Socjoekonomiczne determinanty samooceny stanu zdrowia studentów bydgoskich uczelni

754 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 754-760 Socjoekonomiczne determinanty samooceny stanu studentów bydgoskich uczelni Socio-economic determinants of self-rated health status among students of universities in Bydgoszcz Błażej Łyszczarz 1/, Angelika Gawron 2/, Agnieszka Bonek 2/ 1/ Katedra Zdrowia Publicznego, Zakład Ekonomiki Zdrowia, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 2/ Studenckie Koło Naukowe Ekonomia w medycynie, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wprowadzenie. Teorie determinant stanu wskazują, że czynniki społeczne i ekonomiczne stanowią istotny element kształtowania sytuacji zdrowotnej populacji. Sytuacja socjoekonomiczna może decydować także o samoocenie stanu studentów. Cel pracy. Zbadanie zależności między czynnikami społecznymi i ekonomicznymi, a samooceną stanu studentów dwóch publicznych uczelni wyższych w Bydgoszczy. Materiał i metody. Badanie przeprowadzono w listopadzie 2013 r. wśród 206 studentów Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego oraz Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy. Za narzędzie badawcze posłużył autorski kwestionariusz ankietowy zawierający 34 pytania dotyczące samooceny stanu i czynników socjoekonomicznych (płeć, miejsce zamieszkania, ocena sytuacji materialnej, wysokość dochodu, wykształcenie głowy rodziny, zatrudnienie respondentów i ich rodziców, warunki mieszkaniowe). Współzależności między czynnikami socjoekonomicznymi a samooceną zidentyfikowano z użyciem testu χ 2 i współczynnika V Cramera. Wyniki. 78,1% ankietowanych studentów ocenia swój stan dobrze lub bardzo dobrze, 5,4% źle lub bardzo źle. Wyższą oceną stanu charakteryzowali się mężczyźni, osoby utrzymujące się same, dysponujące wyższymi dochodami. Wyższy odsetek negatywnych ocen cechował natomiast respondentów oceniających sytuację materialną rodziny jako złą, a także, tych, których oboje rodzice nie pracowali. Stwierdzono istotną zależność między pozytywną samooceną stanu a wysoką oceną sytuacji materialnej rodzin respondentów. Pozostałe czynniki socjoekonomiczne okazały się nie mieć statystycznie istotnego związku z samooceną stanu badanych. Wnioski. Nieistotność wpływu większości czynników socjoekonomicznych na samoocenę stanu młodzieży akademickiej sugeruje, że to inne czynniki kształtują tę ocenę w stopniu silniejszym. Introduction. Theories of health determinants suggest that social and economic factors are important in shaping the population s health. Socioeconomic conditions may also determine self-rated health of university students. Aim. To identify the relationship of social and economic factors vs. self-rated health status of students from two public universities in Bydgoszcz. Material & Methods. The research study was carried out in November 2013 among 206 students of the Kazimierz Wielki University as well as at the University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz. The research tool was the authors own survey questionnaire comprising of 34 questions on self-rated health and socio-economic factors as gender, residence, family s material status assessment, income level, the household head s education level, the respondents and their parents employment status and housing conditions. Results. 78.1 percent of the respondents assessed their health as either very good or good, while 5.4 percent as very poor or poor. Higher health status rates characterized males, those financially independent and with higher income, while those assessing their material conditions as poorer and those whose both parents were not employed perceived their health as worse. We identified significant relationship between positive self-rated health and advantageous family s material status. Other socio-economic factors did not exhibit a statistically significant relationship with self-rated health status of students. Conclusions. The fact that most of the socio-economic factors were not associated with self-rated health status suggests that other factors influence health of the students more significantly. Key words: self-rated health, socio-economic factors, students, universities Słowa kluczowe: samoocena, czynniki socjoekonomiczne, studenci, uczelnie wyższe Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 754-760 www.phie.pl Nadesłano: 25.08.2014 Zakwalifikowano do druku: 03.09.2014 Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Błażej Łyszczarz Zakład Ekonomiki Zdrowia, Collegium Medicum UMK ul. Sandomierska 16, 85-830 Bydgoszcz tel. 52 585 54 09, fax 52 585 54 09, e-mail: blazej@cm.umk.pl

