TECHNIK ELEKTRYK 2106

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK ELEKTRYK 2106 Obecnie: 311 [08] Akceptuj: Zatwierdzam: Minister Gospodarki Minister Edukacji Narodowej

2 I. ZAŁOENIA PROGRAMOWO-ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE 1. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA 1.1 Umiejtnoci zawodowe, stanowice kwalifikacje w zawodzie W wyniku realizacji kształcenia w zawodzie ucze (słuchacz) powinien umie: odczyta schematy ideowe, montaowe oraz rysunki techniczne elementów konstrukcyjnych, dobra i obrabia materiały stosowane w elektrotechnice, wykona połczenia elementów elektrycznych, elektronicznych i mechanicznych, dobra materiały konstrukcyjne, przewodzce, elektroizolacyjne i magnetyczne, dokona pomiarów wielkoci elektrycznych i nieelektrycznych oraz zinterpretowa otrzymane wyniki, zaprojektowa proste układy elektryczne, zdiagnozowa stan elementów, układów i urzdze elektrycznych, wykona instalacje elektryczne i elektroenergetyczne, dobra, instalowa, uytkowa i obsługiwa maszyny i urzdzenia elektryczne oraz aparatur sterujc i pomiarow, zainstalowa, uytkowa i obsłuy układy energoelektroniczne oraz dokona prostych napraw; ocenia i kwalifikowa prace montaowe, konserwacyjne i naprawcze, wykona badania eksploatacyjne instalacji elektrycznych zgodnie z obowizujcymi przepisami; wykona badania urzdze w procesie produkcji i eksploatacji oraz dokona prostych napraw; zastosowa skuteczn ochron urzdze elektrycznych przed skutkami zwar, przecie i przepi, dobra, zainstalowa i sprawdzi rodki ochrony przeciwporaeniowej, prowadzi racjonaln gospodark energetyczn, posłuy si komputerowym oprogramowaniem narzdziowym i uytkowym w zakresie niezbdnym do wykonywanej pracy, wykorzysta literatur techniczn ze szczególnym uwzgldnieniem norm, katalogów, poradników oraz przepisów budowy (PBUE) i eksploatacji (PEUE), zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, przeciwpoarowymi i o ekologii, udzieli pierwszej pomocy w razie wystpienia wypadku przy pracy ze szczególnym uwzgldnieniem porae prdem elektrycznym; posłuy si podstawowymi pojciami ekonomicznymi, skorzysta ze ródeł wiedzy ekonomicznej i prawnej,

3 poszukiwa aktywnie pracy i prezentowa swoje umiejtnoci, skorzysta z przysługujcych praw i obowizków wynikajcych z kodeksu pracy, podj i rozliczy działalno gospodarcz. samodzielnie rozwizywa problemy i podejmowa decyzj, komunikowa si, wyszuka i przetworzy informacj, zaakceptowa zmiany i przystosowa si do nich, pracowa w zespole, porozumie si w jzykach obcych. 1.2 Wymagania psychofizyczne właciwe dla zawodu: zainteresowania techniczne, koordynacja senso - motoryczna, wyobrania przestrzenna, konstrukcyjna i techniczna, podzielno uwagi, wysoki poziom spostrzegawczoci, zamiłowanie do dokładnej i odpowiedzialnej pracy, ładu i porzdku, odporno na warunki rodowiska pracy, zdolno koncentrowania uwagi, pełne widzenie barw, dobra sprawno ruchowa koczyn górnych i dolnych. 1.3 Przeciwwskazania lekarskie wady wzroku nie dajce si skorygowa szkłami optycznymi, brak widzenia obuocznego, daltonizm, znaczny stopie zaburzenia ruchliwoci w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych, skłonno skóry do uczule, przewlekłe schorzenia układu oddechowego, zaburzenia wchu, epilepsja i inne stany chorobowe przebiegajce z utrat przytomnoci wybitnie wzmoona pobudliwo ruchowa, O przydatnoci do zawodu decyduje uprawniony lekarz. 2. SPECYFICZNE WYMAGANIA ZAWODU

4 Do typowych zada zawodowych technika elektryka naley: wykonywanie bada i kontroli urzdze w procesie produkcji oraz eksploatacji, interpretowanie wyników pomiarów, wykonywanie instalacji elektrycznych oraz przeprowadzanie bada eksploatacyjnych tych instalacji, dobieranie, uytkowanie, instalowanie i obsługiwanie maszyn i urzdze elektrycznych oraz aparatury sterujcej i pomiarowej, instalowanie, uytkowanie i obsługiwanie układów energoelektronicznych oraz dokonywanie prostych napraw, diagnozowanie stanu elementów, układów i urzdze elektrycznych, stosowanie skutecznej ochrony urzdze elektrycznych przed skutkami zwar, przecie i przepi, dobieranie, instalowanie i sprawdzanie rodków ochrony przeciwporaeniowej, planowanie i nadzorowanie ruchu sieci elektroenergetycznej, prowadzenie budowy i eksploatacji linii napowietrznych i kablowych, prowadzenie racjonalnej gospodarki elektroenergetycznej, wykonywanie kalkulacji ekonomicznej wykonywanych prac, organizowanie stanowisk pracy, udział w pracach zespołów projektowych. Wymienione zadania mog by realizowane w rónych miejscach pracy, jak np.: zakłady energetyczne, elektrownie i sieci elektroenergetyczne, zakłady przemysłu wydobywczego, hutniczego, transportu wodnego i kolejowego, zakłady gospodarki komunalnej, przedsibiorstwa produkujce i eksploatujce maszyny oraz urzdzenia elektroenergetyczne, zakłady usługowe naprawiajce maszyny elektryczne, urzdzenia elektroenergetyczne oraz sprzt elektryczny powszechnego uytku ( w tym zakłady rzemielnicze), biura projektowe, placówki zajmujce si dystrybucj maszyn i urzdze elektroenergetycznych. Technicy elektrycy mog by zatrudnieni midzy innymi na stanowiskach: mistrzów, technologów, techników laborantów lub techników ds. pomiarów; konserwatorów urzdze i sprztu elektrycznego; mistrzów, kierowników zmiany, przy montau, instalowaniu, konserwacji i obsługiwaniu przemysłowych urzdze i sieci elektroenergetycznych; kierowników ds. gospodarki elektroenergetycznej w rednich i małych zakładach przemysłowych; elektryków dyurnych; asystentów projektantów w biurach projektowych i konstrukcyjnych, specjalistów do spraw kontroli technicznej w zakładach produkcyjnych, specjalistów do spraw dystrybucji i serwisu urzdze elektrycznych.

