DRUK Nr... UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W OŻAROWIE MAZOWIECKIM z dnia... 2017 r. w sprawie przyjęcia Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki na lata 2016-2023" Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. 2016 r., poz. 446, zm. poz. 1579 i 1948 oraz z 2017 r. poz. 730 i 935.) uchwala się, co następuje: 1. Uchwala się Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2. Traci moc Uchwała Nr XXVI/280/16 Rady Miejskiej w Ożarowie Mazowieckim z 23 sierpnia 2016 r. w sprawie przyjęcia Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki. 3. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi. 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Załącznik do uchwały Nr... Rady Miejskiej w Ożarowie Mazowieckim z dnia... 2017 r. Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki na lata 2016-2023 Ożarów Mazowiecki, 2016 r.
Opracowanie: Centrum Doradztwa Energetycznego Sp. z o.o. Biuro: ul. Krakowska 11 43-190 Mikołów Tel/fax: 32 326 78 17 e-mail: biuro@ekocde.pl Zespół autorów: Agnieszka Kopańska Ewa Lutogniewska Klaudia Moroń Michał Mroskowiak Wojciech Płachetka Katarzyna Płonka Aleksandra Szlachta 2
Spis treści 1. Wprowadzenie... 5 2. Powiązania programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy... 5 2.4. Źródła prawa na szczeblu lokalnym... 5 3. Diagnoza zjawisk kryzysowych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki... 9 3.1. Wstęp... 9 3.2. Zastosowana metodyka... 10 4. Charakterystyka obecnej sytuacji gminy Ożarów Mazowiecki... 14 4.1. Sfera społeczna... 20 4.1.1. Pomoc społeczna... 21 4.1.2. Aktywność społeczna... 29 4.1.3. Uczestnictwo w życiu publicznym... 32 4.1.4. Bezpieczeństwo publiczne... 35 4.2. Podsumowanie sfery społecznej... 37 4.2.1. Analiza przyczyn wstępowania zjawisk kryzysowych... 38 4.3. Pozostałe zjawiska kryzysowe... 42 4.3.1. Sfera gospodarcza... 42 4.3.2. Sfera przestrzenno-funkcjonalna... 45 4.3.3. Sfera środowiskowa... 54 4.3.4. Sfera techniczna... 63 4.4 Podsumowanie pozostałych zjawisk kryzysowych... 70 4.4.1 Analiza przyczyn występowania zjawisk kryzysowych... 72 5. Wnioski z przeprowadzonej diagnozy zjawisk kryzysowych... 74 6. Obszar zdegradowany Gminy Ożarów Mazowiecki... 75 7. Potencjał rozwojowy obszarów zdegradowanych... 77 8. Skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych... 82 9. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem... 83 9.1 PODOBSZAR A Józefów... 86 9.1.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru A... 87 9.2 Podobszar B Gołaszew... 90 9.2.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru B... 91 9.3 Podobszar C Ożarów Mazowiecki os. Ołtarzew... 94 9.3.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru C... 95 9.4 Podobszar D Bronisze... 99 9.4.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru D... 99 9.5 Podobszar E Ożarów Mazowiecki osiedle Franciszków... 103 3
9.5.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru rewitalizacji... 103 9.6 Podobszar F Pilaszków... 107 9.6.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru rewitalizacji... 108 10. Wizja obszaru rewitalizacji po realizacji działań rewitalizacyjnych... 111 11. Cele strategiczne... 112 12. Zakres programowanych działań rewitalizacyjnych... 114 12.1. Charakterystyka podstawowych projektów rewitalizacyjnych... 114 12.2. Charakterystyka uzupełniających projektów rewitalizacyjnych... 131 13. Partycypacja społeczna... 136 14. Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi... 141 14.1. Komplementarność problemowa... 141 14.2. Komplementarność przestrzenna... 145 14.3. Komplementarność międzyokresowa... 147 14.4. Komplementarność źródeł finansowania... 148 15. System wdrażania LPR, monitoring i ewaluacja LPR dla Gminy Ożarów Mazowiecki... 152 16. Ocena oddziaływania na środowisko... 171 17. Spis tabel, rysunków i wykresów... 172 17.1. Spis tabel... 172 17.2. Spis rysunków... 173 17.3. Spis wykresów... 173 18. Załączniki... 173 4
1. Wprowadzenie Miasto tworzą nie tylko mury i ulice, lecz także mieszkańcy i ich marzenia Podstawowym instrumentem tworzącym zakres i kierunki działań rewitalizacyjnych jest program rewitalizacji, który jest opracowany oraz przyjęty przez samorząd lokalny w drodze uchwały. Jest to długoterminowy program mający na celu wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysu oraz stworzenia warunków do ich dalszego rozwoju. Objęcie danego obszaru procesem rewitalizacji, będzie wymagało przez Władze wsparcia poprzez dostępne instrumenty i narzędzia dedykowane rewitalizacji (programy unijne oraz krajowe). Lokalny Program Rewitalizacji dla gminy Ożarów Mazowiecki (LPR) ma charakter zintegrowany, złożony. 2. Powiązania programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy 2.4. Źródła prawa na szczeblu lokalnym Strategia Rozwoju Gminy Ożarów Mazowiecki na lata 2014 2020 Obszar: Gospodarka lokalna Cel strategiczny 1: Wielofunkcyjny i Zrównoważony rozwój gospodarczy Cele operacyjne: 1.3. Gospodarcze wykorzystanie potencjału przyrodniczego i rozwój przemysłu czasu wolnego. Obszar: Kapitał ludzki Cel strategiczny 2: Budowa zintegrowanego systemu wsparcia dla osób starszych Cele operacyjne: 2.1. Poprawa jakości życia osób starszych i niepełnosprawnych. 2.2. Budowa skutecznego systemu zapobiegania wykluczeniu społecznemu. 2.3. Kształtowanie społeczeństwa informacyjnego. Cel strategiczny 3: Rozwój bazy instytucjonalnej i zwiększenie usług publicznych wysokiej jakości Cele operacyjne: 5
3.1. Wysoki standard funkcjonowania systemu opieki społecznej. 3.2. Poprawa jakości i zakresu usług zdrowotnych. 3.3. Zapewnienie wysokiego poziomu kształcenia. 3.4. Integracja społeczna poprzez rozwój kultury, sportu i rekreacji. 3.5. Podnoszenie poziomu bezpieczeństwa publicznego. 3.6. Budowanie społeczeństwa obywatelskiego. Obszar: Infrastruktura i środowisko Cel strategiczny 4: Wzrost dostępności komunikacyjnej i rozwój infrastruktury technicznej Cele operacyjne: 4.1. Poprawa stanu technicznego i estetyki ciągów komunikacyjnych 4.2. Kreowanie ładu przestrzennego 4.3. Wielofunkcyjny rozwój przestrzeni publicznej Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ożarów Mazowiecki (Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XVIII/188/15 Rady Miejskiej w Ożarowie Mazowieckim z dnia 29 grudnia 2015 r.) Kierunki działań w sektorze transportu 1. Rozwój sieci transportu publicznego. 2. Wdrażanie i rozwój systemów zarządzania transportem zbiorowym. 3. Rozbudowa infrastruktury komunikacji zbiorowej, w tym węzłów integracyjnych różnych środków komunikacji. 4. Budowa i modernizacja sieci połączeń drogowych, z uwzględnieniem multimodalności (w tym ścieżki rowerowe, ciągi piesze). 5. Rozbudowa systemu rowerowego budowa spójnego systemu dróg rowerowych (w tym także z sąsiednimi Gminami, wypożyczalnie, parkingi, infrastruktura rowerowa. Kierunki działań w sektorze energetyki 1. Budowa lub modernizacja wewnętrznych systemów dystrybucji ciepła. 2. Instalacja systemów OZE. 6
Kierunki działań w sektorze budownictwa 1. Kompleksowa (w tym głęboka) termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej będących w zasobie Gminy, innych budynków publicznych, usługowych i handlowych, budynków mieszkaniowych zarządzanych przez spółdzielnie bądź wspólnoty mieszkańców, pozwalająca na uzyskanie znacznych oszczędności energii. 2. Wymiana wyposażenia obiektów na efektywne energetycznie, np.: oświetlenie wewnętrzne, sprzęt elektryczny i elektroniczny, wymianę systemów klimatyzacji i wentylacji. Kierunki działań promocyjnych 1. Działania informacyjne, promocyjne i edukacyjne, skierowane do wszystkich grup społecznych, w zakresie zasad zrównoważonego rozwoju, ograniczania emisji, ochrony środowiska naturalnego (ochrony powietrza). 2. Współpraca z interesariuszami w planowaniu strategicznym w obszarze niskoemisyjnego rozwoju. Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2014 2017 Gminy Ożarów Mazowiecki Celem takiego programu jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. Przedmiotem opracowania jest dziedzictwo kulturowe w granicach administracyjnych gminy, natomiast głównym odbiorcą programu jest społeczność lokalna, zarówno właściciele i użytkownicy obiektów zabytkowych jak i zwykli mieszkańcy. W Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami określono 3 główne priorytety oraz przypisane im kierunki działań wraz z zadaniami: PRIORYTET I - Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno gospodarczego gminy Kierunki działań:» Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania,» Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków na potrzeby społeczne, turystyczne i edukacyjne. PRIORYTET II Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Kierunki działań:» Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego, 7
» Rozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego gminy,» Ochrona układów ruralistycznych na obszarach wiejskich, PRIORYTET III Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości lokalnej Kierunki działań:» Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnych obiektów, zespołów oraz obszarów zabytkowych związane z przygotowanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym,» Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym. Wszystkie przedstawione powyżej dokumenty strategiczne, szczególnie te na szczeblu regionalnym i lokalnym, są spójne z Lokalnym Programem Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki na lata 2016 2023. y rewitalizacyjne zaproponowane w niniejszym dokumencie wpisują się w cele strategiczne i szczegółowe tych dokumentów, które skupiają się wokół aspektów społeczno - kulturalnych, gospodarczych, środowiskowych czy infrastrukturalnych. Wszystkie te działania mają na celu przede wszystkim poprawę warunków życia mieszkańców i walkę z wykluczeniem społecznym, ale także skupiają się na dbaniu o środowisko naturalne, podniesieniu walorów estetycznych przestrzeni publicznej czy ochronę dziedzictwa kulturowego. Dodatkowo wskazane w dokumencie projekty główne rewitalizacji w Gminie Ożarów Mazowiecki wpisują się w założenia (gminnych i powiatowych) dokumentów strategicznych m.in. poprzez działania na rzecz kreowania rozwoju i poprawy estetyki przestrzeni publicznej (utworzenie nowych terenów zielonych, wyburzenie zniszczonych budynków mieszkalnych i związana z nią budowa nowych, przyczyniająca się do odnowy centrum Józefowa), poprawy bezpieczeństwa publicznego (system miejskiego monitoringu wizyjnego), wykorzystanie potencjału przyrodniczego i stworzenie warunków do rozwoju sportu i rekreacji (kontynuowanie rozpoczętej rewitalizacji Parku Ołtarzewskiego). Realizacja głównych projektów rewitalizacyjnych wraz z projektami pozostałymi i tzw. projektami miękkimi zapewnią efekt synergii z realizowanymi celami strategicznymi i operacyjnymi wskazanymi w Strategii Gminy i Powiatu, m. in. przyczynią się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności osób zagrożonych wkluczeniem społecznym i osób starszych, pobudzenia aktywności społecznej i obywatelskiej, a także wzrostu świadomości tożsamości lokalnej. Zapewnienie pełnej spójności działań wynikających z realizowanej polityki rozwoju społeczno-gospodarczego gminy wzmocnione działaniami wskazanymi w Lokalnym Programie Rewitalizacji jest istotne z punktu widzenia zharmonizowanego i wielowymiarowego rozwoju gminy, a w konsekwencji wyrównania szans rozwoju jej mieszkańców. 8
3. Diagnoza zjawisk kryzysowych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki 3.1. Wstęp Procesy rozwoju jednostek samorządu terytorialnego: społeczne, gospodarcze czy funkcjonalne toczą się zwykle na określonym i ograniczonym przestrzennie obszarze. Człowiek, dostosowując otoczenie do swoich potrzeb, bardzo często głęboko w nie ingeruje, co przyczynia się do powstawania obszarów silnie zurbanizowanych. Z perspektywy czasu stwierdzić można, że wiele polskich gmin rozwinęło się w sposób chaotyczny i przypadkowy, czego konsekwencją stały się wysokie koszty społeczne i ekonomiczne związane z ich funkcjonowaniem. Taki stan nieuchronnie wymusza wykorzystanie i przekształcenie terenów już w pewien sposób zagospodarowanych. Jednym z działań pobudzających korzystne zmiany na danym obszarze gminy jest rewitalizacja. Natomiast, aby móc w sposób efektywny prowadzić działania rewitalizacyjne, szczególnie istotne jest rzetelne i trafne zidentyfikowanie obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji w gminie. Celem sporządzonej Diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Ożarów Mazowiecki wraz ze wskazaniem obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji jest zainicjowanie działań związanych z rewitalizacją gminy, prowadzonych zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, ogłoszonymi przez Ministra Infrastruktury i Rozwoju. Przeprowadzona za pomocą zobiektywizowanych metod i wskaźników diagnoza wskazała te obszary gminy Ożarów Mazowiecki, które charakteryzują się szczególnie intensywną koncentracja szeregu niekorzystnych zjawisk, ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk społecznych. Analiza zagadnień społecznych oraz w drugiej kolejności środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych i technicznobudowlanych pozwoliła dokonać pełnej diagnozy problemów i zagrożeń oraz wskazać obszary o największej koncentracji zjawisk kryzysowych, a w konsekwencji wyznaczyć obszary zdegradowane i obszary rewitalizacji. Diagnoza przeprowadzona została w oparciu o wiarygodne dane ilościowe oraz jakościowe pozyskane w odniesieniu do roku 2015 z Urzędu Miejskiego w Ożarowie Mazowieckim, Ośrodka Pomocy Społecznej w Ożarowie Mazowieckim, Ochotniczej Straży Pożarnej w Ożarowie Mazowieckim, Ochotniczej Straży Pożarnej w Święcicach, Powiatowego Urzędu Pracy dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego w Błoniu, Komisariatu Policji w Ożarowie Mazowieckim i Straży Miejskiej w Ożarowie Mazowieckim. 9