Łyszczarz B i wsp. Socjoekonomiczne determinanty samooceny stanu studentów bydgoskich uczelni 755 Wykaz skrótów UKW Uniwersytet Kazimierza Wielkiego UTP Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy Wprowadzenie Identyfikacja i kwantyfikacja czynników decydujących o stanie jednostek i populacji stanowi jeden z najistotniejszych obszarów zainteresowania nauk o zdrowiu. W piśmiennictwie zwraca się jednak uwagę, że badanie uwarunkowań stanu pozostaje domeną także innych dyscyplin naukowych [1]. Sprawia to, że analizy tego zagadnienia różnią się tradycją stawiania problemów przez określoną dyscyplinę, poziomem agregacji badanych zjawisk, a także podstawą teoretyczną prowadzonych rozważań oraz stosowanymi wskaźnikami opisującymi stan i jego determinanty [2-6]. Niniejsze opracowanie opierające się na wynikach badania ankietowego, dotyczy stanu studentów, korzystania przez nich z opieki zdrowotnej oraz czynników wpływających na kształtowanie ich. Sytuacja zdrowotna studentów i jej uwarunkowania pozostają w polu zainteresowania publicznego [7-9]. W większości badań, analizie poddawany jest związek między stanem ich a stylem życia w zakresie zachowań mających wpływ na zdrowie [10-12]. W niniejszym artykule skoncentrowano się na wpływie czynników socjoekonomicznych na kształtowanie samooceny stanu, co pozwoliło uzupełnić wiedzę na temat determinant postrzegania swego przez studentów. Za czynniki socjoekonomiczne w badaniach nad determinantami stanu uznaje się wysokość i dystrybucję dochodów, wykształcenie, zanieczyszczenie środowiska naturalnego, ubóstwo i bezrobocie, warunki pracy i mieszkaniowe, a także stan cywilny [13, 14]. W badaniu zastosowanie znajduje subiektywny wskaźnik stanu, który opiera się na ocenie przez samych zainteresowanych. Jest to wskaźnik szeroko stosowany w badaniach społecznych, będący ważnym i rzetelnym miernikiem nie tylko oceny stanu, lecz również niezależnym predyktorem umieralności, zalecanym przez Światową Organizację Zdrowia do monitorowania stanu populacji, realizowanego za pomocą wywiadu [15]. Wykorzystanie tego rodzaju wskaźnika jest powszechne [16-18], co wynika z jego istotnych zalet, tj. niskiego kosztu oraz krótkiego czasu realizacji w porównaniu z badaniami lekarskimi, prostego sposobu komunikowania z badanymi oraz łatwiejszego nawiązania łączności między badaczem a osobą badaną [19]. Cel pracy Zbadanie zależności między czynnikami społecznymi i ekonomicznymi, a samooceną stanu studentów dwóch publicznych uczelni wyższych w Bydgoszczy Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego (UKW) oraz Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego (UTP). Materiał i metody Źródłem informacji wykorzystywanych w artykule był autorski kwestionariusz ankietowy składający się z 34 pytań jednokrotnego wyboru oraz otwartych, podzielonych na cztery części (stan i korzystanie z ochrony ; styl życia; sytuacja ekonomiczna i społeczna; dane demograficzne). Pytania dotyczyły m.in.: samooceny stanu, korzystania ze świadczeń zdrowotnych, poziomu stresu, konsumpcji tytoniu i alkoholu, nawyków żywieniowych, jakości snu, struktury rodziny, wykształcenia głowy rodziny, zatrudnienia rodziców, warunków mieszkaniowych i kwoty pieniędzy w dyspozycji. W kwestionariuszu znalazły się również pytania o płeć, wiek, rok i kierunek studiów, a także wielkość miejscowości pochodzenia. W niniejszym opracowaniu wykorzystano informacje dotyczące czynników społecznych i ekonomicznych oraz samooceny stanu studentów. W ocenie stanu zastosowano wskaźnik o charakterze subiektywnym; respondenci odpowiadali na pytanie: Jak ogólnie oceniasz swoje zdrowie? wybierając jedną z pięciu odpowiedzi: bardzo dobrze ; dobrze ; tak sobie, ani dobrze ani źle ; źle ; bardzo źle. Anonimowe badanie ankietowe przeprowadzono w listopadzie 2013 roku i objęto nim 220 losowo dobranych studentów dwóch uczelni publicznych w Bydgoszczy: Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego oraz Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego. Badanie ankietowe zostało przeprowadzone przez dwie autorki artykułu w ogólnodostępnych budynkach uczelni. Ankietę przeprowadzono na uczelniach o różnych profilach (pierwsza z nich jest uniwersytetem szerokoprofilowym, w przeszłości była uczelnią o charakterze pedagogicznym, druga jest uniwersytetem techniczno-przyrodniczym), celem takiego doboru było zwiększenie różnorodności badanej grupy. Łącznie zebrano 206 ankiet wypełnionych w sposób, który pozwalał na ich wykorzystanie w analizie. Uzyskane informacje posłużyły do przygotowania bazy danych i poddane zostały analizie statystycznej. W celu testowania zależności między badanymi cechami zastosowano test χ 2, natomiast siłę tych zależności zidentyfikowano za pomocą współczynnika współzależności V Cramera. Bazę danych opracowano w programie MS Excel, obliczenia statystyczne wykonano natomiast z użyciem oprogramowania SPSS Statistics, w wersji 21.

