Bezpieczeństwo farmakoterapii w starszym wieku



Podobne dokumenty
ZASADY FARMAKOTERAPII GERIATRYCZNEJ

Konieczność monitorowania działań niepożądanych leków elementem bezpiecznej farmakoterapii

FARMAKOTERAPIA W GERIATRII

Monitorowanie niepożądanych działań leków

Dr Jarosław Woroń. BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH Krynica 11.XII.2009

Harmonogram zajęć dla kierunku: Dietetyka, studia stacjonarne, II rok, semestr IV

Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego

Chory z wielochorobowością próby zmiany podejścia w leczeniu. Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Aneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.

SYLABUS I II III IV X V VI X , w tym:... - wykłady, 10 - seminaria, 20 ćwiczenia,... fakultety

Spis treści. 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski... 13

FARMAKOKINETYKA KLINICZNA

Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta

dr hab. n. farm. AGNIESZKA SKOWRON

Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska

2

Konferencja SAMOLECZENIE A EDUKACJA ZDROWOTNA, POLITYKA ZDROWOTNA, ETYKA Kraków, r.

FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB

Glikokortykosterydy Okołodobowy rytm uwalniania kortyzolu

Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych

Spis treści. Przedmowa Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi... 13

Dietetyka, studia stacjonarne licencjackie, II rok, semestr IV

Parafina ciekła Avena, 1g/ 1g, płyn doustny i do użytku zewnętrznego

Ostra niewydolność serca

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)

Dr Jarosław Woroń NAJCZĘSTSZE INTERAKCJE LEKÓW W GERIATRII

Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie

Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.

BELLAPAN 0,25 mg, tabletki. Alkaloidy tropanowe

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?

Nazwa studiów: GERIATRIA I OPIEKA DŁUGOTERMINOWA Typ studiów: doskonalące WIEDZA

Pytania i dopowiedzi na temat analizy nie-selektywnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego.

LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)

Interakcje. leków z pożywieniem. Zofia Zachwieja. Paweł Paśko. Redaktor naukowy. Redaktor prowadzący

Aneks II. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu

Aneks III. Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Rimantin, 50 mg, tabletki. Rymantadyny chlorowodorek

Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

SYLABUS. Nazwa przedmiotu/modułu. Farmakologia Kliniczna. Wydział Lekarski I. Nazwa kierunku studiów. Lekarski. Język przedmiotu

Idea opieki farmaceutycznej Idea opieki farmaceutycznej narodziła się Stanach Zjednoczonych w latach 90- tych XX w., Jest to proces w którym

Wybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński

Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku

LECZENIE OTYŁOŚCI PRAWDA O WSPÓŁCZESNYCH LEKACH PRZECIW OTYŁOŚCI: CZY SĄ BEZPIECZNE I SKUTECZNE?

Przełom I co dalej. Anna Kostera-Pruszczyk Katedra i Klinika Neurologii Warszawski Uniwersytet Medyczny

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)

Leki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Prof. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny

KLASYFIKACJA PROBLEMÓW LEKOWYCH (PCNE)

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)

Część VI: Streszczenie Planu Zarządzania Ryzykiem dla produktu:

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)

6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej

CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca

LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)

LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)

Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r.

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. VICEBROL FORTE; 10 mg, tabletki Vinpocetinum

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych

Aktualizacja ChPL i ulotki dla produktów leczniczych zawierających jako substancję czynną hydroksyzynę.

Klasyfikowanie problemów lekowych na podstawie klasyfikacji PCNE (wersja 6.2)

VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. VICEBROL, 5 mg, tabletki. Vinpocetinum

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)

Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych

LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB

Leki układu przywspółczulnego

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku.

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

ANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla Pacjenta

Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.

Śmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA

Podsumowanie u zarządzania rzyzkiem dla produktu leczniczego Cartexan przeznaczone do publicznej wiadomości

FARMAKOTERAPIA STWARDNIENIA ROZSIANEGO TERAŹNIEJSZOŚĆ I PRZYSZŁOŚĆ

PLACEBO JAKO PROBLEM ETYCZNY PRZY OCENIE BADAŃ KLINICZNYCH

LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

FORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA

Moc Gatunki zwierząt. Postać farmaceutyczna. Samice psów. Enurace 50 Tabletki 50 mg

LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)

Aneks II. Wnioski naukowe

Valsamix Amlodipine + Valsartan, 5 mg + 80 mg, 5 mg mg, 10 mg mg, tabletki powlekane

Zdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne

I nforma c j e ogólne. Geriatria i Pielęgniarstwo Geriatryczne. Pielęgniarstwo Nie dotyczy

Nadciśnienie tętnicze. Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę

INFORMACJA O LEKU DLA PACJENTA Sennae folium cum fructu SENEFOL 7,5 mg pochodnych hydroksyantracenu w przeliczeniu na sennozyd B, tabletka

Przedmowa... Skróty...

TREŚCI MERYTORYCZNE PRAKTYK ZAWODOWYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok II semestr III

CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska

Paweł Mierzejewski ZASADY BEZPIECZNEGO LECZENIA W OTĘPIENIU- INTERAKCJE LEKOWE

LECZENIE PACJENTÓW Z WRZODZIEJĄCYM ZAPALENIEM JELITA GRUBEGO (WZJG) (ICD-10 K51)

Transkrypt:

Interdyscyplinarne Spotkania Geriatryczne Bezpieczeństwo farmakoterapii w starszym wieku Barbara Gryglewska Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków

Nieprawidłowości leczenia w starszym wieku http://dangersofpolypharmacy.wordpress.com Steinman MA et al. JAGS. 2006;54:15-16.

Nieprawidłowości leczenia w starszym wieku Nadużywanie leków (polipragmazja) jednoczesne stosowanie od 3 do 5 i więcej preparatów zalecanie większej liczby środków leczniczych niż jest to klinicznie wskazane. Nieodpowiednie stosowanie leków przepisywanie leków, których stosowanie niesie większe ryzyko niż potencjalne korzyści leczenie niezgodne z obowiązującymi standardami medycznymi. Niedostateczne stosowanie leków niewłączanie terapii, która jest zalecana do leczenia lub prewencji określonej choroby czy zespołu chorobowego. Hanlon JT et al. JAGS. 2001;49: 200-9. Fisk D et al. Arch Intern Med. 2003;163: 2716-2724.

Wzrost wrażliwości na leki w wieku podeszłym Zależne od wieku zmiany w farmakokinetyce i farmakodynamice leków Gallagher P et al. J Clin Pharm Ther 2007;32(2):113-21

Wzrost wrażliwości na leki w wieku podeszłym Utrata rezerw homeostazy stabilność postawy (reakcja ortostatyczna) termoregulacja funkcje poznawcze czynność jelit i pęcherza moczowego niedożywienie Podrazik PM, Schwartz JB Cardiology Clinics 1999; 17: 1

Średnia liczba leków u osób starszych

Przyczyny: wiek i choroby przewlekłe Zwiększona częstość dolegliwości somatycznych oraz chorób przewlekłych: depresja, nadciśnienie, anemia, astma, dławica piersiowa, uchyłkowatość jelit, choroba zwyrodnieniowa stawów, cukrzyca Starsi chorzy ambulatoryjni: 90% > 1lek; 40% > 5leków; 12% > 10leków. Najwyższą liczbę leków na osobę stwierdza się u osób > 80 rż. Gurwitz JH et al. JAMA. 2003;289(9): 1107-1116

Jyrkka J et al. Drugs Aging 2009; 26(6):493-503 Przyczyny: stan zdrowia, choroby

Przyczyny: stosowane leczenie Antydepresanty Psychotropowe Antydepresyjne Sterydy n=3684 >64rż. Przeciwwrzodowe 5 leków Przeciwreumatyczne Analgetyki Beta-blokery Nasercowe Diuretyki 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Bjerrum L et al. Eur J Clin Pharmacol 1998; 54: 197-202 Antyastmatyczne Antagoniści wapnia

