PORÓWNANIE RÓŻNYCH METOD WYPŁASZANIA ROZTOCZY (ACARI) GLEBOWYCH

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXIII, Z. 1, WARSZAWA 1972 WOJCIECH NIEDBAŁA, JERZY ROHLOFF PORÓWNANIE RÓŻNYCH METOD WYPŁASZANIA ROZTOCZY (ACARI) GLEBOWYCH Zakład M orfologii Z wierząt U niw ersytetu A. M ickiewicza w Poznaniu K ierownik prof. dr J. R afalski Najczęściej używanym i w kraju ekstraktoram i, w których zwierzęta czynnie w ydobyw ają się z próbki glebowej, są: aparat Tullgrena (opis konstrukcyjny i zasada działania [2]), aparat M urphy ego [1] i ekstraktor do w ypłaszania fauny glebowej MPCS [3]. Z dwóch aparatów Tullgrena i MPCS bardziej w ydajny dla wszystkich grup roztoczy glebowych okazał się MPCS [3]. Sprawdzenia wydajności obu tych aparatów dokonaliśmy jednak tylko na podstawie prób glebowych pobranych w jednym środowisku. W celu potw ierdzenia otrzym anych w yników porów naliśm y w ydajność w ypłaszania obu tych aparatów z próbek pobranych na dwóch powierzchniach w innym środowisku, a mianowicie w Kampinoskim Parku Narodow ym (tab. 1 i 2). Jednocześnie dokonaliśm y porów nania w ydajności wypłaszania wymienionych aparatów z aparatem M urphy ego. W tym celu um ieszczaliśm y równocześnie w każdym z porów nyw anych aparatów bliźniacze próbki glebowe, pobierane w terenie tuż obok siebie. Próbki glebowe pobieraliśmy dw ukrotnie (2.X.1969 i 28.X.1969 r.) w Kampinoskim Parku Narodowym z powierzchni w oddziale 84 i 161 (tab. 3 i 4). Dla każdego z trzech aparatów pobraliśm y z obu pow ierzchni po 36 próbek glebow ych (18 próbek 2.X i 18 próbek 28.X). Objętość próbek umieszczanych w MPCS i aparacie Tullgrena była identyczna i w ynosiła 40,7 cm 3, natom iast objętość próbek w aparacie M urphy ego 73,5 cm3. Próby pobieraliśmy walcowatymi cylindram i o różnej średnicy w ciskając je w glebę na głębokość 5 cm. Próby były um ieszczane w każdym z aparatów bez naruszania naturalnej stru k tu ry glebowej. Uzyskane wyniki wskazują, że dla wszystkich roztoczy glebowych MPCS jest ponad dw ukrotnie bardziej w ydajny od obu porów nyw anych

Z d jęc ie f it o e o c jo lo g ic z a e n r 1 P h y to s o c io lo g ic survey No. 1 T a b e l a 1 Symbol p ła tu - oddz. 84 N adleśnictw o Kromnów P atch symbol - S ectio n 84, F o r e s t D i s t r i c t Kromnów D ata - Date JO.V II.1969 r. Symbol p ła tu - cdtiz.. 84 S<*il*ś a i ccwo Kromnów Patch symbol - S ectio n è4, F o re s t D la t r i c t Kromnôw D ata - Data 3O.V I I.i909 r* Zwarcie warstwy drzew w % - Tree la y e r d ane!ty In # 70 Zwarcie w a rst*y krzewów w % - Schrub lay ar d e a a ity in % 20 Pokrycie warstwy runa w % - Herb la y e r covering in f> 10 Pokrycie warstwy m szystej w % - Поев la y e r covering in % 90 Pow ierzchnia z d ję c ia - Survey are a 1 Plnue s ilv e s tr ie a 4.5 Quercue robur B etu la v e rru c o s a +.1 B et\ila v e rru c o s a Quercub ro b u r Uelampyrum p raten se Quere u s ro b u r b 2.1 Vaccinium m y r tillu s B etu la v e rru c o s a +.1 Сamp алu la r o tu n d i f o lia Ju n ip eru s communis 1.2 Carex ericeto ru m P in u s s i l v e e t r i s S corzonera h u m ilis Vaccinium v i t i s - i d a e a с 2.1-3 L uzula p ilo s a F estuca ovina 1.2 Frangula aln u s C allu n a v u lg a r is.2 Malus s i l v e s t r i