INSTYTUT ZOOLOGICZNY. Nowe dla Polski lub mniej znane gatunki z rodziny Syrphidae (Diptera)

P O L S K A A K A D E M I A N A U K INSTYTUT ZOOLOGICZNY FRAGMENTA FAUNISTICA T om VIII W arszaw a, 30 IV 1959 N r 8 R e g in a T r o j a n o w a -B a ń k o w s k a Nowe dla Polski lub mniej znane gatunki z rodziny Syrphidae (Diptera) HoBi.ie h j i j i ITojibuin m.i h M C H ee n3necthbie Biiflbi c e M e ń c T n a Syrphidae (Diptera) New or little-known species of the family Syrphidae (Diptera) in Poland [Z 6 ry su n k a m i w tek ście] Spis n in iejszy o p a rty je s t głów nie n a m a te ria ła c h zeb ran y ch w ciągu o sta tn ic h sześciu la t w ró żn y ch m iejscow ościach P olski. W k ilku p rz y p ad k ach p o d a ję w y stępow anie g a tu n k ó w n a p o d staw ie okazów p o ch o dzących ze zbiorów G. S c h r o e d e r a i O. K a r l a, k tó re nie b y ły d o ty c h czas publikow ano, lu b k tó re w ym ienieni dipterologow ie błędnie o zn a czyli i zaliczyli do in n y ch g atu n k ó w. N iew łaściw e oznaczenie d o ty c z y tu S yrp h u s lapponicus (Z e t t.) i Sphegina kim akow iczi S t r o b l. P o n ie w aż oznaczeń m oich d o k o n ałam n a p o d staw ie b u d o w y a p a ra tu k o p u la cyjnego sam ców ty c h g atu n k ó w, uw ażam za celow e zam ieszczenie r y sunków ty c h a p a ra tó w w niniejszej p ra cy. W ykaz zaw iera dano o 68 g a tu n k a c h, z k tó ry c h 10 nie było d o ty c h czas zn anych z P olski. Są to : M allota tricolor L w., P enthesilea floceosa (M e i g.), P enthesilea ranuncu li ( P a n z.), N eoascia geniculata (M e i g.), Sphegina kim akow iczi S t r o b l, C hilosia rotundiventris B e c k., Cliilosia langhofferi B e c k., P ip iza fenestrata M e i g., Cnemodon fu lvim a n u s (Ze t t.) i S yrp h u s euchrom a K ow. M ateriały służące za p o dstaw ę tego opraco w an ia z n a jd u ją się w zbiorach In s ty tu tu Zoologicznego P A N w W arszaw ie.

R. T rojanow a-b ańkow ska 2 JE ristalinae Mallota fusciformis (F a b r.) W rocław, 5 V I 1953, 1?, log. A. M o ń k o. G atunek rzadko spotykany, rozprzestrzeniony w E uropie środkowej i południowej oraz na K aukazie. Z Polski znany tylko z Pom orza ( C z w a lin a, 1 8 9 3 ; K a r l, 1 9 3 5 ; S c h r o e d e r, 1 909). Owady dorosłe pojaw iają się wczesną wiosną. Spotkać je m ożna na k w itnących w ierzbach, berberysie i innych wczesnych kw iatach. ś c i ń s k i. JMallota tricolor Lw. Pow. C zęstochow a : Z ło ty P o to k, 17 V I 1957, 1 J, leg. J. K a p u G atunek niezmiernie rzadki, spotykany w Europie, Azji Mniejszej i Japonii. W ym ieniony okaz został złowiony w wilgotnym lesie dębowym. Z Polski dotychczas gatunek ten nie był znany. Mallota cimbiciformis ( F a l l. ) Pow. Sochaczew : T ro jan ó w, 2 V I 1957, 1 J, leg. A. M o ń k o. K ielce, 2 5 V 1954, 1 cj, leg. J. K a r c z e w s k i. G atunek rozmieszczony w środkowej i północnej Europie, oraz na Syberii. Pojedyncze okazy owadów dorosłych spotyka się. wczesną wiosną na kwitnących wierzbach i iwach. Z Polski podaw any dotychczas tylko z jednego stanowiska na Pom orzu ( K a r l, 1935). n o w a. E r istali'» jugorum E d g. Pow. K ło d zk o : L ew in K łodzki, V III 1954, 1 J, leg. R. T r o j a G atunek alpejski. Z Polski w ykazany dotychczas tylko z Doliny Sądeckiej ( N o w ic k i, 1873). Eristalia alpina ( P a n z.) Pow. P ru szk ó w : P o d k o w a L eśn a, 1945, 1 leg. J. G ł o w a c k i. P ow. P iń czó w : G rochow isko, 14 V I 1956, 1?, leg. ek ip a I. Z. P A N. Pow. P sz c z y n a : B ie ru ń S tary, 7 V II 1953, 1 J, leg. S. G o d z i k.

3 Nowe, dla Polski lub mniej znane iśyrphidae 139 G atunek środkowoeuropejski. Z Polski w ykazany z T atr (B o b e k, 1890; N o w ic k i, 1873; L o e w, 1870), Pom orza (C zw a- l i n a, 1893; K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1909), Puszczy B iałowieskiej (S a c k, 1925) i Chodcza ( S z n a b l, 1881). Tubifera affinis W h a lb. Pow. S uw ałki: P obrzeże jez. H ańcza, 9 V III 1957, 1 $, leg. E. Ko- STHOWCCKA. G atunek północnoeuropejski, spotykany w Szwecji, Danii i na Łotwie. Z Polski podawany dotychczas tylko z Puszczy Kampinoskiej ( T r o j a n o w a, 1953), gdzie poławiałam go na podm okłych łąkach w olszynie. V olucellinae Volucella zonaria (P o d a ) W arszaw a-r atajew o, 20 V I 1947, 2 <J<J, leg. B. K r e c z m e r. G atunek nowy dla Polski środkowej. Z pozostałych części kraju wym ieniany z Pom orza ( K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1911), T atr (L o e w, 1870; N o w ic k i, 1873) i Przem yśla (Now ic k i, 1870). Rozpi zestrzeniony w Europie środkowej i południowej, oraz w północnym Iranie. E u m e r i n a e Eumerus flavitarsis Z e t t. Skierniew ice, 22 V II 1951, 1 <, leg. R. T r o j a n o w a. G atunek nowy dla Polski środkowej. Znany ze środkowej i północnej Europy. Z Polski wykazany był dotychczas tylko z Pom orza ( C z w a ijn a, 1893). Eumerus ovatus Lw. P u szcza K am p in o sk a, 23 V II 1955, 1 $, leg. A. M o ń k o, 31 V II 1955, 1 <J, leg. R. T r o j a n o w a, 12 V 1957, 1 c?, leg. P. T r o j a n. T oruń, 21 V 1953, 1 <J, leg. P. T r o j a n. W rocław, V I 1953, 1 leg. R. T r o j a n o w a. G atunek charakterystyczny dla południow ej E uropy, w E u ropie środkowej rzadziej spotykany. Z Polski w ykazany z Pom orza ( S c h r o e d e r, 1910; K a r l, 1935) i okolic W arszawy ( S z n a b l, 1881).