Diagnozy niekorzystnych zjawisk zarówno w sferze społecznej, jak i gospodarczej, technicznej, środowiskowej i funkcjonalno-przestrzennej dokonano w podziale na jednostki referencyjne: osiedla - dla części miejskiej Gminy Ożarów Mazowiecki; sołectwa - dla części wiejskiej Gminy Ożarów Mazowiecki. 3.2. Zastosowana metodyka Biorąc pod uwagę, że rewitalizacja ma w pierwszej kolejności służyć poprawie jakości życia mieszkańców uznano, że kwestie społeczne mają kluczowe i nadrzędne znaczenie dla wyznaczania obszarów zdegradowanych. W celu dokonania rzetelnej oraz miarodajnej oceny zjawisk społecznych oraz przestrzenno-funkcjonalnych, gospodarczych i środowiskowych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki, Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki na lata 2016-2023 opracowany został z wykorzystaniem modelu ekspercko-partycypacyjnego, polegającego na możliwie szerokim udziale interesariuszy w pracach nad Programem, przy jednoczesnym zaangażowaniu zewnętrznych ekspertów, odpowiadających między innymi za przeprowadzenie procesu konsultacji społecznych oraz opracowanie przedmiotowego dokumentu wraz z diagnozą sytuacji gminy. Kolejne etapy prac nad Programem Rewitalizacji obejmowały następujące działania: ETAP 1. Przygotowanie diagnozy sytuacji w Gminie Ożarów Mazowiecki, określenie problemów społecznych, przestrzenno-funkcjonalnych, gospodarczych, środowiskowych i technicznych, a także wskazanie obszarów, na których problemy te się kumulują. ETAP 2. Określono obszary zdegradowane na podstawie diagnozy i analizy danych statystycznych potwierdzonych konsultacjami społecznymi (spotkania konsultacyjne i warsztatowe, spotkania z urzędnikami, zbieranie uwag ustnych, zbieranie uwag w postaci papierowej i elektronicznej) opisanymi szerzej w rozdziale Partycypacja społeczna. ETAP 3. Delimitację przestrzenną obszarów problemowych wymagających interwencji w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji dokonano na podstawie wieloczynnikowej analizy ilościowej i jakościowej zdiagnozowanych problemów, opisanej w niniejszym dokumencie. Następnie wyznaczony został obszar rewitalizacji (6 podobszarów), zgodnie z definicją, że może on stanowić całość lub część obszaru zdegradowanego, ale nie może obejmować terenów obejmujących więcej niż 20% ogólnej powierzchni gminy i nie może go zamieszkiwać więcej niż 30% mieszkańców gminy. Diagnoza i delimitacja oparte są na danych pozyskanych z następujących źródeł: Urząd Miejski w Ożarowie Mazowieckim; 10
Ośrodek Pomocy Społecznej w Ożarowie Mazowieckim; Państwowa Komisja Wyborcza; Straż Miejska w Ożarowie Mazowieckim; Komenda Powiatowa dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego; Zakład Usług Komunalnych w Ożarowie Mazowieckim; GUS; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ożarów Mazowiecki; Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ożarów Mazowiecki. Dane te zazwyczaj dotyczą stanu na koniec 2015 r. W opisie Obszaru rewitalizacji wykorzystano także informacje pozyskane podczas spotkań i rozmów z przedstawicielami wymienionych powyżej instytucji oraz przeprowadzonych wizji lokalnych. Dane do diagnozy gromadzono według punktów adresowych lub przynależności do danej jednostki administracyjnej (sołectwa), szczególnie w przypadku tak zwanych danych wrażliwych. ETAP 4. Podsumowaniem części diagnostycznej na tym etapie tworzenia dokumentu jest przeprowadzona analiza statystyczna oparta o budowę wskaźnika syntetycznego (S i = Σ k j=1 z ij ), podsumowującego wyniki analizy wybranych wskaźników. Metoda sum standaryzowanych umożliwiająca zbudowanie wskaźnika syntetycznego odzwierciedlającego natężenie zjawisk problemowych w poszczególnych jednostkach przestrzennych wyznaczonych przez sześciokąty należy do grupy metod bezwzorcowych porządkowania liniowego. Wskaźniki będące częścią wstępnej analizy, prowadzące do zbudowania wskaźnika syntetycznego, określają w sposób skondensowanych poziom degradacji danego obszaru. Pierwszym etapem budowy wskaźnika syntetycznego jest normalizacja zmiennych w jej trakcie dokonuje się przekształcenia destymulanty w stymulanty: x ij min ixij dla Stymulant ሺS) z ij = max ixij min ix ij dla Destymulant ሺD) z ij = max i{x ij } x ij max i{xij } min i{xij } Tabela 1: Wykaz wskaźników użytych do opracowania diagnozy wyznaczenia obszaru zdegradowanego (źródło: opracowanie własne na podstawie otrzymanych danych) Wzór dla normalizacji Strefa Nazwa wskaźnika zmiennych Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej x ij min ixij Sfera społeczna S z ij = ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców max ixij min ixij 11
Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu niepełnosprawność na 100 mieszkańców Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców Frekwencja wyborcza [%] S S S D D z ij = max i{x ij } x ij max i{xij } min i{xij } Sfera przestrzennofunkcjonalna x ij min ixij Liczba zdarzeń drogowych na 100 mieszkańców S z ij = max ixij min ixij Jakość i dostępność przestrzeni publicznej D z ij = max i{x ij } x ij max i{xij } min i{xij } Sfera gospodarcza Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców D z ij = max i{x ij } x ij max i{xij } min i{xij } Sfera środowiskowa x ij min ixij Emisja liniowa [Mg] S z ij = max ixij min ixij Strefa techniczna Stopień degradacji technicznej budynków komunalnych x ij min ixij S z ij = max ixij min ixij ETAP 5. Wizualizacja wskaźników na mapach została przygotowana według dwóch szablonów. Poszczególnym sferom, w których została przeprowadzona analiza przyporządkowano inne kolory służące do mapowego opisu zdarzeń i wskaźników, tak kolejno: strefa społeczna kolor zielony; pozostałe strefy kolor pomarańczowy. Przy opisie wskaźników charakteryzujących poszczególne sołectwa/osiedla o wskaźniku wyższym/niższym od średniej dla Gminy (stymulanta/destymulanta) zaznaczano odcieniami ciemniejszymi, im intensywniejsza barwa tym większa skala problemu. Zebrano oraz opracowano bazy kart projektów składanych przez mieszkańców, władze samorządowe oraz podmioty działające na obszarze Gminy Ożarów Mazowiecki w zakresie propozycji projektów do realizacji na terenie zdegradowanym. ETAP 6. Zidentyfikowano obszary problemowe w strefie społecznej, następnie w strefach: przestrzennofunkcjonalnej, gospodarczej, środowiskowej i technicznej, a następnie wyznaczono obszar zdegradowany. Po wyznaczeniu mapy potencjałów na terenie gminy i po skorelowaniu ich z obszarem zdegradowanym wyznaczono obszar rewitalizacji. ETAP 7. Opracowano i zredagowano Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki na lata 2016-2023. 12
Etap 8. Przeprowadzono procedurę strategicznej oceny oddziaływania Programu na środowisko. Etap 9. Uchwalono Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki na lata 2016-2023 przez Radę Miejską. Niniejszy dokument powstał w wyniku prac przedstawicieli samorządu lokalnego, instytucji publicznych, przedsiębiorców i pracowników Urzędu Miejskiego w Ożarowie Mazowieckim, przy współudziale ekspertów i specjalistów zewnętrznych, a także mieszkańców gminy, jako głównych interesariuszy procesu rewitalizacji. 13
4. Charakterystyka obecnej sytuacji gminy Ożarów Mazowiecki Gmina miejsko-wiejska Ożarów Mazowiecki należy do powiatu warszawskiego zachodniego, a więc położona jest w centralnej części województwa mazowieckiego. Zajmuje powierzchnię 71,39 km 2, z czego 63,26 km 2 obejmuje obszar wiejski gminy, natomiast pozostałe 8,13 km 2 miasto Ożarów Mazowiecki, będące siedzibą gminy. Jednostki sąsiadujące z gminą Ożarów Mazowiecki to: od zachodu i północy inne gminy powiatu warszawskiego zachodniego: Błonie, Leszno i Stare Babice, od południa gminy: Brwinów, Pruszków i Piastów, od wschodu miasto stołeczne Warszawa. W skład miasta Ożarów Mazowiecki wchodzi 6 osiedli: Bloki, Franciszków, Kabel, Mickiewicza, Ołtarzew i Zientarówka. Populacja miasta na koniec 2015 roku wyniosła 10 383 mieszkańców, a gęstość zaludnienia 1278 osób na 1 km 2. Z kolei teren wiejski gminy liczył wówczas 11 714 mieszkańców (185 osób na 1 km 2 ), zamieszkujących 30 miejscowości wiejskich:» Bronisze,» Domaniewek Pierwszy,» Duchnice,» Gołaszew,» Jawczyce,» Józefów,» Kaputy,» Konotopa,» Koprki,» Kręczki,» Macierzysz,» Michałówek,» Mory,» Myszczyn,» Ołtarzew,» Orły,» Pilaszków,» Piotrkówek Duży,» Piotrkówek Mały,» Płochocin Osiedle,» Płochocin Wieś,» Pogroszew,» Pogroszew Kolonia,» Strzykuły,» Szeligi,» Święcice,» Umiastów,» Wieruchów,» Wolskie,» Wolica. Poniższy rysunek przedstawia jednostki administracyjne gminy osiedla w części miejskiej oraz wsie w części wiejskiej gminy Ożarów Mazowiecki. 14
Miasto Ożarów Mazowiecki: 1 Os. Bloki 2 Os. Franciszków 3 Os. Kabel 4 Os. Mickiewicza 5 Os. Ołtarzew 6 Os. Zientarówka Część wiejska gminy: 7 Bronisze 8 Domaniewek Pierwszy 9 Duchnice 10 Gołaszew 11 Jawczyce 12 Józefów 13 Kaputy 14 Konotopa 15 Koprki 16 Kręczki 17 Macierzysz 18 Michałówek 19 Mory 20 Myszczyn 21 Ołtarzew 22 Orły 23 Pilaszków 24 Piotrkówek Duży 25 Piotrkówek Mały 26 Płochocin Osiedle 27 Płochocin Wieś 28 Pogroszew 29 Pogroszew Kolonia 30 Strzykuły 31 Szeligi 32 Święcice 33 Umiastów 34 Wieruchów 35 Wolskie 36 Wolica Rysunek 1: Jednostki administracyjne gminy Ożarów Mazowiecki. 15 Źródło: opracowanie CDE
Wzmianki o Ożarowie pojawiły się w epoce średniowiecza, poczynając od roku 1342, gdy była to wieś książęca. Wówczas nosiła nazwę Pożarowy Folwark i Pożarowy. Na początku dwudziestego wieku w gminie rozpoczęły działalność zakłady przemysłowe. Z dniem 1 stycznia 1967 roku miejscowość ta otrzymała prawa miejskie i uzyskała nazwę Ożarów Mazowiecki. Obecnie jej istotnym czynnikiem rozwoju jest bliskość Warszawy, a także rozwój infrastruktury technicznej, umożliwiający ożywienie przedsiębiorczości. Te elementy przyczyniają się do rozwoju budownictwa mieszkaniowego, a co za tym idzie, wzrostu populacji gminy, a także stanowią o jej atrakcyjności inwestycyjno-biznesowej. Ponadto, w gminie rozwija się przemysł nieuciążliwy, logistyka oraz ogrodnictwo. Stan ludności gminy na koniec 2015 roku to 22 097 mieszkańców, z czego 53% to mieszkańcy terenu wiejskiego gminy. Poniższy wykres ilustruje liczbę ludności w poszczególnych jednostkach administracyjnych gminy. Wynika z niego, że do najludniejszych należą osiedla w granicach miasta (oznaczone kolorem pomarańczowym) oraz Płochocin Osiedle, Józefów i Duchnice. Z kolei miejscowości o najniższej liczbie mieszkańców to Michałówek (54), Orły (55), Piotrkówek Duży (63), Domaniewek Pierwszy (71) i Gołaszew (95). 16
Liczba mieszkańców w roku 2015 Wolica Wolskie Wieruchów Umiastów Święcice Szeligi Strzykuły Pogroszew Kolonia Pogroszew Płochocin Wieś Płochocin Osiedle Piotrkówek Mały Piotrkówek Duży Pilaszków Orły Ołtarzew Myszczyn Mory Michałówek Macierzysz Kręczki Koprki Konotopa Kaputy Józefów Jawczyce Gołaszew Duchnice Domaniewek Pierwszy Bronisze Zientarówka Ołtarzew Mickiewicza Kabel Franciszków Bloki 0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 3 500 Wykres 1: Liczba ludności jednostek administracyjnych gminy Ożarów Mazowiecki (stan na 31.12.2015 r.). Źródło: Urząd Miejski w Ożarowie Mazowieckim Liczba ludności w gminie Ożarów Mazowiecki charakteryzuje się tendencją wzrostową jej populacja w latach 2010-2015 zwiększyła się o ponad 8%. Blisko 53% mieszkańców stanowią kobiety. Poniższy wykres przedstawia liczbę ludności na przestrzeni lat 2010-2015 z uwzględnieniem płci. 17
19,55% 21,37% 20,09% 20,20% 20,74% 21,13% 65,00% 63,31% 63,94% 63,35% 62,52% 61,78% 15,45% 15,32% 15,97% 16,45% 16,74% 17,09% Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki 25 000 Liczba ludności gminy z podziałem na płeć 20 000 15 000 10 000 9 617 10 176 9 934 10 132 10 292 10 472 5 000 0 10 636 10 805 10 982 11 201 11 447 11 625 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Kobiety Mężczyźni Wykres 2: Liczba ludności gminy Ożarów Mazowiecki w latach 2010-2015 z uwzględnieniem płci. Źródło: Urząd Miejski w Ożarowie Mazowieckim Wraz ze wzrostem populacji w gminie zmienia się również struktura wiekowa jej mieszkańców zwiększa się udział ludności w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym, a maleje liczebność osób w wieku produkcyjnym. Zjawisko to odbiega od ogólnopolskiej tendencji starzenia się społeczeństwa. W gminie Ożarów Mazowiecki wzrost udziału najmłodszych mieszkańców (w wieku przedprodukcyjnym) w strukturze ludności jest większy niż wzrost udziału osób starszych (w wieku poprodukcyjnym). Szczegółową strukturę wiekową populacji gminy przedstawia kolejny wykres. 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Struktura wiekowa ludności gminy 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Wykres 3: Struktura wiekowa ludności gminy Ożarów Mazowiecki w latach 2010-2015. Źródło: Urząd Miejski w Ożarowie Mazowieckim 18
Na obszarze gminy zlokalizowanych jest 27 publicznych i niepublicznych placówek edukacyjnych: 6 żłobków, 11 przedszkoli, 6 szkół podstawowych, w tym jedna z oddziałem przedszkolnym, 3 gimnazja i jedna szkoła ponadgimnazjalna. Są to następujące obiekty:» Żłobek Miejski, ul. Poznańska 135, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Żłobek Niepubliczny Animax, ul. Fryderyka Chopina 24, 05-860 Płochocin,» Niepubliczne Przedszkole oraz Żłobek Berek, ul. Poznańska 232, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Niepubliczne Przedszkole oraz Żłobek Szczęśliwa Gwiazdeczka, ul. Hallera 10/8b, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Niepubliczne Przedszkole oraz Żłobek Edufrajda, ul. Sochaczewska 213, Kaputy, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Niepubliczne Przedszkole oraz Żłobek Bajlandia, ul. Spacerowa 8, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Niepubliczne Przedszkole "Akademia Pod Modrzewiem, ul. Sochaczewska 89a, Macierzysz, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Przedszkole Niepubliczne Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK im. św. Urszuli Ledóchowskiej, ul. Zamoyskiego 21/23, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Przedszkole Nr 1 w Ożarowie Mazowieckim, Ożarów Mazowiecki ul. Ożarowska 34,» Filia Przedszkola Nr 1 w Ożarowie Mazowieckim, ul. Mickiewicza 51, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Przedszkole Nr 2 Magiczny Ogród w Ożarowie Mazowieckim, ul. Poznańska 135, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Przedszkole w Józefowie, ul. Kasztanowa 12, 05-860 Płochocin,» Przedszkole w Broniszach, ul. Kwiatowa 13, Bronisze,» Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Umiastowie, ul. Umiastowska 74, 05-850 Ożarów Mazowiecki szkoła z oddziałem przedszkolnym,» Szkoła Podstawowa Nr 1 w Ożarowie Mazowieckim im. Janusza Kusocińskiego, ul. Szkolna 2, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Szkoła Podstawowa Nr 2 w Ożarowie Mazowieckim im. Obrońców Warszawy, ul. Lipowa 11, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Szkoła Podstawowa w Duchnicach, ul. Duchnicka 25, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Szkoła Podstawowa w Płochocinie im. Szarych Szeregów, ul. Lipowa 3, 05-860 Płochocin,» Szkoła Podstawowa w Święcicach im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, ul. Poznańska 541, 05-860 Płochocin,» Gimnazjum im. św. Wincentego Pallottiego, ul. Poznańska 183, 05-850 Ożarów Mazowiecki,» Gimnazjum im. Bohaterów Powstania Warszawskiego w Ożarowie Mazowieckim, ul. Szkolna 2, 05-850 Ożarów Mazowiecki, 19