5 Zawód technik elektryk jest zawodem szerokoprofilowym. W kocowym etapie kształcenia w szkole (w klasie/semestrze programowo-najwyszym), powinno by realizowane przygotowanie specjalistyczne. Specjalizacj mona realizowa poprzez rozszerzenie odpowiednich treci nauczania przedmiotów zawodowych oraz praktyki zawodowe w przyszłych miejscach pracy. Przygotowanie specjalistyczne powinno odzwierciedla lokalne potrzeby kadrowe. Uczniowie (słuchacze) w zalenoci od potrzeb miejscowego rynku pracy i własnych zainteresowa mog uzyska specjalizacj z zakresu (np.): - energoelektroniki, - maszyn elektrycznych, - elektroenergetyki, - instalacji elektrycznych, - i innych. Wybrane specjalizacje mog by realizowane: w zakładzie pracy (w takim przypadku zakład jest zobowizany zrealizowa program ustalony dla danej specjalizacji i zapewni uczniom (słuchaczom) odpowiednio przygotowane stanowiska dydaktyczne), w funkcjonujcym w miecie/rejonie centrum kształcenia praktycznego lub w szkolnym laboratorium (jeli szkoła dysponuje takimi warunkami). Przy planowaniu kształcenia w zawodzie konieczne jest rozeznanie potrzeb lokalnego rynku pracy. Po rozpoczciu kształcenia, szkoła zobowizana jest ledzi wymagania rynku pracy, zwizane z poziomem kształcenia zawodowego. Umiejtnoci złoone ujte w opisie zawodu zostały pogrupowane w trzy bloki programowe: ogólnoelektryczny, produkcja i eksploatacja maszyn i urzdze elektrycznych, techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa. Blok ogóloelektryczny - integruje kształtowanie umiejtnoci z zakresu: podstaw elektrotechniki i elektroniki, miernictwa elektrycznego. Blok produkcja i eksploatacja maszyn i urzdze elektrycznych - integruje kształtowanie umiejtnoci z zakresu: wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej, budowy systemu elektroenergetycznego, ródeł i odbiorników energii elektrycznej, układów energoelektronicznych w urzdzeniach elektroenergetycznych, eksploatacji energii elektrycznej, zasad bezpiecznej pracy przy obsłudze urzdze elektrycznych pomiarów parametrów urzdze elektrycznych i okrelania zalenoci midzy nimi.

6 Blok techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa - integruje kształtowanie umiejtnoci z zakresu: technik wytwarzania (od podstawowych operacji do złoonych), praktycznego wykorzystania wiadomoci z technologii i materiałoznawstwa elektrycznego, diagnozowania i usuwania nieprawidłowoci w pracy maszyn, urzdze i instalacji elektrycznych, naprawy urzdze elektrycznych, zasad bezpieczestwa i higieny pracy oraz prawa pracy, gospodarki rynkowej. 3. WARUNKI TECHNICZNE Szkoła podejmujca kształcenie w zawodzie powinna mie dostp do nastpujcych laboratoriów: Laboratorium elektryczne wyposaone w minimum 5 stanowisk pomiarowych zawierajcych: zasilacz stabilizowany 0-24 V napicia stałego, zasilacz napicia sinusoidalnego 12-24 V; 50Hz, generator funkcji, oscyloskop o pamie 20 MHz z sondami pomiarowymi, mierniki analogowe i cyfrowe, mostek RLC oraz gotowe zestawy pomiarowe zawierajce elementy i układy elektryczne i elektroniczne umoliwiajce wykonanie wicze. W laboratorium powinny by co najmniej dwa komputery typu IBM z oprogramowaniem niezbdnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów. Laboratorium maszyn i urzdze elektrycznych wyposaone w minimum 5 stanowisk pomiarowych zabezpieczonych ochron przeciwporaeniow, zgodn z obowizujcymi przepisami oraz wyposaonych w wyłczniki awaryjne i wyłcznik awaryjny centralny. W laboratorium powinny by zgromadzone i przystosowane do bada podstawowe aparaty i maszyny elektryczne: styczniki, przekaniki, bezpieczniki, transformatory jednofazowe i trójfazowe, przekładniki prdowe i napiciowe, akumulatory, silniki prdu stałego (szeregowe, bocznikowe, szeregowo - bocznikowe i obcowzbudne), silniki indukcyjne jednofazowe ze zwart faz pomocnicz i rozruchow faz dodatkow, prdnice prdu stałego oraz gotowe zestawy zawierajce inne maszyny elektryczne umoliwiajce realizacj wicze, a take powinny znajdowa si mierniki analogowe i cyfrowe, w tym miernik do pomiaru rezystancji izolacji i rezystancji uziemienia oraz oscyloskop o pamie przenoszenia 20 MHz. W laboratorium powinny by co najmniej dwa komputery typu IBM z oprogramowaniem niezbdnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów. Laboratorium napdu elektrycznego (energoelektroniczne) wyposaone w minimum 5 stanowisk pomiarowych zabezpieczonych ochron przeciwporaeniow, zgodn z obowizujcymi przepisami oraz wyposaonymi w wyłczniki awaryjne i