Przyczyny: lekarze 80 60 % 40 20 0 1 2 3 4 5+ 3-5 leki 1-2 leki 6+ leki Liczba przepisujących lekarzy Anderson G, Kerlude K J Clin Epidemiol 1996; 49: 929-935

Kaskada przepisywania Initial treatment Adverse effect Subsequent treatment NSAIDs Rise in blood pressure Antihypertensive treatment Subsequent adverse effect Orthostatic hypotension Thiazide diuretics Hyperuricaemia Allopurinol Hypersensitivity reaction (Skin rashes) Metoclopramide treatment Parkinsonian symptoms Treatment with levodopa Visual and auditory hallucination Rochon PA, Gurwitz JK BMJ. 1997; 315(7115): 1096 1099

Przyczyny: pacjenci Rozbieżności: 22% leków, 71% dawek, 66% dawkowania Klasy leków: nasenne, przeciwbólowe, anty-astmatyczne, diuretyki Czynniki ryzyka rozbieżności: stosowanie 3 leków OR = 2,5 (CI 1,5-4,1) wielu lekarzy OR = 2,5 (CI 1,3-4,8) łagodne otępienie OR = 9,0 (CI 1.1-72.5) samotność OR = 2,0 (CI 1.1-3,5) Barat I et al. Br J Cl Pharmacol 2001; 51: 615 Leki nieprzepisywane: analgetyki, witaminy i produkty odżywcze, alkalia, leki przeczyszczające, preparaty ziołowe Kaufman DW et al.. JAMA 2002; 287:337.

Konsekwencje polipragmazji Zwiększone całkowite wydatki na leki Wzrost incydentów ADRs oraz interakcji lekowych Wzrost ryzyka chorobowości i śmiertelności Pogorszenie współpracy z pacjentem Spadek aktywności socjalnej Zwiększone ryzyko wystąpienia zespołów geriatrycznych Zwiększenie zagrożenia koniecznością instytucjonalizacji Zwiększone ryzyko błędnego przepisywania leków Hijjar ER et al. AM J Ger Pharmacol 2007; 5: 345.

Polipragmazja w wieku podeszłym a przeżycie Kapian-Meier survival curves for excessive polypharmacy (ten or more drugs), polypharmacy (six to nine drugs) and non-polypharmacy (five or lower drugs) groups in (a) the first phase (n - 601, aged >75 years) between 1998 and 2002 and (b) the second phase (n = 339, aged 80 years) between 2003 and 2007. Jyrkka J et al. Drugs Aging 2009; 26(12):1039 1048

Wzrost wrażliwości na leki w wieku podeszłym - zespoły jatrogenne Wg WHO choroby jatrogenne są definiowane jako niepożądane reakcje polekowe (ADR) lub powikłania będące wynikiem niefarmakologicznych interwencji medycznych o o o Powikłania jatrogenne mają charakter przypadkowy. Szkodliwy efekt procedur diagnostycznych i terapeutycznych występuje niezależnie od przyczyny z powodu której były one zastosowane Powikłania jatrogenne mogą wystąpić przy : Procedury diagnostyczne: mechaniczne, radiologiczne Procedury terapeutyczne: leki, operacje i inne procedury inwazyjne Hospitalizacje

Wzrost wrażliwości na leki w wieku podeszłym niepożądane działanie leku Niepożądane działanie leku (ADR adverse drug reaction) każde szkodliwe i niezamierzone działanie substancji leczniczej, które występuje podczas stosowania dawek zalecanych u ludzi w celach profilaktycznych, diagnostycznych, leczenia chorób lub modyfikacji czynności fizjologicznych. Ciężkość ADR Łagodne: nie wymagają terapii czy hospitalizacji Umiarkowane: wymagają zmiany leku, specyficznego leczenia i hospitalizacji Ciężkie: potencjalnie zagrażające życiu, trwałe uszkodzenie, przedłużona hospitalizacja Letalne: bezpośrednio lub pośrednio prowadzi do śmierci

