NIWELATORY TECHNICZNE

NIWELATORY TECHNICZNE Niwelatory służą też do wyznaczania kierunku poziomego lub pomiaru małych kątów odchylenia osi celowej cc od poziomu. Podział niwelatorów: ze względu na zasadę działania: libelowe i automatyczne. ze względu na konstrukcję: z lunetą stałą, ze śrubą elewacyjną lub z lunetą obracaną wokół osi geometrycznej. ze względu na dokładność: budowlane 8 mm/km, techniczne 2,5 mm/km, precyzyjne l mm/km., a gdzie w tej klasyfikacji niwelatory laserowe i kodowe (cyfrowe)?

Podział niwelatorów: ze względu na sposób odczytu: optyczne, elektroniczne kodowe (cyfrowe), laserowe.

Budowa niwelatora: 1. spodarka z 3 śrubami poziomującymi 2. zespól składający się z 2 elementów: lunety i alidady 3. libela niwelacyjna lub kompensator 4. koło poziome 5. śruba elewacyjna lub nie 6. libela pudełkowa Mikroskop: skalowy lub kreskowy (szacunkowy) - koło poziome. Luneta: obiektyw, soczewkę ogniskującą (ustawia ostrość), płytka z naciętym krzyżem kresek, okular złożony, obserwujemy krzyż kresek i otrzymujemy obraz celu.

Schemat niwelatora libelowego

KOMPENSATOR układ mechaniczno-optyczny, który mimo przechylenia osi celowej, skieruje poziomą wiązkę promieni dokładnie na środek siatki krzyża kresek

Właściwości, parametry kompensatora Definiowane są przez dwie podstawowe wartości dokładność i zakres działania. Dokładność - z jakim błędem mechanizm doprowadza oś celową do poziomu. Dokładność wyrażana jest w sekundach ( ). Zakres działania - o ile minut lub stopni ( ) urządzenie może być maksymalnie odchylone fizycznie od poziomu (pionu), aby kompensator jeszcze korygował przebieg osi celowej. Jeśli przechylimy instrument poza zakres kompensatora, ten przestanie spełniać swoje funkcje.

Warunki geometryczne jakie musi spełniać niwelator oznaczenia osi: oś pionowa obrotu niwelatora - vv oś celowa lunety - cc oś libeli niwelacyjnej (rurkowej) - ll płaszczyzna główna libeli sferycznej - pg

Niwelator libelowy podstawowe warunki: 1. ll vv 4. pg vv 2. cc ll 5. w niwelatorach ze śrubą elewacyjną nie powinno 3. kreska,,- vv być wichrowatości osi libeli i osi celowej Niwelator automatyczny podstawowe warunki: 1. pg vv 2. kreska -" vv 3. musi być sprawne urządzenie wahadłowe w granicach zasięgu pracy kompensatora 4. i powinno zapewniać dokładne kompensowanie pochylenia osi celowej

Sprawdzenie i rektyfikacja (niwelatora libelowego): 1. ll vv - sprawdzenie i rektyfikacja warunku libeli 2. cc ll - metoda podwójnej niwelacji, metoda Kukkamaki i inne lub sprawdzenie na kolimatorze 3. sprawdzenie krzyża kresek 4. sprawdzenie libeli sferycznej (pg) Sprawdzenie i rektyfikacja (niwelatora automatycznego): sprawdza się też działanie kompensatora -- sposoby sprawdzenia, rektyfikacji --

Inne błędy mogące występować w niwelatorach (ich systemach odczytowych koła poziomego): 1. paralaksa systemu odczytowego - obraz kresek limbusa nie tworzy się w płaszczyźnie skali, jeden obraz jest nieostry, usuwamy - okularem ostrość kresek skali a ostrość podziału głównego kręgu soczewką, 2. run - występuje, gdy obie podziałki nie są sobie równe, usuwamy soczewką, 3. nierównoległość kresek i skali.

Schemat budowy lunety geodezyjnej z dalmierzem kreskowym i zasada pomiaru odległości

Dalmierz kreskowy Reinchenbacha - interwał na łacie l - stała dodawania c np. 0 - stała mnożenia k np. 100 D = k * l + c D = 100 * (g - d)

Literatura Szymoński J.: Instrumentoznawstwo geodezyjne, cz. 1. PPWK, Warszawa 1982. Szymoński J.: Instrumentoznawstwo geodezyjne, cz. 2. PPWK, Warszawa 1971. Tatarczyk J., Wybrane zagadnienia z instrumentoznawstwa geodezyjnego, Wyd. AGH, Kraków, 1994. Wanic A., Instrumentoznawstwo geodezyjne i elementy technik pomiarowych, Wyd. UWM, Olsztyn, 2007. wikipedia.pl Kompensatornivellier.jpg www.tpi.com.pl/niwelatory www.leica-geosystems.pl/pl/niwelatory_4212.htm