s r C alam agroetis arundlnacea.2 Dicranum undulatum 3*3 Juniperua communia 1.1 Entodon S ch reb eri 3.3 Pinus s ilv e s tr is Hyxocomium splendens 1.3 Z d jęc ie fito s o c jo lo g ic z n e n r 2 P h y to s o c io lo g ić survey No. 2 Tabela 2 Symbol p ła tu - oddz.161 N adleśnictw o Kromnów P atch symbol - S ectio n 161, Fo re e t D i s t r i c t Kromnów Data - Date 30.V II.1969 r. Symbol p ła tu - oddz.161 N adleśnictw o Kromnów P atch symbol - S ectio n 161, F o re s t D i s t r i c t Kromnów D ata - Date 30.V II.1969 r* Zwarcie warstwy drzew w % - Tree la y e r d e n sity in % 70 Zwarcie warstwy krzewów w % - Schrub la y e r d e n sity in % 30 Pokrycie warstwy runa w % - Herb la y e r covering im % 60 P o k ry cie warstwy m szy stej w % - Moss la y e r c o v e r in g 'in % 90 Pow ierzchnia z d ję c ia - Survey a re a 1 ha P in u s s i l v e s t r i s a 4.5 Q uercus s e s s i l i ś + B etula verru co sa * Quercue robur Quercus s e s s i l i s + B etu la v e rru c o s a P in u s s i l v e s t r i s b J u n ip e ru s communis + Quercua e e s s ilis 2.1 F rangula alnus + Quercue robur 1*1 Sorbus au cuparia + B etula verru cosa «M olinia co eru lea Ju n ip e ru s communis L uzula p ilo s a + Frangula alnus C alluna v u lg a ris + Sorbus aucuparia + F estu ca ovina + Vaccinium m y rtillu s с 5.5 Entodon S ch reb eri d 5*5 VacciniuD v itis - id a e a 1.1 Dicranum undulatum 1.3 Melampyrum p raten se 1.1 Hylocomium splendene + P in u s s i l v e s t r i s _

Wyniki a n a liz y g leb y na pow iorzchniach oddz. 84 i oddz. 161 Kampinoskiego Parku Narodowego R e s u lts o f s o i l a n a ly s is on th e a re a o f s e c tio n s 84 and 161 o f th e Kampinos N a tio n a l Park Tabela ÿ Nr p ro f i lu P rof i le No. tio n No. Nr odd z ia łu Głębokość p ró b k i Samp lin g d ep th cm ph w g le b ie S o il ph V/ - in h2o w - in KC1 % c z ę ś c i 20-1 mm p e r c en t of p a r t i c l e s 20-1 mm 1-0,5 Skład mechaniczny - M echanical com position % c z ę ś c i < 1 um p e r cen t o f p a x tic le o ^ 1 и 0,5-0,25 0,2 5-0,1 0,1-0,0 5 0,0 5-0,0 2 0,0 2-0,006 0,0 0 6-0,002 < 0,0 0 2 Grupa m echaniczna M echanical group 1 84 0-5 3,27 2,53 - - - - - - - - - ś c ió łk a l i t t e r 5-10 5,65 2,9 0 1,5 23,5 39,2 25,3 4 1 5 0 2 p ia se k ełabo g l i n i a s t y w eakly loamy sand 25-30 4.51 4,32 1,1 20,7 39,7 28,6 4 1 4 1 1 p ia se k s ła b o g l i n i a s t y w eakly loamy sand ^5-50 4,85 4,37 2,0 25,7 46,7 23,6 1 1 1 0 1 p ia s e k luźny 75-80 5,25 4,8 4 8,0 49,5 39,2 10,3 0 0 1 0 0 p ia s e k lu źn y 140-145 5,83 4,8 0 0,5 19,5 59,5 20,0 0 0 0 1 0 p ia se k lu źn y 195-205 5,59 4,87 14,2 40,0 40,2 17,8 1 0 1 0 0 p ia se k lu źn y 2 161 0-6 3,15 2,37 - - - - - - - - - ś c ió łk a l i t t e r 8-12 3,53 2,6 0 1,4 23,0 38,5 25,5 5 1 3 2 2 p ia se k słab o g l i n i a s t y weakly loamy sand 18-22 3,9 4 3,22 1,8 26,5 46,2 20,3 2 0 2 1 2 p ia se k słab o g l i n i a s t y weakly loamy sand 25-50 4,43 4,0 5 3,0 2 1,0 47,7 20,3 6 0 2 2 1 p ia se k s ła b o g l i n i a s t y weakly loamy sand 65-70 4,81 4,45 9,7 4 6,0 3 3,0 17,0 3 0 0 0 1 p ia s e k lu źn y 115-120 5,35 4,7 2 1,1 11,7 33,0 51,3 3 0 0 1 0 p ia se k lu źn y 175-180 5,36 4,7 5 0,2 0,5 21,7 7 ':,? 2 0 0 1 0 p ia se k lu źn y. Jl _..

