OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI PASIECZNEJ W LATACH

PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XXIV GRUDZIEŃ 198() OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI PASIECZNEJ W LATACH 1977-1978 Andrzej Pidek Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa WPROWADZENIE Czynnikiem stymulującym rozwój każdej produkcji jest jej opłacalność. Korzystne ceny doprowadziły do pomyślnego rozwoju wielu gałęzi rolnictwa. Takim przykładem może być sadownictwo. Stan liczbowy pszczelarstwa w okresie powojennym utrzymuje się w zasadzie na stałym poziomie, pomimo rosnącego zapotrzebowania na usługi zapylania. Zapotrzebowanie to wiąże się ze zmniejszeniem liczby owadów zapylających przypadających na jednostkę powierzchni kultur entomofilnych. W ostatnim okresie dane statystyczne podają (Dane Min. Rolnictwa 1978), że liczba rodzin pszczelich wynosi 2.122 tysięcy co sugerowałoby, że nastąpił znaczny rozwój ilościowy rodzin pszczelich. Mimo wszystko nie należałoby zaprzestać starań w celu zapewnienia sprzyjających warunków dalszemu rozwojowi pszczelarstwa. Koordynowanie poczynań w tym zakresie ułatwiają badania ekonomiczne. Prowadzenie badań z zakresu pszczelnictwa umożliwia wieloletnia współpraca pomiędzy Oddziałem Pszczelnictwa a pszczelarzami na terenie całej Polski. LITERATURA Ekonomiczne aspekty produkcji pasiecznej są w literaturze fachowej traktowane marginesowo. Wynika to być może z faktu, że w Polsce przeważają pasieki małe, o których prowadzeniu najczęściej nie decyduje ich opłacalność (Pidek 1976). W literaturze polskiej po 1976 roku ukazał się w zasadzie tylko jeden artykuł dotyczący opłacalności (Bis K., Gręda H. 1976). Wynika z niego, że czas obsługi l rodziny pszczelej wynosi w zależności od pasieki od 6 godzin 55 minut do 11 godzin 32 minut. W opracowaniach z zakresu ekonomiki pszczelnictwa znaczną trudność stanowi stworzenie właściwych kryteriów, które charakteryzowałyby określone grupy pasieki jak i kryteriów, które pozwoliłyby ocenić efektywność gospodarowania w tych pasiekach. Podstawowe kryteria, służące do scharakteryzowania pasiek dla tego typu oprag

-eowań, zostały dobrane wcześniej przez Gromisza (1969). Wynika z nich, że efektów uzyskanych przez pasieki nie można analizować w oderwaniu od wykształcenia właścicieli pasiek, systemu uli czy też intensywności gospodarki pasiecznej. METODYKA Opracowanie bazuje na danych z lat 1977-78 ze 138 różnej wielkości pasiek z całej Polski, z których zebrano dane na specjalnie opracowanych formularzach. Formularze te otrzymali respondenci na początku roku a przesyłali do Instytutu pod koniec roku. W badaniach przeanalizowano wykształcenie osób prowadzących pasieki, zasoby pożytkowe pasiek, a także systemy uli występujące w pasiekach różnej wielkości. Number Liczba badanych pasiek of investegated apiaries Tabela Wielkość pasieki Size of apiary (bee colonies) Liczba pasiek Number of apiaries 1-10 11-20 21-30 31-40 240 24 26 27 29 32 Razem 138 Intensywność produkcji mierzono procentem wymienionych matek w rodzinach liczbą rodzin pszczelich z których wirowano miód, rodzin w których zastosowano nadstawki, oraz