VII EDYCJA Konwent Prawa Pracy r. pr. Mateusz Brząkowski Obowiązki i korzyści związane z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych 1 1
Zatrudnianie niepełnosprawnych Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t. j. Dz. U. 2011 r. Nr 127 poz.721). 2 2
Dlaczego warto zatrudniać osoby niepełnosprawne? 1. Korzyści pozafinansowe w postaci: Pozyskania dobrych, zaangażowanych i lojalnych pracowników, Pozytywnego postrzegania pracodawcy (lub przedsiębiorcy) jako pracodawcy (przedsiębiorcy), który stosuje (uwzględnia) w prowadzonej działalności zasady społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (z ang. CSR Corporate Social Responsibility) 3 3
Dlaczego warto zatrudniać osoby niepełnosprawne? 2. Korzyści finansowe w postaci: Obniżenia wysokości wpłat obowiązkowych na PFRON, Obniżenia kosztów płacy pracowników poprzez dofinansowanie do wynagrodzeń zatrudnionych osób niepełnosprawnych (SOD), Zwrot kosztów wyposażenia nowego stanowiska pracy dla osób niepełnosprawnych (dla nowych pracowników). 4 4
Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne, zarówno w zakładach pracy chronionej (ZPChr) jak i na otwartym rynku pracy (OR) mogą otrzymać wsparcie ze środków PFRON. Forma i wielkość pomocy uzależniona jest od rodzaju, formy organizacyjnej i statusu pracodawcy. 5 5
Podmioty zobowiązane do wpłat na PFRON W Polsce obowiązuje wzorem innych państw europejskich tzw. system wskaźnikowo - kwotowy, czyli obowiązek zatrudnienia osób niepełnosprawnych w formie limitowanego wskaźnika. Wpłata na PFRON jest quasi-podatkową należnością budżetową, do której stosuje się część przepisów podatkowych (wpłaty nie są podatkiem ani podatkową należnością budżetową!!!) Kompetencje organu podatkowego przysługują Prezesowi Zarządu PFRON 6 6
Pracodawcy osób niepełnosprawnych Pracodawcy otwartego rynku pracy Pracodawcy chronionego rynku pracy Pracodawcy zatrudniający mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy Pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczenia na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźnik 6% zatrudnienia osób niepełnosprawnych. 7 7
Ustawa o rehabilitacji w art. 1 definiuje osoby niepełnosprawne jako osoby, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem: 1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, lub 2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub 3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia. 8 8
Orzeczenia o stopniu niepełnosprawności Ustawa o rehabilitacji ustaliła 3 stopnie niepełnosprawności (od 1 stycznia 1998 r.): lekki stopień niepełnosprawności umiarkowany stopień niepełnosprawności znaczny stopień niepełnosprawności Stopień niepełnosprawności osoby zainteresowanej orzeka się na czas określony lub na stałe. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydaje się osobie, która ukończyła 16 rok życia. 9 9
Orzeczenia innych organów Orzeczenia o niezdolności do pracy ZUS Zgodnie z art. 5 ustawy o rehabilitacji wydane przez lekarza orzecznika ZUS: orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 10 10
Orzeczenia innych organów Orzeczenia o niezdolności do pracy ZUS c.d. orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności; orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności 11 11
Orzeczenia o inwalidztwie przed 1 I 1998 Zgodnie z art. 62 ustawy o rehabilitacji osoby, które przed 1 stycznia 1998 r. zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy. I tak: orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności; orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. 12 12
Orzeczenie o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym Orzeczenia wydane przed 1 stycznia 1998 r.: osoby o stałej lub długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, traktowane są na równi z osobami zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności, pozostałe osoby z orzeczeniem o stałej lub długotrwałej niezdolności traktowane są na równi z osobami zaliczonymi do lekkiego stopnia niepełnosprawności. 13 13
Orzeczenia służb mundurowych Ważne orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidztwa, wydane przed 1 stycznia 1998 r. przez komisje lekarskie podległe MON lub MSWiA na podstawie odrębnych przepisów dotyczących niezdolności do służby, przekłada się na następujące stopnie niepełnosprawności: orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidztwa traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidztwa w związku ze służbą z jednoczesnym orzeczeniem inwalidztwa III grupy z ogólnego stanu zdrowia traktowane jest na równi z lekkim stopniem niepełnosprawności. 14 14