Wyniki analiz chemicznych i fizycznych na powierzchniach oddz. 34 i oddzb 161 Kampinoskiego Pariai Narodowego Results of chemical and physical analyses cf th3 arcus of fractions СЛ and ICI of the Kampinos L-ational Park T a b e l a 4 1 1 tî Ö cri!ъ О г^гч aj -р3h а) a cd a +>!>i p -и rł H -о i р,о -н о 3,0 5 О *3 -р* н ^ Р -н Я й о н «и-d я 0) 0) н ю >i t>vrj О l g 5 1. d ó И f t r 1Д : p ro <D -р тз0>> Р О 40 -Р О io й> л О hû О <н р Ы) S <н i b i i g; < T : о и ri aj aj ß о ад I* ä S а а. 3 Ы) Ï fi О I s <H <U «g О N л н ^ о в ьо -р :з ri о -Р РчгН av Д С*И О гн «-ri I f-» to * te О Н о 1> Л о о х 1х * о о О Л ^ r> f-л CJ V ПЛ hft QU Й -H N U -10 (0 о (Л-гэ > 0 О О > Х> X) о *$4 «i. j О Н О w О сб g & <H -H ^ О.О г-4 Ог-4 Р О о о Рн W o'o rh 2 * 3 * с; о ф я pi а j <0\ SrH tf \ МгН «S 'S o Я fl 1 Он N Й Рн «со О Р -Н О -Р а Э 1:3 О -Г^Л QV о tu a> s о о со о 3 I й- я' м о о cd NPQ О* со г-4 «Jj -4 <{ а>. Н 0) Й О i я MРч О. й О aj.æj о гч Н н Р4 г= О См р м <D 3 Й Mfi'd > а о 00 гм Э Р a, çd ^ ü м н а jd о О w сц < И M ;o?atość ogc o b ję to ś ć, il porosi Ln vol. % tr\ o C\J Л i tî> й л в й 1 84 Ао 131,04 13,32 70,94 7,2 <20 22,0 32,76 1,320 24,7 А1 А2 5-15 3,7 5*4 35,9 1,37 2,14 35,9 31,4 < 5 h 10,8 2,69 21,87 0,4 4,2 4,3 1,22 0,084 14,5 В1 20-30 3,1 4,9 25,8 1,64 2,21 25,8 20,9 1,15" 4,0 0,63 5,94 1,1 1.7 1,6 0,70 0,049! 4,5 вг 40-50 4,2 6,7 31,9 1,63 2,39 31,9 25,2 15" 3,4 0,44 3,43 1,6 2,5 1,6 о,ю 0,056 17,9 В5 70-80 2,5 4,0 33,1 1,62 1 2,42 33,1 29,1 12 2,1 0,17 1,49 0,5 0,9 0,7 В/С 100-110 2,6 4,2 33,2 1,61 2,41 33,2 29,0 12" 2,1 0,15 0,99 0,7 2,5 1,1 в/с 140-150 3,9 6,2 46,8 1,02 2,50 46,8 40,2 31" 1,9 0,14 0,99 0,7 2,5 3,2 2 161 Ао 156,4 18,18 102,0 4,0 < 2 0 2 6,0 49,07 1,820 26,8 А1 7-15 9,2 7,8 34,6 1,38 2,11 34,6 26,8 3,5 19,6 3,86 30,51 0,5 0,5 4,3 1,26 0,056 22,5 А2 16-22 4,9 7,4 33,5 1,55 2,33 33,5 26,1 45" 7,9 1,16 12,69 0,6 2,5 1,1 0,55 0,028 19,8 В1 22-45 7,п 11,8 26,9 1,64 2,23 2 6,4 14,6 < 5" 9,2 1,16 13,09 2,2 2,5 2,4 1,05 0,049 21,4 В2 65-75 1,0 1.7 29,4 1,77 2,51 29,4 27,7 12" 2,9 0,17 1,49 0,5 1,7 0,4 i CjG 100-110 2,3 3,9 34,3 1,63 2,39 31,8 27,9 30м 2,1 0,17 1,42 0,4 3,4 0,7 c2g j 150-160 20,0 3, 9 32,4 1,69 2,50 32,4 1 8,6 G" г*? 0,1 7!.. _,! i! 1,24 i. 0 г4 4,2 0,7

Porów nanie metod w ypłaszania roztoczy 397 aparatów Tullgrena i M urphy ego (tab. 8). W stosunku do poszczególnych grup roztoczy MPCS jest także w ydajniejszy, choć w niejednakow ym stopniu. Tak więc dla Trombidiformes MPCS jest najbardziej w ydajny (ponad 2,5 raza w ydajniejszy od ap aratu T ullgrena i 3 razy od a p aratu M urphy ego, tab. 8) W stosunku do Mesostigmata MPCS jest wydajniejszy o ok. 1,5 raza w porów naniu z aparatem T ullgrena i praw ie 2 razy w porów naniu z aparatem M urphy ego (tab. 8). Oribatei zostały wypłoszone w MPCS z praw ie dwukrotnie większą w ydajnością niż w aparacie T ullgrena i ponad dw ukrotnie w iększą w y dajnością niż w aparacie M urphy ego (tab. 8). W ypłaszanie wszystkich stadiów larw alnych Oribatei zachodzi najtrudniej z próbek w aparacie M urphy ego. W ypłaszają się z około trzy krotnie m niejszą liczebnością niż w MPCS. W aparacie T ullgrena natom iast z dw ukrotnie m niejszą liczebnością niż w MPCS (tab. 8). Z porównań tych wynika, że także aparat Tullgrena jest ekstraktorem nieco bardziej w ydajniejszym od aparatu M urphy ego dla wszystkich grup roztoczy. Ponadto doświadczenia nasze potw ierdzają [1] fakt, że