756 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 754-760 Na przeprowadzenie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wyniki Charakterystyka badanej grupy Ankietowani studiowali na ponad 20 kierunkach, najliczniej byli reprezentowani studenci pedagogiki (27 osób), pracy socjalnej (23 osoby), teleinformatyki (19 osób), elektrotechniki (16 osób) oraz bezpieczeństwa i higieny pracy (14 osób). Większość badanych osób stanowiły kobiety i studenci UKW. Wiek badanych studentów wahał się od 18 do 33 lat (średnio 20,7±1,74). Połowę badanych stanowili studenci pierwszego roku, studenci wyższych lat (czwarty i piąty rok) stanowili łącznie mniej niż 10% wszystkich ankietowanych. Biorąc pod uwagę miejsce pochodzenia najliczniejszą grupę stanowili studenci pochodzący ze wsi, najmniej liczną natomiast osoby z miast o liczbie ludności powyżej 500 tysięcy (tab. I). Zdecydowana większość z 206 badanych studentów oceniła swój stan jako bardzo dobry lub dobry (łącznie 78,1%), nieco ponad 5% natomiast stwierdziło, że ich stan był zły lub bardzo zły, przy czym tylko jedna osoba (0,5%) określiła go jako bardzo zły. Co szósta osoba (16,5%) określiła swój stan jako taki sobie, ani dobry ani zły (ryc. 1). W rozkładzie odpowiedzi dotyczących samooceny stanu zarysowują się różnice wynikające z płaci ankietowanych (ryc. 2 i 3). Wśród kobiet ocena stanu dobra lub bardzo dobra cechowała 74,6% ankietowanych, natomiast wśród mężczyzn odsetek ten kształtował się na poziomie o niemal 10 punktów procentowych wyższym (84,2%). Zróżnicowanie w obrębie płci zaobserwować można także analizując wewnętrzną strukturę osób oceniających swój stan pozytywnie. Wśród studentów aż 40,8% oceniło zdrowie jako bardzo dobre, wśród studentek natomiast odsetek ten był wyraźnie niższy i wynosił 23,1%. Odsetek osób oceniających zdrowie jako dobre był za to wyższy u kobiet (51,5%) w porównaniu z mężczyznami (43,4%). Potwierdzeniem wyższej oceny przez mężczyzn jest fakt, że tylko 11,8% oceniło je jako takie sobie, w porównaniu z 19,2% kobiet wskazujących na tę odpowiedź. Niższy odsetek studentów (3,9%) w porównaniu ze studentkami (6,2%) ocenił swój stan negatywnie, a jedynym respondentem, który ocenił je bardzo źle była kobieta. Kształtowanie rozkładu odpowiedzi na pytanie dotyczące samooceny stanu sprawia, że pożądanym działaniem okazała się agregacja pięciu kategorii w mniejszą liczbę. Z uwagi na fakt, że tylko jedna Tabela I. Charakterystyka badanych studentów Table I. Characteristics of investigated students Cecha Wariant n f Płeć kobiety 130 0,631 mężczyźni 76 0,369 Uczelnia UKW 112 0,544 UTP 94 0,456 Rok studiów pierwszy 102 0,505 drugi 36 0,178 trzeci 45 0,223 czwarty 2 0,010 piąty 15 0,074 doktoranckie 2 0,010 Miejscowość pochodzenia miasto pow. 500 tys. 23 0,112 miasto 100-500 tys. 62 0,301 miasto do 100 tys. 54 0,262 wieś 67 0,325 Uwagi: n liczebność, f frakcje tak sobie, ani dobrze ani źle 16,5% dobrze 48,5% Ryc. 1. w grupie badanych Fig. 1. Self-rated health status in the sample of students tak sobie, ani dobrze ani źle 19,2% dobrze 51,5% źle 4,9% źle 5,4% bardzo źle 0,5% bardzo źle 0,8% bardzo dobrze 29,6% bardzo dobrze 23,1% Ryc. 2. w grupie badanych studentek Fig. 2. Self-rated health status in the sample of female students tak sobie, ani dobrze ani źle 11,8% dobrze 43,4% źle 3,9% bardzo źle 0% bardzo dobrze 40,8% Ryc. 3. w grupie badanych studentów Fig. 3. Self-rated health status in the sample of male students

