Kartografia geobotaniczna Geobotanika dział botaniki zajmujący się wzajemnymi zaleŝno nościami pomiędzy roślinami a środowiskiem. Obejmuje : florystykę fitosocjologię geografię roślin ekologię roślin (ochronę przyrody) Niekiedy interpretuje się, Ŝe e w wąskim w ujęciu jest to: dział geografii roślin zajmujący się rozmieszczeniem i Ŝyciem roślin na Ziemi (autorzy rosyjscy) lub dział ekologii zajmujący się wzajemnymi stosunkami między roślinami i środowiskiem (autorzy anglojęzyczni) NiezaleŜnie od powyŝszych interpretacji GEOBOTANIKA wyróŝnia się tym, Ŝe e wszelkie zjawiska dotyczące ce roślin na róŝnych r poziomach organizacji (gatunkowej, fitocenotycznej, krajobrazów w (formacji) roślinnych, biomów) odnosi do PRZESTRZENI GEOGRAFICZNEJ wykorzystując c przy tym róŝnorodne r metody KARTOGRAFICZNE
Kartografia geobotaniczna Cele i zadania KARTOGRAFIA GEOBOTANICZNA zajmuje się prezentacją i interpretacją na mapach: rozmieszczenia roślin na Ziemi: na poziomie stref klimatyczno-ro roślinnych (w skali globalnej), na poziomie fitocenozy lub populacji zjawisk przestrzennych i przestrzenno-czasowych zachodzących cych w szacie roślinnej zjawisk zachodzących cych w układach i strukturach szaty roślinnej organizacją tych układ adów w i struktur dynamiki przestrzennej i czasowej roślinno linności na róŝnych poziomach organizacji
Pojęcia i definicje (przypomnienie) FLORA ogół taksonów w (najczęś ęściej rozumianych jako gatunki) zasiedlających w określonym czasie geologicznym jakiś obszar (Ziemię,, kontynent, kraj, region, powiat, pole itp.). np. flora górska, g f. jezior lub jez. X,, f. roślin naczyniowych Polski, brioflora, f. synantropijna, f. łąkowa, f. kopalna itp. ale NIE mikoflora,, f. bakteryjna, lichenoflora. POPULACJA zbiór r osobników w jednego gatunku występuj pujących zwykle w mniejszych lub większych skupieniach i zajmujących w przestrzeni określone stanowiska (miejsca)
Pojęcia i definicje (przypomnienie) FITOCENOZA zbiorowisko roślinne o właściwej w sobie strukturze poziomej i pionowej, utworzone przez populacje gatunków w roślin, pozostających ze sobą w róŝnych r zaleŝno nościach i wykorzystujących wspólnie w obrębie bie pewnej zamkniętej przestrzeni (BIOCHORY) przekształcone przez siebie i zoocenozę siedlisko (BIOTOP) ROŚLINNO LINNOŚĆ = SZATA ROŚLINNA forma wypełnienia przestrzeni i wykorzystania środowiska przyrodniczego przez fitocenozy (zbiór r fitocenoz w przestrzeni) EKOTON strefa przejścia pomiędzy róŝnymi r fitocenozami w ramach kompleksu przestrzennego
Podział map geobotanicznych ze względu na treść i przeznaczenie 1. MAPY FLORYSTYCZNE 2. MAPY FITOGEOGRAFICZNE mapy zasięgów w taksonów w róŝnej r rangi w skali kontynentu lub całej kuli ziemskiej mapy dysjunkcji mapy wikaryzmu mapy historii i pokrewieństwa flor mapy migracji mapy flor synantropijnych 3. MAPY FITOSOCJOLOGICZNE = mapy roślinno linności mapy roślinno linności rzeczywistej mapy roślinno linności pierwotnej i potencjalnej mapy rozmieszczenia i zasięgów w określonych jednostek roślinno linności mapy zagadnieniowe, np. uwarunkowań,, czyli ekologiczne mapy roślinno linności, struktury roślinno linności, fizjonomii, dynamiki czasowej i przestrzennej itd.