Uprawnienia osób niepełnosprawnych Pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne musi pamiętać o dodatkowych uprawnieniach pracowniczych tych osób zawartych w przepisach ustawy o rehabilitacji. Zaliczamy do nich: 1. Prawo do pracy w szczególnych normach czasu pracy 2. Prawo do dodatkowej przerwy w pracy 3. Prawo do 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego (tzw. urlop rehabilitacyjny) 4. Prawo do korzystania ze zwolnienia od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym 5. Prawo do korzystania ze zwolnienia od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów lekarskich lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy. 15 15
Czas pracy ON Art. 15. 1. Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. 2. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo od 10 lipca 2014 r. 3. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. 16 16
Czas pracy ON Wyjątek!!! Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o rehabilitacji przepisów art. 15 nie stosuje się: 1) do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz 2) gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę. Koszty badań w zakresie pkt 2 ponosi pracodawca (art. 16 ust. 2 ustawy o rehabilitacji). 17 17
Prawo do 10 dni dodatkowego urlopu Zgodnie z art. 19 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. 18 18
Płatne zwolnienie z pracy Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia: 1) w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku, 2) w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. Ważne! Jeżeli w danym roku prawo do urlopu dodatkowego 10 dni + zwolnienie 21 dni na turnus = maksymalnie do wykorzystania 21 dni w roku (zamiast 31 dni). 19 19
Pomoc publiczna a zatrudnianie ON Z dniem 1 maja 2004 r. warunki dopuszczalności pomocy publicznej i zasady jej nadzorowania określają właściwe w tym zakresie przepisy prawa wspólnotowego. Ważne! Udzielanie pomocy publicznej w UE jest niezgodne ze wspólnym rynkiem (a zatem jest niedopuszczalne) z wyjątkiem sytuacji opisanych w TFUE. Wyjątki te zostały skatalogowane w przepisach art. 107 ust. 2 i 3 TFUE np. pomoc na zatrudnianie osób niepełnosprawnych. 20 20
Pomoc publiczna a zatrudnianie ON Kategorie pomocy publicznej: dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (art. 26a ustawy o rehabilitacji); zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej zwrot kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy refundacja szkolenia osób niepełnosprawnych 21 21
Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych Podmioty uprawnione do ubiegania się o dofinansowanie Pracodawcy prowadzący zakłady pracy chronionej, Pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%, Pracodawcy zatrudniający mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. 22 22
Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych Miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, przysługuje maksymalnie w kwocie: 1800 zł - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności; 1125 zł - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności; 450 zł - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności. Kwoty dofinansowań zwiększa się o 600 zł w przypadku osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do których orzeczono: choroby psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych 23 23
Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych Schorzenia specjalne Oznaczenia występujące w orzeczeniach o niepełnosprawności potwierdzające schorzenia specjalne: 01 U upośledzenia umysłowe 02 P choroby psychiczne 04- O choroby narządu wzroku 06 E epilepsja 12 C całościowe zaburzenia rozwojowe 24 24
Jakie błędy najczęściej popełniają pracodawcy zatrudniając osoby niepełnosprawne? 1. Błędne zakwalifikowanie pracownika jako osoby niepełnosprawnej 2. Nieprawidłowe wliczenie pracownika do stanu zatrudnienia ON 3. Błędy związane z nieprawidłowym stosowaniem przepisów o uprawnieniach pracowniczych ON 4. Błędy w związku z uzyskiwaniem pomocy publicznej 5. Utożsamianie osoby niepełnosprawnej z niepełnosprawnością ruchową 25 25
Dziękuję za uwagę 26 26