Łyszczarz B i wsp. Socjoekonomiczne determinanty samooceny stanu studentów bydgoskich uczelni 757 osoba oceniła stan jako bardzo zły, dokonano agregacji kategorii bardzo źle i źle w jedną. Podobne działanie przeprowadzono w stosunku do kategorii oceniających stan pozytywnie, tj. bardzo dobrze i dobrze, czego celem było uzyskanie jednolitości metodycznej i przejrzystości interpretacyjnej wyników. Ten sam zabieg zastosowano w przypadku pozostałych zmiennych, w sytuacji, gdy pewne kategorie odpowiedzi cechowały się niską liczebnością. Tabela II. Badani według płci i samooceny stanu Table II. Respondents by gender and self-rated health status Płeć Kobiety Mężczyźni bardzo dobra i dobra 97 0,746 64 0,842 taka sobie 25 0,192 9 0,118 zła i bardzo zła 8 0,062 3 0,039 Razem 130 1 76 1 Uwagi: n liczebność, f frakcje. Frakcje mogą nie sumować się do jedności z powodu zaokrągleń χ 2 =2,589; p=0,274; V=0,112 Tabela III. Badani według wielkości miejscowości i samooceny stanu Table III. Respondents by size of town and self-rated health status Wielkość miejscowości, z której pochodzisz miasto powyżej 100 tys. miasto do 100 tys. wieś bardzo dobra i dobra 69 0,812 37 0,685 55 0,821 taka sobie 12 0,141 12 0,222 10 0,149 zła i bardzo zła 4 0,047 5 0,093 2 0,030 Razem 85 1 54 1 67 1 χ 2 =4,651; p=0,325; V=0,106 Tabela IV. Badani według posiadania pracy przez rodziców i samooceny stanu Table IV. Respondents by parents employment and self-rated health status Czy rodzice posiadają stałą pracę tak, oboje tak, jedno nie bardzo dobra i dobra 101 0,808 48 0,762 12 0,706 taka sobie 17 0,136 14 0,222 3 0,176 zła i bardzo zła 7 0,056 1 0,016 2 0,118 Razem 125 1 63 1 17 1 χ 2 =5,338; p=0,254; V=0,114 Tabela V. Badani według oceny sytuacji materialnej rodziny i samooceny stanu Table V. Respondents by assessment of family s material status and self-rated health status Jak oceniasz sytuację materialną swojej rodziny na tle innych rodzin bardzo i raczej dobra przeciętna zła i raczej zła bardzo dobra i dobra 109 0,826 45 0,703 7 0,700 taka sobie 17 0,129 16 0,250 1 0,100 zła i bardzo zła 6 0,045 3 0,047 2 0,200 Razem 132 1 64 1 10 1 χ 2 =9,257; p=0,055; V=0,150 Czynniki socjoekonomiczne i samoocena stanu W niniejszej części opracowania przedstawiono i omówiono zależności między czynnikami socjoekonomicznymi i samooceną stanu badanych studentów. Kolejno przeanalizowano współzależności między zdrowiem a: płcią respondentów, wielkością miejscowości pochodzenia, sytuacją ekonomiczną i społeczną rodzin respondentów, źródłem utrzymania, posiadaniem pracy i wysokością dochodów respondentów, a także warunkami mieszkaniowymi. Kształtowanie samooceny stanu w zależności od płci omówiono powyżej, wskazując, że mężczyźni oceniają swoje zdrowie bardziej pozytywnie w porównaniu z kobietami. Zależność ta jednak okazała się nieistotna statystycznie (p=0,274, tab. II). Biorąc pod uwagę wielkość miejscowości pochodzenia, odsetek studentów pochodzący ze wsi oraz z miast o liczbie ludności powyżej 100 tysięcy, którzy deklarowali pozytywną ocenę stanu był podobny i wynosił odpowiednio 82,1% i 81,2%. Zauważalnie niższa ocena stanu cechowała