liczbą rodzin które spadły zimą i tych które w sezonie roiły się. Wszystkie mierniki i wskaźniki ekonomiczne liczono dla grup pasiek o określonej wielkości. Koszt produkcji w pasiekach różnej wielkości podano w przeliczeniu na l. rodzinę pszczelą, wyodrębniając koszty cukru, węzy, transportu, amortyzacji, pracy i inne. Uwzględniając zwiększające się ceny sprzętu, przyjęto 10 procentową stopę amortyzacji.od całkowitej wartości sprzętu a więc wyższej od wcześniej ustalonej dla stałych cen i reprodukcji prostej (pidek 1977). Obliczając koszt pracy, przyjęto stawkę godzinową 30 zł. W zasadzie stawka godzinowa powinna być równoważna do wielkości tak zwanego funduszu spożycia, która wynosiła w 1977 r. 23 zł (Grochowski, Bachańska 1976). Przyjmując wyższą stawkę, uwzględniono duży udział prac ciężkich w prowadzeniu pasieki i obowiązującą wyższą stawkę godzinową przy korzystaniu z pracowników najemnych. Za podstawę do wyceny wartości produkcji pasiecznej przyjęto ceny zbytu. Część miodu była sprzedawana do punktu skupu a część po cenach wolnorynkowych. Zestawiając koszt produkcji i jej wartość, uzyskano niektóre mierniki i wskaźniki ekonomiczne: koszt jednostkowy produkcji miodu, średnią ważoną cenę zbytu, towarowość produkcji, wskaźnik opłacalności faktycznej i teoretycznej a także produktyw- 10

ność pracy. Pojęcie "wskaźniki" i "mierniki" wyodrębnia między innymi K r u s z e (1976). Za wskaźniki uwaźa się wartości wyrażone w procentach, a za mierniki wartości wyrażone wartością pieniężną lub naturalną. Koszt jednostkowy obliczono, traktując miód i wosk jako produkcję sprzężoną zgodnie z wcześniej przyjętą metodyką (pidek 1977). Średnia zbytu jest średnią ważoną z cen skupu w placówkach państwowych i cen wolnorynkowych. Wskaźniki towarowości produkcji w tej pracy uwzględniają produkcję sprzedaną w punktach skupu. Wskaźnik rentowności faktycznej wyraża taką opłacalność, jaką uzyskiwali faktycznie pszczelarze, sprzedając miód częściowo po cenach skupu, a częściowo po cenach wolnorynkowych. Jeżeli miód sprzedawany był po cenach skupu, opłacalność produkcji byłaby niższa od tych, które obrazują wskaźniki opłacalności faktycznej, uwzględniające sprzedaż miodu częściowo w skupie, a częściowo na wolnym rynku. Produktywność pracy uzyskano, zestawiając wartość produkcji przypadającą na l robotnikogodzinę i 1000 zł wartości wyposażenia. Po przeanalizowaniu występujących zależności obliczono współczynniki korelacji zgodnie z obowiązującą w tym zakresie metodyką. Współpraca Instytutu z producentami ma już wieloletnie tradycje. Poziom gospodarki pasiecznej w pasiekach pszczelarzy współpracujących jest przypuszczalnie nieco wyższy, aniżeli w innych pasiekach. Stąd też należy uważać, że wartości tu przedstawione są reprezentatywne dla pasiek postępowych w Polsce. WYNIKI Wykształcenie pszczelarzy. Pszczelarstwem zajmują się osoby posiadające różne zawody i różne wykształcenie. Właściciele badanych pasiek w większości (5 I,1%) posiadają wykształcenie średnie i wyższe, a tylko 9,4% posiada wykształcenie podstawowe. Prawie 40% to emeryci i renciści. Panuje opinia, że struktura zawodowa osób zajmujących się