7 wyłcznik awaryjny centralny. W laboratorium powinny by zgromadzone i przystosowane do bada zestawione na stałe układy pomiarowe napdowe, stanowiska treningowe do badania układów energoelektronicznych, zestawy układów automatyki, stosowanych w elektroenergetyce oraz stanowisko do diagnozowania uszkodze podzespołów urzdze energoelektronicznych. W laboratorium powinny by co najmniej dwa komputery typu IBM z oprogramowaniem niezbdnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów. Zajcia praktyczne powinny by realizowane w odpowiednio przygotowanych do tego celu pomieszczeniach wyposaonych w: - stoły lusarskie dostosowane do obróbki rcznej materiałów, - narzdzia do obróbki rcznej, - oprzyrzdowanie do lutowania, - stanowiska do montau układów elektrycznych i elektronicznych, - stanowiska do montau i demontau maszyn i urzdze elektrycznych, -stanowiska do montau instalacji elektrycznej. 4. WARUNKI KADROWE Dla zapewnienia prawidłowego procesu dydaktycznego szkoła musi pozyska nastpujcych specjalistów: elektryk elektryk elektryk elektryk elektronik elektryk o specjalnoci ogólnej specjalista z zakresu maszyn elektrycznych specjalista z zakresu aparatów i instalacji elektrycznych specjalista z zakresu elektroenergetyki specjalista z zakresu energoelektroniki specjalista o dowolnej specjalnoci i praktyce eksploatacyjnej z uprawnieniami do eksploatacji urzdze do 1kV i przeszkoleniu z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy Warunkiem koniecznym jest, aby nauczyciele prowadzcy zajcia w laboratoriach posiadali odpowiednie przeszkolenie w zakresie obsługi urzdze elektrycznych do 1kV, udokumentowane zawiadczeniem wydawanym przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich, po zdaniu odpowiednich egzaminów, zgodnie z obowizujcymi przepisami w tym zakresie. 5. KSZTAŁCENIE W RÓNYCH TYPACH SZKÓŁ I FORMACH ORGANIZACYJNYCH

8 Kształcenie w zawodzie moe odbywa si w rónych typach szkół (dla młodziey i dorosłych) okrelonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego z 1993 r. Przy opracowywaniu planów i programu nauczania dla zawodu, cele i treci kształcenia pogrupowane w blokach programowych powinny znale si w programach nauczania poszczególnych przedmiotów zawodowych lub w innych formach organizacyjnych (np. modułach kształcenia). Programy nauczania przedmiotów zawodowych winny zawiera tak dobrane wykazy umiejtnoci i odpowiadajce im treci kształcenia, by pomidzy poszczególnymi przedmiotami wystpowała wzajemna korelacja; jest to szczególnie istotne w przypadku zaj teoretycznych i laboratoryjnych. Przy realizacji programu nauczania naley uwzgldnia wiadomoci i umiejtnoci opanowane w szkole bdcej podbudow programow kształcenia w zawodzie. Przy tworzeniu planów nauczania w szkołach dla dorosłych naley wicej czasu przewidzie na kształcenie praktyczne (przy odpowiednio mniejszej iloci godzin przeznaczonych na kształcenie teoretyczne). Ze wzgldu na wyeksponowanie takich umiejtnoci jak: komunikacja interpersonalna, kreatywno, mobilno, dokonywanie oceny swoich umiejtnoci, praca w grupie - konieczne jest stosowanie odpowiednio dobranych metod i technik nauczania - uczenia si ze szczególnym uwzgldnieniem metod aktywizujcych, takich jak: wszelkie metody dialogowe prowadzce do rozwizywania postawionych problemów, metoda sytuacyjna, metoda przypadków, gry dydaktyczne symulacyjne i decyzyjne oraz szczególnie przydatna w kształceniu praktycznym metoda przewodniego tekstu. Koniecznym jest wprowadzenie do praktyki szkolnej - metody projektów. 6. POWIZANIE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Z KSZTAŁCENIEM OGÓLNYM W procesie kształcenia zawodowego niezbdna jest korelacja midzy przedmiotami ogólnokształccymi i zawodowymi. Dla osignicia załoonych celów kształcenia zawodowego, ucze (słuchacz) wczeniej powinien umie: z matematyki z fizyki wykonywa działania na wielomianach, posługiwa si funkcjami trygonometrycznymi a szczególnie umie analizowa ich przebiegi, analizowa przebieg funkcji liniowej, rozwizywa równania pierwszego i drugiego stopnia, rysowa przebieg funkcji na podstawie jej zapisu arytmetycznego, na podstawie przebiegu wykresu funkcji opisywa jej właciwoci. wykonywa działania na wektorach,

9 interpretowa podstawowe prawa z zakresu elektrostatyki, prdu elektrycznego, magnetyzmu i elektromagnetyzmu, interpretowa budow materii z chemii z informatyki z przedmiotów przyrodniczych analizowa budow atomu, interpretowa reakcj utleniania i redukcji, obsługiwa komputer w podstawowym zakresie, okrela wpływ działalnoci człowieka na rodowisko naturalne, Szczególnie wane jest aby nauczyciele przedmiotów: przysposobienie obronne oraz ochrona i kształtowanie rodowiska nawizywali w realizacji treci kształcenia do specyfiki pracy technika elektryka, a przede wszystkim wpływu prdu elektrycznego na organizmy ywe, udzielania pierwszej pomocy przy poraeniach prdem elektrycznym oraz wpływu energetyki zawodowej (elektrownie i linie przesyłowe) na rodowisko naturalne człowieka. II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