Podział map geobotanicznych ze względu na treść i przeznaczenie 4. MAPY APLIKACYJNE mapy fitoekologiczne m. geobotaniczne ogólne i specjalne (ortofotomapy( ortofotomapy,, m. satelitarne, m. pochodzące ce z teledetekcji mapy zastosowań na podstawach geobotanicznych (w gospodarce przestrzennej, architekturze krajobrazu, ochronie przyrody, monitoringu przyrodniczym)
Mapy florystyczne cele, zadania Rejestracja stanowisk podstawowych fitotaksonów (gatunków) Struktura flor lokalnych Uwarunkowania siedliskowe flory Wędrówki flory Zanikanie i inwazje flory Pochodzenie stanowisk i dynamika flory flora
Cechy map florystycznych obejmują zazwyczaj część areału u (zasięgu) gatunku; wartość mapy wzrasta wraz z liczbą,, czasem gromadzonych informacji; są to najczęś ęściej mapy wielko- i średnioskalowe mają walor dokumentacyjny i charakter źródłowy a właściwow ciwości te stanowią, Ŝe e sąs dziełem em otwartym.
Źródła a danych do map florystycznych kartowanie florystyczne bezpośrednio w terenie, tzw. daty florystyczne (dane florystyczne): kartowanie pojedynczych gatunków kartowanie grupowe; gromadzenie dat florystycznych przy okazji innych badań geobotanicznych, ekspertyz itp.; publikacje florystyczne; publikacje fitosocjologiczne i zdjęcia fitosocjologiczne; ankiety toponimia (np. nazwa miejscowości ci DĄB, OLSZEWO, CISOWO) i archiwalia; metody pośrednie (teledetekcja).
Właściwości dat florystycznych jako zbioru informacji przypadkowe, gdy stanowią sumę notowań wykonywanych przy róŝnych okazjach wybiórcze, kierując c się znajomości cią wymagań ekologicznych gatunku, poszukuje się wyłą łącznie w miejscach i środowiskach najbardziej prawdopodobnych losowe, gdy prowadzi się poszukiwania w punktach losowo wybranych systematyczne, gdy dokonujemy szczegółowej penetracji terenu
Od czego zaleŝy y wiarygodność map florystycznych? poprawności diagnozy taksonomicznej; umiejętno tności posługiwania się mapami topograficznymi; biologii gatunku; okresu badań florystycznych; fluktuacji okresowej występowania wielu gatunków; rzetelności badacza.
Metody prezentacji dat florystycznych (rodzaje map florystycznych) metoda punktowa przy uŝyciu u TOPOGRAMU Lokalizuje stanowiska roślin w miejscu ich rzeczywistego występowania podobnie jak innych stałych punktów w odniesienia na mapie topograficznej metoda polowa przy uŝyciu u KORTOGRAMU POLOWEGO Przypisanie występowania gatunku do określonych powierzchni (pól), na które bez reszty podzielona jest mapa. Zasada kartogramu wymaga stwierdzenia lub nie stwierdzenia gatunku w tym polu (niezaleŝnie od jego liczebności ci lub szczegółowej lokalizacji)
Rodzaje kartogramów kartogramy o regularnej sieci pólp w układzie odniesienia siatki geograficznej lub współrz rzędnych kartograficznych; na bazie siatki kilometrowej. kartogramy o nieregularnej sieci pólp pola wynikające z rzeźby terenu i wysokości cią nad poziomem morza; pola w układzie odniesienia sieci osadniczej; pola według podziałów w administracyjnych; inne, np. wg sieci układu komunikacyjnego.
Systemy znaków w i legenda mapy florystycznej w zaleŝno ności od niejednorodności dat florystycznych (podział stanowisk gatunków) stanowiska pewne, istniejące, niedawno odnalezione; stanowiska niepewne, nie odnalezione ponownie; stanowiska wątpliwe; w stanowiska historyczne, wymarłe; stanowiska nie badane (nie poszukiwane).