ADR w starości a hospitalizacje Meta-analiza - 68 badań, hospitalizacje z powodu ADR u 6,071 pts (4.9%), częstość ADR 0.2-41.3%, 4-krotny wzrost hospitalizacji z powodu ADR >65rż w porównaniu do młodszych, 88% ADR u starszych vs 24% można było zapobiec Beijer, de Blaey. Pharm World Sci. 2002; 24(2):46-54

Adverse Drug Reaction Klasyfikacja a. Przewidywalne (objawy uboczne, toksyczność, nadkażenia, interakcje lekowe) b. Nieprzewidywalne (nietolerancja, idiosynkrazja, alergia, pseudoalergia) Stosowanie < 6 leków: prawdobieństwo ADR - 5% Stosowanie > 15 leków: prawdobieństwo ADR 20%

ADR związane z przerwaniem terapii a. efekt odbicia -załamanie choroby podstawowej b. fenomen odstawienia nowy zespółobjawów niezależny od choroby podstawowej Przeciwnadciśnieniowe: Klonidyna, alfametyldopa skok ciśnienia Beta-blokery: w obecności CHD zawał m.serc, nasilenie dolegliwości wieńcowych, zaburzenia rytmu Kortykoidy: wycofanie przy długotrwałym stosowaniu - zaostrzenie choroby podstawowej Barbiturany/benzodwuazepiny: a. U chorych z padaczką stan padaczkowy b. Bezsenności bezsenność, zaburzenia świadomości, pobudzenie, halucynacje, drgawki

Powikłania jatrogenne mają charakter przypadkowy. Szkodliwy efekt procedur diagnostycznych i terapeutycznych występuje niezależnie od przyczyny z powodu której były one zastosowane Powikłania jatrogenne mogą wystąpić przy : Procedury diagnostyczne: mechaniczne, radiologiczne Procedury terapeutyczne: leki, operacje i inne procedury inwazyjne Hospitalizacje Zespoły jatrogenne

Zespoły jatrogenne epidemiologia Meta-analiza - częstość incydentów 3.4-33.9%. Czynniki ryzyka: Starszy wiek (27% na każde 10 lat ) Liczba przepisanych leków Obecność chorób układu krążenia - 22 %, nadciśnienia - 13%, przewodu pokarmowego- 12%, leczenie antykogulantami lub NSAID 7% Atiqi R et al. Int J Clin Pharmacol Ther 2010 57,9% przyjęć lub powikłań podczas hospitalizacji internistycznej było do uniknięcia Zależały on od: nieodpowiedniego podawania leków interakcji lekowych błędów w dawkowaniu Peyriere et al. Ann Pharmacother 2003

Zespoły jatrogenne przyczyny Czynniki ryzyka Większa częstość zmian patologicznych i schorzeń z wiekiem Zwiększona liczba stosowanych przewlekle leków Zmiany w farmakokinetyce i farmakodynamice leków Większe narażenie na konieczność interwencji medycznych

Zespoły jatrogenne indukowane lekami Politerapia zwiększa prawdopodobieństwo interakcji lekowych Interakcje lekowe odpowiadają za 12,6% zespołów jatrogennych Wielolekowość wiąże się z interakcjami lek-lek oraz lek-choroba Ryzyko interakcji jest szczególnie duże u chorych niedożywionych oraz z niewydolnością nerek Permpongkosol S Clin Interv Aging 2011

Niepożądana interakcja leków Terapeutycznie niepożądane działanie, które może wystąpić podczas równoczesnego zastosowania u chorego dwu lub więcej leków, polegające na osłabieniu lub nasileniu działania, na pojawieniu się objawów toksycznych, lub jakościowo odmiennego od spodziewanego działania farmakologicznego.