10 Nazwa bloku programowego Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w % dla podbudowy programowej * szkoły podstawowej szkoły zasadniczej liceum ogólnokształccego ogólnoelektryczny 16 15 14 produkcja i eksploatacja maszyn i urzdze elektrycznych techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa Razem 50 55 50 14 10 16 80 ** 80 ** 80 ** *) podział na bloki programowe dotyczy zarówno kształcenia młodziey jak i dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej), **) 20% pozostaje do rozdysponowania przez autorów programu nauczania na dostosowanie do potrzeb lokalnego rynku pracy i specjalizacji III. PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAŁCENIA W BLOKACH PROGRAMOWYCH

11 Ogólnoelektryczny Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: scharakteryzowa podstawowe zjawiska zachodzce w polu elektrycznym, magnetycznym i elektromagnetycznym, przewidzie wpływ pola elektromagnetycznego na organizm ludzki, rozróni elementy obwodów elektrycznych i elektronicznych oraz okreli ich funkcje w obwodzie, zastosowa podstawowe prawa elektrotechniki do obliczania obwodów elektrycznych prdu stałego i przemiennego oraz układów elektronicznych, oszacowa wartoci wielkoci elektrycznych w prostych obwodach elektrycznych i układach elektronicznych, przewidzie skutki stanów nieustalonych w obwodach jak równie wpływ odkształcenia prdu lub napicia na prac urzdze elektrycznych, posłuy si przyrzdami pomiarowymi i zmierzy podstawowe wielkoci elektryczne oraz wykorzysta zalenoci midzy nimi, zastosowa odpowiednie metody pomiarowe oraz okreli dokładno pomiaru, zanalizowa działanie typowych elementów i układów elektronicznych oraz scharakteryzowa ich podstawowe parametry, wykorzysta komputer do obróbki wyników wykonanych pomiarów, korzysta z katalogów, norm, dokumentacji technicznej, stosowa zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy pomiarach elektrycznych, przewidzie zagroenia wystpujce w rodowisku pracy, odpowiednio postpowa w razie wypadku przy pracy, poaru i w innych sytuacjach zagroenia. Treci kształcenia Pole elektryczne i magnetyczne: Analiza praw, zjawisk oraz wielkoci zwizane z polem elektrycznym i magnetycznym. Obwody magnetyczne. Rozwizywanie i projektowanie obwodów magnetycznych. Obwody elektryczne prdu stałego i przemiennego: Obliczanie i badanie obwodów prdu stałego z wykorzystaniem praw elektrotechniki. Metody pomiaru wielkoci elektrycznych. Podstawowe pojcia, wielkoci, zalenoci i prawa w obwodach z prdem sinusoidalnym jednofazowym. Obliczanie i badanie prostych obwodów prdu sinusoidalnego. Zjawisko rezonansu w obwodach elektrycznych. Badanie obwodów ferrorezonansowych. Energia i moc prdu przemiennego. Metody pomiaru energii i mocy prdu elektrycznego. Sprzenie magnetyczne w obwodach. Wykorzystanie zjawiska elektromagnetyzmu.

12 Obwody elektryczne prdu przemiennego trójfazowego: Wielkoci charakterystyczne i ich zalenoci. Układy symetryczne i niesymetryczne połcze odbiorników. Pomiary mocy w układach trójfazowych. Analiza i wykorzystanie zjawisk fizycznych w układach trójfazowych. Zachowanie w sytuacjach zagroenia. Przebiegi odkształcone: Pojcia podstawowe. Przykłady powstawania wyszych harmonicznych prdu i napicia. Wpływ odkształcenia prdu lub napicia na prac odbiorników. Czwórniki i filtry: Klasyfikacja, schematy, podstawowe parametry, charakterystyki, zastosowanie. Badanie czwórników i filtrów. Stany nieustalone: Przyczyny powstawania i ich analiza. Wpływ stanów nieustalonych w obwodach na prac odbiorników. Elementy elektryczne i elektroniczne: Rezystory, potencjometry, termistory, warystory, hallotrony, kondensatory, cewki, dławiki, transformatory, kontaktrony (oznaczenia, budowa, zastosowanie). Półprzewodniki: budowa, zjawiska zachodzce w półprzewodnikach, domieszkowanie. Złcze p-n: powstawanie, właciwoci, rodzaje złcz oraz zjawiska zachodzce w złczu. Diody. Tranzystory. Elementy optoelektroniczne. Tyrystory. Przyrzdy półprzewodnikowe duej mocy: konstrukcja, parametry, charakterystyki. Badanie elementów elektrycznych i elektronicznych. Układy elektroniczne: Zasilacze. Układy prostownicze. Układy prostowników sterowanych. Tyrystorowe układy regulacji napicia. Stabilizatory. Wzmacniacze: podstawowe pojcia, parametry, charakterystyki, podział i przeznaczenie wzmacniaczy. Wzmacniacze operacyjne: parametry, zastosowanie. Komparatory. Generatory: podstawowe pojcia, parametry, podział i przeznaczenie generatorów. Układy cyfrowe: funktory logiczne bramek; analiza i synteza prostych przykładowych układów kombinacyjnych; podstawowe parametry, rodziny technologiczne, oznaczenia katalogowe układów; bramki; przerzutniki; układy funkcjonalne kombinacyjne (konwertery kodów, układy arytmetyczne, multipleksery i demultipleksery) oraz sekwencyjne (rejestry, liczniki); pamici półprzewodnikowe. Przetwarzanie A/C i C/A. Badanie układów elektronicznych analogowych i cyfrowych.