pszczelarstwem zmienia się. Coraz częściej pszczelarstwem zajmują się osoby zamieszkujące w miastach lub inteligencja wiejska. Pszczelarze legitymują się wyższym wykształceniem niż rolnicy, jako że 45% rolników pozostających obecnie na wsi nie legitymuje się nawet wykształceniem podstawowym (Manteuffel 1979). Pożytki. W analizowanych pasiekach pszczoły korzystały z następujących pożytków: rzepak ozimy lipa akacja sady wierzba maliny mniszek łąki spadź inne 21,3% 17,3% 12,3% 7,4% 5,7% 5,3% 5,3% 5,3% 4,5% 15,6% Razem 100,0% 11

Wśród pożytków wykorzystywanych przez pszczoły dominują więc pożytki wczesne z wierzb, sadów, rzepaków ozimych, malin, mniszka. Mało jest natomiast pożytków późniejszych takich, jak koniczyny, gryki i wrzosy. Mało wykorzystane bywają pożytki Z entomofilnych roślin uprawnych takich jak koniczyna, lucerna, gryka. Dochody z tego byłyby chyba dwustronne. Z jednej strony produkcja miodu, a z drugiej zwiększenie plonów nasion, wynikających z lepszego zapylenia. Należałoby więc stworzyć zachęcające dla pszczelarzy warunki do wywożenia rodzin pszczelich na uprawy kultur entomofilnych. Możliwe byłoby to poprzez zapewnienie wyższego niż dotychczas wynagrodzenia za ustawianie pasiek obok tych upraw, a także zapewnienie środków transportu do przewożenia pasieki. Struktura systemów uli. Na efekty gospodarki pasiecznej wpływa system ula stosowany w pasiekach. (tab. 2). W 89% pszczelarze w pasiekach posiadali jeden system ula. Tylko 11% pszczelarzy posiadało dwa i więcej systemów. W analizowanych pasiekach przeważał ul systemu wielkopolskiego. Wielkość ramki stosowana w tym ulu z małymi odchyleniami znajduje zastosowanie w wielu krajach europejskich (Austria, NRD, RFN, Norwegia). W Polsce ul ten preferowany jest szczególnie w pasiekach towarowych. Ponad 73% pasiek większych, o ponad 40 rodzin pszczelich, posiada właśnie ten system ula. W pasiekach tych najmniej też jest innych systemów uli. Nie stwierdzono też uli wielokorpusow ych, chociaż są one lansowane jako najbardziej nowoczesne. Mniej popularnym od wielkopolskiego jest ul dadanowski. Należy przypuszczać, że przy kolejnych nowelizacjach normy i w miarę rozpowszechniania ula wielokorpusowego będzie on stopniowo wypierany z pasiek. Struktura systemów uli w pasiekach (%) Structure of hives type in the apiaries (%) Tabela 2 Wielkość pasieki (pni) Size of apiary (bee colonies) Warszawski System ula Type of hive Dadant Wielkopolski Inne other 1-10 11-20 21-30 31-40 >40 13,3 31,4 2,2 33,9 32,8 33,3 21,1 44,3 34,6 20,3 66,4 25,0 30,1 13,5 13,4 73,9 10,5 x 9,4 22,7 49,5 18,4 Ule warszawskie zgodnie z wprowadzoną obecnie normą nie powinny być dopuszczane do powszechnego obrotu. Nie mniej jednak w pewnych kręgach pszczelarzy są one dość popularne. Ponad 30% pasiek, o wielkości od 31 do 40 pni, posiada ten system ula. Zastanawiające, że brak ich w pasiekach o wielkości od 1 do 20 pni. Wpływ na strukturę uli a także efekty ekonomiczne w pasiece może mieć poziom wykształcenia pszczelarzy. Pszczelarze posiadający mniejsze pasieki mają wykształcenie i przygotowanie fachowe podobne, jak pszczelarze pozostałych grup. Intensywność gospodarki pasiecznej. Z punktu widzenia ekonomicznego jednym 12