studentów pochodzących z mniejszych miast (68,5%), przy czym zależność między samooceną stanu a wielkością miejscowości pochodzenia była nieistotna statystycznie (p=0,325, tab. III). Wśród czynników mogących determinować kondycję zdrowotną studentów wymienić można również sytuację ekonomiczną i społeczną rodziny. W kolejnych czterech tabelach (tab. IV-VII) przedstawiono wyniki badania zależności między samooceną stanu a zmiennymi opisującymi posiadanie pracy i wykształcenie rodziców, strukturę rodziny i subiektywną ocenę sytuacji materialnej rodziny na tle innych rodzin. Biorąc pod uwagę posiadanie pracy przez rodziców (tab. IV) studenci, których oboje rodzice pracują oceniają swoje zdrowie (80,8% ocen pozytywnych) lepiej w porównaniu ze studentami, których rodzice nie pracują (70,6%), a także z tymi, w przypadku których pracuje tylko jedno z rodziców (76,2%). Jednocześnie to osoby pochodzące z domów, w których oboje rodzice nie pracują cechują się najgorszym stanem spośród nich 11,8% ocenia swoją kondycją zdrowotną negatywnie. Nie stwierdzono przy tym statystycznie istotnej zależności między pracą rodziców a samooceną studentów (p=0,254, tab. IV).

758 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 754-760 Istnieje natomiast zależność statystyczna między oceną sytuacji materialnej rodziny, z której pochodzi student a jego subiektywnie postrzeganym stanem (tab. V). Studenci, którzy oceniają sytuację materialną swojej rodziny jako dobrą lub bardzo dobrą częściej postrzegają pozytywnie również swój stan (82,6% ocen pozytywnych) w porównaniu z pozostałymi (70%). Zależność ta okazała się istotna statystycznie na poziomie p=0,055 (tab. V), przy wartości współczynnika V-Cramera na poziomie V=0,15. Czynnikami nie wpływającymi istotnie na samoocenę stanu okazały się natomiast wykształcenie głowy gospodarstwa domowego, z którego pochodzili studenci (p=0,406, tab. VI), a także struktura rodziny (p=0,452, tab. VII). W szczególności w przypadku wykształcenia rodziców zaobserwować można niewielkie różnice w ocenie stanu przez ich dzieci, studentów. Odsetek pozytywnych ocen stanu studentów, których głowa rodziny ma wyższe wykształcenie (79,7%) jest tylko o 3,5 punktu procentowego wyższy w porównaniu ze studentami pochodzącymi z domów, w których głowa rodziny ma wykształcenie zawodowe lub niższe (76,2%). Kolejną grupę zmiennych potencjalnie wpływających na ocenę kondycji zdrowotnej studentów stanowiły czynniki ekonomiczne dotyczące samych studentów, nie ich rodzin. Wpływ źródła utrzymania na zdrowie okazał się nieistotny statystycznie (p=0,556, tab. VIII), zwraca jednak uwagę fakt, że pozytywna ocena cechowała wyraźnie większy odsetek studentów utrzymujących się samodzielnie (85%), w porównaniu z pozostającymi na utrzymaniu rodziców (77,2%) oraz utrzymującymi się częściowo samemu (77,8%). Analogiczne wnioski płyną z odpowiedzi na pytanie dotyczące pracy (tab. IX); pracujący studenci oceniają zdrowie lepiej (80,9% ocen pozytywnych) w porównaniu z niepracującymi (75,9%). Jednocześnie odsetek negatywnych ocen stanu jest wyraźnie wyższy u niepracujących (8%), w porównaniu z pracującymi (2,1%). Zależność ta okazała się jednak nieistotna statystycznie (p=0,171, tab. IX). Nie zaobserwowano również statystycznie istotnych różnic (p=0,867, tab. X) w samoocenie