140 R. T rojanow a-b ańkow ska 4 Humerus sabulonum ( F a b r. ) J ę d r z e jó w, Y I 1955, 2 <J(J, leg. J. K a r c z e w s k i. G atunek dość rzadki, z Polski w ykazany ty lko z P om o rza ( K a r l, 1935; C z w a l i n a, 1893; S c h r o e d e r, 1909) i okolic W arszawy ( S z n a b l, 1881). Znany z E uropy i północnej Afryki. Humerus annulatus ( P a n z.) W rocław, V I 1953, 1 $, leg. R. T r o j a n o w a. G atunek znany z Europy, w Polsce rzadko spotykany. W ykazany dotychczas tylko z Pom orza ( K a r l, 1935; C z w a l i n a, 1893; S c h r o e d e r, 1909). ' M ilesiinae Barchypalpus valgus ( P a n z.) P ow. Z ąbkow ice Śląskie : M uszkow ice, 4 V 1952, 1 ęj, leg. W. J. P u ł a w s k i. G a tu n e k. środkowo i południow oeuropejski. U nas spotykany bardzo rzadko. W ym ieniany był tylko z Pom orza ( K a r l, 1935; C z w a l i n a, 1893) i Puszczy Białowieskiej ( S a c k, 1925), Bracbypalpus chrysites E g g. P ow. K ło d zk o : P o lan ica Z d ró j, 25 IV 1954, 1 ęj, leg. A. R i e d e l - Pow. Je le n ia G óra: S zk larsk a P o rę b a, V I V II 1905, 2 $?, leg. G. S c h r o e d e r. G atunek wym ieniany z Alp i Turyngii. Z Polski dotychczas znany tylko z okolic W arszawy ( T r o j a n o w a, 1953), s k i. Bracbypalpus bimaculatus M a c q. W rocław O gród B o tan iczn y, 8 V I 1952, 1?, leg. W. J. P u ł a w Znany z Europy środkowej. Z Polski w ykazany dotychczas z T atr ( N o w i c k i, 1873; L o e w, 1870), okolic Krakowa ( B o b e k, 1893) i Pom orza ( K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1909).

5 Nowo dla Polski lu b 'm n ie j znane Syrphidae 141 Zelima tarda M e ig. P ien in y, 15 30 V III 1955, 1 d> leg. ekip a I. Z. PA N. G atunek znany z E uropy. Z Polski w ym ieniany d o ty ch czas tylko z Pom orza ( K a r l, 1935; C z w a l i n a, 1893; S c h r o e d e r, 1909). Zelima nemorum F a b r. P uszcza K am p in o sk a, V II 1954, 1 <?> leg. R. T r o j a n o w a. G atunek nowy dla Polski środkowej. Znany z Europy i A m eryki Północnej. Z Polski dotychczas podaw any z P om o rza ( C z w a l i n a, 1893; K a r l, 1935), T atr ( N o w i c k i, 1873) i Puszczy Białowieskiej ( S a c k, 1925). Zelima femorata (L.) P u szcza K am p in o sk a, 12 V 1957, 1 d, leg. P. T r o j a n. Jędrzejów, V I 1955, 1?, leg. J. K a r c z e w s k i. G atunek nowy dla Polski środkowej. Znany z Europy, Syberii i Chin. Z Polski wymieniany z Pom orza ( K a r l, 1935; C z w a l i n a, 1873; S c h r o e d e r, 1909), Ojcowa ( S z n a b l, 1881) i T atr ( N o w i c k i, 1873; L o e w, 1870). Zelima sylvarum (L.) P uszcza K am p in o sk a, 17 V III 1951, 1 $, leg. R. T r o j a n o w a. G atunek nowy dla Polski środkowej. Rozprzestrzeniony w całej Europie. Z Polski wymieniany z T atr ( N o w i c k i, 1873; L o e w, 1870), Kalwarii koło Krakowa ( B o b e k, 1893), Puszczy Białowieskiej ( S a c k, 1925) i Pomorza ( C z w a l i n a, 1893; K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1909). Cynorrhina fallax (L.) Pow. G iżycko: P rzerw an k i, 27 V I 1957, 1 k g - P- T r o j a n. P o w. M aków P o d h a la ń sk i: Z aw oja, 5 V II 1955, 1 d> 1?> leg. A. R i e d e l. G atunek rozprzestrzeniony w Europie i na Syberii. Z P o l ski wym ieniany z Pom orza ( C z w a lin a, 1893; K a r l, 1935;