z mierników intensywności gospodarki jest inwestowanie w pasiekę. Nie dopracowano się natomiast dobrych wskaźników w odniesieniu do pasiek w sferze technologicznej. Bazując na wskaźnikach przyjętych w niniejszej pracy, należy stwierdzić, że gospodarka prowadzona była zgodnie z nowoczesnymi wymogami. (tab, 3). Corocznie wymieniano 43,8% matek pszczelich. Średnio w zimie spadło 3,6% rodzin. Na poziomie średnim należy ocenić procent rodzin z których wirowano miód. Niepokojące jest natomiast częste rojenie się pszczół (15,5%) i niewielki procent rodzin w których stosowano nadstawki. Intensywność gospodarki pasiecznej (w % w stosunku do ogółu) Intensivity of method of management (percentage relation to au) Wielkość Wymiana Wirowanie Stosowanie Spadło pasieki (pni) matek miodu nadstawek w zimie Size of apiary Changing of Extracting of Using of FaU down (bee colonies) queen honey super in winter Tabela 3 Roiło się Swarming 1-10 37,8 65,2 54,4 3,8 19,3 11-20 44,4 82,5 65,8 5,3 19,3 21-30 49,1 76,3 54,7 6,2 15,2 31-40 40,8 89,2 67,2 1,7 14,2 >40 46,6 76,9 64,9 1,2 9,6 x 43,8 78,0 61,4 3,6 15,5 Produkcja miodu i wosku. Produkcja ta w analizowanych pasiekach kształtowała się na średnim poziomie (tab. 4). Nie stwierdzono w niej różnic co do wielkości pasieki. Zarówno w pasiekach małych jak i w pasiekach większych produkcja ta była zbliżona do średniej krajowej. Podobnie ma się sprawa z woskiem. Zauważa się jednak, że pasieki posiadające więcej niż 40 rodzin pszczelich produkowały trochę więcej miodu i dały w sumie większą produkcję w przeliczeniu na jednostki miodowe niż pasieki pozostałe. Brak większego zróżnicowania w produkcji pasiecznej wiąże się przypuszczalnie z brakiem zróżnicowania wiedzy fachowej pszczelarzy. Produkcja miodu i wosku Production of honey and wax Tabela 4 Wielkość pasieki (pni) Produkcja miodu (kg) Size of apiary (bee colonies) Production of honey (kg) I Produkcia wosku (kg) Production of wax (kg) Produkcja w jednostkach miodowych kg Producnon in honey units l-1o 8,53 0,48 9,67 ll-20 5,62 0.48 6,93 21-30 8,55 0,2R 9,36 31-40 8,42 0,40 9,64 >40 9,46 0,44 10,94 x 8,12 0,42 9,31 13

Koszt produkcji zł/rodzin~ pszczelą Cost of production zl/bee colony Tabela 5 W~za Cukier Trans- Praca Amorty- Inne Razem Wielkość pasieki port zacja Size of apiary Founda- Sugar Trans- Work Depre- Other Together tion port tiation l-1o 86,10 166,57 17,08 378,90 139,19 95,62 883,46 11-20 69,65 163,33 354,30 156,51 86,80 830,59 21-30 77,23 163,82 18,68 t02,90 127,06 57,52 847,21 31-40 83,34 138,13 17,50 94,60 148,76 78,38 760,71 >40 83,82 124,07 40,56 282,30 143,31 74,25 748,31 x 80,03 151,18 18,76 342,60 142,97 78,51 814,06 Koszt produkcji. Największy koszt prowadzenia pasieki w odniesieniu do rodziny pszczelej zauważa się w pasiekach najmniej szych, a najmniejszy w pasiekach największych, chociaż nie stwierdzono istotnego współczynnika korelacji (tab. 5). We wszystkich grupach pasiek najwięcej kosztuje praca, około 40% kosztu produkcji. Co prawda przyjęto godzinową stawkę wynagrodzenia w wysokości 30 zł, nie jest to jednak stawka zawyżona. Właściciel pasieki, pracując