aparat M urp h y ego jest najbardziej w ydajny dla Mesostigmata, a najm niej dla Trombidiformes. Po dokonaniu analizy intensyw ności w ypłaszania poszczególnych gatunków m echowców okazało się, że w szystkie gatunki w ypłaszają się liczniej w MPCS niż w aparacie Tullgrena. Spraw dza się jednak znana zależność, że im gatunek większy, tym mniejsza jest liczebność wypłaszanych osobników w MPCS w porów naniu z aparatem T ullgrena [3]. Większość gatunków mechowców wypłaszana jest liczniej w MPCS niż w aparacie M urphy ego, nieliczne tylko z równą wydajnością. Natomiast Oppia longilamellata (Michael), Galumna lanceta (Oudemans) i Nothrus biciliatus C. L. Koch liczniej ekstrahowane są z próbek w aparacie M urphy ego niż w MPCS (tab. 5 i 6). A parat M urphy ego, mimo że jest m niej w ydajny dla większości gatunków mechowców niż aparat Tullgrena, jest wydajniejszy dla takich gatunków, jak Oppia minus (Paoli), Brachychthonius immaculatus Forsslund, Chamobates borealis (Trägardh), Licnodameus pulcherrimus (Paoli), Oppia longilamellata (Michael) i grupa Ptyctima (tab. 5 i 6). W iększa w ydajność MPCS w porów naniu z dwom a pozostałym i w y nika z zalet konstrukcyjnych ap aratu i jego zasady działania [3]. Mniejsza wydajność aparatu Tullgrena w stosunku do MPCS pochodzi stąd, że na proces w ypłaszania w aparacie T ullgrena wtpływ a wilgotność

T a b e l a 5 Wydajność w ypłaszania porównywanych aparatów z pow ierzchni oddz. 84 Kampinowskiego Parku Narodowego /w lic z b ie osobników / F lu sh in g e f f e c t of th e d e v ic es compared from th e a re a o f s e c tio n 84 o f th e Kampinos N ational Park /specim en number/ MFCS T u llg re n 1" " Murphy ON u> H OJ cr> \X> и cô (V razem ч> И OJ H Я razem ON vo M 04 ON VO M CO OJ razem Ogółem G eneral B rachychthonius immaculatus F orsslund 360 72 432 87 16 103 240 36 276 811 Oppia minus / P a o li/ 267 41 308 57 51 108 162 87 249 665 Oppia nova /Oudemans/ 77 130 207 121 83 204 117 82 199 610 TectocepheuB sp. 67 133 200 67 83 150 95 64 16 509 Сhämob a te s b o r e a lis /T rä g a rd h / 35 70 105 9 41 50 60 48 108 263 L io ch th o n iu s p e r p u s illu s /B e r le s e / 88 19 107 28 6 34 44 28 72 213 R liy s o tritia sp. 1 156 157 4 5 9 13 12 25 191 S uctobelba acu tid en s Forsslund 14 48 62 33 29 62 28 28 56 180 Licnodwaeeus pulcherrim us / P a o li/ 52 26 78 17 5 22 28 39 67 167 S uctobelba su b co rn igera F orsslun d 11 21 32 23 24 47 27 13 40 119 Q uadroppia q u a d ric a r in a ta /M ic h a e l/ 53 53 37 37 17 8 25 115 N othrus s ilv e s tr ie H ico let 6 27 33 3 57 60 7 2 9 102 Tectocepheus c u sp id e n ta tu s K nülle 7 23 30 10 12 22 21 15 36 88 P h th ira ca ru s sp. 9 16 25 10 10 21 17 38 73 S c h e lo rib a te s l a t i p e s /C.Ł. Koch/ 8 7 15 3 5 8 15 21 36 59 S c h e lc rib a te s la e v ig a tu s /C.L. Koch/ 6 24 30 10 10 13 5 18 58 Suctobelba in term ed ia Willmann 1 18 19 12 12 14 11 25 56 C erato zetes thiennem ani Willmann 3 3 19 22 41 4 5 9 53 Galumna sp. 4 6 10 2 12 14 13 8 21 45 A d o riste s poppei /Oudemans/ 9 4 13 5 11 16 8 4 12 41 Bupelops ta rd u s /C.L. Koch/ 3 3 6 7 7 13 Gymnodamaeus bicostatue /C.L. Koch/ 1 1 2 2 2 6 Ô 11 Be lb a sp. 2 2 8 8 10 Camisia biurus /Hermann/ 1 2 3 3 3 1 1 7 H oplophthiracarua sp. 1 1 3 2 5 6 C ar abodes forsslundi Sellnick 2 1 3 3 Galumna lanceata /Oudemans/ 2 2 2 Hicrerenue brevipes /Michael/ 1 1 1 1 2 Cymberemeus cymba / S ic o le t / 1 1 1 Сarab odee m inusculus Berleso 1 1 1 E u p h th ira c a ru a sp* 1 1 1 L e j t w у O rib a te i O rib a te i la rv a e 196 268 464 144 202 346 163 144 307 1117 te sc3 tig m a ta 36 59 95 46 21 67 63 54 117 279 Orom bidiform es 384 418 802 233 164 397 317 162 479 1678 Razem I c a r i - T o tal A carl 170З 1596 З299 968 876 1844 3504 902 2406 7549 Kazem O rib a te i - T o tal O rib a te i 1283 1119 2402 «9 691 1380 1124 686 1810 5592