Zespoły jatrogenne konsekwencje Dodatkowe wizyty lekarskie Dodatkowe leki (kaskada przepisywania) Konieczność hospitalizacji w OIT Przedłużenie czasu trwania hospitalizacji Wzrost chorobowości Zwiększone ryzyko niesprawności Wzrost śmiertelności Wzrost kosztów leczenia

Ryzyko upadków o 4 leki i więcej o Leki psychotropowe o Leki hipotensyjne o leki moczopędne o Obniżenie ciśnienia (ryzyko hipotonii ortostatycznej) o Zaburzenia elektrolitowe (zaburzenia funkcji serca, mózgu, mięśni) o Nietrzymanie moczu

Leki a upośledzenie funkcji poznawczych Drugs & Aging 1999,15,15-28 Leki antycholinergiczne Benzodiazepiny (nitrazepam, diazepam, temazepam) Opioidowe leki przeciwbólowe Neuroleptyki Leki stosowane w chorobie Parkinsona (Bromokryptyna, Lewodopa, Selegilina) Leki przeciwdepresyjne (głownie TLPD, niskie ryzyko przy stosowaniu SSRI) Leki przeciwpadaczkowe Antagoniści receptora H 2 Antagoniści receptora H 1 NLPZ (Indometacyna, Ibuprofen) Glikokortykosteroidy Antybiotyki (β-laktamy, chinolony) Leki stosowane w farmakoterapii chorób układu sercowonaczyniowego (digoksyna, alfa-metyldopa, leki beta adrenolityczne o dużej lipofilności, nieznacznie diuretyki i ACEI)

Leki a ryzyko nietrzymania moczu Du Beau CE Geriatrics 2002; 57 (suppl1):12

Leki a ryzyko nietrzymania moczu Du Beau CE Geriatrics 2002; 57 (suppl1):12

Leki o potencjalnym działaniu anorektycznym Hamowanie łaknienia żołądka alkohol naparstnica hydrochlorothiazyd triamteren cytostatyki Zmiana smaku allopurinol klindamycyna antyhistaminiki D-penicylamina gryseofulwina Drażnienie śluzówki żelazo, potas teofilina NSAID antybiotyki Działanie antycholinergiczne atropina pochodne fenotiazyny trójcykliczne antydepresanty antyhistaminiki Griep MI J Gerontol Biol Sci Med Sci 2000;55(2):M57-63

Leki o działaniu antycholinergicznym Antyhistaminiki Difenhydramina Hydroksyxyna Leki sercowonaczyniowe Kaptopryl Chlortalidon Digoksin Diltiazem Dypirydamol Furosemid Hydrochlorotiazyd Hydralazyna Izosorbid mononitrat Metyldopa Nifedypina Triamteren Warfaryna Leki urologiczne oksybutynina Leki neurologiczne Alprazolam Amitryptylina Chlordiazepoksyd Kodeina Desipramina Diazepam Doxepin Flurazepam Imipramina Oksazepam Oksykodon Fenobarbital Kortkosteroidy Kortykosteron Deksametazon Hydrokortyzon Prednizolon Leki pulmonologiczne Teofiilina Leki gastrologiczne Atropina Cymetydyna Ranitydyna Leki immunosupresyjne Azatiopryna Cyklosporyna Antybiotyki Ampicylina Cefalotyna Cefamandol Klindamycyna Cykloseryna Gentamycyna Piperacylina Wankomycyna Miorelaksanty Pankuronium Baclofen

Działanie antycholinergiczne Efekty obwodowe Zmniejszone wydzielanie śliny Zmniejszone wydzielina dróg oddechowych Obniżone pocenie się Poszerzenie źrenic Przyspieszenie akcji serca Trudności w oddawaniu moczu Obniżenie motoryki przewodu pokarmowego Efekty centralne Konsekwencje medyczne Owrzodzenia śluzówek, próchnica, Zaczopowanie małych dróg oddechowych u chorych z astmą czy POCHP Hypertermia Światłowstręt, zaostrzenie jaskry, pogorszenie akomodacji, zaburzenie widzenia Zaostrzenie choroby wieńcowej, zawał serca Rozstrzeń pęcherza, zatrzymanie moczu Zaparcia Zaburzenia koncentracji, majaczenie, pogorszenie uwagi, zaburzenia pamięci