142 R. T rojanow a-b ańkow ska 6 S c h r o e d e r, 1911), Puszczy Białowieskiej (S a c k, 1925), okolic W arszawy (S z n a b l, 1881) i T atr ( N o w ic k i, 1873; L o e w, 1870). Penthesilea floccosa (M e ig.) Jęd rzejó w, 3 V 1954, 1 $, leg. J. K a r c z e w s k i. Gatunek nowy dla Polski. Owady dorosłe spotyka się wczesną wiosną na kw itnących wierzbach. Znany z całej Europy. Penthesilea berberina (F a b r.) P u ław y, V V I 1908, 1?, ex coll. P.I.N.G.W. Gatunek bardzo rzadki. Z Polski znany tylko z Pom orza ( K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1910) Rozprzestrzeniony w E uropie. Penthesilea ranunculi (P a n z.) Jęd rzejó w, 2 9 IV 1954, 2 $?, V I 1955, 1 cj, leg. J. K a r c z e w s k i. G atunek nowy dla Polski. Owady dorosłe w ystępują wczesną wiosną, najczęściej można je spotkać na, kw itnących iwach. R ozprzestrzeniony w całej Europie. Spilom yia diophthalma (L.) P u szcza K am p in o sk a, 11 V II 1955, 1 $, 17 V II 1955, 1 ęj, leg. R. T r o j a n o w a. P o w. Sochaczew : M yszory, 14 V II 1955, 1 $, leg. A. M o ń k o. C zęstochow a, 17 V I I I 1951, 1?, leg. W. J. P u ł a w s k i. G atunek now y dla Polski środkow ej. Z innych części P o l ski wym ieniany z Pom orza (C z w a ltn a, 1893; K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1911) i z K arp at ( N o w ic k i, 1873). Znany z Europy i A fryki północnej. Syrphinae Syrphus annulatus ( Z e t t.) P ienin y, 15 30 V III 1955, 2 $?, leg. ek ip a I. Z. P A N. W arszaw a- M łociny, 23 V 1956, 1?, log. R. T r o j a n o w a. Okazy łowiono na podm okłych łąkach. Gatunek znany z Europy. Z Polski znany tylko z Pom orza ( K a r l, 1935).

7 Nowe dla Polski lub mniej znane Syrphidae 143 / v. Syrphus lapponicus ( Z e t t. ) P ien in y, 15 30 V III 1955, 1 <J, leg. ekip a I. Z. P A N. Pow. B y strzy ca K ło d zk a: R adochów koło S tro n ia Śląskiego, 14 Y II 1956, 1 leg. A. GtOl j a n. P o w. Z ąbkow ice Ś ląskie: B ard o, 7 V I 1956, 1 d,le g. A. M o ń k o. P o z a ty m w zbioracli I. Z. P A N z n a jd u ją się okazy ze zbioru G-. S c h r o e d e r a Pow. Je le n ia G óra: S zklarska P o ręb a, V III 1904, 5 cjd, 5 $$, leg. Ol. S c h r o e d e r i ze zb io ru O. K a r l a S łupsk, 26 IV 1912, 1 $, 24 V I 1940, 1 cj, leg. O. K a r l. W szystkie okazy ze zbiorów G. S c h r o e d e r a i O. K a r l a są przez nich błędnie oznaczone jako Syrphus arcuatus ( F a l l. ), k tó ry jest gatunkiem zbliżonym do S. lapponicus ( Z e t t. ). M ateriały te były publikow ane zarów no przez G. S c h r o e - 1 mm 1mm R ys. 1. S yrp h u s lapponicus (Z e t t.). S krzydło. R ys. 2. S yrp h u s arcuatus (F a l l.). Skrzydło. d e r a (1909), jak i przez O. K a r l a (1935). Dipterolodzy W. L u n d - b e c k (1916) i K. C o e (1953) podają, że S. lapponicus ( Z e t t. ) różni się od S. arcuatus ( F a l l. ) przede wszystkim silniejszym wygięciem kom órki B s [rys. 1, 2] na skrzydle i odm iennym ubarwieniem śródplecza, mianowicie S. lapponicus ( Z e t t. ) m a śródplecze m etalicznie zielone, a S. arcuatus ( F a l l. ) ciemnoniebieskie. P o n ad to w yraźne różnice m iędzy tym i g atunkam i

144 R. Trojanowa-Ba akowska 8 stwierdziłam w budowie poszczególnych elementów samczych ap a ra tó w kopulacyjnych [rys. 3, 4]. 0,1 mm 0,1 mm R ys. 3. S yrp h u s lapponicus (Z e t t.). A p a ra t k o p u lacy jn y sam ca. R ys. 4. S yrp h u s areuatus ( F a l i..). A p a ra t k o p u lacy jn y sam ca. S. lapponicus ( Z e t t.) jest rozprzestrzeniony w Skandynawii, Anglii, n a Syberii i w A m eryce Północnej. Jed y n y m stan o wiskiem podanym dotychczas d la S. lapponicus ( Z e t t.) z P o l ski są T atry (L o e w, 1870). Syrphus auricollis ( M e ig.) P ow. Z am ość: S zczebrzeszyn, 25 V 1955, 1?, leg. H- P i s a r s k i. W arszaw a-n ato lin, 2 IV 1957, 1 $, leg. R. T r o j a n o w a. G atunek rozprzestrzeniony w Europie i północnej Afryce. Z Polski wym ieniany z następujących okolic: Pomorze ( K a r l, 1935; C z w a l i n a,.1893), Dolina Sądecka ( N o w i c k i, 1873), W arszawa ( S z n a b l, 1881).

X<>w' dla Polski lub um iej znano Myrphidae 145 Syrphus nitidicollis M e ig. Puszcza K am p in o sk a, 12 V 1957, 1 $, log. P. T r o j a n. Gatunek znany z Europy, nowy dla Polski środkowej. Dotychczas wym ieniany z Pomorza ( K a r l, 1935; C z w a lin a, 1893), Tucholi (R u b s a a m e n, 1901) i Doliny Sądeckiej ( N o w ic k i, 1873). Syrphus latifasciatus M a cq. P ien in y, 15 30 V II 1955, 1 <J, leg. ekipa I. Z. P A N. P u szcza K a m p in o sk a, 12 V II 1956, 1 (J, leg. W. M i k o ł a j c z y k. G atunek nowy dla Polski środkowej. Rozmieszczony w E uropie i Ameryce Północnej. Z Polski wykazany z Pom orza ( K a r l, 1 9 3 5 ), T atr ( N o w ic k i, 1873) i Tucholi (R u b s a a m e n, 1901). Syrphus nitens ( Z e t t.) P uszcza K am p in o sk a, VI 1954, 1 '<, leg. R. T r o j a n o w a, 6 VI 1956. I (J, leg. P. T r o j a n. G atunek rzadki, rozmieszczony w całej Europie. Z Polski dotychczas w ym ieniany tylko z Pom orza ( K a r l, 1935). Syrphus braueri E g g. 8kierniew ice, 9 VI 1951, 1 cj, leg. R. T r o j a n o w a. G atunek środkowoeuropejski. Z Polski podał go N o w ic k i (1873) z Babiej Góry. Powyższe miejsce w ystępow ania w okolicach W arszawy jest drugim stwierdzonym stanowiskiem tego gatunku w Polsce. Syrphus trianguliferus ( Z e t t.) P uszcza K am pinoska, 12 V 1957, 1?, leg. P. T r o j a n. G atunek rzadko spotykany. D otychczas z Polski wymieniany z Pomorza ( K a r l,.1935; C z w a lin a, 1893) oraz z Doliny Sądeckiej (N o w ic k i, 1873). G atunek środkowo i północnoeuropejski.