13 Produkcja i eksploatacja maszyn i urzdze elektrycznych Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: sklasyfikowa, rozpoznawa, dobiera i ocenia stan techniczny elementów składowych i podzespołów urzdze elektrycznych, sklasyfikowa urzdzenia elektryczne, energoelektroniczne oraz maszyny elektryczne - wykonywa ogldziny i przegldy, zaprojektowa proste układy urzdze elektrycznych, dobra zabezpieczenia urzdze elektrycznych, zorganizowa stanowiska pracy do montau i bada urzdze elektrycznych, wykona i uruchomi podzespoły obwodu głównego w urzdzeniu elektrycznym, zastosowa i eksploatowa układy automatyki w urzdzeniach elektrycznych, zinterpretowa i wykorzysta dane zawarte na tabliczkach znamionowych urzdze, zlokalizowa i usun zakłócenia w urzdzeniach elektrycznych, dobra filtry zabezpieczajce urzdzenia przed zakłóceniami, dobra układy do kompensacji mocy biernej, dobra warunki chłodzenia urzdze elektrycznych, dobra zasilanie do odbiorników elektrycznych, dobra urzdzenia elektryczne do rónych rodzajów maszyn roboczych, zbada układy elektryczne, zanalizowa działanie układu na podstawie uzyskanych wyników z pomiarów, zinterpretowa przebiegi czasowe napi i prdów w układach elektrycznych, zastosowa zasady prawidłowej eksploatacji urzdze energoelektronicznych, okreli zabiegi konserwacyjne warunkujce prawidłow eksploatacj urzdze elektrycznych, zlokalizowa uszkodzenia i dokonywa podstawowych napraw wystpujcych w urzdzeniach i maszynach elektrycznych. zastosowa zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy urzdzeniach elektrycznych, odczyta schematy elektryczne, posłuy si katalogami wyposaenia elektrycznego urzdze, posłuy si dokumentacj techniczn i katalogami urzdze elektrycznych, energoelektronicznych oraz maszyn elektrycznych, Treci kształcenia Przewody i kable: Budowa, oznaczenia i zastosowanie w instalacjach elektrycznych do 1 kv. Przewody specjalne. Łczenie przewodów. Obcialno przewodów. Wielkoci znamionowe (przekrój, napicie znamionowe).

14 Aparaty i urzdzenia niskiego napicia: Klasyfikacja, budowa i zastosowanie łczników rcznych i automatycznych, schematy sterowania wyłcznikami przemysłowymi. Zasady doboru i montau łczników. Łczniki bezstykowe. Urzdzenia rozruchowe i regulacyjne, Łczniki niskiego napicia w urzdzeniach dwigowych i zasilajcych trakcj elektryczn. Ogniwa i akumulatory. Instalacje elektryczne: Rodzaje instalacji wg PBUE. Układy sieciowe. Izolatory. Osprzt elektroinstalacyjny. Rodzaje i sposób montau instalacji. Warunki pracy instalacji. Zasady projektowania instalacji. Dobór przewodów. Pomiary sprawdzajce w instalacjach elektrycznych. Urzdzenia zasilajce i rozdzielcze: Rozdzielnice skrzynkowe i tablicowe. Zunifikowane urzdzenia rozdzielcze dla budownictwa ogólnego. Rezerwowe ródła zasilania. Zespoły elektrycznych linii pionowych. Przewody szynowe, magistralne, rozdzielcze i lizgowe. Owietlenie: ródła wiatła. Oprawy owietleniowe. Projektowanie owietlenia. Podstawowe wielkoci ródeł wiatła. arówki, wietlówki i lampy wyładowcze. Wymagania stawiane oprawom owietleniowym. Zasady owietlania wntrz i owietlenia zewntrznego. Owietlenie awaryjne. Zabezpieczenia instalacji elektrycznych: Zwarcia w sieciach niskiego napicia. Obliczanie wielkoci charakterystycznych. rodki ochrony przed skutkami oddziaływania cieplnego, przed prdem przeteniowym, przed skutkiem napicia i przepiciami. Inne instalacje: Instalacje sygnalizacyjne, dzwonkowe, domofonowe, instalacje alarmowe. Instalacje sterujce z zegarami programowanymi. Instalacje specjalne. Odbiorniki: Typowe urzdzenia grzejne domowe i przemysłowe. Energooszczdne urzdzenia grzejne. Urzdzenia chłodnicze. Wytwarzanie energii elektrycznej: Elektrownie cieplne. Elektrownie wodne. Niekonwencjonalne ródła energii. Stacje elektroenergetyczne: Urzdzenia stacji. Układy połcze obwodów głównych. Pomiary w stacjach. Ochrona przepiciowa stacji. Rozwizania konstrukcyjne stacji. Linie wysokiego napicia: Budowa linii. Przewody. Izolatory. Budowa linii napowietrznych. Układanie kabli elektroenergetycznych w rónych warunkach. Eksploatacja linii napowietrznych i kablowych. Lokalizacja i sposoby usuwania uszkodze w liniach kablowych i liniach napowietrznych. Bezpieczestwo i higiena pracy przy eksploatacji i montau linii kablowych i linii napowietrznych. Aparaty wysokiego napicia: Łczniki - podział, przeznaczenie, budowa, działanie. Bezpieczniki, przekładniki prdowe i napiciowe - zastosowanie.

