STUDIUM PROBLEMOWE. Biegli sądowi

Biegli sądowi Niniejsze studium dotyczy sporządzania przez biegłych sądowych dokumentacji geodezyjnej dla potrzeb postępowań z zakresu prawa rzeczowego. Określenie problemu Do organów prowadzących ewidencję gruntów i budynków wpływają orzeczenia sądu oparte o opinię biegłego sądowego z zakresu geodezji. Opinia biegłego sądowego, mająca w praktyce charakter mapy z projektem podziału, zazwyczaj jest wykonana bez zgłoszenia pracy geodezyjnej w PODGiK. Zdarza się, iż orzeczenie sądu oparte na tak sporządzonej opinii jest niemożliwe do wykonania. Stwierdzenie tego następuje jednak dopiero w trakcie prowadzenia prac terenowych. W praktyce w urzędzie mogą zdarzyć się następujące sytuacje: do urzędu wpływa orzeczenie sądu (przysłane przez sąd w trybie art. 23 U-PGiK); do urzędu wpływa wniosek strony o dokonanie zmiany w ewidencji gruntów i budynków z załączonym orzeczeniem sądu; do PODGiK wnoszony jest operat geodezyjny (opracowany na zlecenie strony) sporządzony w celu wykonania orzeczenia (wraz z załączonym orzeczeniem sądu). Przepisy prawa W zagadnieniu zastosowanie mają m.in. następujące przepisy prawa: Skrót Nazwa Dz.U./Nr/Poz. U-PGiK Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne 2010/193/1287 R-EGiB R-ZPGiK R-KPDOB R-RSP Rozporządzenie MRRiB w sprawie ewidencji gruntów i budynków Rozporządzenie MRRiB w sprawie zgłaszania prac geodezyjnych i kartograficznych, ewidencjonowania systemów i przechowywania kopii zabezpieczających bazy danych, a także ogólnych warunków umów o udostępnianie tych baz Rozporządzenia MS w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym Rozporządzenie MS Regulamin urzędowania sądów powszechnych 2004/37/333 2001/78/837 1975/46/254 zm. 1990/62/364 2007/38/249 U-KWiH Ustawa o księgach wieczystych i hipotece 1982/19/147 strona 1/5

Biegli sądowi Analiza przepisów prawa Czynności wykonywane przez biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii mają charakter prac geodezyjnych. Mówi o tym załącznik nr 3 do R-KPDOB: R-KPDOB Załącznik nr 3 TARYFA WYNAGRODZENIA ZA TYPOWE CZYNNOŚCI TECHNICZNE BIEGŁYCH SĄDOWYCH Z ZAKRESU GEODEZJI I KARTOGRAFII 1. Badanie ksiąg wieczystych i akt w archiwach państwowych 2. Wyciągi danych z operatu ewidencji gruntów. 3. Uzyskanie niezbędnych danych z PZGiK 4. Ustalenie granic nieruchomości 5. Pomiar sytuacyjny i opracowanie jego wyników oraz sporządzenie mapy 6. Podział nieruchomości 7. Inne prace geodezyjno-kartograficzne. Wszystkie prace geodezyjne i kartograficzne, w trakcie których wykonawca stwierdzi zmiany z zakresu danych ewidencji gruntów i budynków, podlegają obowiązkowi zgłoszenia prac i przekazania stosownych materiałów do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. U-PGiK Art. 12.Wykonawca prac geodezyjnych i kartograficznych jest obowiązany zgłosić do organów, o których mowa w art. 40 ust. 3, prace przed przystąpieniem do ich wykonania, a po wykonaniu prac przekazać powstałe materiały lub informacje o tych materiałach do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. R-ZPGiK 13. 1. Nie podlegają obowiązkowi zgłoszenia i przekazywania dokumentacji do zasobu następujące rodzaje prac: [...] 2. Jeżeli w trakcie wykonania prac wymienionych w ust. 1 ich wykonawca stwierdzi zmiany z zakresu danych ewidencji gruntów i budynków [...], praca taka w odpowiedniej części podlega zgłoszeniu, a powstała z tych prac dokumentacja przekazaniu do zasobu [...] Z obowiązku tego nie są zwolnieni biegli sądowi przy wykonywaniu opinii dla sądów dla potrzeb postępowań z zakresu prawa rzeczowego. W związku z tym należy przyjąć, że przy wykonywaniu opinii biegły sądowy powinien dokonać zgłoszenia pracy geodezyjnej 1, a następnie dokumentację powstałą podczas tych prac przekazać do zasobu. Dokumentacja ta powinna zostać przekazana do zasobu przed wydaniem orzeczenia przez sąd, o czym mówi R-EGiB (podkreślenia nasze): R-EGiB 36. Przebieg granic działek ewidencyjnych wykazuje się w ewidencji na podstawie dokumentacji geodezyjnej, przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, sporządzonej: [...] 5) na potrzeby postępowania sądowego lub administracyjnego, a następnie wykorzystanej do wydania prawomocnego orzeczenia sądowego lub ostatecznej decyzji administracyjnej, 1 Możliwość dokonania zgłoszenia pracy geodezyjnej istnieje dla każdej osoby będącej geodetą uprawnionym, nawet w przypadku, gdy nie prowadzi ona działalności gospodarczej (zob. rozdz. Zgłaszanie prac ). strona 2/5