146 R. T rojanow a-b ańkow ska 10 Syrphus euchroma K ow. P ow. Z ąbkow ice Ś ląskie: M uszkow ice, 19 IV 1953, 1 d, leg. A. M o ń k o. S łupsk, 10 V 1935, 1 $, leg. O. K a r l. Szczecin, 19 V 1908, 1 9, 19 V 1912, 1 $ i bez d a ty 2 9 9. log. G. S c h r o e d e r. Z Polski dotychczas nie podaw any. G atunek rzadki, spoty k an y w północnej i środkowej Europie. Syrphus lasiophthalma ( Z e t t. ) W rocław, 29 IV 1954, 1 <J> leg. W. J. P u ł a w s k i. G atunek dość rzadki, znany z E u ro p y środkowej i północnej. Z Polski wym ieniany tylko z Pom orza ( K a r l, 1935; C z w a l i n a, 1 8 9 3 ) i K arpat ( N o w i c k i, 1873). Ischyrosyrphus glaucius (L.) P ow. S u w ałk i: P obrzeże jez. H ańcza, 20 V III 1957, 1 $, leg. E. K o s t r o w i c k a. P o w. B y strz y c a K ło d zka: g. Ś nieżnik, 17 V II 1956, 1 ęj, leg. A. R i e d e l, S tro n ie Śląskie, 13 V II 1956, 2? $, leg. A. R i e - d e l, R adochów, 13 V II 1956, 2 JcJ, 14 V II 1956, lej, leg. A. G o l j a n. Gatunek znany z Europy. Z Polski wykazany z Pom orza ( K a r l, 1 9 3 5 ; S c h r o e d e r, 1909), T atr ( B o b e k, 1 8 9 0 ; N o w i c k i, 1 8 7 3 ) i Puszczy Białowieskiej ( S a c k, 1925). Ischyrosyrphus laternarius ( M u l l. ) P ow. Je le n ia G óra: S zk larsk a P o rę b a, 21 V II 1954, 1 9, leg. W. J. P u ł a w s k i. G atunek rzadszy niż Ischyrosyrphus glaucius (L.). R ozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej. Z Polski w ykazany z T a tr ( B o b e k, 1890) i z Krzeszowic koło K rakowa ( N o w i c k i, 1870). Xanthandrus comtus ( H a r r.) P ow. S u w ałk i: U roczysko S ta ra H ańcza, 27 V III 1957, 1 9 i Pobrzeże jez. H ań cza, 20 V I I I 1957, 1 <J, le g. E. K o s t r o w i c k a. \ G atunek w ystępujący w Europie. Dotychczas wym ieniany z Polski tylko z Pom orza Zachodniego ( S c h r o e d e r, 1909), Śląska ( P a x, 1 9 2 1 ) i Skierniewic ( T r o j a n o w a, 1953).

11 Nowe dla Polski lub mniej znane Syrphidae 174 Xanthogramma ornatum ( M e ig.) P uszcza K am p in o sk a, 27 V 1955, 1 <?, leg. P. T h o j a n. P o w. P ru s z ków : P o d k o w a L eśn a, 10 V II 1955, 1 <J, leg. B. P i s a r s k i. P ien in y, 15 30 V III 1956, 1 J, 1?, leg. ek ip a I. Z. P A N. K raków -Ł agiew niki, 1 V II 1956, 1 $, leg. K. T r o j a n o w a. G atunek nowy dla Polski środkowej. Szeroko rozprzestrzeniony w Europie. Z Polski w ykazany z Pom orza ( C z w a l i n a,.1893), T atr ( B o b e k, 1893; L o e w, 1870), Przem yśla ( N o w i c k i, 1870) i Tucholi ( R u b s a a m e n, 1901). Xanthogramma citrofasciatum ( D e g.) W rocław, 3 V 1953, 1 <J, 1 <j>, leg. A. M o ń k o. G atunek znany z Europy, u nas rzadko spotykany. D otychczas z Polski znany tylko z Pom orza ( K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1909; C z w a l i n a, 1893) i Podkarpacia ( N o w i c k i, 1873). DEL., Melangyna quadrimaculata (VERR.) Pow. K ło d zk o : P o lan ica Z drój, 25 IV 1954, 3 <JJ, 1 $, leg. A, I L e - G atunek bardzo rzadki, ow ady dorosłe pojaw iają się wczesną wiosną (m arzec-kw iecień). Jedynym stanowiskiem tego gatunku podanym z Polski jest Słupsk na Pom orzu ( K a r l, 1935). Z nany ze środkowej i północnej E uropy oraz z S y berii. Spathiogaster ambulans ( E a b r. ) P ow. M aków P o d h a la ń sk i: Z aw oja, 5 V II 1955, 1 J, 6 V II 1955, 1 <J, leg. A. R i e d e l. P o w. Jelen ia G óra: S zklarska P o ręb a, V I V III 1905 i 1910, 23 ok azy i leg. G. S c h r o e d e r. G atunek ten występuje w środkowej i południowej Europie. Z Polski był w ykazany tylko z jednego stanow iska, a m ianowicie z Gronika w T atrach ( B o b e k,.1890). Praw dopodobnie Spathiogaster ambulans ( E a b r. ) osiąga w Polsce swą północną granicę zasięgu.,