15 Automatyka zabezpieczeniowa: Zakłócenia w systemie elektroenergetycznym. Prd zwarciowy i jego składowe. Ochrona zwarciowa. Przepicia. Odgromniki. Zabezpieczenia linii elektroenergetycznych, transformatorów i silników. Zasady doboru zabezpiecze. Gospodarka elektroenergetyczna: Jako energii elektrycznej. Obliczanie strat w sieciach rozdzielczych i przesyłowych. Metody oszczdzania energii. Poprawa współczynnika mocy. Dystrybucja energii elektrycznej. Zwarcia i przepicia: Prd zwarciowy i jego składowe. Obliczanie zwar metod PN. Ochrona zwarciowa - dławiki zwarciowe i gaszce. Przepicia. Ochronniki. Transformatory: Zasada działania. Analiza pracy transformatora. Transformatory energetyczne. Transformatory specjalne. Eksploatacja transformatorów. Najczstsze uszkodzenia wystpujce w transformatorach.. Maszyny indukcyjne: Budowa i zasada działania silnika indukcyjnego oraz zjawiska wystpujce podczas jego pracy. Wielkoci charakteryzujce prac silnika indukcyjnego. Bilans mocy i sprawno. Moment elektromagnetyczny maszyny indukcyjnej. Praca silnikowa maszyny indukcyjnej. Silniki indukcyjne o budowie specjalnej. Typowe uszkodzenia silników indukcyjnych. Maszyny synchroniczne: Budowa i zasada działania maszyn synchronicznych. Analiza pracy i właciwoci ruchowych maszyn synchronicznych. Zastosowanie maszyn synchronicznych. Praca równoległa prdnic synchronicznych. Silnik synchroniczny. Maszyny synchroniczne o wykonaniu specjalnym. Typowe uszkodzenia maszyn synchronicznych. Maszyny prdu stałego: Budowa i zasada działania maszyny prdu stałego. Podział maszyn prdu stałego i ich zastosowanie. Podstawowe układy połcze. Prdnice prdu stałego. Silniki prdu stałego. Maszyny specjalne prdu stałego. Typowe uszkodzenia maszyn prdu stałego. Zasady eksploatacji. Maszyny komutatorowe prdu przemiennego: Podział maszyn komutatorowych prdu przemiennego i ich zastosowanie. Silniki komutaturowe jednofazowe: silnik szeregowy, bocznikowy, repulsyjny. Przekształtniki i prostowniki: Prostowniki i przekształtniki niesterowane oraz sterowane fazowo. Przekształtniki i energoelektroniczne łczniki prdu przemiennego. Falowniki i przekształtniki rezonansowe. Przekształtniki i energoelektroniczne łczniki prdu stałego.

16 Konstrukcja i monta urzdze energoelektronicznych: Konstrukcja obwodów energetycznych i elektronicznych. Konstrukcja kompletnych urzdze energoelektronicznych. Zabezpieczenia urzdze energoelektronicznych: Zabezpieczenia przed przepiciami, przeteniami i zwarciami. Zastosowanie przemysłowe urzdze energoelektronicznych: Napd energoelektroniczny. Przekształtniki stosowane w urzdzeniach powszechnego uytku. Przekształtniki uywane do nagrzewania indukcyjnego i w procesach elektrochemicznych. Przekształtniki spawalnicze. Bezprzerwowe systemy zasilania. Eksploatacja urzdze energoelektronicznych. Lokalizacja i usuwanie uszkodze w urzdzeniach energoelektronicznych. Układ napdowy i jego elementy: Definicja elektrycznego układu napdowego. Podstawowe wielkoci i równania opisujce układ napdowy. Charakterystyki mechaniczne silników elektrycznych oraz napdzanych urzdze. Układ napdowy z silnikami prdu stałego. Układ napdowy z silnikami prdu przemiennego. Dobór silnika napdowego i przekształtnika. Elementy sterowania, regulacji i zabezpieczenia: Elementy sterowania i regulacji. Zabezpieczenia układów. Elementy pomiarowe wielkoci regulowanych. Ochrona przeciwporaeniowa w urzdzeniach elektrycznych. Działanie prdu na organizm ludzki. rodki ochrony podstawowej i dodatkowej. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezporednim i porednim. Wymagane czasy samoczynnego wyłczania. Połczenia wyrównawcze. Pomiary uziemienia ochronnego. Sprawdzenie skutecznoci ochrony. Pomoc poraonym prdem elektrycznym. Wymagania kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji. Dokumentacja techniczna. Ogldziny i przegldy. Praca przy urzdzeniach do 1 kv i powyej 1 kv. Dopuszczenie do pracy. Pomiary elektryczne: prdu, napicia, współczynnika mocy cosϕ, impedancji i czstotliwoci. Analiza przebiegów odkształconych. Wyznaczanie prdów w stanach dynamicznych i czasów działania maszyn i aparatów. Okrelenie stałej czasowej nagrzewania. Pomiar mocy czynnej i biernej w trójfazowej sieci. Pomiar rezystancji izolacji oraz pomiar rezystancji instalacji uziemiajcej. Wyznaczanie charakterystyki maszyny roboczej. Dobór nastaw zabezpieczenia termicznego.