gdzie indziej przy podobnym stopniu trudności pracy, mógłby uzyskać takie lub nawet wyższe wynagrodzenie. Na drugim miejscu w strukturze kosztów jest, na tym samym mniej więcej poziomie (18,6% i 17,6%), cukier i amortyzacja. Zestawiając podaną wyżej strukturę kosztów z analogiczną sprzed kilku lat, bazując na pracy autora dotyczącej lat 1970-74, należy stwierdzić, że w kosztach produkcji wzrósł udział pracy, amortyzacji i cukru. Wartość produkcji. Najwyższą wartością produkcji charakteryzowały się pa- Wartość produkcji zł/rodzin~ pszczelą Value of production zl/bee colony Tabela 6 w tym inc1uding Wielkość pasieki Miód sprzedaż potrzeby Wosk Inne Razem Size of apiary Honey wolnorynko- własne Wax Other Together wa Free market Self needs l%) (%) 1-10 1003,94 32,4 25,4 114,00 1117,94 11-20 693,50 35,2 19,3 115,13 15,96 824,59 21-30 992,50 25,9 25,4 67,34 16,25 1076,OQ 31-40 930,50 30,6 7,5 96,67 25,00 1052,17 >40 1076,50 27,6 8,0 104,92 61,28 1242,70 x 939,39 30,3 17,1 99,61 23,69 1062,70 I 14

sieki największe (tab. 6). Pomiędzy wartością produkcji z jednej rodziny a wielkością' pasieki stwierdzono istotną dodatnią korelację r = +0,86. Podstawowym źródłem dochodu jest miód, który stanowi około 90% wartości produkcji. Produkcja miodu jest w podobny sposób zależna od wielkości pasieki jak i wartości całej produkcji. Odwrotną tendencję daje się zauważyć w odniesieniu do wartości produkcji wosku. W pasiekach największych produkcja wosku kształtuje się na mniej niż średnim poziomie w odniesieniu do pasiek pozostałych. Na zadowalającym poziomie można zaś ocenić produkcję wosku w pasiekach najmniej szych. Produkcja miodu i wosku stanowi 98% całej wartości produkcji. Inne dochody są nieznaczne. Pochodzą one w większości za wydzierżawienie pszczół do zapylania. W tym zakresie przodują również pasieki największe. Część miodu, oprócz punktów skupu, sprzedawana jest po cenach wolnorynkowych inna natomiast pozostawiona w domu na własne potrzeby. W grupie pasiek najmniejszych przekracza to 50% całej produkcji. W pasiekach większych od 30 rodzin pszczelich ilość ta jest niższa od 40%. Mierniki i wskaźniki ekonomiczne. Najczęściej poszukiwanym miernikiem produkcji pasiecznej w Polsce jest koszt jednostkowy l kg miodu. Koszt ten był największy w pasiekach najmniejszych. W pasiekach mniejszych od 20 rodzin pszczelich koszt ten był niewiele mniejszy od ceny skupu. Wskaźnik rentowności nie przekracza tam 17%. Tylko grupa pasiek największych miała koszt produkcji niski, który zapewniał rentowność na poziomie większym od 50%. Pięćdziesięcioprocentowa rentowność powinna być zagwarantowana jednak wszystkim producentom. W warunkach przeprowadzonych badań dotyczyła ona tylko mniejszej od l % grupy pasiek. Większość specjalistycznych działów produkcji rolnej, takich jak sadownictwo, uzyskuje opłacalność na takim właśnie poziomie. Zastanawiające jest, że pomimo wzrostu cen miodu o 150% w porównaniu z ubiegłą pięciolatką, wskaźnik rentowności produkcji pasiecznej nie podwyższył się. Dla zapewnienia lepszej opłacalności pszczelarze sprzedawali mićd po cenach wolnorynkowych. Cena wolnorynkowa kształtowała się na poziomie 