148 11. T ro jan o w a-b a d o w sk a 12 PoW. Zamość: Szczebrzeszyn, 25 V 1955, 5 J J, 1$, log. ]i. P isarsk i. Sphegininae Sphegina clunipes ( F a l l. ) Gatunek znany z Europy. ra Polski w ykazany z Pom orza (CzwALlNA, 1893; SPEIZER, 1824; S c h r o e d e r, 1911), T atr ( N o w ic k i, 1873; B o b e k, 1820), Skierniewic ( S z n a b l, 1881) i z e Śląska ( Z e l l e r, 1843). Sphegina kimakowiczi S t r o b l. Szczecin, 18 V I 1910, 1 $, leg. Gr. S c h r o e d e r. S łupsk, 29 V I 1911, 1?, 17 V II 1913, 1 <J, 17 V I 1919, 1 <J, 8 VI 1938, 1 <J, 9 V I 1938, 1 <?, 27 V I 1938, 1 <J, leg. O. K a r l. M ateriały te były błędnie oznaczone przez wymienio nych dipterologów. S c h r o e d e r oznaczył swój okaz jako *3. clunipes ( F a l l. ), różni się on jednak od tego gatunku już na pierwszy rzut oka ubarwieniem guzów barkowych. Je st _ ono cytrynowożółte, gdy u okazów 8. clunipes ( F a l l. ) jest szarobrunatne, zarówno u samic jak i u samców. Pozostałe okazy, pocłiodzące ze zbioru O. K a r l a, były przez niego oznaczone jako 8. germanica B e c k. B e c k e r opisał ten gatunek w.1921 roku na podstaw ie czterech okazów samców pochodzących ze Śląska. O ryginalny opis je st jednak bardzo ogólnikowy i niew ystarczający, nie ilustrow any przy tym żadnym rysunkiem. A. S t a c k e l b e r g (1953) opracowując rewizję palearktycznych gatunków rodzaju Sphegina M e ig. pom inął opisany przez B e c k e r a gatunek, uw ażając jego opis za n iedostateczny. Po dokładnym przebadaniu w ydaje mi się, że okazy ze zbioru O. K a r l a odpowiadają całkowicie opisowi 8. kimakowiczi S t r o b l. Dla sprawdzenia wypreparowałam ap araty kopulacyjne samców wyżej wymienionych okazów. Odpowiadają one praw ie zupełnie rysunkom podanym przez C o l l i n a dla 8. kimakowiczi S t r o b l. Dla porównania daję tu rysunek ap aratu kopulacyjnego samca 8. kimakowiczi S t r o b l ze zbioru O. K a r l a i 8. clunipes ( F a l l. ) [rys. 5, 6 ]. R óżnią się one dość w yraźnie budow ą gonopodów u 8. clu

13 Nowe dla Polski lub mniej znane Syrphidae 149 nipes ( P a l l. ) są o n e d łu gie i sz ty le to w a te, u S. kimakowiczi S t r o b l k ró tk ie i zgrub iałe. R ys. 5. Sphegina kim akow iczi S t r o b l. A p a ra t k o p u lacy jn y sam ca. R ys. 6. Sphegina clunipes ( P a l l.). A p a ra t k o p u lacyjn y sam ca. S. kimakowiczi S tr o b l jest rozprzestrzeniony w Europie środkowej i północnej: znany jest z Finlandii, Łotw y, europejskiej części ZSRR i Austrii. Z Polski nie był dotychczas podaw any. Neoascia aenea (M e ig.) S k ie rn ie w ic e, 5 V 1951, 1 Sj>, leg. R. T r o j a n o w a. G atunek znany z E uropy, dość rzadko spotykany. Z P o l ski wykazany jedynie z Pom orza ( C z w a lin a, 1893), tak że Skierniewice są drugim stanow iskiem tego g a tu n k u w k raju. Neoatscia geniculaia ( M e ig.) T o r u ń, 28 V 1953, 2, <J, 1 $, leg. P. T r o j a n. G atunek środkowoeuropejski i syberyjski, bardzo rzadki. A. S t a c k e l b e r g (1955) podaje go z okolic Leningradu, Char

150 R. Trojanow a-b ańkow ska 14 kow a, Z akaukazia, północnego K azach stan u i Syberii. Z P o l ski dotychczas nie podaw any. P elecocerinae Pelecocera tricincta ( M e ig.) Pow. Sław no : Jaro sław iec, 16 V II 1957, 1 <j>, leg. R. T r o j a n o w a. G atunek kserofilny, c h arak tery sty czn y dla w ydm porośniętych wrzosem. R ozprzestrzeniony w całej Europie. Z P olski dotychczas wym ieniany z Pom orza ( K a r l, 1935; E n d e r - l e t n, 1 9 0 7 ; S c h r o e d e r, 1 9 0 9 ) i okolic W arszawy ( S z n a b l, 1 8 8 1, T r o j a n o w a, 1953). Brachyopinae Rhingia campestris M eig. P ow. S ław no: Jaro sław iec, 16 V III 1957, 1 (J, leg. R. T r o j a n o w a. P ow. Sochaczew : T ro jan ó w, 12 V 1955, 1 <J, log. A. M o ń k o. P o w. K łodzko: L ew in K łodzki, V I I I 1954, 4 cj(j, 3 $ $, leg. R. T r o j a n o w a. P o w. Z ąb k o w ice Ś ląskie: M uszkow ice, 19 IV 1953, 2 cj<j, leg. A. M o ń k o. Jędrzejów, V I 1955, 1 <J, leg. J. K a r c z e W s k i. G atunek nowy dla Polski środkowej. Z innych obszarów k raju wym ieniany z Pom orza ( K a r l, 1 9 3 5 ; S p e iz e r, 1924; S c h r o e d e r, 1 9 0 9 ) i z Przem yśla (K ow roia, 1870). Znany z całej Europy. 0 'aj t G hilosiin a e w Chrysogaster solstitiaus F a l l. P u szcza K a m p in o sk a, 8 V II 1954, 1 <S, leg. R. T r o j a n o w a, 12 V II 1954, 2 (Jeb le g. P. T r o j a n. P o w. K ło d zk o : L ew in K łodzki, V III 1954, 1 (J, 1 $, leg. R. T r o j a n o w a. P o w. C zęstochow a: Z ło ty P o to k, 1 15 V I I I 1956, 1 $, leg. R. T r o j a n o w a. ' ' )-T:'.i/? G atunek nowy dla Polski środkowej. Znany z całej Europy. Z Polski wykazany z Pom orza ( C z w a ltn a, 1 8 9 3 ; K a r l, 1935).m T atr (N ow iem, 1 8 7 3 ; B o b e k, 1893; L o e w, 1870). Orthoneura frontalis Lw. Jęd rzejó w, 15 V 1 9 54, 1 le g. J. K a r c z e w s k i. G atunek dość rzadki. Powyższy okaz został złowiony na kw itnącej czeremsze. Z Polski w ykazany tylko z Pom orza

