Warszawa, 17 października 2011 roku Badania nad Przedsiębiorstwem - wspólny projekt BCC i Instytutu GfK przeprowadzony w ramach Monitora Firm GfK Polonia Ranking największych barier w działalności firm Jakie najbardziej uciążliwe bariery w działalności swoich firm dostrzegają polscy przedsiębiorcy? W jaki sposób wielkość, zasięg, czy branża przedsiębiorstwa warunkuje postrzeganie największych przeszkód w prowadzeniu biznesu? I w końcu, jak przedsiębiorcy ocenią dotychczasową aktywność rządu w likwidacji barier i pomocy przedsiębiorcom w prowadzeniu ich działalności? Prezentujemy drugą część badania przeprowadzonego w I połowie 2011 roku wśród polskich firm w ramach wspólnego projektu BCC i Instytutu GfK Polonia pn. Badania nad Przedsiębiorstwem. Ranking największych barier w działalności firm I. ZBYT WYSOKIE KOSZTY PRACY (57%) II. NIEPRECYZYJNE PRZEPISY (53%) III. NIESTABILNE PRAWO (41%) IV. SKOMPLIKOWANY SYSTEM PODATKOWY (38%) V. NIEDOSTOSOWANIE PRZEPISÓW PRAWA PRACY DO REALIÓW FUNKCJONOWANIA (32%) VI. ZBYT DŁUGO TRWAJĄCE PROCEDURY ADMINISTRACYJNE (28%) VII. SZARA STREFA I NIEUCZCIWA KONKURENCJA (24%) ORAZ ZATORY PŁATNICZE, CZYLI OPÓŹNIENIA W REGULOWANIU NALEŻNOŚCI PRZEZ KONTRAHENTÓW (RÓWNIEŻ 24%) VIII. UTRUDNIONY DOSTĘP DO ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA (15%) IX. WAHANIA KURSU ZŁOTEGO (13%) X. NADMIERNE KONTROLE (12%) ORAZ ZBYT DŁUGIE POSTĘPOWANIA SĄDOWE (TAKŻE 12%)
Bariery z uwagi na wielkość firmy Dla tzw. mikrofirm najpoważniejszymi barierami są w pierwszej kolejności zbyt wysokie koszty pracy (53%), a dopiero potem nieprecyzyjne przepisy (45%). Najmniejsze przedsiębiorstwa muszą liczyć każdy grosz, więc decyzja o zatrudnieniu kolejnego pracownika może przesądzić o ich być albo nie być. Nie mają one również wystarczającego zaplecza ludzi i środków do walki z nadmierną biurokracją i na analizę bardzo skomplikowanych w Polsce przepisów. To, co najmniejsi przedsiębiorcy wymieniają na drugim miejscu, czyli nieprecyzyjne przepisy, jest natomiast największą bolączką korporacji (zatrudniających powyżej 250 pracowników) - aż 63 % dużych firm najczęściej wskazuje na tę barierę. Na drugiej pozycji wg korporacji plasuje się niestabilne prawo (52%), a zaraz za nim zbyt wysokie koszty pracy, które wskazała połowa przedstawicieli dużych firm. Wysokie koszty pracy są również największą przeszkodą dla sektora MŚP, czyli małych i średnich przedsiębiorstw (62%) podobnie widziały to wspomniane mikrofirmy. Mikro i MŚP łączy jeszcze jedna bariera nieprecyzyjne przepisy które i jedna i druga grupa wskazała na drugim miejscu wśród największych barier w prowadzeniu działalności gospodarczej. Skomplikowany system podatkowy, wymieniany na czwartej pozycji w ogólnym rankingu, jest najbardziej uciążliwy dla największych (47%), potem kolejno dla MŚP (42%) i mikrofirm (33%). Podobne tendencje widać także w postrzeganiu uciążliwości nadmiernych kontroli dla mikrofirm nie wydają się one tak dużym problemem (zaledwie 5% wskazań), jak dla sektora MŚP (18%) czy korporacji (17%). Im większa firma, tym boleśniej odczuwa zatory płatnicze, czyli opóźnienia w regulowaniu należności przez kontrahentów. Na tę barierę wskazało 36% korporacji, 30% MŚP i tylko 16% mikroprzedsiębiorców. Także zbyt długie postępowania sądowe najbardziej bolesne są dla korporacji (22%) i MŚP (15%), a znacznie mniej dla mikrofirm. Zależność między wielkością firmy, a definiowanymi przez nie przeszkodami widać także w barierze, jaką jest wahanie kursu złotego, najbardziej odczuwane prze duże przedsiębiorstwa (25%), MŚP (15%), a najmniej przez mikrofirmy (9%). Odwrotna zależność, choć już bez tak wyraźnych różnic, widoczna jest w postrzeganiu szarej strefy i nieuczciwej konkurencji. Ta bariera najbardziej szkodliwa jest dla mikrofirm wskazała na nią aż jedna czwarta przedstawicieli tej grupy, potem dla MŚP (23%), a najmniej dla korporacji, choć nadal wskaźnik ten wymieniany jest przez ponad jedną piątą tych firm. Na niedostosowanie przepisów prawa pracy do realiów funkcjonowania firm najbardziej skarżą się małe i średnie firmy (38%) i korporacje (37%), a nieco mniej mikroprzedsiębiorcy (26%). Trudny dostęp do źródeł finansowania najbardziej odczuwają małe i średnie przedsiębiorstwa (17%), następnie mikrofirmy (14%) i korporacje (13%). Bariery z uwagi na branżę Zbyt wysokie koszty pracy najbardziej bolą firmy z branży budowlanej wskazało tak aż 66% ale także z sektorów: handlowego (57%), usługowego i przemysłowego (po 55%).