» Gimnazjum im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Płochocinie, ul. Lipowa 3, 05-860 Płochocin,» Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Tony Halika w Ożarowie Mazowieckim, ul. Poznańska 129/131, 05-850 Ożarów Mazowiecki. 4.1. Sfera społeczna Analiza kwestii społecznych jest elementarną częścią diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych w celu opracowania programu rewitalizacji. Wnikliwe zbadanie zagadnień społecznych pozwoli na opracowanie działań mogących rozwiązać występujące problemy lub załagodzić je, a także pobudzić aktywność lokalną. Tego typu przedsięwzięcia przyczyniają się do wzrostu skuteczności projektów rewitalizacyjnych, a także pełniejszego zaangażowania mieszkańców w życie gminy. Identyfikacji oraz oceny zjawisk społecznych w Gminie Ożarów Mazowiecki dokonano w oparciu o następujące wskaźniki: Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu niepełnosprawność na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców; Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców; Frekwencja wyborcza; Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców. 20
4.1.1. Pomoc społeczna Obszar Gminy Ożarów Mazowiecki charakteryzuje się występowaniem obszarów z problemami społecznymi takimi jak ubóstwo, niepełnosprawność, alkoholizm, długotrwała lub ciężka choroba czy bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych. Na terenie Gminy pomocą społeczną zajmuje się Ośrodek Pomocy Społecznej zlokalizowany przy ul. Poznańskiej 165 w Ożarowie Mazowieckim. Do Ośrodka mogą zgłaszać się osoby, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych, braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej. OPS w Ożarowie Mazowieckim przyznaje świadczenia w formie: zasiłku stałego; zasiłków pieniężnych; w formie rzeczowej; kierowania osób do domów pomocy społecznej; sprawienia pogrzebu; usług opiekuńczych; świadczeń rodzinnych; Funduszu Alimentacyjnego; dodatku mieszkaniowego; Programu Rodzina 500+. 21
Ubóstwo Niepełnosprawność Wielodzietność Długotrwała lub ciężka choroba Alkoholizm Ofiary przemocy w rodzinie Bezradność w sprawach opiekuńczo- Potrzeba ochrony macierzyństwa Zdarzenia losowe Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki Tabela 2: Liczba świadczeń przyznanych przez OPS z podziałem na powód pozostawania w trudnej sytuacji życiowej w 2015 roku źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej w Ożarowie Mazowieckim Powód pozostawania w trudnej sytuacji życiowej Liczba przyznanych świadczeń Ubóstwo 144 Potrzeba ochrony macierzyństwa 16 Wielodzietność 69 Niepełnosprawność 660 Długotrwała lub ciężka choroba 129 Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 41 Alkoholizm 36 Przemoc w rodzinie 4 Zdarzenie losowe 5 Z powyżej zestawionych danych wynika, iż najpoważniejsze powody pozostawania w trudnej sytuacji życiowej, występujące na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki to: niepełnosprawność (660 świadczeń), ubóstwo (144 świadczenia), długotrwała lub ciężka choroba (129 świadczeń) oraz wielodzietność (69 świadczeń). Rzadziej udzielano wsparcia rodzinom, w których występuje problem przemocy w rodzinie (4 świadczenia) oraz zdarzenia losowe (5 świadczeń). Zgodnie z poniższymi danymi przekazanymi przez Ośrodek Pomocy Społecznej najwięcej świadczeń zostało przyznanych na terenie miasta Ożarów Mazowiecki na obszarze osiedla Bloki (225 świadczeń) oraz osiedla Franciszków (222 świadczenia). Tabela 3: Liczba świadczeń przyznanych przez OPS z podziałem na powód pozostawania w trudnej sytuacji życiowej w roku 2015 źródło: OPS w Ożarowie Mazowieckim Liczba przyznanych świadczeń Wyszczególnienie Os. Bloki 21 163 9 21 5 0 4 2 0 Os. Franciszków 28 143 12 22 4 2 7 4 0 Os. Kabel 2 4 2 2 0 1 2 0 0 Os. Mickiewicza 9 12 2 4 2 0 3 0 0 Os. Ołtarzew 9 8 4 0 0 0 0 0 0 Os. Zientarówka 6 31 3 8 2 0 2 0 0 Bronisze 6 17 4 7 2 0 0 0 0 22
Domaniewek Pierwszy 1 0 0 0 0 1 0 0 0 Duchnice 3 13 6 3 2 0 0 0 1 Gołaszew 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Jawczyce 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Józefów 22 134 8 11 4 0 6 5 0 Kaputy 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Konotopa 2 8 0 3 1 0 0 0 0 Koprki 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Kręczki 1 1 2 0 0 0 1 0 0 Macierzysz 1 2 0 2 1 0 0 0 0 Michałówek 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Mory 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Myszczyn 0 0 1 0 0 0 0 1 0 Ołtarzew 7 40 3 16 2 0 4 1 0 Orły 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Pilaszków 1 1 3 1 1 0 1 0 1 Piotrkówek Duży 1 3 1 1 1 0 0 0 1 Piotrkówek Mały 0 2 1 1 0 0 0 0 0 Płochocin Osiedle 6 54 4 13 1 0 5 2 0 Płochocin Wieś 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Pogroszew 1 1 0 1 0 0 0 0 0 Pogroszew Kolonia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Strzykuły 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Szeligi 1 1 1 1 2 0 1 1 0 Święcice 3 9 1 4 2 0 1 0 0 Umiastów 5 7 2 4 3 0 2 0 0 Wieruchów 4 4 0 2 1 0 0 0 1 Wolskie 3 1 0 1 0 0 2 0 1 Wolica 1 1 0 1 0 0 0 0 0 SUMA 144 660 69 129 36 4 41 16 5 W przypadku gminy Ożarów Mazowiecki znaczną część przyczyn przyznawania pomocy społecznej stanowiło ubóstwo, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba oraz wielodzietność. Taki stan rzeczy związany jest między innymi ze zwiększającą się liczbą rodzin wielodzietnych, zaś następstwem staje się realny problem wykluczenia społecznego, którego objawami są pełne odcięcie lub niski poziom uczestnictwa w życiu społecznym. Niejednokrotnie w związku z podjęciem opieki nad dziećmi, członek rodziny zmuszony jest częściowo lub w całości zrezygnować z pracy zarobkowej. Na terenie Gminy istnieje również duży problem niepełnosprawności oraz długotrwałej lub ciężkiej choroby. Osoby niepełnosprawne oraz chore bardzo często zmagają się z problemem izolacji. Istnieje szereg barier, które wzmagają wykluczenie. Do najbardziej oczywistych należą bariery transportowe i architektoniczne wynikające zarówno z ograniczenia samodzielności niepełnosprawnych jak i nieprzystosowania 23
obiektów, instytucji czy środków transportu. Drugą grupę czynników wzmagających izolację stanowią indywidualne bariery psychologiczne oraz te związane z komunikacją międzyludzką. Bariery pojawiają się nie tylko po stronie społeczeństwa, ale również po stronie samych niepełnosprawnych. Niepełnosprawnym często towarzyszy poczucie odmienności oraz nieakceptacji choroby, a także przeróżne obawy dotyczące tego jak są postrzegani przez innych ludzi. Oczekiwania osób niepełnosprawnych w zakresie systemu wsparcia dotyczą w dużej mierze pomocy o charakterze materialnym, poszczególnych kwestii związanych z niwelowaniem niepełnosprawności (rehabilitacja lecznicza), bądź jej efektów (likwidacja barier w najbliższym otoczeniu). Przyczyną przyznawania znacznej części świadczeń pomocy społecznej jest pozostawanie w stanie chorobowym. Przypadłości te prowadzą do wykluczenia społecznego, które z kolei objawia się brakiem lub niskim poziomem uczestnictwa w życiu zbiorowym. Jednocześnie, zapadnięcie na przewlekłą chorobę nierzadko wiąże się z koniecznością ponoszenia znaczących wydatków na leczenie, a nawet podjęcia opieki nad osobą chorą przez pozostałych członków rodziny, co ma istotny wpływ na organizację życia rodzinnego. Rezultatem tego może być decyzja o zredukowaniu czasu poświęcanego na pracę zarobkową lub, w skrajnych przypadkach, całkowita rezygnacja z pracy, by zająć się schorowanym członkiem rodziny. Sytuacja rodzinna nie pozostaje bez wpływu na problemy społeczne na danych obszarach, a tym samym na aktywność lokalnych społeczności. Życie rodzinne wiąże się nierzadko z aktywnością zawodową, a także z poczuciem bezpieczeństwa. Świadczenia, dostępne w systemie pomocy społecznej mają za cel przede wszystkim udzielenie pomocy w rozwiązywaniu trudnej sytuacji, która powinna być stanem przejściowym. Niestety, część z beneficjentów pomocy społecznej popada w stan bierności często przybierającej charakter roszczeń do nieograniczonej pomocy publicznej ograniczając tym samym własną aktywność do minimum. Stąd też budowanie aktywnej społeczności lokalnej powinno opierać się na monitorowaniu potrzeb, profilaktyce i edukacji społecznej oraz rozwoju usług, szczególnie tych które zaktywizują i umożliwią usamodzielnienie. Na podstawie danych udostępnionych przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Ożarowie Mazowieckim przeanalizowano sytuacje na terenie sołectw/osiedli, zestawiając wartość średniej charakteryzującą poszczególne jednostki osadnicze z wartością średniej dla całej Gminy Ożarów Mazowiecki. Zgodnie z poniższą tabelą, najgorzej przedstawia się sytuacja na terenie osiedla Franciszków, sołectwa Bronisze, Józefów, Ołtarzew, Piotrkówek Duży i Umiastów gdzie wszystkie trzy wskaźniki wzięte pod uwagę przyjmują wartość mniej korzystną niż średnia dla gminy. 24
Ubóstwo Niepełnosprawność Wielodzietność Ubóstwo Niepełnosprawność Wielodzietność Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki Tabela 4: Zestawienie wskaźników dotyczących problemów społecznych źródło: opracowanie własne na podstawie danych OPS w Ożarowie Mazowieckim Problemy społeczne Problemy społeczne na 100 mieszkańców Lp. Wyszczególnienie 1 Os. Bloki 21 163 9 0,68 5,28 0,29 2 Os. Franciszków 28 143 12 1,72 8,78 0,74 3 Os. Kabel 2 4 2 0,19 0,39 0,19 4 Os. Mickiewicza 9 12 2 0,76 1,02 0,17 5 Os. Ołtarzew 9 8 4 0,82 0,73 0,37 6 Os. Zientarówka 6 31 3 0,28 1,46 0,14 7 Bronisze 6 17 4 1,14 3,22 0,76 8 Domaniewek Pierwszy 1 0 0 1,41 0,00 0,00 9 Duchnice 3 13 6 0,28 1,20 0,56 10 Gołaszew 0 0 0 0,00 0,00 0,00 11 Jawczyce 0 0 0 0,00 0,00 0,00 12 Józefów 22 134 8 1,61 9,80 0,59 13 Kaputy 0 0 0 0,00 0,00 0,00 14 Konotopa 2 8 0 0,72 2,90 0,00 15 Koprki 0 0 0 0,00 0,00 0,00 16 Kręczki 1 1 2 0,23 0,23 0,45 17 Macierzysz 1 2 0 0,19 0,38 0,00 18 Michałówek 0 0 0 0,00 0,00 0,00 19 Mory 0 0 0 0,00 0,00 0,00 20 Myszczyn 0 0 1 0,00 0,00 0,65 21 Ołtarzew 7 40 3 1,26 7,21 0,54 22 Orły 0 0 0 0,00 0,00 0,00 23 Pilaszków 1 1 3 0,54 0,54 1,61 24 Piotrkówek Duży 1 3 1 1,59 4,76 1,59 25 Piotrkówek Mały 0 2 1 0,00 1,64 0,82 26 Płochocin Osiedle 6 54 4 0,31 2,82 0,21 27 Płochocin Wieś 0 0 0 0,00 0,00 0,00 28 Pogroszew 1 1 0 0,82 0,82 0,00 29 Pogroszew Kolonia 0 0 0 0,00 0,00 0,00 30 Strzykuły 0 0 0 0,00 0,00 0,00 31 Szeligi 1 1 1 0,20 0,20 0,20 32 Święcice 3 9 1 0,37 1,12 0,12 33 Umiastów 5 7 2 1,47 2,06 0,59 34 Wieruchów 4 4 0 2,38 2,38 0,00 35 Wolskie 3 1 0 1,17 0,39 0,00 36 Wolica 1 1 0 0,22 0,22 0,00 SUMA 144 660 69 ŚREDNIA 0,57 1,65 0,29 LEGENDA: Wartość wskaźnika wyższa niż wartość średniej dla całej Gminy 25
UBÓSTWO Legenda Powyżej 0,57 0,28-0,57 Poniżej 0,28 1. Os. Bloki 10. Gołaszew 19. Mory 28. Pogroszew 2. Os. Franciszków 11. Jawczyce 20. Myszczyn 29. Pogroszew Kolonia 3. Os. Kabel 12. Józefów 21. Ołtarzew 30. Strzykuły 4. Os. Mickiewicza 13. Kaputy 22. Orły 31. Szeligi 5. Os. Ołtarzew 14. Konotopa 23. Pilaszków 32. Święcice 6. Os. Zientarówka 15. Koprki 24. Piotrkówek Duży 33. Umiastów 7. Bronisze 16. Kręczki 25. Piotrkówek Mały 34. Wieruchów 8. Domaniewek Pierwszy 17. Macierzysz 26. Płochocin Osiedle 35. Wolskie 9. Duchnice 18. Michałówek 27. Płochocin Wieś 36. Wolica 26
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Legenda Powyżej 1,65 0,46-1,65 Poniżej 0,46 1. Os. Bloki 10. Gołaszew 19. Mory 28. Pogroszew 2. Os. Franciszków 11. Jawczyce 20. Myszczyn 29. Pogroszew Kolonia 3. Os. Kabel 12. Józefów 21. Ołtarzew 30. Strzykuły 4. Os. Mickiewicza 13. Kaputy 22. Orły 31. Szeligi 5. Os. Ołtarzew 14. Konotopa 23. Pilaszków 32. Święcice 6. Os. Zientarówka 15. Koprki 24. Piotrkówek Duży 33. Umiastów 7. Bronisze 16. Kręczki 25. Piotrkówek Mały 34. Wieruchów 8. Domaniewek Pierwszy 17. Macierzysz 26. Płochocin Osiedle 35. Wolskie 9. Duchnice 18. Michałówek 27. Płochocin Wieś 36. Wolica 27
WIELODZIETNOŚĆ Powyżej 0,29 0,13-0,29 Poniżej 0,13 1. Os. Bloki 10. Gołaszew 19. Mory 28. Pogroszew 2. Os. Franciszków 11. Jawczyce 20. Myszczyn 29. Pogroszew Kolonia 3. Os. Kabel 12. Józefów 21. Ołtarzew 30. Strzykuły 4. Os. Mickiewicza 13. Kaputy 22. Orły 31. Szeligi 5. Os. Ołtarzew 14. Konotopa 23. Pilaszków 32. Święcice 6. Os. Zientarówka 15. Koprki 24. Piotrkówek Duży 33. Umiastów 7. Bronisze 16. Kręczki 25. Piotrkówek Mały 34. Wieruchów 8. Domaniewek Pierwszy 17. Macierzysz 26. Płochocin Osiedle 35. Wolskie 9. Duchnice 18. Michałówek 27. Płochocin Wieś 36. Wolica Zaprezentowane mapy wskazują rozkład przestrzenny nasilenia powyższych zjawisk w gminie. Szczególnej analizie poddano aspekt udzielonej pomocy społecznej przez OPS w rozbiciu na osiedla miasta Ożarów Mazowiecki oraz sołectwa z powodu ubóstwa, niepełnosprawności i wielodzietności, gdyż świadczenia te są przyznawane najczęściej. Wszystkie mapy zostały stworzone na podstawie wskaźnika, który charakteryzuje ilość przyznanych w danym sołectwie/osiedlu świadczeń w przeliczeniu na 100 mieszkańców danego sołectwa/osiedla. 28