15 Nowe dla Polski lub m niej znane Syrphidac 151 ( K a r l, 1935; C z w a lin a, 1893). Znany ze środkowej i południowej Europy. Liogaster splendida ( M e ig.) Skierniew ice, V 1953, 1 9, leg. R. T r o ja n o w a. G ostynin, 17 VI 1955, 1?, leg. A. M o ń k o. Gatunek nowy dla Polski środkowej. W ykazany z Pomorza ( K a r l, 1935; S c h r o e d e r,.1909) i Puszczy Białowieskiej ( S a c k, 1925). Znany z Niemiec, Węgier, Łotwy i Uralu. Cnemodon vitripennis (M e ig.) Puszcza K am p in o sk a, V I 1952, 1?, leg. P. T r o ja n. G dańsk, V 1953, 1?, leg. P. T r o ja n. Jęd rzejó w, 17 V 1954, 1 <?, 7 V I 1954, 1 9, leg. J. K a r c z e w s k i. Z Polski w ykazany z Pom orza ( C z w a lin a, 1893; K a r l, 1935) i z okolic Krakowa ( B o b e k, 1893). Rozprzestrzeniony w środkowej i południowej Europie. Cnemodon fulvimanus ( Z e t t.) W arszaw a-pow sin, 12 V 1956, 1 <J, leg- A. G a j e w s k i. Słupsk, 10 V 1913, 1 (J, 20 V 1919, 1 <J, 13 V 1936, 1 <?, leg. O. K a r l. Gatunek środkowo i północnoeuropejski. Z Polski nie był dotychczas wykazany. Ferdinandea ruficornis (E a b r.) P uszcza K am p in o sk a, 27 V I 1954, 3 9?. leg- R- T r o ja n o w a. S V III 1954, 1 rj, leg. A. M o ń k o. G atunek nowy dla Polski środkowej. Rozprzestrzeniony w Europie środkowej i południow ej. Z Polski w ykazany jed y nie z Pom orza ( K a r l, 1935; C z w a lin a, 1893; S c h r o e d e r, 1911). Ferdinandea nigrifronn E g g. Pow. G o sty n in : T opólno, 12 V I 1955, 1 d, leg. A. M o ń k o. J ę d rz e jów, V I 1955, 1 <J, leg. J. K a r c z e w s k i.

152 E. T rojanow a-b ańkow ska 16 G atunek dość rzadki, obejm ujący swym zasięgiem Europę środkow ą. Z Polski był dotychczas w ykazany tylko z P om o rza ( C z w a lin a, 1 8 9 3 ; K a r l, 1935). P i p i z a q u a d r im a c u la ta ( P a n z.) P u szcza K am p in o sk a, V I 1952, 4 $ $, leg. P. T r o j a n. P o w. Zam ość: Z w ierzyniec, 27 V 1955, 1 $, leg. B. P i s a r s k i. G atunek now y dla Polski środkowej. Poza ty m znany z T atr ( L o e w, 1 8 7 0 ; K o w ic k i, 1 8 7 3 ; B o b e ic, 1 8 9 0 ), Śląska ( B e c k e r, 1921) i z Pom orza ( K a r l, 1 9 3 5 ; C z w a lin a, 1893; S c h r o e d e r, 1 9 1 1 ). Rozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej. P ipiza austriaca M e i g. P u szcza K am p in o sk a, 6 V II 1954, 1 <?, 19 V II 1954, 1?, 4 V III 1955, 1 cj, leg. R. T r o j a n o w a. 6 V II 1954, 2??, leg. P. T r o j a n. G atunek nowy dla Polski środkowej. Poza tym w ykazany z Krakow a ( B o b e k, 1 8 9 3 ), ze wschodnich Sudetów (P a x, 1921) i z Doliny Sądeckiej ( N o w ic k i, 1 8 7 3 ). Rozprzestrzeniony w Europie. P ipiza fenestrata M e ig. W arszaw a-z aborów ek, 11 V 1955, 1 <$, leg. H. B a n i a. G atunek środkowoeuropejski. Z Polski dotychczas nie w ykazyw any. Ghilosia latifacies Lw. P u szcza B iałow ieska, 22 V II 1955, 1 $, leg. A. R i E d e l. G atunek u nas rzadko spotykany, w ykazany ty lko z P om o rza ( K a r l, 1 9 3 5 ). Znany jest ze środkowej i południowej E u ro p y oraz z północnej A fryki i Azji Mniejszej. Ghilosia bergenstammi B e c k. Pow. P ru szk ó w : B rw inów, 1 V 1950, 1 cj, leg. A. R i e d e l. G atunek now y dla Polski środkow ej. W ym ieniany d o ty ch czas z Pom orza ( K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1913) oraz ze Ślą