stanu studentów o różnej wysokości dochodów. Najwyższym odsetkiem pozytywnych ocen stanu charakteryzowała się przy tym grupa studentów o najwyższych dochodach, przekraczających 1000 zł (84%), najniższym z kolei dysponujący miesięcznie kwotą w granicach 500-1000 zł (75%). Jednocześnie tę ostatnią grupę cechował najwyższy odsetek osób oceniających stan negatywnie (7,7%), w porównaniu z osobami o dochodach niższych i wyższych (odpowiednio 4,6% i 4%). Tabela VI. Badani według wykształcenia głowy gospodarstwa domowego i samooceny stanu Table VI. Respondents by household head s education level and self-rated health status Wykształcenie głowy gospodarstwa domowego zawodowe wyższe średnie i niższe bardzo dobra i dobra 55 0,797 58 0,784 48 0,762 taka sobie 8 0,116 13 0,176 13 0,206 zła i bardzo zła 6 0,087 3 0,041 2 0,032 Razem 69 1 74 1 63 1 χ 2 =4,000; p=0,406; V=0,099 Tabela VII. Badani według struktury rodziny i samooceny stanu Table VII. Respondents by family structure and self-rated health status Struktura rodziny, z której pochodzisz niepełna, zrekonstruowana, pełna zastępcza bardzo dobra i dobra 129 0,796 32 0,727 taka sobie 24 0,148 10 0,227 zła i bardzo zła 9 0,056 2 0,045 Razem 162 1 44 1 χ 2 =1,590; p=0,452; V=0,088 Tabela VIII. Badani według źródła utrzymania i samooceny stanu Table VIII. Respondents by source of income and self-rated health status rodzice Jakie jest Twoje źródło utrzymania częściowo sam(a) utrzymuję się sam(a) bardzo dobra i dobra 95 0,772 49 0,778 17 0,850 taka sobie 19 0,155 12 0,190 3 0,150 zła i bardzo zła 9 0,073 2 0,032 0 0,000 Razem 123 1 63 1 20 1 χ 2 =3,014; p=0,556; V=0,086 Tabela IX. Badani według posiadania pracy i samooceny stanu Table IX. Respondents by employment and self-rated health status Czy pracujesz tak (praca stała i dorywcza) nie bardzo dobra i dobra 76 0,809 85 0,759 taka sobie 16 0,170 18 0,161 zła i bardzo zła 2 0,021 9 0,080 Razem 94 1 112 1 χ 2 =3,529; p=0,171; V=0,131 Zdecydowana większość studentów (85,9%) oceniła swoje warunki mieszkaniowe jako bardzo dobre lub dobre, czynnik ten nie miał jednak istotnego wpływu na kształtowanie subiektywnej oceny stanu

Łyszczarz B i wsp. Socjoekonomiczne determinanty samooceny stanu studentów bydgoskich uczelni 759 Tabela X. Badani według wysokości dochodów i samooceny stanu Table X. Respondents by income level and self-rated health status Kwota pieniędzy, którą dysponujesz w miesiącu 0-500 zł 500-1000 zł powyżej 1000 zł bardzo dobra i dobra 101 0,783 39 0,750 21 0,840 taka sobie 22 0,171 9 0,173 3 0,120 zła i bardzo zła 6 0,046 4 0,077 1 0,040 Razem 129 1 52 1 25 1 χ 2 =1,265; p=0,867; V=0,055 Tabela XI. Badani według oceny warunków mieszkaniowych i samooceny stanu Table XI. Respondents by assessment of housing conditions and self-rated health status Jak oceniasz swoje warunki mieszkaniowe bardzo i raczej dobra przeciętne, raczej złe i złe bardzo dobra i dobra 138 0,780 23 0,793 taka sobie 29 0,164 5 0,172 zła i bardzo zła 10 0,056 1 0,035 Razem 177 1 29 1 χ 2 =0,243; p=0,886; V=0,034 Tabela XII. Badani według warunków mieszkaniowych i samooceny stanu Table XII. Respondents by housing conditions and self-rated health status W jakich warunkach obecnie mieszkasz stancja, mieszkanie studenckie akademik z rodziną bardzo dobra i dobra 45 0,776 12 0,706 