4.1.2. Aktywność społeczna Integracja społeczna jest niezwykle ważna w życiu każdej jednostki administracyjnej, natomiast najważniejszą częścią tej integracji jest aktywność społeczna, która ma istotny wpływ na zmiany, jakie zachodzą w otoczeniu każdej społeczności. Na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki działa Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji (GOSiR) w Ożarowie Mazowieckim, Dom Kultury Uśmiech z filią w Józefowie i Broniszach oraz Biblioteka Publiczna w Ożarowie Mazowieckim, której podlegają dwie filie zlokalizowane w Józefowie i Święcicach. Dom Kultury ma w ofercie zajęcia artystyczne, edukacyjne, taneczne oraz dla seniorów. W Gminie działa 5 zespołów: Chór Kameralny Ab Imo Pectore; Zespół Ludowy Ożarowiacy ; Ożarowskie Kumoszki; Wesołe Wdówki; Kapela z Uśmiechem. W gminie Ożarów Mazowiecki funkcjonuje 37 organizacji pozarządowych: ⅔ z nich w mieście, a ⅓ na obszarze wiejskim gminy. Najwięcej organizacji mieści się na os. Franciszków 12. W większości miejscowości gminy nie działa ani jedna organizacja pozarządowa. Przedmiotem zainteresowania funkcjonujących organizacji są m.in. sport, edukacja i rozwój lokalny. Ponadto, w gminie działają dwie ochotnicze straże pożarne: w Ożarowie Mazowieckim i w Święcicach, które również aktywnie włączają się w życie społeczne Gminy. Wśród klubów sportowych działających na terenie Gminy można wyróżnić: KS Ożarowianka ; AKS FC Płochocin; UKS Ołtarzew; UKS NET ; KS 1 ; Ożarowska Szkoła Kickboxingu. KS "Ożarowianka" - istnieje od 1924 r., dysponuje stadionem z weryfikacją MZPN o wymiarach 100x60 m i boiskiem treningowym o wymiarach 20x40 m. W klubie działają sekcje piłki nożnej, tenisa stołowego i łucznictwa. AKS FC Płochocin - istnieje od 1998 r., posiada boisko główne ligowe, z weryfikacją MZPN o wymiarach 100x60m i boisko treningowe o wymiarach 90x40 m. W klubie działają sekcje piłki nożnej, tenisa stołowego i taekwondo. 29
UKS Ołtarzew - istnieje od 2002 r., posiada boisko główne z weryfikacją MZPN oraz boiska boczne. W klubie działają sekcje piłki nożnej, unihokeja, szachów i siatkówki. UKS "NET" - istnieje od 2001 r. - wykorzystuje korty tenisowe przy Szkole Podstawowej Nr 1 w Ożarowie Mazowieckim, oraz dużą halę sportową szkoły. W klubie działa sekcja tenisa ziemnego. KS "1" - Stowarzyszenie Kultury Fizycznej KS "1" Ożarów Mazowiecki - istnieje od 2004 r., klub korzysta z Pływalni Miejskiej przy ul. Szkolnej 2A. W klubie działa sekcja pływacka. "Ożarowska Szkoła Kickboxingu" - to Uczniowski Klub Sportowy, który powstał w 2005 roku. Ideą powstania OSKB jest szeroko pojęta popularyzacja sportu i zdrowego trybu życia, w której dzieci i młodzież podnoszą swoją sprawność fizyczną, ucząc się skutecznej samoobrony w tak niebezpiecznych czasach jakie nas otaczają oraz daje możliwości przygody ze sportem w pełnym słowa znaczeniu. Jedną z podstawowych form uczestnictwa obywateli w życiu publicznym jest działalność obywateli w różnego rodzajach organizacjach społecznych, która na potrzeby niniejszego opracowania reprezentowana jest przez wskaźnik liczby organizacji na 100 mieszkańców poszczególnych sołectw/osiedli. Wskaźnik ten można interpretować jako współczynnik aktywności społeczeństwa obywatelskiego, zatem im większa jest liczba jednostek tego rodzaju, tym bardziej aktywna jest lokalna społeczność. Według danych wykazanych przez Urząd Miejski w Ożarowie Mazowieckim na terenie gminy działa 37 organizacji społecznych. Tabela 5: Zestawienie wskaźników dotyczących problemu aktywności społecznej źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Ożarowie Mazowieckim Organizacje społeczne w Lp. Wyszczególnienie Organizacje społeczne przeliczeniu na 100 mieszkańców 1 Os. Bloki 1 0,03 2 Os. Franciszków 12 0,74 3 Os. Kabel 1 0,10 4 Os. Mickiewicza 0 0,00 5 Os. Ołtarzew 2 0,18 6 Os. Zientarówka 7 0,33 7 Bronisze 0 0,00 8 Domaniewek Pierwszy 0 0,00 9 Duchnice 2 0,19 10 Gołaszew 0 0,00 11 Jawczyce 2 0,83 12 Józefów 0 0,00 13 Kaputy 0 0,00 14 Konotopa 0 0,00 15 Koprki 0 0,00 16 Kręczki 0 0,00 17 Macierzysz 1 0,19 30
18 Michałówek 0 0,00 19 Mory 0 0,00 20 Myszczyn 0 0,00 21 Ołtarzew 2 0,36 22 Orły 0 0,00 23 Pilaszków 1 0,54 24 Piotrkówek Duży 0 0,00 25 Piotrkówek Mały 0 0,00 26 Płochocin Osiedle 3 0,16 27 Płochocin Wieś 0 0,00 28 Pogroszew 0 0,00 29 Pogroszew Kolonia 0 0,00 30 Strzykuły 0 0,00 31 Szeligi 1 0,20 32 Święcice 1 0,12 33 Umiastów 0 0,00 34 Wieruchów 0 0,00 35 Wolskie 0 0,00 36 Wolica 1 0,22 SUMA 37 ŚREDNIA DLA GMINY 0,12 LEGENDA: Wartość wskaźnika niższa niż wartość średniej dla całej Gminy 31
ORGANIZACJE SPOŁECZNE Legenda 0 0,01-0,12 Powyżej 0,12 1. Os. Bloki 10. Gołaszew 19. Mory 28. Pogroszew 2. Os. Franciszków 11. Jawczyce 20. Myszczyn 29. Pogroszew Kolonia 3. Os. Kabel 12. Józefów 21. Ołtarzew 30. Strzykuły 4. Os. Mickiewicza 13. Kaputy 22. Orły 31. Szeligi 5. Os. Ołtarzew 14. Konotopa 23. Pilaszków 32. Święcice 6. Os. Zientarówka 15. Koprki 24. Piotrkówek Duży 33. Umiastów 7. Bronisze 16. Kręczki 25. Piotrkówek Mały 34. Wieruchów 8. Domaniewek Pierwszy 17. Macierzysz 26. Płochocin Osiedle 35. Wolskie 9. Duchnice 18. Michałówek 27. Płochocin Wieś 36. Wolica Z przedstawionych danych wynika, że na terenie większej części Gminy nie działają żadne organizacje społeczne. Sytuacja najlepiej przedstawia się na terenie sołectwa Jawczyce 0,83 organizacje społeczne na 100 mieszkańców. 4.1.3. Uczestnictwo w życiu publicznym Uczestnictwo mieszkańców gminy w życiu publicznym może przybierać różne formy. Podstawową formą aktywności obywatelskiej jest głosowanie w wyborach i referendach, zarówno na poziomie państwowym (np. wybory prezydenckie i parlamentarne), jak i lokalnym (np. wybory samorządowe). Do oceny poziomu tak rozumianej aktywności obywatelskiej w Gminie Ożarów Mazowiecki posłużono się danymi dotyczącymi frekwencji w odniesieniu do wyborów parlamentarnych w 2015 roku. Poniższa tabela zawiera informacje na temat frekwencji wyborczej w poszczególnych sołectwach Gminy Ożarów Mazowiecki w wyborach parlamentarnych w 2015 roku. 32
Tabela 6: Frekwencja wyborcza na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki w 2015 roku źródło: opracowanie własne na podstawie PKW Lp. Wyszczególnienie Frekwencja wyborcza 1 Os. Bloki 61,15% 2 Os. Franciszków 61,30% 3 Os. Kabel 52,09% 4 Os. Mickiewicza 61,74% 5 Os. Ołtarzew 63,80% 6 Os Zientarówka 71,65% 7 Bronisze 59,00% 8 Domaniewek Pierwszy 62,00% 9 Duchnice 58,00% 10 Gołaszew 48,00% 11 Jawczyce 59,00% 12 Józefów 47,00% 13 Kaputy 48,00% 14 Konotopa 59,00% 15 Koprki 62,00% 16 Kręczki 48,00% 17 Macierzysz 59,00% 18 Michałówek 48,00% 19 Mory 59,00% 20 Myszczyn 57,00% 21 Ołtarzew 62,00% 22 Orły 57,00% 23 Pilaszków 57,00% 24 Piotrkówek Duży 59,00% 25 Piotrkówek Mały 48,00% 26 Płochocin Osiedle 60,00% 27 Płochocin Wieś 48,00% 28 Pogroszew 48,00% 29 Pogroszew Kolonia 48,00% 30 Strzykuły 48,00% 31 Szeligi 59,00% 32 Święcice 57,00% 33 Umiastów 48,00% 34 Wieruchów 59,00% 35 Wolskie 48,00% 36 Wolica 60,00% ŚREDNIA DLA GMINY 55,85% LEGENDA: Wartość wskaźnika niższa niż wartość średniej dla całej Gminy 33
FREKWENCJA WYBORCZA Legenda Poniżej 55,85% 55,85%-100% 1. Os. Bloki 10. Gołaszew 19. Mory 28. Pogroszew 2. Os. Franciszków 11. Jawczyce 20. Myszczyn 29. Pogroszew Kolonia 3. Os. Kabel 12. Józefów 21. Ołtarzew 30. Strzykuły 4. Os. Mickiewicza 13. Kaputy 22. Orły 31. Szeligi 5. Os. Ołtarzew 14. Konotopa 23. Pilaszków 32. Święcice 6. Os. Zientarówka 15. Koprki 24. Piotrkówek Duży 33. Umiastów 7. Bronisze 16. Kręczki 25. Piotrkówek Mały 34. Wieruchów 8. Domaniewek Pierwszy 17. Macierzysz 26. Płochocin Osiedle 35. Wolskie 9. Duchnice 18. Michałówek 27. Płochocin Wieś 36. Wolica Na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki najniższą frekwencję wyborczą w 2015 roku odnotowano na terenie następujących sołectw: Gołaszew, Józefów, Kaputy, Kręczki, Michałówek, Piotrkówek Mały, Płochocin Wieś, Pogroszew, Pogroszew Kolonia, Strzykuły, Umiastów, Wolskie oraz na terenie osiedla Kabel. Na obszarze wymienionych miejscowości frekwencja była niższa niż średnia frekwencja dla całej Gminy. Dlatego też ludność z ww. obszarów została wskazana jako społeczeństwo o najmniejszym zaangażowaniu w życie publiczne gminy. Najwyższą frekwencję wyborczą odnotowano na terenie osiedla Zientarówka 71,65%, dlatego też ludność z tego obszaru została zaliczona do najbardziej aktywnych w życiu publicznym gminy. 34
4.1.4. Bezpieczeństwo publiczne Jedną z najważniejszych potrzeb ludzkich wpływających na jakość życia jest bezpieczeństwo. Wszelkie zdarzenia, które mają wpływ na jego obniżenie są niepożądane i powinny być ograniczane. Jednym z celów rewitalizacji jest przywrócenie i zapewnienie bezpieczeństwa publicznego dla mieszkańców terenu zdegradowanego. W 2015 roku na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki odnotowano 178 Interwencji Straży Miejskiej. Najwięcej zdarzeń miało miejsce na terenie osiedla Ołtarzew (40), sołectwa Gołaszew (15) oraz osiedla Franciszków (12). Na terenie sołectwa Domaniewek Pierwszy, Duchnice, Kręczki oraz Macierzysz nie odnotowano żadnych interwencji Straży Miejskiej. Jednak po przeliczeniu liczby przeprowadzonych interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców danego sołectwa/osiedla wartość wskaźnika jest największa dla sołectwa Gołaszew (15,79 interwencji na 100 mieszkańców), a następnie dla sołectwa Michałówek (7,41 interwencji na 100 mieszkańców). Lp. Tabela 7: Zestawienie wskaźników dotyczących bezpieczeństwa publicznego źródło: opracowanie własne na podstawie danych Straży Miejskiej Wyszczególnienie Bezpieczeństwo publiczne Interwencje Straży Miejskiej 35 Bezpieczeństwo publiczne w przeliczeniu na 100 mieszkańców Interwencje Straży Miejskiej 1 Os. Bloki 5 0,16 2 Os. Franciszków 12 0,74 3 Os. Kabel 4 0,39 4 Os. Mickiewicza 6 0,51 5 Os. Ołtarzew 40 3,67 6 Os. Zientarówka 8 0,38 7 Bronisze 6 1,14 8 Domaniewek Pierwszy 0 0,00 9 Duchnice 0 0,00 10 Gołaszew 15 15,79 11 Jawczyce 2 0,83 12 Józefów 8 0,59 13 Kaputy 4 1,94 14 Konotopa 2 0,72 15 Koprki 1 0,66 16 Kręczki 0 0,00 17 Macierzysz 0 0,00 18 Michałówek 4 7,41 19 Mory 4 3,08 20 Myszczyn 2 1,29 21 Ołtarzew 5 0,90 22 Orły 3 5,45 23 Pilaszków 3 1,61 24 Piotrkówek Duży 4 6,35 25 Piotrkówek Mały 1 0,82 26 Płochocin Osiedle 2 0,10
27 Płochocin Wieś 2 0,42 28 Pogroszew 5 4,10 29 Pogroszew Kolonia 4 2,84 30 Strzykuły 1 0,47 31 Szeligi 4 0,79 32 Święcice 5 0,62 33 Umiastów 4 1,18 34 Wieruchów 5 2,98 35 Wolskie 5 1,95 36 Wolica 2 0,43 SUMA 178 ŚREDNIA DLA GMINY 1,95 LEGENDA: Wartość wskaźnika wyższa niż wartość średniej dla całej Gminy BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE Legenda Powyżej 1,95 1,14-1,95 Poniżej 1,14 1. Os. Bloki 10. Gołaszew 19. Mory 28. Pogroszew 2. Os. Franciszków 11. Jawczyce 20. Myszczyn 29. Pogroszew Kolonia 3. Os. Kabel 12. Józefów 21. Ołtarzew 30. Strzykuły 4. Os. Mickiewicza 13. Kaputy 22. Orły 31. Szeligi 5. Os. Ołtarzew 14. Konotopa 23. Pilaszków 32. Święcice 6. Os. Zientarówka 15. Koprki 24. Piotrkówek Duży 33. Umiastów 7. Bronisze 16. Kręczki 25. Piotrkówek Mały 34. Wieruchów 8. Domaniewek Pierwszy 17. Macierzysz 26. Płochocin Osiedle 35. Wolskie 9. Duchnice 18. Michałówek 27. Płochocin Wieś 36. Wolica 36
Ubóstwo na 100 mieszkańców Niepełnosprawność na 100 mieszkańców Wielodzietność na 100 mieszkańców Organizacje społeczne na 100 mieszkańców Frekwencja wyborcza Interwencje Straży Miejskiej na 100 mieszkańców Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki 4.2. Podsumowanie sfery społecznej Podsumowując analizę zjawisk występujących na terenie gminy w obrębie sfery społecznej stwierdzić można, iż obszarami najbardziej problemowymi w tym zakresie są: osiedle Bloki, Franciszków i Ołtarzew oraz sołectwa: Bronisze, Duchnice, Gołaszew, Jawczyce, Józefów, Kręczki, Michałówek, Ołtarzew, Pilaszków, Piotrkówek Duży, Piotrkówek Mały, Pogroszew, Umiastów, Wieruchów oraz Wolskie. Zaprezentowana poniżej tabela zawiera zestawienie wskaźników cząstkowych. Tabela 8: Zestawienie wskaźników cząstkowych oraz wskaźnika syntetycznego podsumowujące dla sfery społecznej źródło: opracowanie własne Wskaźniki cząstkowe Wskaźnik syntetyczny Wyszczególnienie SUMA Os. Bloki 0,29 0,54 0,18 0,04 0,43 0,01 1,48 Os. Franciszków 0,72 0,90 0,46 0,89 0,42 0,05 3,43 Os. Kabel 0,08 0,04 0,12 0,12 0,79 0,02 1,17 Os. Mickiewicza 0,32 0,10 0,11 0,00 0,40 0,03 0,96 Os. Ołtarzew 0,35 0,07 0,23 0,22 0,32 0,23 1,42 Os. Zientarówka 0,12 0,15 0,09 0,40 0,00 0,02 0,78 Bronisze 0,48 0,33 0,47 0,00 0,51 0,07 1,86 Domaniewek Pierwszy 0,59 0,00 0,00 0,00 0,39 0,00 0,98 Duchnice 0,12 0,12 0,34 0,22 0,55 0,00 1,36 Gołaszew 0,00 0,00 0,00 0,00 0,96 1,00 1,96 Jawczyce 0,00 0,00 0,00 1,00 0,51 0,05 1,57 Józefów 0,68 1,00 0,36 0,00 1,00 0,04 3,08 Kaputy 0,00 0,00 0,00 0,00 0,96 0,12 1,08 Konotopa 0,30 0,30 0,00 0,00 0,51 0,05 1,16 Koprki 0,00 0,00 0,00 0,00 0,39 0,04 0,43 Kręczki 0,09 0,02 0,28 0,00 0,96 0,00 1,36 Macierzysz 0,08 0,04 0,00 0,23 0,51 0,00 0,86 Michałówek 0,00 0,00 0,00 0,00 0,96 0,47 1,43 Mory 0,00 0,00 0,00 0,00 0,51 0,19 0,71 Myszczyn 0,00 0,00 0,40 0,00 0,59 0,08 1,08 Ołtarzew 0,53 0,74 0,34 0,44 0,39 0,06 2,48 Orły 0,00 0,00 0,00 0,00 0,59 0,35 0,94 Pilaszków 0,23 0,05 1,00 0,65 0,59 0,10 2,63 Piotrkówek Duży 0,67 0,49 0,98 0,00 0,51 0,40 3,05 Piotrkówek Mały 0,00 0,17 0,51 0,00 0,96 0,05 1,69 Płochocin Osiedle 0,13 0,29 0,13 0,19 0,47 0,01 1,22 Płochocin Wieś 0,00 0,00 0,00 0,00 0,96 0,03 0,99 Pogroszew 0,34 0,08 0,00 0,00 0,96 0,26 1,65 Pogroszew Kolonia 0,00 0,00 0,00 0,00 0,96 0,18 1,14 37
Strzykuły 0,00 0,00 0,00 0,00 0,96 0,03 0,99 Szeligi 0,08 0,02 0,12 0,24 0,51 0,05 1,03 Święcice 0,16 0,11 0,08 0,15 0,59 0,04 1,13 Umiastów 0,62 0,21 0,37 0,00 0,96 0,07 2,23 Wieruchów 1,00 0,24 0,00 0,00 0,51 0,19 1,94 Wolskie 0,49 0,04 0,00 0,00 0,96 0,12 1,62 Wolica 0,09 0,02 0,00 0,26 0,47 0,03 0,87 MEDIANA 1,29 LEGENDA: Wartość wskaźnika wyższa niż wartość mediany 4.2.1. Analiza przyczyn wstępowania zjawisk kryzysowych W niniejszym podrozdziale zostanie dokonana analiza przyczyn występowania niekorzystnych zjawisk w sferze społecznej w obszarach, w których wartość wskaźnika syntetycznego kształtowała się powyżej mediany (tj. 1,29). Osiedle Bloki Głównym czynnikiem wpływającym na wartość wskaźnika degradacji społecznej był znaczny udział osób wykluczonych społecznie ze względu na niepełnosprawność oraz niewielki udział mieszkańców w życiu publicznym. Wyraźny był także udział osób dotkniętych ubóstwem. Wszystkie wymienione czynniki są ze sobą powiązane. Bardzo często osoby dotknięte ubóstwem bądź niepełnosprawnością niechętnie uczestniczą z życiu społecznym. Jest to spowodowane poczuciem odmienności tych osób. Osiedle Franciszków Przeprowadzona diagnoza pozwoliła wykazać szereg problemów społecznych, które występują na obszarze osiedla Franciszków. Głównym problemem jest wykluczenie społeczne mieszkańców spowodowane ubóstwem czy niepełnosprawnością. Zdiagnozowane zjawiska przyczyniają się do problemów w rodzinie. Ubóstwo mieszkańców osiedla może wynikać z bezrobocia oraz wielodzietności. Niejednokrotnie w związku z podjęciem opieki nad dziećmi, członek rodziny zmuszony jest częściowo lub w całości zrezygnować z pracy zarobkowej, co ma wpływ na sytuację finansową gospodarstwa domowego. Ponadto, powodem wykluczenia społecznego mieszkańców jest niepełnosprawność. Osoby niepełnosprawne bardzo często izolują się od reszty społeczeństwa. Nie uczestniczą w życiu publicznym oraz niechętnie korzystają z form aktywizacji mieszkańców. Dodatkowo bariery architektoniczne potęgują wykluczenie społeczne osób z niepełnosprawnością. Osiedle Ołtarzew Dominującym problemem w sferze społecznej na terenie osiedla Ołtarzew jest wysoka liczba interwencji Straży Miejskiej. Problem ten wynika z lokalizacji na terenie osiedla Parku Ołtarzewskiego, który stanowi 38