150 zł/kg, a średnia cena zbytu 114,46 zł/kg. Wyższa cena wolnorynkowa obniżała procent miodu dostarczonego do punktów skupu. Nie wysoka była więc towarowość produkcji. Procent miodu sprzedawanego do punktów skupu najwyższy był w pasiekach największych. Miód skupują głównie punkty podlegające Centralnemu Zarządowi Ogrodnictwa. Dostarczający tam miód pszczelarze mają, w pewnym stopniu, zagwarantowane środki produkcji, jak na przykład możliwość zakupu cukru do dokarmiania zimowego po cenach ulgowych. Pasiecznictwo nie daje zbyt dużych efektów pieniężnych. Wskaźnikiem, który obrazuje efekty pszczelarskiej pracy jest wskaźnik produktywności pracy. Zarówno wskaźnik produktywności jak i towarowości produkcji czy też rentowności są dodatnio skorelowane z wielkością produkcji. Współczynnik korekcji kształtował się na poziomie r = +0,80. Według obliczonych danych produktywność w pasiekach wynosi średnio 92,98 zł/rbg. Jeżeli pracownik obsługiwałby 120 rodzin pszczelich, to wartość produkcji na l osobę zatrudnioną wynosiłaby w ciągu roku średnio 127.524 zł czyli trochę n: niej niż w produkcji s; downiczej, gdzie wynosi OI'.a około 150 tys. zł (Mar tyn a 1977). Według tego sarnego autora produktywność środków produkcji 15

Mierniki i wskaźniki ekonomiczne Economical indexes Tabela 7 Wielkość Koszt Średnia Towaro- Wskaźnik Wskaźnik Produktyw- Produktywpasieki jednost- cena wość rentow- rentow- ność pracy ność środków kowy zbytu produk- ności ności teo- (zł/rbg) produkcji na produk- miodu cji faktycz- retycznej 1000 zł (zł) Ol cji (zł/kg) 10 nej (%) miodu (%) (zł).size of Unit pro- Average Percent Real ren- Theore- Productivity Productivity apiary duction selling market tabiiity tical ren- of work of inwestcos.t of price produc- (%) tabiiity (zl/man hour) ment honey (zł/kg) tion of (%) (zl) (zl) honey (%) 1-10 91,36 115,61 42,2 26,5 9,5 80,65 803,18 11-20 119,85 118,98 45,5 --0,7-16,6 69,82 526,86 21-30 90,51 114,97 48,7 27,0 10,5 75,09 846,91 31-40 78,91 109,14 61,9 38,3 26,7 107,36 707,29 >40 68,40 113,59 64,4 66,0 46,2 132,01 867,14 x 89,81 114,46 52,5 31,4 12,7 92,98 750,27 na 1000 zł wynosi od 300 do 500 zł, podczas gdy w pszczelarstwie jest ona mniej więcej dwukrotnie wyższa. Pomimo zachęcających mierników dyrektorzy przedsiębiorstw rolniczych nie są specjalnie zainteresowani zakładaniem pasiek w kierowanych przez siebie jednostkach. Spowodowane jest to przypuszczalnie tym, że produkcja pszczelarska jest bardzo specjalistyczna i trudno o dobre kadry. Nie wszystkie też wskaźniki czy mierniki w równym stopniu działają stymulująco w gospodarce uspołecznionej. Tak na przykład wskaźnik produktywności środków produkcji wyjątkowo zachęcający dla prywatnego właściciela pasieki ma mniejsze znaczenie w sektorze uspołecznionym, w którym zakup środków produkcji bazuje w dużym stopniu na bezzwrotnych pożyczkach (Manteuffel 1979). Ażeby produkcja pszczelarska w przedsiębiorstwach państwowych była na równi traktowana z innymi specjalistycznymi działami, czynnikiem stymulującym powinna być wyższa opłacalność, lub też subsydiowanie jej przez państwo. WNIOSKI 1. Produkcja miodu i wosku prowadzona była w analizowanych pasiekach na średnim poziomie intensywności, 2. Pasieki większe od 40 rodzin pszczelich osiągają lepsze wyniki produkcyjne a produkcja w nich jest bardziej opłacalna niż w pozostałych grupach. 3. Obecna cena skupu miodu nie gwarantuje w większości pasiek należytej opła- -calności. Dla zapewnienia rentowności szczególnie pasiekom małym należałoby ustalić cenę na poziomie nie niższym niż 150 zł/kg. 16