102 0,797 taka sobie 10 0,172 3 0,176 20 0,156 zła i bardzo zła 3 0,052 2 0,118 6 0,047 Razem 58 1 17 1 128 1 χ 2 =1,647; p=0,800; V=0,064 (p=0,886, tab. XI). Wśród osób oceniających warunki mieszkaniowe pozytywnie, 78% co najmniej dobrze oceniało swoje zdrowie, osoby postrzegające swoją sytuację mieszkaniową gorzej cechowała natomiast nieco wyższa ocena stanu (79,3% ocen pozytywnych). Podobne wnioski płyną z analizy innego wskaźnika opisującego sytuację mieszkaniową. Fakt zamieszkiwania z własną rodziną, na stancji, w mieszkaniu studenckim, bądź akademiku nie wpływał na samocenę sytuacji zdrowotnej (p=0,800, tab. XII), przy czym niższą oceną cechowały się osoby mieszkające w akademikach (70,6%) w porównaniu z mieszkającymi na stancji i w wynajętym mieszkaniu z innymi studentami (77,6%) oraz osobami zamieszkującymi z rodziną (79,7%). Dyskusja Celem niniejszego artykułu było przedstawienie wyników badań nad samooceną stanu studentów dwóch bydgoskich uczelni wyższych (N=206). W szczególności skoncentrowano się na zbadaniu czy istnieje współzależność między czynnikami socjoekonomicznymi, takimi jak: sytuacja materialna, rodzinna, mieszkaniowa czy wielkość miejscowości pochodzenia, a subiektywnie odczuwanym zdrowiem. Większość ankietowanych studentów oceniło swój stan jako dobry lub bardzo dobry (78,1%), bardzo złą lub złą ocenę wskazał natomiast zaledwie co dziewiętnasty ankietowany (5,4%). Co ciekawe, odsetek osób pozytywnie oceniających swój stan okazał się w badaniu własnym dość wyraźnie niższy w porównaniu z odsetkiem Polaków w wieku 20-29 lat oceniających swoje zdrowie bardzo dobrze lub dobrze (90,4%) [20]. Badana grupa studentów charakteryzuje się oczywiście innym charakterystykami niż ogólnopolska populacja osób w wieku 20-29 jest jednak w pewnym zakresie porównywalna. Badanie własne ujawniło z kolei analogię z wynikami ogólnopolskimi w zakresie przewagi pozytywnych ocen wśród mężczyzn w porównaniu z kobietami [20]. Biorąc natomiast pod uwagę porównanie wniosków uzyskanych w badaniu własnym z wynikami publikowanymi w innych opracowaniach zwraca uwagę duży rozrzut samooceny stanu studentów w poszczególnych badaniach. W badaniu przeprowadzonym przed ponad dekadą wśród studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, pozytywną (bardzo dobrą lub dobrą) ocenę stanu wskazało 69,4% wszystkich studentów [18], a więc znacznie mniej niż w niniejszym badaniu. Co interesujące we wspomnianym badaniu łódzkim odsetek kobiet deklarujących dobry lub bardzo dobry stan (70,8%) był wyższy w porównaniu z mężczyznami (67,1%). Zarówno badanie własne, jak i najbardziej aktualne wyniki ogólnopolskie wskazują na odmienną tendencję w zakresie związków między płcią a samooceną stanu. Zdecydowanie inaczej kształtują się oceny stanu studentów z Kutna [11]. W przebadanej grupie studentów uczelni niepublicznej aż 98,8% studentów oceniło swoje zdrowie bardzo dobrze lub dobrze, natomiast 1,25% bardzo źle. Wyniki przeprowadzonych badań własnych dotyczące odsetka studentów oceniających swoje zdrowie pozytywnie sytuują się pomiędzy wynikami uzyskanymi w innych badaniach. Różnice te mogą być spowodowane sposobem doboru próby, a także różnicą czasową między badaniami, zwraca jednak uwagę znaczny rozrzut wyników i niemożność wyciągnięcia jednoznacznych wniosków.