jedno z większych terenów zieleni w części miejskiej gminy. Miejsce to charakteryzuje się niskimi walorami estetycznymi (zniszczone ławki i kosze na śmieci, brak odpowiedniego oświetlenia, nieuregulowane ścieżki). Na terenie parku występują miejsca o ograniczonej dostępności dla mieszkańców, a całe miejsce nie cieszy się dobrą sławą ze względu na przebywanie tam osób wykluczonych społecznie, przez co odwiedzający park nie czują się tam bezpiecznie. Patrole Straży Miejskiej notorycznie odnotowują na terenie parku negatywne zachowania społeczne takie jak: spożywanie alkoholu, zaśmiecanie terenu i dewastacja infrastruktury parkowej. W dalszej perspektywie czasowej obszar ten może stać się siedliskiem nasilonych zjawisk patologicznych. Obecna sytuacja parku jest alarmująca również ze względu na sąsiedztwo takich obiektów jak szkoła podstawowa, seminarium duchowne oraz cmentarz, a więc wymagających szczególnej uwagi i ochrony, przez co następuje intensyfikacja nadzoru Straży Miejskiej nad parkiem i jego okolicą. Bronisze W sołectwie Bronisze zidentyfikowano wysoki problem niepełnosprawności oraz ubóstwa. Osoby niepełnosprawne bardzo często zmagają się z problemem izolacji. Istnieje szereg barier, które potęgują wykluczenie. Do najbardziej oczywistych należą bariery transportowe i architektoniczne wynikające zarówno z ograniczenia samodzielności niepełnosprawnych, jak i nieprzystosowania obiektów, instytucji czy środków transportu. Drugą grupę czynników wzmagających izolację stanowią indywidualne bariery psychologiczne oraz te związane z komunikacją międzyludzką. Bronisze charakteryzuje także niemal zerowa aktywność społeczna w zakresie działalności w organizacjach pozarządowych na terenie sołectwa nie działa żadna organizacja. Może to być związane z ograniczonym dostępem do placówek sportowych oraz zaledwie jednej oświatowej i jednej kulturalnej. Duchnice, Kręczki Przyczyną kumulacji zjawisk w sferze społecznej na terenie sołectw Duchnice i Kręczki jest przede wszystkim wielodzietność. Współczesny obraz rodziny wielodzietnej jest stereotypowy. Rodzina ta kojarzona jest z marginesem społecznym, występowaniem patologii, niedopilnowanymi dziećmi, jako chaotyczna i głośna. Takie stereotypowe podejście do rodzin wielodzietnych wpływa również na poziom ich wykluczenia społecznego. Ponadto, sytuacja bytowa rodzin wielodzietnych jest często bardzo trudna. Są to rodziny o najniższych dochodach w przeliczeniu na jedną osobę, przy jednocześnie większych wydatkach. W sołectwie przejawia się problem niewielkiego udziału mieszkańców w sprawach społecznych. Wynikać to może z braku dostosowania oferty organizacji pozarządowych do obszarów zainteresowania mieszkańców oraz braku podejmowania działań integrujących mieszkańców. 39
Gołaszew Głównym problemem sołectwa Gołaszew jest niski poziom bezpieczeństwa oraz brak oferty kulturalnoedukacyjnej. Ponadto brak obiektów kultury i oświaty wiązać się może z zauważalnym małym zapałem do aktywności społecznej czy udziału w życiu publicznym (w tym czynny udział w wyborach). Na terenie Gołaszewa nie działa żadna organizacja społeczna, również frekwencja wyborcza kształtuje się poniżej średniej dla Gminy Ożarów Mazowiecki. W porównaniu do pozostałych miejscowości gminy, Gołaszew odznacza się najwyższą liczbą interwencji Straży Miejskiej w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Jawczyce Największym problemem społecznym na terenie sołectwa Jawczyce jest niewielki udział mieszkańców w życiu społecznym. Sytuacja ta może wynikać z niewielkiej liczby miejsc integrowania się lokalnej społeczności, niedostosowania oferty organizacji pozarządowych do zainteresowań mieszkańców a także braku działań integracyjnych w tym obszarze. Józefów W południowej części sołectwa, za rzeką Utrata znajdują się tereny nielegalnego składowania odpadów. Jest to miejsce, w którym obserwuje szereg negatywnych zachowań, do jakich należą m.in. spożywanie alkoholu i zażywanie narkotyków przez osoby wykluczone społecznie. Stosunkowo wysoka, w porównaniu do reszty gminy, jest w Józefowie liczba przyznawanych świadczeń pomocy społecznej, przede wszystkim z powodu niepełnosprawności i ubóstwa. Problem ubóstwa w głównej mierze wynika z likwidacji miejsc pracy w dwóch dużych zakładach produkcyjnych w Józefowie. Duży problem niepełnosprawności prowadzi do izolacji oraz wykluczenia społecznego. Poza barierami transportowymi i architektonicznymi niepełnosprawni zmagają się również z barierami psychologicznymi. Niepełnosprawnym często towarzyszy poczucie odmienności oraz nieakceptacji choroby, a także przeróżne obawy dotyczące tego jak są postrzegani przez innych ludzi. Osoby wykluczone społecznie, niechętnie uczestniczą w życiu publicznym Gminy, co wpływa na niską frekwencję wyborczą oraz brak podejmowania inicjatyw lokalnych. Michałówek W sołectwie Michałówek odnotowano znaczny udział liczby interwencji Straży Miejskiej. Brak więzi społecznych, brak kontroli społecznej i wyraźnych norm postępowania powodują powstawanie warunków sprzyjających rozwojowi zjawisk niepożądanych. Brak alternatywy spędzania czasu wolnego powoduje, iż mieszkańcy próbują go zagospodarować w inny, niekoniecznie właściwy sposób. Czynniki te skutkują niewielkim poziomem zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne. 40
Ołtarzew, Piotrkówek Duży Sołectwa Ołtarzew i Piotrkówek Duży charakteryzują się dużym udziałem mieszkańców objętych pomocą społeczną z powodu ubóstwa, niepełnosprawności oraz wielodzietności. Wszystkie wymienione czynniki wpływają na poczucie wykluczenia społecznego mieszkańców, co ma przełożenie na ich aktywność społeczną. Na terenie sołectw odnotowano niski poziom zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne, co z kolei wpływa na wzrastającą liczbę zachowań wymagających interwencji Straży Miejskiej. Bardzo często brak alternatywy do spędzania czasu wolnego sprzyja rozwojowi patologii społecznych (alkoholizm, wandalizm, przemoc, itp.). Pilaszków Na terenie sołectwa Pilaszków odnotowano niekorzystne zjawiska w sferze społecznej, takie jak: ubóstwo oraz znaczny udział rodzin wielodzietnych objętych pomocą społeczną. Zwiększająca się liczba rodzin wielodzietnych staje się bardzo często następstwem realnego problemu wykluczenia społecznego, którego objawami są pełne odcięcie lub niski poziom uczestnictwa w życiu zbiorowym. Niejednokrotnie w związku z podjęciem opieki nad dziećmi, członek rodziny zmuszony jest częściowo lub w całości zrezygnować z pracy zarobkowej, co znajduje odzwierciedlenie w niekorzystnej sytuacji materialnej rodzin. Poczucie wykluczenia ma realny wpływ na brak chęci podejmowania lokalnych inicjatyw oraz uczestnictwa w życiu społecznym Gminy. Piotrkówek Mały W sołectwie Piotrkówek Mały odnotowano znaczny udział rodzin objętych pomocą społeczną z powodu niepełnosprawności i wielodzietności. Ponadto zaobserwowano również niski poziom zaangażowania mieszkańców w życie publiczne. Sytuacja ta wynika z poczucia wykluczenia osób niepełnosprawnych oraz osób o złej sytuacji materialnej. Umiastów W Umiastowie do obszarów problemowych w sferze społecznej należy zaliczyć ubóstwo, niepełnosprawność, potrzeba pomocy rodzinom wielodzietnym, a także brak przejawiania aktywności społecznej mieszkańców oraz wzrost przestępczości. Powyższe zjawiska są uzupełniają się wzajemnie, gdyż rodziny o złej sytuacji materialnej (rodziny ubogie, wielodzietne) oraz osoby niepełnosprawne bardzo często czują się wykluczone społecznie i niechętnie angażują się w sprawy lokalne. Brak poszukiwania rozwiązania wyjścia z niekorzystnej sytuacji życiowej może skutkować sięganiem po alkohol czy inne używki. Takie zachowania niestety często budzą konieczność interweniowania straży Miejskiej. 41
Pogroszew, Wolskie, Wieruchów Do największych problemów społecznych sołectw należy zaliczyć ubóstwo, niepełnosprawność oraz brak przejawiania aktywności społecznej mieszkańców. Wymienione problemy są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ osoby o złej sytuacji materialnej oraz osoby niepełnosprawne bardzo często mają poczucie wykluczenia społecznego i niechętnie biorą udział w życiu publicznym. Ponadto, bardzo często osoby znajdujące się z trudnej sytuacji finansowej szukają zamiast szukać rozwiązania w lokalnych grupach wsparcia, uciekają się do niepożądanych środków takich jak alkohol czy inne używki. Zachowania takie prowadzą do rozwoju patologii społecznych, co z kolei ma związek ze wzrostem liczby interwencji Straży Miejskiej. 4.3. Pozostałe zjawiska kryzysowe 4.3.1. Sfera gospodarcza Powiat warszawski zachodni posiada bardzo duży potencjał gospodarczy. Na całym obszarze powiatu rozwija się drobna wytwórczość, przetwórstwo spożywcze i handel. Południowa część powiatu (gminy: Ożarów Mazowiecki, Błonie, Leszno) to tereny z wielkimi tradycjami rolniczymi. Najbardziej rozwinęło się tu warzywnictwo. Na doskonałych glebach produkowana jest żywność, która trafia na stołeczny rynek. Według danych GUS na terenie powiatu warszawskiego zachodniego w roku 2015 funkcjonowało 18 287 podmiotów gospodarczych. Na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki w 2015 roku funkcjonowało 3360 podmiotów gospodarczych (źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS). Poniższa tabela przedstawia zmianę liczby podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki, powiatu warszawskiego zachodniego oraz województwa mazowieckiego w latach 2013-2015. Analiza wartości na poszczególnych szczeblach wykazuje tendencję wzrostową w zakresie liczby podmiotów gospodarczych. Tabela 9: Liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON na przestrzeni lat 2013-2015 w województwie mazowieckim, powiecie warszawskim zachodnim oraz Gminie Ożarów Mazowiecki źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 2013 2014 2015 Trend zmian Województwo mazowieckie Powiat warszawski zachodni Gmina Ożarów Mazowiecki 724 997 742 172 766 030 17 226 17 672 18 287 3 101 3 207 3 360 42
Tabela 10: Liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki z wyszczególnieniem części miejskiej oraz sołectw opracowanie własne na podstawie danych GUS Nazwa ogółem 2013 2014 2015 Trend zmian Ożarów Mazowiecki - miasto 1 534 1 587 1 673 Bronisze 118 122 124 Domaniewek Pierwszy 7 8 9 Duchnice 139 152 157 Gołaszew 9 9 10 Jawczyce 88 94 105 Józefów 160 162 161 Kaputy 67 80 104 Konotopa 49 51 56 Koprki 16 12 12 Macierzysz 198 203 221 Michałówek 4 4 3 Mory 25 27 25 Myszczyn 9 10 10 Ołtarzew 98 100 99 Orły 8 7 6 Pilaszków 5 8 12 Piotrkówek Mały 23 24 25 Piotrkówek Duży 10 11 12 Płochocin 324 329 316 Pogroszew 14 17 22 Pogroszew-Kolonia 12 18 18 Święcice 98 100 105 Umiastów 25 28 30 Wieruchów 21 23 25 Wolskie 19 21 20 Aktywność gospodarcza mieszkańców bezpośrednio wpływa na rozwój gminy, toteż analiza przestrzennego układu działalności gospodarczej stanowi element diagnozy sytuacji w gminie. Sfera gospodarcza została scharakteryzowana przez wskaźnik liczba podmiotów gospodarczych przypadająca na 100 mieszkańców. Za obszary problemowe uznano te, których wartość wskaźnika oscyluje poniżej średniej dla Gminy Ożarów Mazowiecki (78,28). 43
Tabela 11: Zestawienie wskaźników dotyczących problemów gospodarczych źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Jednostka analityczna Liczba podmiotów gospodarczych Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców Bloki 301 567,80 Franciszków 191 218,17 Kabel 364 174,56 Mickiewicza 302 533,27 Ołtarzew 170 117,24 Zientarówka 345 131,72 Bronisze 124 89,82 Domaniewek Pierwszy 9 9,84 Duchnice 157 47,39 Gołaszew 10 5,96 Jawczyce 105 48,52 Józefów 161 393,26 Kaputy 104 68,53 Konotopa 56 22,50 Koprki 12 11,44 Kręczki 0 0,00 Macierzysz 221 68,67 Michałówek 3 3,62 Mory 25 30,18 Myszczyn 10 3,25 Ołtarzew 99 23,58 Orły 6 6,25 Pilaszków 12 3,06 Piotrkówek Duży 12 30,15 Piotrkówek Mały 25 31,14 Płochocin Osiedle 316 82,51 Płochocin Wieś 0 0,00 Pogroszew 22 13,03 Pogroszew Kolonia 18 7,77 Strzykuły 0 0,00 Szeligi 0 0,00 Święcice 105 24,98 Umiastów 30 11,05 Wieruchów 25 25,98 Wolskie 20 12,76 Wolica 0 0,00 SUMA 3360 ŚREDNIA 78,28 Legenda: Wartość wskaźnika dla obszarów problemowych 44
LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH Legenda: Powyżej 72,28 0,00 78,28 1. os. Bloki 2. os. Franciszków 3. os. Kabel 4. os. Mickiewicza 5. os. Ołtarzew 6. os. Zientarówka 7. Bronisze 8. Domaniewek Pierwszy 9. Duchnice 10. Gołaszew 11. Jawczyce 12. Józefów 13. Kaputy 14. Konotopa 15. Koprki 16. Kręczki 17. Macierzysz 18. Michałówek 19. Mory 20. Myszczyn 21. Ołtarzew 22. Orły 23. Pilaszków 24. Piotrkówek Duży 25. Piotrkówek Mały 26. Płochocin Osiedle 27. Płochocin Wieś 28. Pogroszew 29. Pogroszew Kolonia 30. Strzykuły 31. Szeligi 32. Święcice 33. Umiastów 34. Wieruchów 35. Wolskie 36. Wolica 4.3.2. Sfera przestrzenno-funkcjonalna Zgodnie z Instrukcją dotyczącą przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach RPO dla Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020 oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego stan kryzysowy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej obejmuje degradację stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz braku funkcjonowania rozwiązań technicznych, umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto dwa wskaźniki opisujące sferę przestrzenno-funkcjonalną Gminy Ożarów Mazowiecki. Są to: Liczba zdarzeń drogowych (wypadki, kolizje itd.) na 100 mieszkańców; Jakość i dostępność przestrzeni publicznej. 45