Podkład topograficzny dla topogramu i jego znaczenie w interpretacji mapy (cele mapy topograficznej) sieć rzeczna i wody otwarte; ukształtowanie towanie terenu; sieć komunikacyjna i osadnictwo; gleby; głębokość jezior; uŝytkowanie ziemi (lasy, bagna, łąki, pola uprawne, wydmy, itp.); ekspozycja terenu. NADKŁDKI DKI - rodzaje: interpretacyjne identyfikacyjne
Mapy rozmieszczenia i opis warunków występowania gatunków Chmiel J. 2006. Rośliny specjalnej troski i wartościowe obszary przyrodnicze w północno-wschodniej Wielkopolsce. Prace Zakładu Taksonomii Roślin, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, nr 15
Rozmieszczenie gatunków na tle zbiorowisk roślinnych Flora roślin naczyniowych i materiały do brioflory doliny rzeki Gizeli w górnym biegu pomiędzy miejscowościami Glaznoty i Zajączki w Parku Krajobrazowym Wzgórz Dylewskich. Studenckie Naukowe Koło Botaników UWM, UG. 2002 (mskr)
Topogram rozmieszczenia wybranych gatunków na podkładzie mapy oddziałów i zbiorowisk leśnych Hołdyński Cz., Polakowski B. 2001. Zmiany we florze naczyniowej rezerwatu Kulka na przestrzeni 50 lat. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 1: 103-118
ATPOL atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce Zając A., Zając M. (red.) 2001. Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków Podstawy metodyczne ATPOL-u pole podstawowe siatki kwadratu na bazie siatki kilometrowej o boku 10x10 km (terytorium Polski to 3646 kwadratów); o obecności ci taksonu w jednostce decyduje istnienie jednej wiarygodnej daty florystycznej; w banku danych florystycznych zgromadzono ok. 4,5 mln dat florystycznych (ok. 90% danych pochodzi z kartowania bezpośredniego, pozostałe e z danych publikowanych po roku 1945); krytyczna analiza danych, wiarygodności taksonomicznej, statusu gatunku (rodzimy naturalne-antropogeniczne antropogeniczne itp.). (rodzimy-obcy, obcy, stanowisko
Zając A., Zając M. (red.) 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Zając A., Zając M. (red.) 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Zając A., Zając M. (red.) 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Występowanie wybranych taksonów z obszaru Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich Kartogramy o boku 1 km, skonstruowane na bazie siatki ATPOL Jutrzenka-Trzebiatowski A., Hołdyński Cz. (red.) 2007. Rośliny naczyniowe Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich. Copyright by Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Wydawca Stowarzyszenie Miłośników Wzgórz Dylewskich, Przygotowanie i druk Agencja Fotograficzno-Wydawnicza Mazury", Olsztyn, ss. 159
Zając M., Zając A. 2001. Zasadność wyróŝniania Działu Północnego w świetle danych zasięgowych Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce ATPOL. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 1: 15-24
Koncentracja 174 gatunków kenofitów w Polsce w okresie historycznym Tokarska-Guzik B. 2005. The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
Migracja Anthoxannthus aristatum w Polsce w okresie historycznym Tokarska-Guzik B. 2005. The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
Tokarska-Guzik B. 2005. The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
Betula humilis Występowanie gatunków z Polskiej czerwonej księgi roślin Saxifraga hirucalis Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R. 2001. Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN.
Pulsatilla vulgaris Występowanie gatunków z Polskiej czerwonej księgi roślin Isoetes lacustris Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R. 2001. Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN.
W: Faliński J. B. 1990. Kartografia geobotaniczna. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Wrocław
Malina moroszka
Rozmieszczenie Rubus chamaemorus w rezerwacie Zielony Mechacz zastosowanie róŝnych znaków do określenia ilościowości Pisarek W., Polakowski B. 2001. Szata roślinna rezerwatu Zielony Mechacz: i problemy związane z jego ochroną. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 1: 71-101
Rozmieszczenie roślinno linności w rezerwacie Zielony Mechacz Pisarek W., Polakowski B. 2001. Szata roślinna rezerwatu Zielony Mechacz: i problemy związane z jego ochroną. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 1: 71-101
Stanowiska maliny moroszki - aktualne + - historyczne
Chamedefne północnap
Stanowiska chamedafne północnap - aktualne + - historyczne
W: Faliński J. B. 1990. Kartografia geobotaniczna. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Wrocław
Chaerophyllum hirsutum Trientalis europaea W: Faliński J. B. 1990. Kartografia geobotaniczna. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Wrocław
A B Interpretacja lokalnego rozmieszczenia wybranych gatunków w rezerwacie za pomocą podkładu wzbogaconego informacją o środowisku: A wersja autora doniesienia wykorzystująca w podkładzie oznaczenia ideograficzne, właściwe dla map topograficznych, ale słabo uwypuklające treść florystyczną; b wersja autora podręcznika róŝnicująca podkład przez zastosowanie sygnatur powierzchniowych Źródło: A G. Miethe (1968) in W. Fischer et all (1982); B oprac. oryg. Janusz Bogdan Faliński W: Faliński J. B. 1990. Kartografia geobotaniczna. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Wrocław