Tabela 6 Wydajność wypłaszania porównywanych aparat óv/ z powierzchni oddz# 161 Kampinoskiego Parku Narodowego /w liczbie osobników/ V.Lushing effect of the devices compared from the area of section 161 of the Kampinos National Park /in specimen number/ MPCS T u llg ren Murphy ON \D t4 f\j 28.X.69 razem ON vd И (M ON Ю и 00 cvl rasem ON vd И. o3 on vo И oô CVJ razem Ogółem G eneral E rachychthonius im m aculatus F orsslund 323 169 492 70 32 102 242 52 294 888 O ppia nova /Oudemane/ 157 125 282 83 234 317 150 83 233 832 T ectocepheue sp. 99 241 340 23 127 150 133 I34 267 757 B rachychthonius m arginatus /PorssluncU 79 243 322 12 101 113 131 42 173 60S Oppia minus / P a o li/ 126 68 I94 56 64 120 148 112 260 574 3vstö b elb a su b co rn igera F orsslu n d 42 65 107 38 32 70 84 29 113 29О Sj.ctobelba acu tid en s Forselund 51 45 96 51 25 76 56 27 83 255 Oppia lo n g ila m e lla ta /M ich ael/ 19 27 46 21 12 33 74 74 148 227 Licncdamaeua pulcherrim us / P a o li/ 30 26 56 9 9 18 84 29 113 187 C erato zetee thiennem ani W illmann 53 2 55 6 3 9 39 9 48 112 P h th ira c a ru s sp. 14 11 25 13 3 16 16 7 23 64 Riiiact r i t i a sp. 18 18 7 7 10 27 37 62 C arabodes la b y r in th ic u s /M ic h a e l/ 9 9 7 7 4 26 30 46 T ectocepheus c u s p id e n ta tu s K nülle 8 12 20 6 3 9 5 7 12 41 A d o riste s poppei /Oudemans/ 6 6 3 3 17 13 30 39 Galumna la n e e a ta /Oudemans/ 5 1 6 3 1 4 19 7 26 36 N othrus b i c i l i a t u s C*L. Koch 4 2 6 5 5 18 2 20 31 Q uadroppia q u a d ric a r in a ta /M ic h a e l/ 9 9 13 6 19 28 S uctobelba sp. 10 3 13 13 Eupelops ta rd u s /C«L. Koch/ 4 4 5 5 4 4 13 Suctobelba in term ed ia W illmann 5 5 5 5 10 Carabodes sin u ecu lu e B erle se 4 4 1 4 5 9 P u r c o r ib a tu la f u r c i l l a t a /H o rd * / 1 1 2 2 5 5 8 Oppia o rn a ta /Oudemans/ 1 1 3 3 2 2 6 H oplophthiracarus sp. 1 1 5 5 6 Сam isia b iu ru e /Hermann/ 1 1 1 1 2 2 4' O rib a tu la t i b i a l i s /B ic o le t / 2 2 2 2 4 C am isia s p in if e r /C.L. Koch/ 1 1 1 Cymberemeus cymba /H ic o le t/ 1 1 1 Larwy O rib a te i O rib a te i la rv a e 289 323 612 104 171 275 235 119 354 1241 M esostigm ata 97 54 151 87 20 107 100 17 117 375 Trom bidiform es 615 492 1107 181 154 335 442 85 527 1969 Razem A cari - T o tal A carl 2047 1931 3978 796 1006 1802 2034 923 2957 8737 Bazem O rib a te i - T o tal O rib a te i 1335 1385 2720 528 832 1360 I492 821 2313 6393

40 0 W. Niedbała, J. R ohloff i tem peratura otoczenia. A parat ten działa w układzie otwartym. Próbka glebowa w ysycha od pow ierzchni w głąb próbki. Zw ierzęta glebowe reagujące głównie na zm niejszającą się wilgotność grom adzą się w ew nątrz próbki glebowej i giną nie m ając możności opuszczenia jej. Ponadto zainstalowane w aparacie lejki zw iększają straty. M niejsza wydajność aparatu M urphy ego polega praw dopodobnie na: niedostatecznej cyrkulacji powietrza przez otwory w entylacyjne; przy znacznej długości aparatu otwory te nie zapew niają wystarczającej w ym iany ciepła w otoczeniu