17 Techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: zorganizowa stanowisko pracy, zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, przeciwpoarowymi i o ochronie rodowiska, rozróni i dobra materiały stosowane w elektrotechnice, wykona proste operacje z zakresu obróbki rcznej metali i tworzyw sztucznych, posłuy si przyrzdami pomiarowymi wielkoci mechanicznych, posłuy si nowoczesnymi elektronarzdziami, posłuy si dokumentacj techniczn, instrukcjami, schematami montaowymi i ideowymi, montowa podzespoły mechaniczne urzdze, maszyn i aparatów elektrycznych, montowa układy i obwody elektryczne na podstawie dokumentacji technicznej, dokona demontau i montau urzdze, maszyn i aparatów elektrycznych, uruchomi urzdzenia, maszyny i aparaty elektryczne, zlokalizowa i usun proste uszkodzenia, sporzdza sprawozdania i protokóły z bada i pomiarów urzdze elektrycznych, wyjani poszczególne etapy procesu produkcyjnego, scharakteryzowa współczesne normy dotyczce kontroli jakoci, skalkulowa cen wytworzonego urzdzenia, sporzdzi róne dokumenty (faktura, rachunek, weksel, czek, polecenie przelewu), zawiera rónego rodzaju umowy, skorzysta z kredytu i leasingu, wyjani podstawowe pojcia i mechanizmy gospodarki rynkowej, sporzdzi dokumenty niezbdne do podjcia działalnoci gospodarczej, sporzdzi plan przedsiwzicia gospodarczego, prowadzi podatkow ksig przychodów i rozchodów, sporzdzi deklaracje podatkowe i ubezpieczeniowe oraz rozlicza si z urzdem skarbowym, zaprezentowa swoje umiejtnoci i sporzdzi list intencyjny, skorzysta z kodeksu pracy. Treci kształcenia Materiały stosowane w elektrotechnice: Metale i stopy. Materiały przewodzce, oporowe i elektroizolacyjne. Dielektryki. Tworzywa sztuczne. Materiały magnetyczne i niemagnetyczne. Powłoki ochronne i dekoracyjne. Obróbka rczna metali i tworzyw sztucznych. Nowoczesne narzdzia i elektronarzdzia do obróbki rcznej. Pomiary wielkoci mechanicznych. Trasowanie na płaszczynie. Piłowanie metali i ich stopów oraz tworzyw sztucznych. Cicie,

18 gicie, prostowanie prtów, płaskowników, blach. Wiercenie otworów w rónych materiałach. Gwintowanie otworów i powierzchni zewntrznych. Nitowanie - rodzaje nitów, technika nitowania. Monta mechaniczny: Konstrukcje, obudowy - modularyzacja i unifikacja. Prowadnice i łoyska. Przekładnie. Pokrtła. Wyłczniki. Połczenia mechaniczne - rozłczne i nierozłczne. Monta i demonta wałków, przekładni zbatych, dwigni. Wymiana spryn, łoysk, rub. Monta mechaniczny transformatorów, wentylatorów, złcz, gniazd, wyłczników, bezpieczników, potencjometrów, styczników i przekaników. Technika wytwarzania urzdze i maszyn elektrycznych: Zasady montau urzdze i maszyn elektrycznych. Połczenia elektryczne - lutowane, zaciskane, rozłczne. Złcza - rodzaje, właciwoci i zastosowanie. Monta obwodów drukowanych. Monta instalacji elektrycznych. Wykonywanie wizek i kabli. Projektowanie prostych układów elektrycznych. Uruchamianie i regulacja układów i urzdze elektrycznych. Zasady organizacji miejsca pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii higieny i bezpieczestwa pracy. Barwy i znaki bhp; estetyka miejsca pracy. Dokumentacja techniczna urzdze: Schematy elektryczne urzdze. Rysunki maszynowe: rzuty, widoki i przekroje, wymiarowanie, uproszczenia w rysunku maszynowym. Proces produkcyjny: Analiza potrzeb. Przygotowanie produkcji. Dokumentacja konstrukcyjna i technologiczna. Przygotowanie stanowisk. Produkcja. Kontrola jakoci (normy ISO 9000). Gospodarka rynkowa: Podmiot gospodarczy. Działalno gospodarcza. Prywatyzacja. Papiery wartociowe. Organy podmiotu gospodarczego. Rynek pracy. Bezrobocie. Prezentacja swoich umiejtnoci. Obowizki i prawa pracownika. Podatek dochodowy od osób fizycznych. Podejmowanie działalnoci gospodarczej: Tworzenie planu przedsiwzicia gospodarczego. Formalnoci zwizane z podejmowaniem działalnoci gospodarczej. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze. Pozyskanie majtku trwałego i obrotowego: leasing i kredyt. Koszty działalnoci. Podatki. Formy płatnoci. Wynik finansowy. Rentowno. Prowadzenie podatkowej ksigi przychodów i rozchodów. Marketing. ZALECENIA DOTYCZCE OCENIANIA

19 Szkoła zawodowa zobowizana jest do kontroli stopnia opanowania umiejtnoci i wiadomoci, załoonych w opisie kwalifikacji absolwenta. W trakcie nauki sprawdzanie powinno obejmowa wszystkie umiejtnoci zawodowe, stanowice kwalifikacje w zawodzie. Przygotowujc si do oceniania naley zgromadzi zestaw narzdzi pomiaru dydaktycznego. Wan grup narzdzi do oceniania powinny stanowi testy zawierajce zadania wielokrotnego wyboru, krótkiej odpowiedzi, dokoczenia myli. Uwzgldniajc taksonomi celów zaleca si pewne kluczowe słowa lub zwroty przy formułowaniu zada, i tak, np: zrozumienie - opisz, porównaj, wytłumacz, przedstaw innymi słowami; zastosowanie - zastosuj, rozwi, sklasyfikuj, wybierz, spoytkuj, uyj; analiza - dlaczego?, znajd przyczyn lub uzasadnienie, dokocz rozumowanie, wycignij wnioski, wydedukuj, podaj przykłady wiadczce o, sformułuj konkluzj; synteza - rozwi problem (wicej ni jedna poprawna odpowied), sformułuj przewidywania, zaproponuj, zaplanuj, napisz, rozwi; ewaluacja - osd, oce, zdecyduj, oszacuj, wyra swoj opini. Sprawdzenie opanowania umiejtnoci praktycznych powinno w wikszoci przypadków odbywa si w sytuacji zblionej do rzeczywistych warunków pracy a wic: sprawdzenie metody pomiarowej, wykonania pomiaru, zestawienia i opracowania wyników pomiaru w laboratoriach specjalistycznych. W tym przypadku naley przygotowa zadanie typu: dobierz metod pomiarow, dobierz przyrzdy pomiarowe, wykonaj potrzebne pomiary, samodzielnie opracuj wyniki i przedstaw wraz z wnioskami. Przy kilkustopniowej skali ocen (od niedostatecznej do celujcej) naley ustali zbiory wymaga (zada) dla kadej pozytywnej oceny oddzielnie, czyli oddzielne wymagania na ocen miern (wymagania konieczne), oddzielne - na ocen dostateczn (wymagania podstawowe), oddzielne - na dobr (wymagania rozszerzone) i bardzo dobr (wymagania dopełniajce). Nie ustala si wymaga na ocen niedostateczn i celujc. Wymagania konieczne: Ucze (słuchacz) opanował wiadomoci i umiejtnoci w ograniczonym zakresie Ocena mierna jest zatem wynikiem progowym promocji w szkole i jednoczenie informuje o bardzo słabym przygotowaniu zawodowym. Ocen miern uzyskuje ucze (słuchacz), który np: zna podstawowe prawa elektrotechniki, potrafi czyta schematy podstawowych układów elektrycznych, potrafi scharakteryzowa podstawowe elementy i podzespoły układów elektrycznych i elektronicznych, potrafi opisa zasady działania urzdze elektrycznych, potrafi opisa podstawowe parametry urzdze elektrycznych, potrafi przeprowadza proste kalkulacje kosztowe, zna elementarne zagadnienia ekonomii,

