapalne poliradikulopatie.......................... 534 Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna............... 537 Wieloogniskowa neuropatia ruchowa z blokiem przewodzenia.......... 538 Neuropatie w monoklonalnych gammapatiach.................. 539 Neuropatie w zapaleniach naczyń......................... 542 Neuropatie paranowotworowe........................... 543 Neuropatie towarzyszące chorobom zakaźnym.................. 543 Neuropatie w przebiegu chorób narządowych................... 543 Neuropatia cukrzycowa............................... 546 Neuropatie niedoborowe i toksyczne........................ 551 Neuropatie uwarunkowane genetycznie...................... 551 Polineuropatia w przebiegu genetycznie uwarunkowanych chorób metabolicznych................................... 556 Uszkodzenia nerwów czaszkowych Wojciech Kozubski............. 558
Spis treści 11 ROZDZIAŁ 15 Urazy głowy i rdzenia kręgowego Dariusz J. Jaskólski............... 578 Urazy głowy..................................... 578 Urazy rdzenia kręgowego.............................. 593 ROZDZIAŁ 16 Padaczka Joanna Jędrzejczak............................. 599 Epidemiologia.................................... 600 Badanie neuropatologiczne.............................. 600 Etiologia....................................... 601 Patofizjologia..................................... 601 Objawy kliniczne................................... 602 Stan padaczkowy................................... 607 Diagnostyka..................................... 607 Leczenie....................................... 610 Zapobieganie..................................... 616 Diagnostyka różnicowa................................ 616 ROZDZIAŁ 17 Bóle i neuralgie w zakresie głowy i twarzy Wojciech Kozubski, Izabela Domitrz. 619 Ogólna symptomatologia i podstawy diagnostyki bólów głowy.......... 619 Migrena........................................ 622 Ból głowy o typie napięciowym........................... 633 Klasterowy ból głowy i przewlekła napadowa hemikrania............. 634 Szyjnopochodny ból głowy............................. 637 Bóle głowy objawowe................................ 639 Nerwobóle w obrębie głowy i twarzy........................ 646 ROZDZIAŁ 18 Zawroty głowy Anita Geppert............................ 650 Definicja i klasyfikacja zawrotów głowy...................... 650 Badania diagnostyczne funkcji układu przedsionkowego.............. 651 Schorzenia obwodowej części układu przedsionkowego.............. 651 Schorzenia ośrodkowej części układu przedsionkowego.............. 653 Leki stosowane w terapii zawrotów głowy..................... 654 Wnioski........................................ 654 ROZDZIAŁ 19 Zespoły objawowe powstające z uwięźnięcia Dariusz J. Jaskólski......... 656 Wiadomości ogólne.................................. 656 Zespoły tunelowe kończyny górnej......................... 657 Zespół górnego otworu klatki piersiowej...................... 665 Zespoły tunelowe kończyny dolnej......................... 668 Zespoły korzeniowe................................. 671 CZĘŚĆ III ADDENDUM ROZDZIAŁ 1 Zaburzenia neurologiczne w chorobach ogólnoustrojowych narządów wewnętrznych Maria Łukasik............................ 685 Napady padaczkowe................................. 685 Objawy pozapiramidowe............................... 689 Mioklonie....................................... 692 Ataksja........................................ 693
12 Spis treści Zespół otępienny.................................. 693 Choroba neuronu ruchowego............................ 694 ROZDZIAŁ 2 Objawy psychopatologiczne i zaburzenia psychiczne w chorobach układu nerwowego Tomasz Sobów............................. 696 Zaburzenia psychiczne a zaburzenia neurologiczne................ 696 Trudności w rozpoznawaniu zaburzeń psychicznych w praktyce neurologicznej. Zaburzenia czynnościowe............................ 697 Zaburzenia psychiczne a ryzyko samobójstwa................... 699 Zaburzenia świadomości (majaczenie)....................... 699 Zaburzenia afektywne w chorobach neurologicznych............... 701 Zaburzenia lękowe w chorobach neurologicznych................. 703 Zaburzenia psychotyczne w chorobach neurologicznych............. 706 ROZDZIAŁ 3 Neurologiczne objawy niepożądanego działania leków Katarzyna Kotulska, Sergiusz Jóźwiak.................................... 708 Złośliwy zespół poneuroleptyczny......................... 711 Zespół serotoninowy................................ 712 Bóle głowy..................................... 713 Bezsenność..................................... 713 Zaburzenia świadomości.............................. 714 Zaburzenia ruchowe................................ 714 Zespoły otępienne................................. 716 Miopatie...................................... 717 Neuropatia nerwu wzrokowego.......................... 718 Polineuropatie................................... 718 Zaburzenia transmisji nerwowo-mięśniowej.................... 719 Krwotok mózgowy................................. 719 Drgawki....................................... 719 Mielinoliza środkowa mostu............................ 720 Działania niepożądane leków przeciwpadaczkowych............... 720 Działania niepożądane leków stosowanych w chorobie Parkinsona....... 722 Działania niepożądane leków stosowanych w chorobie Alzheimera....... 723 ROZDZIAŁ 4 Encefalopatie Maria Łukasik............................ 724 Encefalopatia wrotna................................ 724 Encefalopatia w przebiegu piorunującej niewydolności wątroby......... 727 Encefalopatia mocznicowa............................. 727 Podializacyjne zaburzenia neurologiczne..................... 729 Encefalopatia nadciśnieniowa........................... 730 Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna.................. 731 Encefalopatia hipoglikemiczna........................... 732 Skorowidz....................................... 734