760 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 754-760 Biorąc pod uwagę współzależności między zbadanymi czynnikami socjoekonomicznymi a samooceną stanu zwraca uwagę, że spośród dość licznej grupy badanych zmiennych tylko jedna okazała się istotnie skorelowana z subiektywnie postrzeganym przez studentów zdrowiem. Czynnikiem tym była ocena sytuacji materialnej swojej rodziny w porównaniu z innymi rodzinami. Studenci postrzegający sytuację materialną rodziny jako ponadprzeciętną cechowali się wyższymi ocenami stanu w porównaniu z pozostałymi. Co ciekawe, inne zmienne opisujące socjoekonomiczną sytuację rodziny wykształcenie głowy rodziny, posiadanie pracy przez rodziców, a także struktura rodziny okazały się nie mieć statystycznie istotnego wpływu na ocenę przez młodzież akademicką. Podobnie, wszystkie pozostałe czynniki socjoekonomiczne, tj. płeć, wielkość miejscowości pochodzenia, warunki mieszkaniowe, posiadanie pracy i wysokość dochodów respondentów, nie wpływały znacząco na sposób oceny własnego. Istnieją więc przesłanki pozwalające sądzić, że to inne niż socjoekonomiczne czynniki decydowały o zróżnicowaniu postrzegania własnego przez ankietowanych studentów. Pomimo niezidentyfikowania statystycznie istotnych zależności w przypadku większości badanych czynników, warto zwrócić uwagę, w przypadku których charakterystyk ankietowanych studentów zaobserwowano wyższe częstości odpowiedzi wskazujących na pozytywną bądź negatywną ocenę swego. Pozytywnie swoje zdrowie oceniali w szczególności mężczyźni (84,2%), osoby utrzymujące się same (85%) i dysponujące kwotą powyżej 1000 zł miesięcznie (84%), a także respondenci wysoko oceniający sytuację materialną swojej rodziny (82,6%). Szczególnie wysoki odsetek negatywnych ocen cechował natomiast osoby oceniające sytuację materialną rodziny jako złą (20%), a także studentów, których oboje rodzice nie pracowali (11,8%). Piśmiennictwo / References 1. Włodarczyk WC. Polityka zdrowotna w społeczeństwie demokratycznym. Vesalius, Kraków 1996. 2. Thornton JA. Does more medical care improve population health? New evidence for an old controversy. Appl Econ 2011, 43(24): 3325-3336. 3. Asiskovitch S. Gender and health outcomes: The impact of healthcare systems and their financing on life expectancy of women and men. Soc Sci Med 2010, 70(6): 886-895. 4. Łyszczarz B, Wyszkowska Z. Czynniki socjoekonomiczne i trwanie życia w krajach OECD. Nierówności Społecz Wzrost Gospod 2013, 30: 53-61. 5. Łyszczarz B, Wyszkowska Z. Socjoekonomiczne determinanty stanu perspektywa regionalna. Nierówności Społecz Wzrost Gospod 2010, 16: 303-313. 6. Pikala M, Bryła M, Marcinkowski JT, Maniecka-Bryła I. Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne umieralności w Polsce. Hygeia Publ Health 2013, 48(1): 35-39. 7. Romanowska-Tołłoczko A. Styl życia studentów oceniany w kontekście zachowań zdrowotnych. Hygeia Publ Health 2011, 46(1): 89-93. 8. Zuzda J, Latosiewicz R, Półjanowicz W. Badania nad otyłością wśród studentów i studentek Politechniki Białostockiej i Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku. Econ Manag 2010, 2(1): 74-80. 9. Seń M, Zacharczuk A, Lintowska A. Zachowania żywieniowe studentów wybranych uczelni wrocławskich a wiedza na temat skutków zdrowotnych nieprawidłowego żywienia. Pielęgn Zdr Publ 2012, 2(2): 113-123. 10. Walentukiewicz A, Łysak A, Wilk B. Styl życia studentek kierunków medycznych. Probl Hig Epidemiol 2013, 94(2): 247-252. 11. Adamek R, Kurzępa-Hasan E, Pietrzak A i wsp. Palenie tytoniu i samoocena stanu wśród studentów Wyższej Szkoły Gospodarki Krajowej w Kutnie doniesienie wstępne. Prz Lek 2008, 65(10): 565-567. 12. Maniecka-Bryła I, Bryła M. Wybrane elementy stanu studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Now Lek 2006, 75(4): 344-350. 13. Joumard I, André C, Nicq C, Chatal O. Health status determinants: Lifestyle, environment, health care resources and efficiency. OECD Economics Department Working Papers 2010, 627. 14. Polakowska M, Piotrowski W. Czynniki socjoekonomiczne a występowanie nadciśnienia tętniczego na wsi i w mieście. Badanie WOBASZ. Med Og 2010, 16(2): 162-173. 15. Wróblewska W.. Wiad Stat 2010, 4: 36-53. 16. Gajewska O, Bryła M, Maniecka-Bryła I. uczestników zajęć Stowarzyszenia Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Hygeia Publ Health 2012, 47(4): 453 459. 17. Woynarowska-Sołdan M, Węziak-Białowolska D. Samoocena i dbałość o zdrowie u nauczycieli. Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 739-745. 18. Maniecka-Bryła I, Bryła M. oraz stanu psychicznego studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Zdr Publ 2004, 114(4): 524-531. 19. Korporowicz V. Promocja. Kształtowanie przyszłości. SGH, Warszawa 2008. 20. Stan ludności Polski w 2009 r. GUS, Warszawa 2011.