Biegli sądowi Przepisy obowiązujące sąd w tej materii są spójne z powyższymi. Regulamin urzędowania sądów powszechnych obliguje biegłego do sporządzenia mapy według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych, a te z kolei jednoznacznie precyzują, że oznaczenia takiego dokonuje się na podstawie danych z katastru (ewidencji gruntów i budynków). R-RSP 139. Projektowany sposób ustanowienia drogi koniecznej oraz podziału nieruchomości powinien być zaznaczony na mapie sporządzonej według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych. U-KWiH Art. 26. 1. Podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane katastru nieruchomości. Reasumując, opracowania biegłych sądowych z zakresu geodezji, na podstawie których sądy wydają orzeczenia, muszą zostać zgłoszone jako prace geodezyjne i przed wydaniem orzeczenia muszą zostać przyjęte do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Dopełnienie tego obowiązku i przestrzeganie przepisów prawa w tym zakresie spowoduje eliminację problemów opisanych na wstępie. Wdrożenie W celu rozwiązania problemu określonego na wstępie oraz wprowadzenia w życie zasad wyrażonych w wyżej przedstawionym stanowisku, należy podjąć działania dwojakiego rodzaju: działania zapobiegawcze mające na celu wyeliminowanie sytuacji problemowych poprzez zmianę postępowania sądu w zakresie przyjmowania dokumentów opracowanych przez biegłych sądowych; działania następcze podejmowane w przypadku wpłynięcia do organu orzeczenia sądu opartego o opinię biegłego sporządzoną bez przekazania operatu do PODGiK. Działania zapobiegawcze W celu wyeliminowania sytuacji problemowych należy przesłać do sądów rejonowych poprzez Prezesa Sądu Okręgowego pisma wg wzoru stanowiącego zał. nr 1. Pismo może zostać przesłane przez Kierownika Porozumienia SAGiK. Działania standardowe (bezproblemowe) W przypadku wpłynięcia do organu orzeczenia sądu opartego o opinię biegłego, która została przekazana do PODGiK (biegły sporządził i złożył operat), urząd w oparciu o te dokumenty dokonuje zmiany w ewidencji gruntów i budynków 2. 2 Może zdarzyć się, iż operat wykonany przez biegłego i przyjęty do zasobu jest błędny. W takim przypadku również i zmiana wprowadzona jest wadliwa, ale nie należy to do istoty niniejszego zagadnienia. Po stwierdzeniu wadliwego wpisu w EGiB (dokumentacja z wyniesienia w teren wnoszona do zasobu wskazuje, iż jakaś poprzednio wykonana praca była błędna) należy postępować tak, jak w każdej tego rodzaju sytuacji. strona 3/5