17 Nowe dla Polski luh mniej znano Syrphidae 1 5 3 ska ( B e c k e r, 1894; M a ls k i, 1957). Kozprzestrzeniony w E uropie północnej i środkowej. Chilosia albipila M e i g. T a try -Ż a r, 13 V 1955, 1<J, 14 V 1955, 2? $, log. B. P i s a r s k i. Jęd rzejó w, 3 V 1954, 1 <J, leg. J. K a r c z e w s k i. Gatunek znany z Europy. Z Polski wymieniany tylko z P o morza ( K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1909) i ze Śląska (M a ls k t, 1957). Owady dorosłe poławiane były na kwitnących iwach i wierzbach. Chilosia langhofferi B e c k. Jęd rzejó w, 3 V 1954, 1 <J, leg. J. K a r c z e w s k i. G atunek rzadki, znany z Niemiec, Austrii i z Dalm acji ( B e c k e r, 1894). W ymieniony okaz był złowiony na kw itnących wierzbach. Chilosia rotundiventris B e c k. W rocław -C iążyn, 29 IV 1956, 1 d, 1?, leg. R. T r o j a n o w a, 29 IV 1956, 1?, leg. A. M o ń k o. P o w. Sochaczew : T rojanów, 12 V 1955, 1 <J, leg. A. M o ń k o. G atunek znany z E uropy środkowej i południow ej. Z P o l ski nie był dotychczas w ykazany. Chilosia fraterna M e i g. P u szcza K am p in o sk a, 16 V 1954, 1 cj, leg. R. T r o j a n o w a, 29 V 1955, 2 leg. P. T r o j a n. W arszaw a-m łociny, 23 V 1956, 1 <j>, leg. R. T r o j a n o w a. Skierniew ice, V 1953, 1?, leg. R. T r o j a n o w a. G atunek nowy dla Polski środkowej. D otychczas wym ieniany był z Pomorza ( C z w a lin a, 1893; K a r l,.1935; S c h r o e d e r, 1913) i ze Śląska ( B e c k e r, 1894). Znany z Europy środkowej i północnej. Gwady dorosłe poławiane były wiosną na podm okłych łąkach, porośniętych kw itnącym i kaczeńcam i. Chilosia mutabilis ( F a l l. ) Puszcza K am p in o sk a, V I 1952, 1 leg. P. T r o j a n. Jęd rzejó w, V I 1955, 3 <?<?, leg. J. K a r c z e w s k i.

154 R. T rojanow a-b ańkow ska 18 G atunek nowy dla Polski środkowej. W ykazany był dotychczas z T atr ( N o w ic k i, 1873), Śląska ( M a ls k i, 1957) i Pom o rza ( E n d e r l e i n, 1907; C z w a lin a, 1893; K a r l, 1935; S c h r o e d e r, 1913). R ozprzestrzeniony w Europie i północnej Afryce. Chilosia grisella B e c k. Pow. M aków P o d h a la ń sk i: Z aw oja-b arańcow o, 5 V II 1955, 1 <J, log. A. R i e d e l. G atunek alpejski, znany z Niemiec i Szwajcarii. Z Polski w ykazany ze Ś lą sk a ( B e c k e r, 1894). Chilosia pubera Z e t t. W arszaw a-m łociny, 23 V 1956, 1 $, log. _ A. M o ń k o. Jęd rzejó w, 4 V 1954, 1 (?, 15 Y 1954, 1 $, leg. J. K a r c z e w s k i. G atunek nowy dla Polski środkowej. W ym ieniany z T atr (NowrcKi, 1873; L o e w, 1870), Puszczy Białowieskiej (S a c k, 1925), Śląska ( B e c k e r, 1894) i Pom orza ( C z w a lin a, 1893; K a r l, 1935). Znany z północnej i środkowej Europy. Owady dorosłe poław ia się w iosną na kw itnących w ierzbach i czerem chach. Chrysotoxinae Chrysotoxum cautum ( H a r r.) Pow. P iń czó w : K rzyżanow ice. 14 V I 1956, 1?, S kow ronno, 13 VI 1957, 1 $, leg. e k ip a I. Z. P A N. G atunek znany z E uropy, w Polsce dość rzadko sp o ty kany. W ym ieniany z Pom orza ( S c h r o e d e r, 1909; K a r l, 1935). W ystępuje na m okrych łąkach. Chrysotoxum arcuatum (L.) Pow. O lkusz: O jców, 5 V III 1954, 1?, leg. B. P i s a r s k i, P iesk o w a S k ała, 7 V I I I 1954, 1?, leg. A. R i e d e l. Pow. U strz y k i D o ln e: U strz y k i G órne, I I V III 1952, 1?, leg. A. R i e d e l. G atunek rozprzestrzeniony w całej Europie. Z Polski podany był z Pom orza ( S c h r o e d e r, 1909; C z w a lin a, 1893; K a r l, 1935) i T atr (L o e w, 1870; B o b e k, 1890; N o w ic k i, 1873).

19 Nowo dla Polski lub raniej znano Syrphidae 155 Ghrysotoxum lineare ( Z e t t.) Pow. Sochaczew : M yszory, 14 V II 1955, 1 $, leg. A. M o ń k o. P o w. P iń czó w : G rabow iec koło K rzyżanow ic, 1 V II 1957, 1 <J, K rzy żan o w ice, 30 V II 1956, 1 (?, leg. ek ip a I. Z. P A N. G atunek znany z Europy, spotykany rzadko. Z Polski znany był dotychczas z W arszawy ( S z n a b l, 1881) i Puszczy K am pinoskiej ( T r o j a n o w a, 1953). PIŚMIENNICTWO B e c k e r T h. 1894. R evision der G a ttu n g O kilom a M e i g e n. N ova A cta L eop. C arol., H alle, 56, 521 str., 13 ta b l. B e c k e r T h. 1921. N euc D ip teren a n s m einer Sam m lung. M itt. Zool. M us., B erlin, 1 0, str. 1 93, 28 rys. B e z z i M.. S t e i n P. 1907. Syrphidae. W opracow aniu zbiorow ym K atalo g d er P a la a rk tisc h e n D ip te re n, II I, pod re d a k c ją B e c k e r T h., B e z z i M., S t e i n P., K e r t ń s z K., B u d ap est, 158 str. B o r e k K. 1890. P rzy czy n ek do fa u n y m uchów ek ta trz a ń sk ic h. Spraw. K om. F izyogr., K raków, 2 5, str. 218 242. B o r e k K. 1893. P rzy czy n ek do fa u n y m uchów ek K rakow skiego okręgu Spraw. K om. F izy o g r., K raków, 2 8, str. 8 28. C o e R. L. 1953. D iptera-syrphidae. W opracow aniu zbiorow ym H a n d b o o k s fo r th e id en tificatio n of B ritish In s e c ts, X, 1, L ondon, 98 s tr, 46 tab l. C o l l in J. E. 1937. N otes on Syrphidae (D iptera). II. E n to ra. M onth. M ag., L o n d o n, 73, str. 1 8 2-1 8 5. C z w a l i n a G. 1893. N eues V erzeiehniss d c r F liegen O s t-u n d W estpreussens. O sterp ro g r. A lts ta d t. G yinn., K onigsberg, 4 n ib.+ 34 str. E n d e r l e i n G. 1907. B iologisch-faunistisclie M o o r-u n d D iin en -S tu d ien. B er. W estp r. B ot.-z ool. Ver. D anzig, 3 0, str. 54 238. K a r l O. 1935. D ie F liegenfautta P om m erns. D iptera Brachycera. S te t tin. e n t. Z tg., S te ttin, 9 6, str. 106 159. L o e w H. 1870. O d y p te ra c h n a G alicyjskich sto k ach T a tr sp o strz e żonych. RocZn. Tow. N auk. K ra k., K raków, 52, str. 155 183. L u n d b e c k W. 1916. D iptera D an ica. G enera and Species of F lies h ith e rto fo u n d in D en m ark. Lnnehopteridae, Syrphidae. V. C openhagen, 603 str., 202 rys. M ai.sk I K. 1957. Śląskie g a tu n k i ro d z a ju Ghiloeia M e ig. (D iptera, S y r phidae). P ol. P ism o e n to m.. W rocław, 2 6, str. 233 248.