LITERATURA Bis K., Gręda H. (1976) - Nakłady pracy na produkcję pszczelarską. Pszczelarstwo. nr 2 s.8-9. Dane z pszczelarstwa wig sprawozdań urzędów wojewódzkich (1976). - Ministerstwo Rolnictwa. Gromisz M., Bownik K. (1969) - Warunki przyrodniczo-pożytkowe i osiągnięciaprodukcyjne. pasiek w Jatach 1946-1966. Pszczelno Zesz. Nauk. 13: I-54. Grochowski Z., Bachańska R. (1976) - Metoda obliczania kosztów jednostkowych, opłacalności i dochodów produkcji: Zagadnienia Ekonomiki Rolnej. Dodatek do Zeszytu 5 S. 3-17. Krusze N. (1976) - Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw ogrodniczych. PWRiL. Gromisz M., Bownik K. (1969) - Warunki przyrodniczo-pożytkowe i osiągnięcia produkcyjne pasiek w łatach 1946-1966. Pszczelno Zesz. Nauk. 13:1-54. Manteuffel R. (1979) - Przyszłość rolnictwa. PWN. Martyna S. (1977) - Rachunek ekonomiczny w indywidualnych gospodarstwach ogrodniczych. - Zakl. Wyd. CRZZ. Pi dek A. (1976) - Modele organizacyjne pasiek w Polsce. Dysertacja doktorska AR Lublin. Pidek A. (1977) - Opłacalność produkcji pszczelarskiej w wyodrębnionych modelach pasiek. Pszczelo Zesz. Nauk. S. 1-30. Pidek A. (1977) - Wplyw wyposażenia pasiek w sprzęt na ich ekonomikę. Pszczelo Zesz. Nauk. s.30-44. Ule - Norma Branżowa BN 79, 9161-04 Min. Rolnictwa. PEHTA6EJlbHOCTb nace4hovl npo~yku.1111 B 1977-1978 rr. A. n 11A 3 K Pe310Me I1CCJ1eAOBaHl1l1 BeJ1I1Cb B J1114Hb1Xnacexex paaaoro peswepe, 311MOH B 3TI1X necexax B cpeahem 6,7% n4ej1i1hb1xcembeh. B ceaoae poi1tcll 15,5% n4el111hblx cembeh. 113Aep>K- KH npoh3boactba 1 Kr MeAa B nacexex MeHbWI1X 30 n4el111hblx cembeh HepeHTa5el1bHOe nph n0l1y4ehi11o c OAHOH CeMbl1 8,5 Kr MeAa. B necexex 50l1bWHX 30 cembeh, npl1 no- J1y4eHHIO 7,5 Kr MeAa. B cpeahem 52,5% n4ej10boaob nponeer MeA no ueae Ha CBO- 60AHOM pblhke HI1I1 ccreanaer Al1l1 c05ctbehhblx notpe5hocteh. CpeAHlIlI 4eHCI Ha CBO- 60AHOM pblhke cocree nsne 114,46 3110Tb1X.CpeAHlIlI 4eHa c5blta 5bll1a Ha 27,4% Bblcwall H3Aep>KeK npoaaaoncree. 3cj>cj>eKTHBHoCTb, BblnaAalO14all Ha 1 pa64ac pabho4ehhalł 1 xr MeAa. PROFITABlLITY BEE PRODUCTION IN THE YEARS 1977-78 A. Pidek Summary Research was investigated in the private apiaries of different sizes. In these apianes during winter the average 6,7% of colonies die out. About 15,5% of the bee cołonies were swarming The production of honey was unremunerative to level ef yield 8,5 kg honey from l bee colony in apiaries below 30 bee colonies and to 7,5 kg in bigger Hones. At average of 52,5 percent beekeepers sołd honey in the free market or leave himself. Free market price was 114,46 zloty. The average price was 27,4% higher than the cost of production, The valueof produetlon for l man hour of work is equal 1 kg of honey. 2 - Pszczelnicze Zeszyty Naukowe - XXIV 17