ZDARZENIA DROGOWE Dane dotyczące występowania zdarzeń drogowych w świetle konieczności określenia zakresu potrzeb rewitalizacyjnych danej jednostki administracyjnej pozwalają na dokonanie oceny bezpieczeństwa drogowego mieszkańców w danej przestrzeni. Pozwalają określić typ oraz skalę występujących zagrożeń w tej sferze. Zdarzenia drogowe obejmują wypadki komunikacyjne oraz kolizje. Zgodnie z definicją wypadek, to zdarzenie mające miejsce w ruchu lądowym, spowodowane poprzez nieumyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa obowiązujących w tym ruchu, którego skutkiem jest śmierć jednego z uczestników lub obrażenia ciała powodujące naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwające dłużej niż 7 dni. Natomiast kolizja, to zdarzenie mające miejsce w ruchu lądowym, spowodowane poprzez nieumyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa obowiązujących w tym ruchu, którego skutkiem są straty materialne (uszkodzenie pojazdu, płotu, urządzenia drogowego, bagażu, itp.) lub też jeden z uczestników doznał obrażeń ciała powodujących naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwające poniżej 7 dni. Kumulacja zdarzeń drogowych na danym obszarze wskazuje na niedostateczny rozwój ciągów komunikacyjnych, które wymagają rozbudowy infrastruktury towarzyszącej w postaci oświetlenia, monitoringu oraz separowania ruchu pieszo-rowerowego. Gmina Ożarów Mazowiecki, dzięki swojemu położeniu w sąsiedztwie Warszawy jest bardzo dobrze skomunikowana z pozostałą częścią kraju. Przez teren Gminy w układzie wschód zachód przebiega droga krajowa nr 92 do Poznania. Ponadto w niedalekiej odległości znajdują się autostrady i drogi krajowe łączące główne miasta w Polsce, m.in. Kraków i Gdańsk, czy Katowice. Sieć dróg tworzą drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne, o długości wynoszącej ponad 223 km. Ruch drogowy w gminie koncentruje się na drodze krajowej nr 2 (Trasa Poznańska - droga krajowa, przebiegająca przez teren gminy z kierunku wschód zachód), łączącej przejścia graniczne i stanowiącej bezpośrednią trasę dojazdową do Warszawy oraz na drogach wojewódzkich nr 700, 701, 718, 888. Podstawowym problemem funkcjonowania układu dróg wojewódzkich jest niska jakość tych dróg nie spełniających wymogów normatywnej nośności i niedostosowanych do rozmiarów wzrastającego ruchu, a także prowadzenie ruchu tranzytowego przez tereny intensywnie zurbanizowane. Wobec niskiej wydolności drogi krajowej i dróg wojewódzkich (przebiegających równoleżnikowo jak i południkowo) oraz wyczerpania przepustowości ruch drogowy sukcesywnie zwiększa się na drogach powiatowych zwłaszcza na drogach nr 4120W- ul. Nowowiejskiej, nr 4119W- ul. Sochaczewskiej, nr 4137W ul. Wojska Polskiego stanowiących główny korytarz komunikacyjny północnego pasma gminy, równoległy do Trasy Poznańskiej i przebiegający przez teren gminy od zachodniej do wschodniej granicy. Podobnie kształtuje się ruch na drogach powiatowych przebiegających prostopadle do Trasy Poznańskiej. Ruchem 46
tranzytowym z południa na północ maksymalnie obciążone są drogi nr 4118W - ulica Piastowska, nr 4129W ulica Świerkowa i droga 4122W ulica Strzykulska łączące gminę Stare Babice przez Ożarów z Pruszkowem, Piastowem i Ursusem. Rysunek 2: Układ drogowy Gminy Ożarów Mazowiecki źródło: opracowanie własne Wskaźniki opisujące skalę problematyki związanej z bezpieczeństwem komunikacyjnym przedstawia kolejna tabela, kumulująca liczbę zdarzeń drogowych odnotowanych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki. Przyjęto, iż obszary problemowe w tym zakresie to te, których wartość wskaźnika w postaci liczby zdarzeń drogowych na 100 mieszkańców oscyluje powyżej średniej dla Gminy, czyli 2,47. 47
Legenda: Tabela 12: Zestawienie wskaźników (liczba zdarzeń drogowych) dotyczących sfery przestrzenno-funkcjonalnej źródło: KPP powiat warszawski zachodni Jednostka analityczna Liczba zdarzeń drogowych Liczba zdarzeń drogowych na 100 mieszkańców MIASTO OŻARÓW MAZOWIECKI Bloki 4 0,13 Franciszków 20 1,23 Kabel 9 0,87 Mickiewicza 4 0,34 Ołtarzew 24 2,20 Zientarówka 11 0,52 OBSZARY WIEJSKIE Bronisze 44 8,33 Domaniewek Pierwszy 0 0,00 Duchnice 0 0,00 Gołaszew 15 15,79 Jawczyce 5 2,07 Józefów 26 1,90 Kaputy 0 0,00 Konotopa 1 0,36 Koprki 0 0,00 Kręczki 0 0,00 Macierzysz 5 0,94 Michałówek 2 3,70 Mory 0 0,00 Myszczyn 5 3,23 Ołtarzew 7 1,26 Orły 8 14,55 Pilaszków 25 13,44 Piotrkówek Duży 1 1,59 Piotrkówek Mały 3 2,46 Płochocin Osiedle 3 0,16 Płochocin Wieś 6 1,27 Pogroszew 3 2,46 Pogroszew Kolonia 0 0,00 Strzykuły 0 0,00 Szeligi 0 0,00 Święcice 6 0,75 Umiastów 17 5,01 Wieruchów 0 0,00 Wolskie 8 3,13 Wolica 5 1,08 SUMA 267 ŚREDNIA 2,47 Wartość wskaźnika dla obszarów problemowych 48
ZDARZENIA DROGOWE Legenda: 0,00 2,47 2,48-15,79 1. os. Bloki 2. os. Franciszków 3. os. Kabel 4. os. Mickiewicza 5. os. Ołtarzew 6. os. Zientarówka 7. Bronisze 8. Domaniewek Pierwszy 9. Duchnice 10. Gołaszew 11. Jawczyce 12. Józefów 13. Kaputy 14. Konotopa 15. Koprki 16. Kręczki 17. Macierzysz 18. Michałówek 19. Mory 20. Myszczyn 21. Ołtarzew 22. Orły 23. Pilaszków 24. Piotrkówek Duży 25. Piotrkówek Mały 26. Płochocin Osiedle 27. Płochocin Wieś 28. Pogroszew 29. Pogroszew Kolonia 30. Strzykuły 31. Szeligi 32. Święcice 33. Umiastów 34. Wieruchów 35. Wolskie 36. Wolica Rysunek 3: Przestrzenny zasięg zdarzeń drogowych zidentyfikowanych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki źródło: opracowanie własne Podsumowując analizę zjawisk występujących na terenie gminy w obrębie sfery przestrzennofunkcjonalnej stwierdzić można, iż obszarami najbardziej problemowymi w tym zakresie są Bronisze, Gołaszew, Michałówek, Myszczyn, Orły, Pilaszków, Wolskie, Umiastów. Należy podejmować działania usprawniające funkcjonowanie istniejących systemów komunikacyjnych na powyższych obszarach, celem ograniczenia i eliminacji zdarzeń drogowych. Ponadto, niezwykle istotne jest odświeżenie wiedzy najmłodszych mieszkańców w zakresie bezpieczeństwa drogowego. JAKOŚĆ I DOSTĘPNOŚĆ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ Przestrzeń publiczna ma szczególne znaczenie. Pełni nie tylko istotne funkcje gospodarcze, społeczne i kulturowe, ale jest także nośnikiem tożsamości gminy, współtworzy jej wizerunek i wpływa na atrakcyjność Gminy jako całości. Jakość przestrzeni publicznej przekłada się na konkretne korzyści 49
w sferze ekonomicznej, buduje spójność społeczną, wzmacnia identyfikację mieszkańców ze swoją gminą i podnosi jakość ich życia. Przestrzeń publiczna może także korzystnie wpływać na zdrowie poprzez umożliwianie aktywnej rekreacji oraz na poprawę bezpieczeństwa publicznego dzięki zapewnianiu obecności użytkowników w przestrzeni gminy o różnych porach dnia. Analizę jakości przestrzeni publicznej w poszczególnych osiedlach i sołectwach dokonano za pomocą trójstopniowej skali, gdzie: 1 oznacza sytuację złą, 2 oznacza sytuację przeciętną, 3 oznacza sytuację dobrą. Ocena została dokonana w sposób subiektywny przez przedstawicieli Urzędu Miejskiego w Ożarowie Mazowieckim oraz Wykonawcę projektu. Ocenie poddano: infrastrukturę, dostępność, bezpieczeństwo. INFRASTRUKTURA W zakresie infrastruktury ocenie podlegał jej stan, użyteczność oraz stopień rozwinięcia. Na terenie analizowanych jednostek wchodzących w skład Gminy Ożarów Mazowiecki występują elementy infrastruktury publicznej, takie jak place zabaw, altanki do spędzania czasu wolnego, boiska, budynki użyteczności publicznej. Niektóre przestrzenie publiczne wymagają drobnych remontów, w innych konieczna jest gruntowa modernizacja. W zakresie infrastruktury publicznej na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki występuje dosyć poważny problem dewastacji i wandalizmu na terenach publicznych. Wybrane przejawy wandalizmu: dewastacja tzw. małej architektury (np. piaskownic, koszy na śmieci, altanek) niszczenie wspólnego mienia: podpalenia budynków komunalnych niszczenie cudzego mienia: wybijanie witryn sklepowych, uszkadzanie samochodów na parkingach, niszczenie ławek, łamanie drzew i krzewów, demolowanie wiat przystankowych Szpecące graffiti (tzw. dewastacyjne), pełne wulgaryzmów, faszystowskich odwołań i antysemickich haseł. Rozbijanie lamp i luster ulicznych, kradzieże znaków drogowych. Zamalowywanie lub zrywanie rozkładów jazdy, plakatów, afiszy. 50
Bardzo często nowe elementy infrastruktury, takie jak altanki, są wykorzystywane jako miejsca spotkań połączonych ze spożywaniem alkoholu i innych używek. Efektem takich spotkań są niejednokrotnie akty wandalizmu. Problem jest o tyle poważny, iż wpływa także na poczucie bezpieczeństwa innych mieszkańców. DOSTĘPNOŚĆ Poza stanem infrastruktury przestrzeni publicznej, niezwykle istotna jest jej dostępność. Nie wszystkie jednostki analizowane w ramach niniejszej diagnozy mają równy dostęp do infrastruktury publicznej. Problem dostępności wynika zarówno z położenia, połączenia komunikacyjnego, jak i obecności barier architektonicznych (ograniczenie dostępności dla osób starszych oraz osób niepełnosprawnych). Przy projektowaniu nowych i modernizacji starych obiektów należy dążyć do tego, aby osoby niepełnosprawne na równi z pełnosprawnymi mogły z nich korzystać bez żadnych ograniczeń. Samodzielność fizyczna i psychiczna osób niepełnosprawnych zwiększa szanse na ich integrację w społeczeństwie. Im bardziej osoba niepełnosprawna może funkcjonować samodzielnie, tym bardziej jest niezależna od innych, łatwiej zostaje zaakceptowana przez środowisko i aktywniej uczestniczy w życiu publicznym. BEZPIECZEŃSTWO Oceniając poziom bezpieczeństwa przestrzeni publicznych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki, analizowano zarówno rozwiązania infrastrukturalne pod kątem ich bezpieczeństwa, ale także zachowania niepożądane wśród lokalnej społeczności. Ważny wpływ na poziom bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej ma kwestia anonimowości, szczególnie w osiedlach-blokowiskach. Widoczna staje się tam destrukcja więzi społecznych, pogłębiająca zamykanie się oraz izolację w prywatnych przestrzeniach. Sprzyja temu zjawisku słabnąca kontrola społeczna, a także anonimowość, której zazwyczaj towarzyszą izolacja i jej poczucie, zmniejszenie dopływu informacji o najbliższym otoczeniu, sytuacjach, zdarzeniach w nim występujących, co powoduje poczucie bezradności i niepewności. Prowadzi to zazwyczaj do przyjmowania postaw roszczeniowych w sferze ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, ale i do wyuczonej bezradności, nie tylko u osób niepełnosprawnych. W konsekwencji czego wzrasta obniżenie jakości życia tych osób oraz skutkuje to ograniczeniami w korzystaniu z publicznej przestrzeni miejskiej. W poniższej tabeli zestawiono ocenę analizowanych czynników w zakresie jakości przestrzeni publicznej z podziałem na osiedla i sołectwa wchodzące w skład Gminy Ożarów Mazowiecki. Wartości te zsumowano oraz zestawiono z maksymalną możliwą do uzyskania liczbą punktów. Na tej podstawie wyznaczono indeks oraz wartość średnią dla Gminy. Obszary, których indeks kształtuje się poniżej średniej dla Gminy, zostały uznane za problemowe w kwestii jakości przestrzeni publicznej. 51
Tabela 13: Ocena jakości przestrzeni publicznej na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki Źródło: Urząd Miejski Ożarów Mazowiecki Lp. Osiedle/sołectwo Infrastruktura Dostępność Bezpieczeństwo 52 Ocena sumaryczna Maksymalna ocena 1 Bloki 2 2 3 7 9 0,78 2 Franciszków 1 1 1 3 9 0,33 3 Kabel 1 1 2 4 9 0,44 4 Mickiewicza 2 1 2 5 9 0,56 5 Ołtarzew 1 2 1 4 9 0,44 6 Zientarówka 2 1 2 5 9 0,56 7 Bronisze 1 1 2 4 9 0,44 8 Domaniewek Pierwszy 2 1 2 5 9 0,56 9 Duchnice 2 3 3 8 9 0,89 10 Gołaszew 1 2 1 5 9 0,44 11 Jawczyce 3 1 3 7 9 0,78 12 Józefów 1 1 1 3 9 0,33 13 Kaputy 2 1 2 5 9 0,56 14 Konotopa 3 1 3 7 9 0,78 15 Koprki 2 1 3 6 9 0,67 16 Kręczki 2 3 2 7 9 0,78 17 Macierzysz 2 3 3 8 9 0,89 18 Michałówek 3 1 3 7 9 0,78 19 Mory 2 1 2 5 9 0,56 20 Myszczyn 2 1 3 6 9 0,67 21 Ołtarzew 1 1 2 4 9 0,44 22 Orły 3 1 3 7 9 0,78 23 Pilaszków 1 2 1 4 9 0,44 24 Piotrkówek Duży 1 1 2 4 9 0,44 25 Piotrkówek Mały 1 1 2 4 9 0,44 26 Płochocin Osiedle 3 3 3 9 9 1,00 27 Płochocin Wieś 1 1 3 5 9 0,56 28 Pogroszew 1 1 3 5 9 0,56 29 Pogroszew Kolonia 1 1 3 5 9 0,56 30 Strzykuły 3 3 2 8 9 0,89 31 Szeligi 1 1 3 5 9 0,56 32 Święcice 3 3 3 9 9 1,00 33 Umiastów 3 3 3 9 9 1,00 34 Wieruchów 1 1 2 4 9 0,44 35 Wolskie 2 2 3 7 9 0,78 36 Wolica 1 1 3 5 9 0,56 Indeks MEDIANA 0,56
JAKOŚĆ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ Legenda: 0,56 1,00 0,00-0,56. os. Bloki. os. Franciszków. os. Kabel. os. Mickiewicza. os. Ołtarzew. os. Zientarówka. Bronisze. Domaniewek Pierwszy. Duchnice. Gołaszew. Jawczyce. Józefów. Kaputy. Konotopa. Koprki. Kręczki. Macierzysz. Michałówek. Mory. Myszczyn. Ołtarzew. Orły. Pilaszków. Piotrkówek Duży. Piotrkówek Mały. Płochocin Osiedle. Płochocin Wieś. Pogroszew. Pogroszew Kolonia. Strzykuły. Szeligi. Święcice. Umiastów. Wieruchów. Wolskie. Wolica Obszary w Gminie Ożarów Mazowiecki, których indeks kształtował się poniżej wartości średniej dla Gminy to: os. Ołtarzew os. Franciszków os. Zientarówka Bronisze Józefów Ołtarzew Piotrkówek Mały Piotrkówek Duży Pilaszków Wieruchów 53
4.3.3. Sfera środowiskowa Stan jakości powietrza na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki przeanalizowano na podstawie danych publikowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w ramach monitoringu powietrza oraz Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2015 a także Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ożarów Mazowiecki. Z dokumentów tych wynika, iż jedynym komponentem środowiska, jaki może być narażony na przekroczenia dopuszczalnych norm jest powietrze atmosferyczne. Dlatego też na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto następujący wskaźnik opisujący sferę środowiskową w układzie lokalnym: Emisja liniowa występująca w danym sołectwie; Poprzez zanieczyszczenia rozumie się emisję, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, z późn. zm.). Emisję zanieczyszczeń do powietrza można podzielić ze względu na źródło i sposób emisji ze źródła na: emisję ze źródeł punktowych emisję powstającą w procesach technologicznych (emitory znajdują się na wysokości kilku, kilkuset metrów), emisję ze źródeł liniowych w której źródło emisji znajduje się blisko powierzchni ziemi (np. transport), emisję ze źródeł powierzchniowych emisja z indywidualnych systemów grzewczych, pożarów wielkoobszarowych, emisja z dużych odkrytych zbiorników (emisja rozproszona, niska), emisję ze źródeł rolniczych, emisję niezorganizowaną emisja związana z pojedynczymi pracami budowlanymi, pożarami, wyciekami itp. Na terenie województwa mazowieckiego wydzielono 4 strefy, dla których dokonuje się oceny jakości powietrza: aglomerację warszawską, miasto Radom, miasto Płock, strefa mazowiecka do której należy Gmina Ożarów Mazowiecki. 54