Nie ma zbyt widocznych różnic w postrzeganiu drugiej w ogólnym rankingu bariery jaką są nieprecyzyjne przepisy, które najbardziej przeszkadzają firmom z branży przemysłowej (55%), a nieco mniej choć i tak blisko połowie firm usługowych (49%). Podobna tendencja utrzymuje się w ocenie niestabilnego prawa, które najbardziej dokuczliwe jest dla przemysłu (45%), a najmniej dla usług (39%). Skomplikowany system podatkowy oceniany jest jako podobnie uciążliwy dla wszystkich branż (36-39% odpowiedzi), a na niedostosowanie przepisów do prawa pracy do realiów najbardziej narzeka branża budowlana (39%), a najmniej usługowa (29%). Także zbyt długo trwające procedury administracyjne najbardziej przeszkadzają w budownictwie (32%), zaś najmniej, pośród wszystkich branż, usługom (26%). Także szara strefa i nieuczciwa konkurencja stanowi największy problem dla firm z branży budowlanej (34%) i handlowej (25%). Dla 30% przedstawicieli branży budowlanej, jak również firm z sektora przemysłowego, poważną barierą są opóźnienia w regulowaniu należności przez kontrahentów, znacznie mniej dokuczliwą dla usług (18%). Utrudniony dostęp do źródeł finansowania postrzegany jest przez wszystkie branże podobnie od 14 do 16% wskazań. Natomiast duże różnice widoczne są w odczuwaniu przez firmy wahań kursu złotego jest to największy problem dla przemysłu (18%), a najmniejszy dla usług (9%). Podobnie postrzegane są nadmierne kontrole dotyczą one przede wszystkim przemysłu (16%) i budownictwa (15%), a już nieco mniej handlu (11%) i usług (9%). Na zbyt długie postępowania sądowe najbardziej narzeka budownictwo (16%), mniej sektory handlowy i usługowy (10%). Bariery z uwagi na region Dla przedsiębiorstw z północy kraju podstawową barierę w działalności stanowią zbyt wysokie koszty pracy (50%) mimo, że przedstawiciele tamtejszych firm wymieniali je na pierwszym miejscu, to jednak ten odsetek i tak jest mniejszy niż w przypadku przedsiębiorstw z pozostałych regionów, gdzie sięga blisko 60 proc. Nieprecyzyjne przepisy najbardziej utrudniają działalność firmom z regionu śląskiego (aż 65%) i południowego (61%), a w mniejszym stopniu przedsiębiorstwom funkcjonującym w centralnej części Polski (42%) i regionie północnym (46%). Istnieją spore rozbieżności w postrzeganiu trzeciej, z ogólnego rankingu, bariery w działalności firm, jaką jest niestabilne prawo. Jest to istotny problem dla ponad połowy firm ze Śląska, a już nieco mniejszy (na poziomie 35%) dla firm z północnej i centralnej Polski. Wśród firm ze Śląska wystąpił także największy odsetek odpowiedzi wskazujących na zbyt skomplikowany system podatkowy 45%, najmniejszy wśród firm z Północy (32%).