próbki glebowej, gradient tem peratury i wilgotności między dolną i górną częścią próbki glebowej jest zbyt niski, pew ien procent stra t zw iązany jest z lejkam i. A parat M urphy ego w ydaje się być także ekstraktorem bardziej selektyw nym niż MPCS i aparat Tullgrena. Po przeprowadzeniu dodatkowych badań może się on okazać aparatem przydatnym do zyskiwania pewnych określonych grup fauny glebowej. Należy jednak zaznaczyć, że o m niejszej w ydajności ap aratu M urp h y ego zadecydować mogły dodatkow e czynniki, a mianowicie: fakt, że próbki instalow ane były w inny sposób niż zwykle przyjęto przy badaniach za pomocą tego aparatu; umieszczano je w całości bez rozdzielenia na poziomy glebowe, objętość próbek w aparacie M urphy ego była w iększa niż norm alnie (73,5 cm3), została bowiem dostosowana do głębokości pobieranych próbek dla dwu pozostałych aparatów, w których objętość wynosiła 40,7 cm3. Dlatego na podstawie powyższych badań nie można z całą pewnością uważać aparatu Tullgrena za bardziej w ydajny od aparatu M urphy ego, natom iast na podstawie uzyskanych wyników można twierdzić, że MPCS znacznie góruje swą w ydajnością nad obu porów nyw anym i aparatam i. Obok m etodycznego celu pracy interesujące w ydaw ało się także porów nanie fauny roztoczy obu fitosocjologicznie nieco odm iennych powierzchni, oddalonych od siebie o ok. 10 km. Na podstawie zdjęć fitosocjologicznych oba wyróżnione zbiorowiska roślinne mogą być określone jako bór świeży Leuconiecobryo-Pinetum Mat. 1962, z tym że płat oddziału 161 zbliżony jest do boru mieszanego Pineto-Qiiercetum Kozł. 1925. W oddziale tym wyraźnie zaznacza się przewaga Vaccinium i jest to płat fitosocjologicznie trochę bogatszy. Jednakże w yniki analiz glebowych, fizycznych i chem icznych nie w y kazują żadnych w yraźnych różnic (tab. 3 i 4). Natomiast analiza fauny roztoczy w ykazała różnice zarów no jakościowe, jak i ilościowe (tab. 7). Liczebność w szystkich grup roztoczy jest nieco większa na pow ierzchni oddziału 161 niż oddziału 84. Z 20 gatunków mechowców, w spólnych

Porów nanie metod w ypłaszania roztoczy 401 Licse^noóć /А / i znaczenie e k o lo g iczr-з /" w " / mechowców /A c a r i, O r ib a te i/ *eb:iranych z pow ierzch n i oddz. 84 i odds. 161 Kam pinoskiego P arku Narodowego Frequency /А / and e c o lo g ic a l s ig n ific a n c e /w / o f A c a ri and O rib a te i c o lle c te d from th e a re a of (sections 84 and 161 of th e Kampinos N atio n al Park Tabela O ddział - S e c tio n O d d ział - S e c tio n 161 84 A V A w" B rachychthonius im m aculatus F o rsslu n d Oppia nova /O udeaans/ T ectocepheus op. Oppia m inus / P a o l i / ß u c to b e lb a su b c o m ig e ra F o rsslu n d S u c to b e lb a acu& idens F o rss lu n d Licnodamaeus p u lc h errim u s / P a o l i / C e ra to z e te a th iennem ani V illm ann P h th ira c a ru s sp. H h y s o tritia sp. T ectooepbeus c u s p id e n ta tu s K nülle A d o riste s poppei /Oudemans/ Galumna la n e e a ta /Oudemans/ Q uadroppia q u a d ric a r in a t a. /M ic h a e l/ B upelops ta rd u e /С.L. Koch/ S u c to b e lb a in te rm e d ia W illmann C erabodes m inusculus B e rle se EoplopÄ tnir& carua sp. C am isia b iu ra s /Herm ann/ Cymberemeus eymba /N ic o le t/ Larwy O rib a te i O r ib a te i 1аг?-с-э Jlesostigm ata Trom bidiform es B rachychthonius m arg in atu s /F o r s s lu n d / Oppia lo n g ila m a lla ta /M ic h a e l/ C œ abodee la b y r in th ic u s /Miciu>.c-1/ N othrus b i c i l i a t u n C.