W każdej strefie przeprowadzono ocenę jakości powietrza uwzględniając wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031). Ocenę przeprowadzono oddzielnie dla każdego zanieczyszczenia z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: 1) ze względu na ochronę zdrowia ludzi, dla substancji: benzen, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, ozon, tlenek węgla, pył PM10, pył PM2.5 oraz kadm, nikiel, ołów, arsen i benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10, 2) ze względu na ochronę roślin dla substancji: dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon. Klasa wynikowa strefy dla każdego zanieczyszczenia odpowiada klasyfikacji na podstawie najmniej korzystnych wyników badań w strefie. Oznaczenie klas przyjęto wg. instrukcji GIOŚ: A gdy stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych; B gdy stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji (tylko w przypadku oceny jakości powietrza pod kątem pyłu zawieszonego PM2,5); C gdy stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe; D1 gdy stężenie zanieczyszczenia ozonem na terenie strefy nie przekracza poziomu celu długoterminowego; D2 gdy stężenia zanieczyszczenia ozonem na terenie strefy przekracza poziom celu długoterminowego. Kolejna tabela przedstawia poziom zanieczyszczeń dla strefy mazowieckiej, w granicach której mieści się Gmina Ożarów Mazowiecki z wyszczególnieniem poszczególnych klas wynikowych dla danego rodzaju zanieczyszczeń, które zostały opisane w Rocznej ocenie jakości powietrza w województwie mazowieckim za rok 2015. Dokument ten został przygotowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. 55
Tabela 14: Poziom zanieczyszczeń dla strefy mazowieckiej źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ Warszawa za rok 2015 Nazwa strefy Kod strefy Zanieczyszczenie Symbol klasy Strefa mazowiecka PL1404 PM10 - pod kątem ochrony zdrowia PM2,5 - pod kątem ochrony zdrowia benzo(a)piren w pyle PM10 - pod kątem ochrony zdrowia ozon - pod kątem ochrony zdrowia, poziom celu długoterminowego SO 2 NO 2 CO C 6H 6 Pb As Cd Ni C C C D2 A A A A A A A A Pył PM10 poziomy stężeń pyłu PM10 w województwie były bardzo wysokie. Pomiary prowadzone były na 18 stanowiskach pomiarowych. We wszystkich strefach na wszystkich stanowiskach oprócz 1 (Granica-KPN), pomiary potwierdzają przekroczenia normy dobowej dla pyłu, związanej z częstością przekraczania poziomu dopuszczalnego. Na dwóch stanowiskach stwierdzono przekroczenia poziomu średniorocznego. Przy klasyfikacji stref wykorzystano również przestrzenne rozkłady stężeń pyłu PM10 uzyskane w wyniku modelowania, które wskazują na przekroczenia normy dobowej we wszystkich strefach. W związku z tym 4 strefom nadano klasę C. 56
Rysunek 4:Zanieczyszczenie PM10 w województwie mazowieckim źródło: WIOŚ Warszawa Pył PM2,5 pomiary prowadzone były na 14 stanowiskach pomiarowych. Stężenia PM2,5 sprawdzane były w dwóch kategoriach dotrzymania poziomu dopuszczalnego faza I i faza II. Tylko na 4 stanowiskach został przekroczony poziom dopuszczalny faza I (25 μg/m 3 ) w dwóch strefach (m. Radom i strefa mazowiecka). Na wszystkich stanowiskach został przekroczony poziom dopuszczalny faza II (20 μg/m 3 ). Przy klasyfikacji stref wykorzystano również przestrzenne rozkłady stężeń pyłu PM2,5 uzyskane w wyniku modelowania. We wszystkich strefach nastąpiło przekroczenie poziomu dopuszczalnego faza II, dlatego otrzymują klasę C1. 57
Rysunek 5:Zanieczyszczenie PM2,5 w województwie mazowieckim źródło: WIOŚ Warszawa Benzo(a)piren poziomy stężeń benzo(a)pirenu oznaczane w pyle PM10 w województwie mazowieckim były wysokie. Pomiary wykonywano na 11 stanowiskach pomiarowych przy 100% pokryciu systematycznymi pomiarami rozłożonymi równomiernie w ciągu roku. Do oceny wykorzystano serie pomiarowe ze wszystkich stanowisk pomiarowych. Poziomy docelowe przekroczone były na 11 stanowiskach pomiarowych. Najwyższe stężenia odnotowano na terenach, gdzie emisja niska z indywidualnego ogrzewania budynków jest dominująca. W sezonie grzewczym wielkości stężeń benzo(a)pirenu były bardzo wysokie, natomiast w okresie letnim znacznie niższe. W wyniku klasyfikacji klasę C otrzymały wszystkie strefy. Przy klasyfikacji metodą wspomagającą było modelowanie. 58
Rysunek 6:Zanieczyszczenie benzo(a)pierenem w województwie mazowieckim źródło: WIOŚ Warszawa Ozon poziomy stężeń ozonu monitorowane były na 11 stanowiskach pomiarowych. Stężenia ozonu sprawdzane były w dwóch kategoriach dotrzymania poziomu docelowego oraz dotrzymania poziomu celu długoterminowego. Klasyfikacja stref dla ozonu wykonana została w oparciu o wyniki pomiarów z okresu trzech lat (2013, 2014, 2015), dla których obliczono średnią liczbę dni z przekroczeniem poziomu docelowego. W wyniku analiz serii pomiarowych oraz statystyk, na żadnym stanowisku pomiarowym nie stwierdzono przekroczenia poziomu docelowego, stąd 4 strefy województwa otrzymały klasę A. Dotrzymanie poziomu celu długoterminowego analizowano na podstawie wyników pomiarów z 2015 r. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych odnotowano co najmniej jeden dzień z przekroczeniem wartości 120 μg/m 3, stąd też oceniono, że cały obszar województwa nie spełnia wymagań określonych dla dotrzymania poziomu celu długoterminowego, który ma zostać osiągnięty w 2020 r. 59
Rysunek 7:Zanieczyszczenie ozonem w województwie mazowieckim źródło: WIOŚ Warszawa W wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2015 r. określono strefy, w których doszło do przekroczenia standardów imisyjnych dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne, dla których istnieje obowiązek wykonania POP (kryterium ochrona zdrowia): aglomeracja warszawska pył PM10 (24-h, rok), dwutlenek azotu NO2 (rok); miasto Radom pył PM10 (24-h), pył PM2,5 (rok); miasto Płock pył PM10 (24-h); strefa mazowiecka pył PM10 (24-h, rok), pył PM2,5 (rok); Do głównych źródeł zanieczyszczeń na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki należą: źródła komunalno-bytowe, do których należą lokalne kotłownie, indywidualne paleniska domowe i emitory z zakładów użyteczności publicznej, źródła transportowe, w tym węglowodory, tlenki azotu, tlenek węgla, pyły, związki ołowiu i tlenki siarki, pylenie wtórne z odsłoniętej powierzchni terenu, zanieczyszczenia allochtoniczne, które docierają spoza terenu gminy zgodnie z kierunkiem wiatru. 60
Dane prezentowane w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej wskazują, iż znaczny udział w całkowitej emisji gazów cieplarnianych mają paliwa transportowe. Na podstawie całkowitej wielkości emisji gazów cieplarnianych w sektorze transportu wyliczono wartość emisji przypadająca na 1 km 2 powierzchni. Wartość tę pomnożono przez powierzchnię każdego z sołectw wchodzących w skład Gminy Ożarów Mazowiecki. Jednostka analityczna Emisja gazów cieplarnianych z transportu MIASTO OŻARÓW MAZOWIECKI Bloki 391,34 Franciszków 646,27 Kabel 1539,33 Mickiewicza 418,06 Ołtarzew 1070,39 Zientarówka 1933,50 OBSZARY WIEJSKIE Bronisze 1019,10 Domaniewek Pierwszy 675,17 Duchnice 2445,69 Gołaszew 1237,83 Jawczyce 1597,49 Józefów 302,22 Kaputy 1120,31 Konotopa 1837,63 Koprki 774,31 Kręczki 2170,19 Macierzysz 2375,93 Michałówek 611,09 Mory 611,46 Myszczyn 2273,10 Ołtarzew 3099,08 Orły 708,98 Pilaszków 2899,47 Piotrkówek Duży 293,81 Piotrkówek Mały 592,71 Płochocin Osiedle 2827,34 Płochocin Wieś 2365,96 Pogroszew 1246,39 Pogroszew Kolonia 1711,17 Strzykuły 1890,63 Szeligi 986,40 61
Legenda: Święcice 3102,62 Umiastów 2005,05 Wieruchów 710,23 Wolskie 1156,63 Wolica 2050,38 SUMA 52700,81 ŚREDNIA 1463,81 Wartość wskaźnika dla obszarów problemowych EMISJA LINIOWA Legenda: 0,00 1463,81 1463,82 3102,62 1. os. Bloki 2. os. Franciszków 3. os. Kabel 4. os. Mickiewicza 5. os. Ołtarzew 6. os. Zientarówka 7. Bronisze 8. Domaniewek Pierwszy 9. Duchnice 10. Gołaszew 11. Jawczyce 12. Józefów 13. Kaputy 14. Konotopa 15. Koprki 16. Kręczki 17. Macierzysz 18. Michałówek 19. Mory 20. Myszczyn 21. Ołtarzew 22. Orły 23. Pilaszków 24. Piotrkówek Duży 25. Piotrkówek Mały 26. Płochocin Osiedle 27. Płochocin Wieś 28. Pogroszew 29. Pogroszew Kolonia 30. Strzykuły 31. Szeligi 32. Święcice 33. Umiastów 34. Wieruchów 35. Wolskie 36. Wolica Obszary o najwyższej emisji liniowej odnotowano w sołectwach: Ołtarzew, Pilaszków, Płochocin Osiedle oraz Święcice. 62
4.3.4. Sfera techniczna Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych 2014-2020 stan kryzysowy w sferze infrastrukturalnej obejmuje przede wszystkim degradację stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz brak funkcjonowania rozwiązań technicznych, umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. W gminie Ożarów Mazowiecki mieszkania komunalne zlokalizowane są we wszystkich dzielnicach miasta, a także głównie w Gołaszewie, Jawczycach, Józefowie i Umiastowie. Część z tych obiektów wymaga szeregu zabiegów rewitalizacyjnych zarówno w zakresie remontów, jak również przeprowadzenia działań miękkich spowodowanych występowaniem licznych zjawisk patologicznych. Na potrzeby niniejszego opracowania dokonano klasyfikacji powyższego zasobu mieszkaniowego wraz z innymi obiektami o charakterze publicznym, zidentyfikowanymi w trakcie przeprowadzonej wizji lokalnej z udziałem pracowników Urzędu Miejskiego w Ożarowie Mazowieckim, według stopnia ich degradacji. Jednocześnie należy zaznaczyć, że obiekty bardzo często posiadają wysoki stopień potencjału rozwojowego, zarówno ze względu na walory architektoniczne i użytkowe, jak również lokalizację. Celem wykazania obszarów skupiających obiekty o wysokim stopniu degradacji przeprowadzono analizę uwzględniającą lokalizację poszczególnych obiektów, naniesioną w formie graficznej w sposób punktowy. Podział budynków według stopnia ich degradacji przedstawia się następująco:» Stan degradacji w stopniu krytycznym (obiekty uległe znacznemu zniszczeniu, niekwalifikujące się w obecnym stanie do użytku);» Stan degradacji w stopniu wysokim (obiekty o wysokim stopniu zużycia, obiekty znajdujące się w użytku, w przypadku budynków mieszkalnych nieposiadające łazienki i/lub wc albo posiadające wspólną łazienkę i/lub wc, w wielu przypadkach nieposiadające centralnego ogrzewania ani podłączenia do sieci gazowej; pojedyncze obiekty bez podłączenia do sieci kanalizacji lub wodociągowej);» Stan degradacji w stopniu niskim (nierzadko obiekty wyremontowane, jednak nieposiadające dostępu do sieci gazowej czy centralnego ogrzewania). Wykres 4 przedstawia liczbę lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach komunalnych oraz w budynkach prywatnych w poszczególnych osiedlach i wsiach w gminie. Najwięcej tego typu obiektów znajduje się w Józefowie i na os. Franciszków, najmniej, a mianowicie 1 lokal w Gołaszewie. 63
BLOKI Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki Lokalne mieszkalne w zasobach gminy Bloki Franciszków Kabel Mickiewicza Ołtarzew Zientarówka Gołaszew Jawczyce Józefów Umiastów Gminne Prywatne 0 50 100 150 200 250 Wykres 4: Lokale mieszkalne w zasobach gminy Ożarów Mazowiecki. Źródło: Urząd Miejski w Ożarowie Mazowieckim Oceny stanu technicznego budynków komunalnych dokonano za pomocą trzystopniowej skali, gdzie: 1. oznacza niski stopień degradacji technicznej 2. oznacza umiarkowany stopień degradacji technicznej 3. oznacza wysoki stopień degradacji technicznej. Obszarami problemowymi w tym zakresie są tereny, na których odnotowano najwyższą średnią ocenę stanu technicznego budynków komunalnych. Na terenie osiedla Bloki znajduje się 11 lokali komunalnych. Wszystkie wyposażone są w instalację elektryczną, wodociągową, a także kanalizację i gaz. Obiekty te posiadają centralne ogrzewanie, a także łazienkę i WC w każdym mieszkaniu. Wobec tego na terenie osiedla nie zidentyfikowano obiektów zdegradowanych. ŚREDNIA OCENA: 2 64
MICKIEWICZA KABEL FRANCISZKÓW Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki Jako budynki o wysokim stopniu degradacji na terenie osiedla Franciszków zakwalifikowano obiekty zlokalizowane pod następującymi adresami: Kolejowa 3 i Majewskiego 11 ze względu na brak łazienki na wyposażeniu każdego mieszkania oraz toaletę, dzieloną przez wszystkich lokatorów, a także brak gazu i konieczność ogrzewania za pomocą pieca węglowego; Konotopska 6, Poznańska 167, 167A, 167D, 167E, 171, 173 z powodu niepełnego wyposażenia w łazienkę i WC, a w przypadku budynków pod numerami 167D i 167E dodatkowo brak podłączenia do sieci gazowej, Konotopska 11 z uwagi na brak łazienek i sanitariatów oraz wspólne WC na zewnątrz budynku, brak dostępu do kanalizacji, gazu i centralnego ogrzewania, z czego wynika konieczność ogrzewania obiektu piecem węglowym. ŚREDNIA OCENA: 3 Na osiedlu Kabel umiejscowione są dwa budynki z siedmioma lokalami komunalnymi łącznie. Brak gazyfikacji i centralnego ogrzewania, a przez to stosowanie pieców węglowych w celach grzewczych powoduje, że obiekty te określono jako zdegradowane w umiarkowanym stopniu. ŚREDNIA OCENA: 2 W granicach osiedla Mickiewicza znajdują się 3 budynki gminne z lokalami mieszkaniowymi oraz jeden prywatny, w którym 9 mieszkań należy do gminy. Spośród tych obiektów jako zdegradowany w wysokim stopniu zakwalifikowano budynek przy ulicy 11- go Listopada 1, ponieważ większość lokali znajdujących się w nim nie posiada własnej łazienki, a toaleta jest wspólna. Dodatkowo, nie ma tam podłączenia do instalacji gazowej, więc mieszkańcy korzystają z ogrzewania węglowego. Podobnie, budynki przy ulicy Mickiewicza 30 i 49 nie są w całości zgazyfikowane, z czego wynika funkcjonowanie pieców węglowych w mieszkaniach z uwagi na te czynniki te dwa budynki określono jako zdegradowane w niskim stopniu. ŚREDNIA OCENA: 2 65