Także na Północy kraju odnotowujemy najmniej wskazań (24%) na niedostosowanie przepisów prawa pracy do realiów funkcjonowania niż w pozostałych regionach. Najwięcej firm, które zwróciły uwagę na tę barierę jest na Śląsku (37%) oraz Południu Polski (38%). Zbyt długo trwające procedury administracyjne są problemem dla zbliżonego odsetka polskich firm (od 26 do 29%). Szara strefa i nieuczciwa konkurencja stanowią największy problem dla przedsiębiorstw na Śląsku (32%), a już zdecydowanie mniejszy dla firm z Zachodu kraju (16%) Na zatory płatnicze najczęściej narzekają firmy z Południa (30%), a najmniej z regionu zachodniego (17%). Warto zauważyć, że na utrudniony dostęp do źródeł finansowania, jako na barierę, wskazało najmniej firm z centralnej Polski (9%), zaś najwięcej przedsiębiorstw ze Śląska (26%). Z pewnością jest to efekt zarówno większej ilości kapitału jak również świadomości nt. możliwości jego pozyskania w otoczeniu stolicy (giełda, fundusze kapitałowe, dostępność wielu platform obrotu). Także na Śląsku najbardziej negatywnie odczuwane są wahania kursu złotego (17%), a najmniej uskarżają się na tę barierę firmy z Północy (8%). Dziesiątą pozycję w ogólnym rankingu barier, czyli nadmierne kontrole i zbyt długie postępowania sądowe, to przeszkody oceniane na podobnym poziomie przez wszystkie firmy w kraju (10-14%). Bariery z uwagi na zasięg działania Jeżeli wziąć pod uwagę skalę prowadzonej działalności, to dla firm o zasięgu ogólnopolskim największym problemem są zbyt wysokie koszty pracy (67%), a dla firm międzynarodowych nieprecyzyjne przepisy (65%). Tę barierę wskazało znacznie mniej firm o zasięgu lokalnym (47%), choć po zbyt wysokich kosztach pracy ocenianych przez te firmy na poziomie 52% zajmuje drugie miejsce w ich rankingu barier. Firmom działającym ponadregionalnie i międzynarodowo przeszkadzają w podobnym stopniu niestabilne prawo i skomplikowany system podatkowy (45-49% odpowiedzi), w mniejszym stopniu problemy te dotyczą firm regionalnych (37 i 32%). Wyraźnie widać, że zazwyczaj firmy lokalne, w porównaniu z działającymi na ternie całego kraju i w skali międzynarodowej, nie odczuwają aż tak mocno uciążliwości związanych z różnymi barierami. Wyraźnie te rozbieżności są widoczne co zrozumiałe np. w kwestii niestabilności waluty. Aż 36% firm o zasięgu międzynarodowym i 16% o zasięgu ogólnokrajowym wskazuje na tę barierę, a wśród przedsiębiorstw lokalnych zaledwie 7%. Rząd a likwidacja barier Na pytanie o podejście administracji rządowej do likwidacji barier w działalności gospodarczej przedsiębiorcy odpowiedzieli, że rząd: nie podejmuje stosownych działań (47%) lub podejmuje
ograniczone działania (39%). Tylko 3 proc. przedsiębiorców uznało, że administracja rządowa jest aktywna w usuwaniu barier, a 12 proc. że nie jest w stanie tego ocenić. Komentarz do badań: Witold Michałek, ekspert BCC ds. gospodarki: Zdecydowana większość przedsiębiorców, niezależnie od ich wielkości, branży czy regionu kraju jako główną barierę postrzega zbyt wysokie koszty pracy. Oznacza to, że na skutek obciążeń związanych przede wszystkim z ponoszonymi przez firmy obowiązkowymi, pozapłacowymi kosztami pracy tzn. kosztami wszelkiego rodzaju ubezpieczeń emerytalnych, zdrowotnych, macierzyńskich, rodzinnych, świątecznych, urlopowych, subsydiów socjalnych itd., nie są one skłonne inwestować w sektory pracochłonne ani zatrudniać pełnoetatowych pracowników. Gdyby nie zbyt wysokie koszty pracy, silnie obniżające krajową i międzynarodową konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, nie byłoby w naszym kraju tak silnego problemu bezrobocia, szczególnie wśród młodych ludzi oraz w regionach słabiej rozwiniętych gospodarczo. Zmniejszyłaby się także szara sfera zatrudnienia i produkcji, bardzo szkodząca konkurencyjności legalnych firm. Jednocześnie tak pożyteczne formy zatrudnienia jak umowa o dzieło czy umowa-zlecenie nie byłyby stosowane na tak szeroką skalę, przez co stały się ostatnio obiektem dość prymitywnej, ideologicznej krytyki. Nieprecyzyjność