20 wie co zawiera kodeks pracy. Wymagania te dotycz równie opanowania umiejtnoci: wykonywania podstawowych pomiarów i bada układów i urzdze elektrycznych na podstawie zadanej instrukcji zawierajcej: schematy układów pomiarowych, wykaz niezbdnych przyrzdów i urzdze wraz z podanym sposobem ich uycia, wykonywania prostych operacji, pod cisł kontrol nauczyciela, zwizanych z obróbk rczn metali i tworzyw sztucznych oraz z technik montau mechanicznego i elektrycznego, na podstawie zadanej dokumentacji technologicznej; nauczyciel jest zobowizany do udzielania cigłego instruktau biecego. Wymagania podstawowe: Ucze (słuchacz) opanował wiadomoci i umiejtnoci w zakresie wystarczajcym; ocen dostateczn otrzymuje wówczas, gdy potrafi wyjani: działanie podzespołów i układów elektrycznych, wpływ elementów na parametry i charakterystyki układów elektrycznych, działanie podzespołów lub bloków funkcjonalnych urzdze elektrycznych, oraz opanował umiejtnoci: wykorzystania wzorów stosowanych w elektrotechnice do obliczania wartoci wielkoci elektrycznych, doboru przyrzdów pomiarowych i wykonania podstawowych pomiarów i bada układów i urzdze elektrycznych na podstawie zadanej instrukcji zawierajcej schematy układów pomiarowych, wykonywania prostych operacji, zwizanych z obróbk rczn metali i tworzyw sztucznych oraz z technik montau mechanicznego i elektrycznego, na podstawie zadanej dokumentacji technologicznej ; rola nauczyciela ogranicza si do omówienia procesu technologicznego w ramach instruktau wstpnego sprawdzenia rezultatów wykonanych czynnoci oraz udzielenia uczniowi uwag podczas instruktau kocowego. Ponadto potrafi: -opisa podstawowe prawa ekonomii, -stworzy prosty plan przedsiwzicia gospodarczego, -aktywnie zadba o swój dalszy rozwój zawodowy, -aktywnie szuka pracy, Wymagania rozszerzone dotycz stosowania wiadomoci i umiejtnoci w sytuacjach typowych; co oznacza opanowanie przez ucznia (słuchacza) umiejtnoci praktycznego posługiwania si wiadomociami według podanych mu uprzednio wzorców. Stopie dobry otrzymuje ucze (słuchacz), który spełnia wymagania wymienione na ocen dostateczn, a ponadto cechuje go wiksza samodzielno w wykonawstwie typowych zada zawodowych. Potrafi korzysta zarówno z dokumentacji technicznej jak równie z innych ródeł informacji technicznej i ekonomicznej. Dla przykładu, potrafi: zastosowa prawa elektrotechniki do obliczania obwodów elektrycznych, obliczy wartoci i wykreli przebiegi czasowe napi i prdów,

Wymagania te dotycz równie opanowania umiejtnoci: doboru odpowiedniej metody pomiarowej, wykonania pomiarów i samodzielnego przygotowania sprawozdania, samodzielnego wykonywania operacji, zwizanych z obróbk rczn metali i tworzyw sztucznych oraz z technik montau mechanicznego i elektrycznego, na podstawie zadanej dokumentacji technologicznej ; rola nauczyciela ogranicza si do omówienia procesu technologicznego w ramach instruktau wstpnego i sprawdzenia rezultatów wykonanych czynnoci oraz udzielenia uczniowi uwag w ramach instruktau kocowego. Wymagania dopełniajce dotycz stosowania wiadomoci i umiejtnoci w sytuacjach problemowych,, np.: analizowania pracy układów i urzdze elektrycznych, na podstawie uzyskanych wyników pomiarów oraz lokalizacji uszkodze, dokonywania kontroli jakociowej elementów i układów, analizowania wpływu napi zasilajcych na prac układu, analizowania wpływu elementów regulacyjnych na prac poszczególnych podzespołów urzdzenia jak równie samego urzdzenia. zaplanowania i samodzielnego wykonania wszystkich operacji, zwizanych z projektowaniem, montaem i uruchomieniem prostych urzdze elektrycznych, napraw urzdze i maszyn elektrycznych w podstawowym zakresie. 21