Biegli sądowi Działania następcze W przypadku w przypadku wpłynięcia do organu orzeczenia sądu opartego o opinię biegłego sporządzoną bez przekazania operatu do PODGiK, urząd postępuje w następujący sposób: Sytuacja Do urzędu wpływa orzeczenie sądu, przysłane przez sąd w trybie art. 23 U-PGiK Do urzędu wpływa wniosek strony o dokonanie zmiany w ewidencji gruntów i budynków z załączonym orzeczeniem sądu Postępowanie urzędu urząd powiadamia strony o wpłynięciu orzeczenia sądu bez wymaganej dokumentacji geodezyjnej (wzór pisma zał. nr 2) i pozostawia sprawę bez rozpatrzenia urząd żąda dostarczenia dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej (operatu) na podstawie art.22 ust.3 U-PGiK, po czym postępuje jak w następnym przypadku Do PODGiK wnoszony jest operat geodezyjny (opracowany na zlecenie strony) sporządzony w celu wykonania orzeczenia sądu orzeczenie jest wykonalne orzeczenie jest niewykonalne urząd przyjmuje operat i wprowadza zmianę do EGiB urząd odmawia przyjęcia operatu ze względu na niezgodność z orzeczeniem sądu Ponadto w każdym z powyższych przypadków urząd przesyła do sądu rejonowego informację o sporządzeniu opinii przez biegłego z naruszeniem przepisów prawa 3 (wzór pisma zał. nr 3), a także może przekazać w/w pismo do wiadomości Prezesa Sądu Okręgowego, w którego kompetencjach leży prowadzenie listy biegłych. Zgłaszanie prac W związku z obowiązkiem zgłaszania przez biegłych prac geodezyjnych, biorąc pod uwagę brzmienie art. 11 U-PGiK powstaje pytanie, czy zgłoszeń tych mogą dokonywać osoby fizyczne pełniące funkcję biegłego sądowego, ale nie prowadzące działalności gospodarczej. Jednoznacznej, pozytywnej odpowiedzi na to pytanie dostarcza decyzja GUGiK z dnia 30 grudnia 2011 roku nr NG-694-34/10-11/806.1-MP (załącznik nr 4). W części odnoszącej się bezpośrednio do postawionego pytania stwierdza ona (podkreślenia nasze): [...] W obowiązującym aktualnie stanie prawnym, stosownie do unormowań zawartych w art.11 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne, prace geodezyjne i kartograficzne, w rozumieniu art.2 pkt.1 i 2 tej ustawy, co do zasady mogą być wykonywane przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, a także przez inne jednostki organizacyjne utworzone zgodnie z przepisami prawa, jeżeli przedmiot ich działania obejmuje prowadzenie tych prac. Należy jednocześnie zwrócić uwagę, że o wykonywaniu prac geodezyjnych i kartograficznych, jest mowa nie tylko w przepisach art.11, ale także w art.31, art.37 ust.1 oraz art.47 Prawa geodezyjnego i kartograficznego. Analiza tych przepisów prowadzi do wniosku, że ustawodawca wprowadził szereg 3 Pisma takie należy wysyłać dopiero po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi od Prezesa Sądu Okręgowego o przekazaniu pisma określonego w zał. nr 1 do sądów rejonowych. strona 4/5

Biegli sądowi wyjątków od ogólnej zasady określonej w art.11, przy czym te wyjątki dotyczą przypadków, w których wykonanie prac geodezyjnych i kartograficznych jest konieczne w odpowiednim postępowaniu prowadzonym przez właściwy organ administracji publicznej lub przez sąd. W świetle art.31 w związku z art.42 ust.1 pkt.4 Prawa geodezyjnego i kartograficznego do wykonania czynności ustalenia przebiegu granic może być upoważniony geodeta, posiadający odpowiednie uprawnienia zawodowe. Ustawodawca nie sformułował kategorycznego wymagania, aby upoważniony geodeta był jednocześnie podmiotem, o których mowa w art.11. W analogicznym kontekście należy postrzegać także status biegłego sądowego. [...] strona 5/5