przepisów oraz niestabilność prawa to następne najczęściej wymieniane bariery. Wiąże się to przede wszystkim z nazbyt upolitycznionym oraz autokratycznym podejściem decydentów do procesu stanowienia prawa, gdzie konsultacje społeczne mają najczęściej jedynie fasadowy charakter, przez co projekty nowych przepisów podyktowane są albo bieżącymi potrzebami politycznymi albo przygotowywane są pośpiesznie, z wielką liczbą błędów, co z kolei powoduje ich niejednoznaczność a w konsekwencji konieczność wielokrotnej ich nowelizacji. Z drugiej strony kontrole w firmach, wcześniej obiekt ciągłej krytyki ze strony przedsiębiorców, w wynikach badać nie stanowi poważniejszej bariery w ich bieżącej działalności, ponieważ zaledwie 12% badanych uznało je za istotny problem. Wydaje się zatem, że nastąpiła w ostatnich latach duża poprawa w tej dziedzinie dzięki zmianom przepisów wypracowanym we współpracy ze środowiskami gospodarczymi. Powyższe wyniki badań wskazują na silną potrzebę porządkowania i upraszczania przepisów odnoszących się do funkcjonowania przedsiębiorstw. Potwierdzają to odpowiedzi na inne pytanie dotyczące oceny aktywności administracji przy znoszeniu barier. Tutaj oceny były jeszcze bardziej jednoznaczne. Zaledwie 3% przedsiębiorców uznało, że administracja jest wystarczająco aktywna przy usuwaniu barier. Przytłaczająca większość (86%) stwierdza, że administracja rządowa i samorządowa albo w ogóle nie podejmuje takich działań albo są one bardzo ograniczone. Konkluzja jest jednoznaczna. Polska gospodarka aby utrzymać międzynarodową konkurencyjność musi pozbyć się krępujących jej rozwój barier, w szczególności tych, jakie już nie występują w innych rozwiniętych krajach. Aby to osiągnąć, niezbędna jest o wiele ściślejsza niż ma to miejsce obecnie współpraca pomiędzy rządem, władzami samorządowymi a środowiskiem przedsiębiorców w procesie przeglądu istniejących i tworzenia nowych regulacji i polityk gospodarczych.
Informacja o badaniu: Badania nad Przedsiębiorstwem, to wspólny projekt BCC i Instytutu GfK przeprowadzony w I połowie 2011 roku w ramach Monitora Firm GfK Polonia - cyklicznego projektu badawczego realizowanym przez GfK Polonia, którego głównym celem jest obserwacja stanu obecnego i zmian w relacjach pomiędzy firmami. Badanie realizowane jest raz w roku na kwotowej próbie przedsiębiorstw z uwzględnieniem klasy wielkości zatrudnienia, sektora własności, regionu oraz branży. Próba badawcza liczy 2000 przedsiębiorstw (1757 firm) i administracji, w tym około 1000 małych firm o rocznych obrotach do 10 mln PLN i około 1000 dużych przedsiębiorstw o obrotach powyżej 10 mln PLN. Metoda badawcza: wywiad bezpośredni (face-to-face). Komentarz do badania opinii: Witold Michałek ekspert BCC ds. gospodarki tel. 605 426 959 e-mail: witold.michalek@bcc.org.pl Artur Noga-Bogomilski Dyrektor działu Custom Research Services tel. 224341501 e-mail: artur.noga-bogomilski@gfk.com Kontakt: Instytut Interwencji Gospodarczych BCC Emil Muciński rzecznik Tel. 602 571 395, 22 58 26 113 e-mail: emil.mucinski@bcc.org.pl; instytut@bcc.org.pl Business Centre Club istnieje od 1991 roku. Jest największą w kraju organizacją indywidualnych pracodawców. Zrzesza 2500 członków (osób i firm). Wśród członków BCC znajdują się największe międzynarodowe korporacje, instytucje finansowe, ubezpieczeniowe, firmy telekomunikacyjne, najwięksi polscy producenci, uczelnie wyższe, koncerny wydawnicze itd. Członkami Klubu są także prawnicy, dziennikarze, naukowcy, wydawcy, lekarze, wojskowi i studenci. BCC koncentruje się na działaniach lobbingowych, których celem jest rozwój polskiej gospodarki, zwiększenie liczby miejsc pracy i pomoc przedsiębiorcom. Związek Pracodawców BCC jest członkiem Komisji Trójstronnej. Członkowie Klubu, reprezentujący blisko 250 miast, skupiają się w 24 lożach regionalnych na terenie całej Polski. Koordynatorem wszystkich działań BCC jest prezes Marek Goliszewski. Więcej: http://www.bcc.org.pl Kontakty prasowe: http://www.bcc.org.pl/eksperci.244.0.html