Działanie antycholinergiczne Pogorszenie układu Konsekwencje geriatryczne Wzrok Jama ustna Przewód pokarmowy Układ sercowonaczyniowy Układ moczowy Układ nerwowy Pogorszenie sprawności funkcjonalnej, upadki Pogorszenie stanu odżywienia, zwiększenie ryzyka infekcji, pogorszenie komunikacji Pogorszenie stanu odżywienia, pogorszenie przebiegu chorób, lęk, ból Pogorszenie przebiegu chorób, lęk Nietrzymanie moczu, infekcje, utrata niezależności Zaburzenia funkcji poznawczych, pogorszenie sprawności funkcjonalnej

Bezpieczeństwo farmakoterapii w starszym wieku zespoły jatrogenne (w pełni nie do uniknięcia, a jedynie do zminimalizowania ) Unikać nieodpowiednich leków w danej sytuacji klinicznej Stosować odpowiednie dawki, drogi podania, częstość Uwzględniać wywiad dotyczący stosowanego leczenia Uwzględniać wywiad alergii Stosować się do procedur podawania leków Wykorzystywać monitorowanie dawkowania lub skuteczności leczenia

Metody ograniczenia polipragmazji u pacjentów w wieku podeszłym STOP (Screening Tool for Older Persons s Prescription) and START (Screening Tool to Alert doctyors to Right Treatment STOP Lista leków potencjalnie nieodpowiednich w leczeniu chorych > 65rż A. Układ krążenia, B.CSN, C. Pokarmowy, D. Płucny, E. Mięśniowoszkieletowy F. Moczowo-płciowy, G. Endokrynny, H. Leki zwiększająe niebezpieczeństwo upadków, I.Leki przeciwbólowe, J.Dublowanie klas leków START Lista leków, których stosowanie powinno być rozważone przy braku przeciwwskazań A. Układ krążenia, B. Płucny, C. CSN, D. Pokarmowy, E. Mięśniowo-szkieletowy F-Endokrynny Ryan C, et al. Ann Pharmacother 2009;43: 1239-43 Intern J Clin Pharmacol Theraput 2007

Podstawowe zasady i środki ostrożności podczas farmakoterapii w podeszłym wieku o Stosować jak najmniejszą liczbę leków, unikać polipragmazji zwiększającej ryzyko powikłań i niepożądanych interakcji leków. o Rozpoczynać leczenie od najmniejszych skutecznych dawek i stopniowo je zwiększać, wg zasady start low, go slow, ważna indywidualizacja dawek leków. o Unikać leków o wąskim współczynniku terapeutycznym, który zwiększa ryzyko toksyczności. o Eliminować nieprawidłowości w leczeniu (zbyt duże dawki, zwielokrotnienie terapii, niewłaściwy czas terapii, leczenie bez odpowiedniego monitorowania, leczenie bez wskazań lub przy przeciwwskazaniach)

Podstawowe zasady i środki ostrożności podczas farmakoterapii w podeszłym wieku o Unikać leków o nieudowodnionym działaniu. o Nie przedłużać leczenia bez uzasadnienia. o Wybrać postać leku łatwą do dawkowania, (np. płyn lub zawiesinę, czopek lub plastry przy trudnościach z połykaniem) o Wybrać najprostszy schemat stosowania leków, najlepiej 1 do 2 razy w ciągu doby (przewaga leków o przedłużonym działaniu), objaśnić schemat choremu lub opiekunom, z instrukcją pisemną.

Podstawowe zasady i środki ostrożności podczas farmakoterapii w podeszłym wieku o Kontrolować leczenie, sprawdzać przestrzeganie zaleceń, modyfikować sposób stosowania leków. o Kontrolować stan pacjenta (parametry sprawności fizycznej i umysłowej), czynność wątroby, serca, nerek oraz innych narządów. Interdyscyplinarne Spotkania Geriatryczne