Ł. Koch S u c to b e lb a sp. P u r c o r ib a tu la f u r c i l l a t a /N o rd./ Oppia o rn â ta /Oudemans/ O rib a tu la t i b i a l i s /N ic o le t/ Сnm isia s p i n i f e r /C.Ł. Koch/ Chamobates b o r e a lis /T rä g a r d h / Ł io ch th o n iu s p e r p u s illu s /B e r le s e / N othrus s i l v e s t r i a K ic o le t S c h e lo rib a te s l a t i p e e /C.L. Koch/ S c h o lo rib a te s la e v ig a tu s /C.L. Koch/ Galumna sp. B elba sp. Gymnodamaeus b ic o s ta tu s /C.L. Koch/ C arabodes f o r s s lu n d i S e lln ic k M icrerem us b re v ip e s /M ic h a e l/ E u p h th ira c a ru s s p. 888 1 0,8 811 10,7 8J2 1 2,6 610 10,7 757 10,7 509 8,4 574 7,2 665 9,7 290 3,5 119 1,1 255 3,2 180 2,2 187 1,0 167 1,6 112 0,7 53 0,3 64 0,5 73 0,6 62 0,4 191 1,4 41 0,2 88 0,6 59 0,2 41 0,3 36 0,2 2 < 0, 1 28 < 0, 1 115 0,9 13 < 0, 1 13 < 0, 1 10 < 0, 1 56 0,4 9 < 0, 1 1 < 0,1 6 < 0, 1 6 < 0,1 4 < 0, 1 7 < 0, 1 1 < 0, 1 1 < 0, 1 1241 1 9,4 1117 19,6 375 279 1969 1678 608 7,2 22? 2 Д 46 0,2 31 0,1 13 < 0, 1 8 < 0, 1 6 < 0, 1 4 < 0, 1 1 < 0 t l 265 3,6 213 1,5 102 0,9 59 0,4 58 0,4 45 0,3 10 < 0, 1 11 < 0, 1 3 < 0,1 2 < 0,1 1 < 0, 1

402 W. Niedbała, J. R ohloff Tabela 8 Wydajność w ypłaszania o k re ś lo n e j grupy ro z to c z y /A c a r i/ w porównywanych a p a ra ta c h /w lic z b ie osobników w 1 cm^ p ró b k i/ flu s h in g e f f e c t o f th e d e v ic es compared in a d e f in ite m ite /A c a r i/ group / i n specimen number in 1 cm^ of sam ple/ 1 O ddział - S e c tio n 161 O ddział - S e c tio n 84 MPCS T u llg ren Murphy MPCS T u llg ren Murphy A cari 5,43 2,4 6 2,23 4,50 2,5 2 1,82 Trom bidlformes 1,51 0,46 0,39 1,09 0,5 4 0,3 6 M esostigm ata 0,2 1 0,1 5 0,09 0,13 0,0 9 0,0 9 O rib a te i 3,7 1 1,8 6 1,75 3,28 1,88 1,37 Larwy O rib a te i O rib a te i la rv a e 0,8 4 0,37 0,27 0,63 0,47 0,23 dla obu tych powierzchni, praw ie wszystkie są reprezentow ane przez większą liczbę osobników na powierzchni oddziału 161 (tab. 7). Niemniej 11 gatunków, a więc ok. 36%, w ystępuje w yłącznie na pow ierzchni oddziału 84. Spośród nich Chamobates borealis (Trägardh) i Liochthonius perpusillus (Berlese) są najbardziej charakterystyczne, o największym znaczeniu ekologicznym w 1. N atom iast 9 gatunków, a więc 29% w szystkich zebranych z pow ierzchni oddziału 161, nie występowało na powierzchni oddziału 84. Najbardziej charakterystyczne spośród nich to Brachychthonius marginatus Forsslund i Oppia longilamellata (Michael), zajm ujące najwyższe klasy badanych wskaźników ekologicznych. W oparciu o dane abiotyczne obu środowisk trudno wykazać, na czym polegają różnice jakościowe i ilościowe fauny roztoczy na obu badanych powierzchniach. Również dotychczasowe wiadomości o ekologii i biologii poszczególnych gatunków są skąpe i zbyt ogólne, by można z przedstaw ionego m a teriału wyciągnąć jakiekolw iek wnioski. Problem odm ienności fauny roztoczy na dwóch pow ierzchniach o podobnych w arunkach abiotycznych w ym aga dalszych badań. Będą one prowadzone w ram ach Zespołu Fauny Glebowej PTG w oparciu o bardziej czułe m etody badawcze, koncentrujące się na opracowywaniu wyróżnialnych na obu powierzchniach mikrośrodowisk. Ponadto konieczne wydaje się uw zględnienie w yników badań m ikrobiologicznych. C-D-100. ^ 1 Obliczonym w edług w zoru fö"ööö gdzie C stałosc w ystępow ania, D dominacja indyw idualna.