156 R. T rojanow a-b ańkow sk a 20 N o w i c k i M. 1870. Z apiski faunicze. S praw. K om. F izyogr., K raków, 4, str. 1 23. N o w i c k i M. 1873. B e itra g e z u r K em itn is d er D ip te re n fa u n a G aliziens. K ra k a u, 35 str. P a x P. 1921. D ie T ierw elt Schlesiens. Je n a, 342 str. R u b s a a m e n E. H. 1901. B e ric h t iib er m eine R eise d u rch die T uchole r H eid e. Schr. n a tu rf. Gies. D anzig, 1 0, str. 1 70. S a c k P. 1925. D ie Z w eiflugler des U rw aldes von B ialow ies. A bh. m ath.- pliy s. KI. B ay. A kad. W iss., S u p p l., M iinchen, 5, str. 259 277. S a c k P. 1930. Syrphidae. W o p raco w an iu zbiorow ym D ie T ierw elt D e u tsc h la n d s p o d re d a k c ją F. D a h l a, 20, IV, Je n a, 142 str. S a c k P. 1930. S yrphidae. W o p raco w an iu zbiorow ym D ie F liegen der p a la a rk tisc h e n R e g io n p o d re d a k c ją E. L i n d n e r a, S tu ttg a rt, 451 s tr., 389 ry s., 18 ta b l. S c h r o e d e r G. 1909. B eitrage zu r D ip te re n fa u n a P om m erns. S te ttin, e n t. Z tg., S te ttin, 70, str. 353 367. S c h r o e d e r Gr. 1910. B eitrage zu r D ip te re n fa u n a P om m erns. S te ttin, e n t. Z tg., S te ttin, 71, str. 353 369. S c h r o e d e r Gr. 1911. B eitrag e z u r D ip te re n fa u n a P o m m ern s. S te ttin, e n t. Z tg., S te ttin, 72, str. 343 368. S t a c k e l b e r g A. 1953. K ra tk ij o bzor p alea rk ticzesk icb v id o v ro d a Sphegina M e ig. (D iptera, Syrphidae). T ra v. In st. Zool. A cad. Sci. TJRSS, M oskw a L e n in g ra d, 1 3, str. 373 386, 34 rys. S t a c k e l b e r g A. 1955. P aleark ticzesk ije v id y ro d a Neoascia W i l i,. (D iptera, Syrphidae). T rav. In s t. Zool. A cad. Sci. TJRSS, M oskwa L e n in g ra d, 21, str. 342 352, 6 rys. S z n a b i, J. 1881. Spis ow adów d w n sk rzy d ły cb zebranych w K rólestw ie P olskiem i G ubernii M ińskiej. P a m.f iz., W a rs z a w a,1, str. 357 390. S p E i z e r. P. 1924. V o rarb eiten Zu eiu e r D ip te re n fa u n a dor P ro v in z O stpreussens. Schr. pliy s.-o k o n. Ges., K ónigsberg, 64, str. 7 18. T r o j a n o w a R. 1935. Syrphidae okolic W arszaw y (D iptera). F rag m. fau n. M us. zool. polon., W arszaw a, 6, str. 449 463. Z e l l e r. P. C. 1843. D ie schlesischen A rten d e r D ip te re n g a ttu n g Hphegina. S te tt. e n t. Z tg., S te ttin, 10, str. 302 305. PafioTa cojiepikht (JmyHHCTUHecKHe PE3IOME jiam ibie otuochiuiiech k HaxojKReHino b Ilo n b m e 68 bhjiob Syrphidae, H3 KOTopbix 10 h b jih io tch HOBbiMH njifl nojibckoh (jiayhbi, a HMeiiHo: Mallota tricolor L w., Penthesilea floccosa (M e ig.), Penthesilea ranunculi ( P a n z.), Neoascia geniculata (M e ig.), Sphegina lei makowi czi

21 Nowe dla Polski lub mniej znane Syrphidae 157 S t e o b l, Ghilosia rotundiventris B e c k., Ghilosia langhofferi B e c k., P ipiza fenestrata M e i g., Gnemodon fulvimanus ( Z e t t. ) h Syrphus euchroma K ow. SU M M A R Y The paper contains faunistic data concerning the occurence in Poland of 68 species of Syrphidae, of which 10 are new for the Polish fauna. These are: Mallota tricolor Lw., Penthesilea floccosa ( M e ig.), Penthesilea ranunculi ( P a n z.), Neoascia geniculata ( M e ig.), Sphegina kimakowiczi S t r o b l, Ghilosia rotundiventris B e c k., Chilosia langhofferi B e c k., Pipiza fenestrata M e i g., Cnemodon fulvimanus ( Z e t t. ) and Syrphus euchroma K ow.

Redaktor pracy - mgr A. Riedel Państw ow e W ydaw nictw o Naukow e W arszaw a 1959 N akład 1700 + 100 egz. Ark. w yd. 1,25, druk. 13/8. Papier druk. sat. kl. I II, 80g, B I. Cena zł 1 0. N r zam. 1104/58. L -ll W rocławska D rukarnia Naukowa