Załącznik nr 1 Kierownik Programu SAGiK Prezes Sądu Okręgowego.. Wnosimy o zastosowanie wobec biegłych sądowych z zakresu geodezji i kartografii wymogu przekazywania opracowanych dokumentów do PODGiK przed wydaniem orzeczenia przez sąd. Kontrola wypełniania tego obowiązku przez sąd może być dokonywana na podstawie sprawdzenia, czy na dokumentach geodezyjnych i kartograficznych umieszczona jest przez PODGiK klauzula poświadczająca przyjęcie dokumentów do zasobu. Wzór tej klauzuli zamieszczony jest w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie określenia rodzajów materiałów stanowiących państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny, sposobu i trybu ich gromadzenia i wyłączania z zasobu oraz udostępniania zasobu (Dz.U. 1999 nr 49 poz. 493), w załączniku 2 pod numerem 12. Uzasadnienie Zgodnie z art. 12 ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. 2010 nr 193 poz. 1287) wykonawca prac geodezyjnych i kartograficznych jest obowiązany zgłosić w starostwie prace przed przystąpieniem do ich wykonania, a po wykonaniu prac przekazać powstałe materiały lub informacje o tych materiałach do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Zgodnie z 13 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie zgłaszania prac geodezyjnych i kartograficznych, ewidencjonowania systemów i przechowywania kopii zabezpieczających bazy danych, a także ogólnych warunków umów o udostępnianie tych baz (Dz.U. 2001 nr 78 poz. 837) obowiązkowi zgłoszenia prac i przekazania stosownych materiałów do właściwego organu (starosty) podlegają wszystkie prace geodezyjne i kartograficzne w trakcie których wykonawca stwierdzi zmiany z zakresu danych ewidencji gruntów i budynków. Zgodnie z 36 Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. 2004 nr 37 poz. 333) zmiany w ewidencji gruntów i budynków można dokonać, o ile dokumentacja geodezyjna została przekazana do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego przed wykorzystaniem jej do wydania prawomocnego orzeczenia sądowego. Wykonanie pracy geodezyjnej bez zgłoszenia pracy i złożenia w PODGiK stosownej dokumentacji jest w świetle powyższych przepisów czynnością wykonaną z naruszeniem prawa. Ponadto wykorzystanie takiej dokumentacji do celów postępowania sądowego może skutkować tym, iż zmiana w ewidencji gruntów i budynków na podstawie takiej dokumentacji nie będzie możliwa do wprowadzenia, a tym samym orzeczenie sądu stanie się niewykonalne. Sytuacje takie mogą się zdarzać wówczas, gdy biegły nie wykona niezbędnych czynności (np. pomiarów w terenie), bądź też popełni inne błędy przy przygotowaniu dokumentacji. Wprowadzenie wymogu przekazywania przez biegłego opracowanych dokumentów do PODGiK przed wydaniem orzeczenia przez sąd wykluczy możliwość, iż orzeczenie to będzie niewykonalne. strona 1/1

Załącznik nr 2 Starosta.. Nasz znak... wg rozdzielnika Informujemy, że w dniu... do organu prowadzącego ewidencje gruntów i budynków wpłynęło orzeczenie sądu z dnia... w sprawie..., jednakże do PZGiK nie została przekazana dokumentacja geodezyjna, niezbędna do wprowadzenia odpowiednich zmian w ewidencji gruntów i budynków. W związku z powyższym, zmiana w ewidencji gruntów i budynków nie została wprowadzona. Otrzymują: 1... (strona postępowania) 2... (strona postępowania) strona 1/1

Załącznik nr 3 Starosta.. Nasz znak... Sąd Rejonowy.. Informujemy, że orzeczenie sądu. zostało wydane na podstawie dokumentacji geodezyjnej sporządzonej z naruszeniem przepisów prawa. Zgodnie z art. 12 ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. 2010 nr 193 poz. 1287) wykonawca prac geodezyjnych i kartograficznych jest obowiązany zgłosić organowi prowadzącemu ewidencję gruntów i budynków prace przed przystąpieniem do ich wykonania, a po wykonaniu prac przekazać powstałe materiały lub informacje o tych materiałach do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Zgodnie z 13 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie zgłaszania prac geodezyjnych i kartograficznych, ewidencjonowania systemów i przechowywania kopii zabezpieczających bazy danych, a także ogólnych warunków umów o udostępnianie tych baz (Dz.U. 2001 nr 78 poz. 837) obowiązkowi zgłoszenia prac i przekazania stosownych materiałów do właściwego organu (starosty) podlegają wszystkie prace geodezyjne i kartograficzne, w trakcie których wykonawca stwierdzi zmiany z zakresu danych ewidencji gruntów i budynków. Prace wykonane przez biegłego w przedmiotowej sprawie miały taki charakter, a zatem podlegały takiemu obowiązkowi. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego stwierdzono, że biegły nie wykonał w/w czynności. Do wiadomości: 1. Prezes Sądu Okręgowego strona 1/1

Załącznik nr 4 strona 1/6