Porów nanie metod w ypłaszania roztoczy 403 LITERATURA [1] Górny M.: Ekstrakcja m ezofauny z próbek gleby. Metoda M urphy ego. Zesz. poi. Tow. glebozn., Kom. Biol. Gleby, Zespół Fauny gleb., 12, W arszawa 1966. [2] Haarlov N.: A new m odification of the Tullgreen apparatus. J. Anim. Ecol. Cambridge, 16, 1947, 115-121. [3] Niedbała W., Roh lof f J.: W ydajność aparatu M acfadyena w w ypłaszaniu roztoczy glebow ych. Rocz. glebozn.. t. 22, 1971, z. 2, s. 189-203. В. НЕДБАЛА, E. РОХЛОФФ СРАВНЕНИЕ РАЗЛИЧНЫ Х МЕТОДОВ ВЫ ЛАВЛИВАНИЯ ПОЧВЕННЫ Х КЛЕЩ ЕЙ (ACARI) Отделение Морфологии Ж ивотных, Университет А. М ицкевича в г. Познань Резюме Авторами сравнивалась эф ф ективность работы трех аппаратов для вылавливания почвенной фауны : видоизмененного экстрактора М акфедиена, MPCS (опись конструкции и принцип действия Недбала, Р охл оф ф, 1970), видоизмененного аппарата Туллгрена (Haarlov, 1947) и аппарата М урфи (Горны, 1966). Аппарат MPCS оказался самым производительным при вылавливании всех групп клещ ей (Acari) и большинства видов Oribatei. Сверх того на двух площ адях в Кампиноском Народном Парке, немного различаю щ ихся в фитосоциологическом отношении но со сходными почвами, авторы обнаруж или отчетливые качественные и количественные разницы в составе фауны : Acari а особенно Oribatei. На основании абиотических данны х почвенной среды, а такж е сведений о экологии и биологии отдельных видов, нельзя установить какие обстоятельства были причиной различий в ф ауне клещ ей на испытанных площ адях. W. NIEDBAŁA. J. ROHLOFF COMPARISON OF DIFFERENT METHODS OF FLUSHING SOILS MITES (ACARI) Departm ent of Animal Morphology, A. Mickiewicz University in Poznań Summary The authors compared productivity of three devices for flushing of soil fauna, viz.: m odified M acfadyen s extractor, MPCS (description of construction and operation principles N iedbała and Rohloff, 1970), m odified Tullgren s apparatus (Haarlow, 1947), Murphy's apparatus (Górny, 1966). The m ost productive apparatus for all the groups of m ites (Acari) and for m ajority of oribateids (Oribatei) appeared to be the MCPS.

4 0 4 W. N iedbała, J. Rohloff Moreover, on tw o separated forest areas of the Kam pinos N ational Park, som e w hat different from phytosociologic view point, but approxim ate pedologically, distinct qualitative and quantitative differences in the fauna of m ites (Acari), and particularly of oribatids (Oribatei) have been found by the authors. Basing on the data of abiotic environm ents and on those concerning ecology and biology of particular species, it w as im possible to determ ine the causes of the m ite fauna differentiation on both areas investigated. Adres Wpłynęło do PTG w styczniu 1971 r. dr Wojciech Niedbała Zakład Morfologii Zwierząt Uniwersytetu A. Mickiewicza Poznań, Fredry 10