GOŁASZEW BRONISZE ZIENTARÓWKA OŁTARZEW Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki Jako budynki o wysokim stopniu degradacji zakwalifikowano te znajdujące się przy ulicy Kierbedzia 6 oraz Zamoyskiego 12 i 12A z uwagi na brak lub niepełne wyposażenie lokali w łazienkę, a także brak instalacji gazowej i centralnego ogrzewania. Ten drugi czynnik jest powodem, dla którego niski stopnień degradacji przydzielono obiektom przy ulicy Kierbedzia 4 i 4A. Na obszarze osiedla zidentyfikowano także obiekt niemieszkalny, któremu nadano krytyczny stopień degradacji. Obiektem tym jest budynek znajdujący się na terenie parku w Ołtarzewie. Znajduje się on w bardzo złym stanie technicznym, a zgodnie z ekspertyzą techniczną z czerwca 2008 roku, nadaje się do rozbiórki. Budynek ten stanowił siedzibę i miejsce spotkań Stowarzyszenia Miłośników Ołtarzewa, był wykorzystywany jako lokal wyborczy oraz odbywały się tam spotkania mieszkańców Osiedla Ołtarzew oraz lokalnej społeczności. ŚREDNIA OCENA: 3 Na Zientarówce przy ulicy Szkolnej 3 znajduje się budynek gminny, mieszczący lokale mieszkaniowe. Łazienka i toaleta znajdują się na korytarzu i są dzielone przez mieszkańców wszystkich lokali, dlatego też nadano temu obiektowi umiarkowany stopień degradacji. ŚREDNIA OCENA: 2 W Broniszach zlokalizowany jest gminny obiekt mieszkalny przy ulicy Przyparkowej 20, pełniący niegdyś funkcje usługowe, a obecnie określony jako zdegradowany w niskim stopniu ze względu na zły stan techniczny. Na utworzenie mieszkań socjalnych przy ul. Przyparkowej 20, Gmina Ożarów Mazowieckie pozyskała dotację z BGK. ŚREDNIA OCENA: 2 Mieszkalny budynek gminny zlokalizowany w Gołaszewie określony został jako zdegradowany w wysokim stopniu z powodu braku podłączenia do kanalizacji, z czego wynika konieczność korzystania z szamba. Dodatkowo, teren nie jest zgazyfikowany. Ponadto w miejscowości znajduje się zabytkowy spichlerz, również dość znacznie zdegradowany oraz wymagający interwencji i opieki m.in. ze względu na swój historyczny charakter. Obiekt ten również kwalifikuje się jako zdegradowany w stopniu wysokim. ŚREDNIA OCENA: 3 66
PILASZKÓW JÓZEFÓW JAWCZYCE Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki Obiekty mieszkaniowe w zasobie gminy znajdujące się w Jawczycach określono jako zdegradowane w wysokim stopniu. Oba budynki, zarówno ten zlokalizowany pod adresem Poznańska 45 jak i dom sąsiadujący (Poznańska 47) nie są skanalizowane, a przy domach funkcjonują szamba. Ponadto, obiekty te nie są wyposażone w instalację gazową. Dodatkowo, nie wszystkie lokale w budynku przy ulicy Poznańskiej 45 zawierają toaletę, z czego wynika konieczność korzystania z WC na zewnątrz budynku. ŚREDNI OCENA: 3 Mieszkania gminne w Józefowie zlokalizowane są przy ulicach Kasztanowej, Fabrycznej i Rokickiej. Część tych lokali jest niewyposażona w łazienkę i/lub WC, które to zlokalizowane są na korytarzu, a więc są dostępne dla mieszkańców kilku lokali dotyczy to obiektów przy ul. Fabrycznej 3, 5, 6, 7, 11 i 14, natomiast budynek przy ul. Rokickiej 5 ma własne ujęcie wody, nie jest wyposażony w kanalizację ani gaz, a źródłem ogrzewania jest piec węglowy. Czynniki te powodują, że powyższe budynki zakwalifikowano jako zdegradowane w wysokim stopniu. Przy ulicy Kasztanowej 14 zlokalizowany jest obiekt nieposiadający podłączenia do sieci gazowej, z czego wynika niski stopień jego degradacji. ŚREDNIA OCENA: 3 W Pilaszkowie znajduje podworski kompleks, w skład którego wchodzi Muzeum Dworu Polskiego, będące w bardzo złym stanie technicznym, ulegające strukturalnej degradacji, głównie na skutek postępującego od kondygnacji piwnicznej trwałego zawilgocenia i zagrzybienia. W piwnicach wszystkie ściany są mokre, zniszczone i zagrzybione. Na elewacjach rysy i pęknięcia budynku, powstałe wskutek zmiany struktury gruntu i nawodnienia. Budynek ulega zniszczeniu, teren wokół budynku znacznie osiadł. Ze wszystkich stron odpadają tynki zewnętrzne, przecieka dach. Ponadto w jednym z budynków kompleksu mieści się Dom Opiekuńczo Leczniczy, który zamieszkują osoby w podeszłym wieku. Budynek ten również jest z złym stanie technicznym i jak cały kompleks wymaga działań naprawczych. ŚREDNIA OCENA: 1 67
UMIASTÓW Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki W Umiastowie znajdują się cztery budynki z lokalami komunalnymi. Trzy z nich, znajdujące się przy ulicy Umiastowskiej 68, 72 i 72A określono jako wysoko zdegradowane z uwagi na to, że nie posiadają łazienek i sanitariatów, a WC znajduje się na zewnątrz budynku. Dodatkowo, miejsca te nie są skanalizowane ani zgazyfikowane i brakuje centralnego ogrzewania. Natomiast dom przy ul. Umiastowskiej 68A jest w dobrym stanie technicznym, jednak pomimo posiadanej instalacji wodno-kanalizacyjnej ma odprowadzenie do szamba, oraz, jak pozostałe obiekty, nie jest zgazyfikowany. Z tego względu nadano mu niski stopień degradacji. ŚREDNIA OCENA: 3 68
Poniższa tabela przedstawia zestawienie średnich ocen stanu technicznego budynków komunalnych zlokalizowanych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki. Jednostka analityczna Ocena degradacji budownictwa komunalnego Bloki 2,00 Franciszków 3,00 Kabel 2,00 Mickiewicza 2,00 Ołtarzew 3,00 Zientarówka 2,00 Bronisze 2,00 Domaniewek Pierwszy 0,00 Duchnice 0,00 Gołaszew 3,00 Jawczyce 3,00 Józefów 3,00 Kaputy 0,00 Konotopa 0,00 Koprki 0,00 Kręczki 0,00 Macierzysz 0,00 Michałówek 0,00 Mory 0,00 Myszczyn 0,00 Ołtarzew 0,00 Orły 0,00 Pilaszków 1,00 Piotrkówek Duży 0,00 Piotrkówek Mały 0,00 Płochocin Osiedle 0,00 Płochocin Wieś 0,00 Pogroszew 0,00 Pogroszew Kolonia 0,00 Strzykuły 0,00 Szeligi 0,00 Święcice 0,00 Umiastów 3,00 Wieruchów 0,00 Wolskie 0,00 Wolica 0,00 69
OCENA STOPNIA DEGRADACJI TECHNICZNEJ BUDYNKÓW KOMUNALNYCH Legenda: 1 2 3 1. os. Bloki 2. os. Franciszków 3. os. Kabel 4. os. Mickiewicza 5. os. Ołtarzew 6. os. Zientarówka 7. Bronisze 8. Domaniewek Pierwszy 9. Duchnice 10. Gołaszew 11. Jawczyce 12. Józefów 13. Kaputy 14. Konotopa 15. Koprki 16. Kręczki 17. Macierzysz 18. Michałówek 19. Mory 20. Myszczyn 21. Ołtarzew 22. Orły 23. Pilaszków 24. Piotrkówek Duży 25. Piotrkówek Mały 26. Płochocin Osiedle 27. Płochocin Wieś 28. Pogroszew 29. Pogroszew Kolonia 30. Strzykuły 31. Szeligi 32. Święcice 33. Umiastów 34. Wieruchów 35. Wolskie 36. Wolica 4.4 Podsumowanie pozostałych zjawisk kryzysowych Podsumowując pozostałe zjawiska kryzysowe na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki pod uwagę brano następujące wskaźniki: 1.1 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców 1.2 Jakość i dostępność przestrzeni publicznej 1.3 Liczba zdarzeń drogowych (wypadki, kolizje itd.) na 100 mieszkańców 1.4 Stopień degradacji budynków komunalnych. 70
1.1 1.2 1.3 1.4 SUMA Bloki 0,00 0,33 0,01 0,67 1,01 Franciszków 0,62 1,00 0,08 1,00 2,69 Kabel 0,69 0,83 0,05 0,67 2,25 Mickiewicza 0,06 0,67 0,02 0,67 1,42 Ołtarzew 0,79 0,83 0,14 1,00 2,77 Zientarówka 0,77 0,67 0,03 0,33 1,80 Bronisze 0,84 0,83 0,53 0,00 2,20 Domaniewek Pierwszy 0,98 0,67 0,00 0,00 1,65 Duchnice 0,92 0,17 0,00 0,00 1,08 Gołaszew 0,99 0,83 1,00 0,33 3,16 Jawczyce 0,91 0,33 0,13 0,67 2,05 Józefów 0,31 1,00 0,12 1,00 2,43 Kaputy 0,88 0,67 0,00 0,00 1,55 Konotopa 0,96 0,33 0,02 0,00 1,32 Koprki 0,98 0,50 0,00 0,00 1,48 Kręczki 1,00 0,33 0,00 0,00 1,33 Macierzysz 0,88 0,17 0,06 0,00 1,11 Michałówek 0,99 0,33 0,23 0,00 1,56 Mory 0,95 0,67 0,00 0,00 1,61 Myszczyn 0,99 0,50 0,20 0,00 1,70 Ołtarzew 0,96 0,83 0,08 0,00 1,87 Orły 0,99 0,33 0,92 0,00 2,24 Pilaszków 0,99 0,83 0,85 0,00 2,68 Piotrkówek Duży 0,95 0,83 0,10 0,00 1,88 Piotrkówek Mały 0,95 0,83 0,16 0,00 1,93 Płochocin Osiedle 0,85 0,00 0,01 0,00 0,86 Płochocin Wieś 1,00 0,67 0,08 0,00 1,75 Pogroszew 0,98 0,67 0,16 0,00 1,80 Pogroszew Kolonia 0,99 0,67 0,00 0,00 1,65 Strzykuły 1,00 0,17 0,00 0,00 1,17 Szeligi 1,00 0,67 0,00 0,00 1,67 Święcice 0,96 0,00 0,05 0,00 1,00 Umiastów 0,98 0,00 0,32 1,00 2,30 Wieruchów 0,95 0,83 0,00 0,00 1,79 Wolskie 0,98 0,33 0,20 0,00 1,51 Wolica 1,00 0,67 0,07 0,00 1,73 MEDIANA 0,96 0,67 0,06 0,00 1,72 71
Rysunek 8:Obszary o nasilonych zjawiskach kryzysowych w sferze gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej oraz technicznej opracowanie własne 4.4.1 Analiza przyczyn występowania zjawisk kryzysowych LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA 100 MIESZKAŃCÓW Najwyższą koncentracją problemu niskiej przedsiębiorczości charakteryzują się sołectwa Bronisze, Domaniewek Pierwszy, Gołaszew, Koprki, Kręczki, Michałówek, Myszczyn Orły, Pilaszków, Płochocin Wieś, Pogroszew, Pogroszew Kolonia, Strzykuły, Szeligi, Umiastów, Wolica. Niska koncentracja podmiotów gospodarczych na tych obszarach wynika, przede wszystkim z faktu, iż są to tereny wiejskie. Dominująca część podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie Gminy Ożarów Mazowieckie skupia się w części miejskiej. Jest to uwarunkowane dogodnym połączeniem komunikacyjnym z gminami sąsiadującymi, w tym miastem stołecznym Warszawą. Ponadto, negatywne zjawiska zdiagnozowane w sferze społecznej, takie jak ubóstwo, niepełnosprawność czy niski poziom aktywności społecznej mieszkańców stanowią przyczynę braku lub niskiej aktywności gospodarczej obszarów wiejskich. JAKOŚĆ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ Wskaźnik ten jest niewątpliwie związany z pierwszym analizowanym czynnikiem liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców. Brak atrakcyjnej przestrzeni i infrastruktury w niektórych częściach Gminy wpływa niekorzystnie na działalność gospodarczą. Problem niskiej jakości przestrzeni publicznych został najwyraźniej zaznaczony w następujących obszarach: 72
Franciszków, sołectwo Jóżefów niska jakość przestrzeni publicznych wynika z poprzemysłowego charakteru tych obszarów; Bronisze - wynika z popegeerowskiego charakteru obszaru, niedostępności dla mieszkańców terenu parku oraz niewystarczających warunków lokalowo- technicznych jedynego obiektu przeznaczonego na cele kulturalno-społeczne. osiedla: os. Kabel, os. Ołtarzew; sołectwa: Ołtarzew, Gołaszew, Pilaszków, Piotrkówek Duży i Piotrkówek Mały, gdzie niska jakość przestrzeni publicznej wynika przede wszystkim z braku przystosowania budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych, braku atrakcyjnych i bezpiecznych miejsc aktywnego spędzania czasu wolnego. LICZBA ZDARZEŃ DROGOWYCH NA 100 MIESZKAŃCÓW Obszarami o największej kumulacji zdarzeń drogowych na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki są: Gołaszew, Orły, Pilaszków. Sytuacja ta wynika z faktu, iż przez te obszary przebiegają główne szlaki tranzytowe Gminy. Stan techniczny, duże natężenie ruchu oraz brak separacji ruchu pieszego i kołowego wpływają bezpośrednio na poziom bezpieczeństwa drogowego. Na wskazanych obszarach nie występują rozwiązania przyczyniające się do poprawy mobilności takie jak centra przesiadkowe czy ścieżki rowerowe. Ponadto, system oświetlenia drogowego jest niezadowalający i wymaga modernizacji. Rozwiązania w zakresie poprawy bezpieczeństwa drogowego i upłynnienia ruchu, niewątpliwie mają swoje przełożenie na poprawę stanu środowiska Gminie Ożarów Mazowiecki. STOPIEŃ DEGRADACJI BUDYNKÓW Największym stopniem degradacji budynków na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki wykazały się osiedla: Franciszków i Ołtarzew oraz sołectwa Józefów i Umiastów. Szczegółowa analiza stanu technicznego budynków została zawarta w rozdziale 4.3.4. Do przyczyn występowania zjawisk kryzysowych w tych obszarach należy zaliczyć: dużą koncentrację budynków komunalnych wraz z towarzyszącymi problemami społecznymi oraz akty wandalizmu dokonywane przez lokatorów (niszczenie wspólnych przestrzeni w budynkach komunalnych). Po likwidacji dwóch zakładów pracy w Józefowie budynki będące wcześniej mieszkaniami pracowniczymi zostały przekształcone na mieszkania komunalne. Podobnie sytuacja miała miejsce na terenie osiedla Franciszków, gdzie pracownicze lokale mieszkalne, po likwidacji Huty Szkła w Ożarowie Mazowieckim, stały się lokalami komunalnymi. Likwidacja dużych zakładów pracy wpłynęła spowodowała utratę zatrudnienia mieszkańców Józefowa oraz osiedla Franciszków. Wpłynęło to negatywnie na ich sytuację materialną, co z kolei przyczyniło się do wzrostu częstotliwości występowania zjawisk niepożądanych, tj. spożywanie alkoholu, akty wandalizmu oraz popełnianie przestępstw. 73
5. Wnioski z przeprowadzonej diagnozy zjawisk kryzysowych Diagnoza zjawisk kryzysowych w sferze społecznej, gospodarczej, technicznej, środowiskowej i funkcjonalno-przestrzennej pozwoliła wysnuć następujące wnioski: I. W sferze społecznej: a. obszarami o dużej koncentracji ubóstwa na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki są osiedla: Bloki, Franciszków, Mickiewicza,Ołtarzew, sołectwa: Bronisze, Domaniewek Pierwszy, Józefów, Konotopa, Ołtarzew, Piotrkówek Duży, Pogroszew, Umiastów, Wieruchów, Wolskie; b. najwięcej osób niepełnosprawnych, korzystających z pomocy społecznej zamieszkuje: II. osiedla: Bloki, Franciszków, sołectwa: Bronisze, Józefów, Konotopa, Ołtarzew, Piotrkówek Duży, Płochocin Osiedle, Umiastów, Wieruchów; c. najwięcej rodzin wielodzietnych pobiera świadczenia z pomocy społecznej na terenie osiedli: Franciszków, Ołtarzew, sołectw: Bronisze, Duchnice, Józefów, Kręczki, Mory, Ołtarzew, Pilaszków, Piotrkówek Duży, Piotrkówek Mały, Umiastów; d. problem niskiej aktywności społecznej mieszkańców najbardziej nasilony jest na terenie osiedli: Bloki, Kabel, Mickiewicza oraz sołectw: Bronisze, Domaniewek Pierwszy, Gołaszew, Józefów, Kaputy, Konotopa, Koprki, Kręczki, Michałówek, Myszczyn, Mory, Orły, Piotrkówek Duży, Piotrkówek Mały, Płochocin Wieś, Pogroszew, Pogroszew Kolonia, Strzykuły, Umiastów, Wieruchów, Wolskie. e. najmniejszy udział w życiu publicznym odnotowano na terenie osiedla Kabel oraz w sołectwach: Gołaszew, Józefów, Kaputy, Kręczki, Michałówek, Piotrkówek Mały, Płochocin Wieś, Pogroszew, Pogroszew Kolonia, Strzykuły, Umiastów, Wolskie. W pozostałych sferach: a. problem niskiej aktywności gospodarczej dotyczy obszarów wiejskich, tj.: Domaniewek Pierwszy, Duchnice, Gołaszew, Jawczyce, Kaputy, Konotopa, Koprki, Kręczki, Macierzysz, Michałówek, Mory, Myszczyn, Ołtarzew, Orły, Pilaszków, Piotrkówek Duży, Piotrkówek Mały, Płochocin Wieś, Pogroszew, Pogroszew Kolonia, Strzykuły, Szeligi, Święcice, Umiastów, Wieruchów, Wolskie, Wolica; b. obszarami o dużej koncentracji zdarzeń drogowych są sołectwa: Bronisze, Gołaszew, Michałówek, Myszczyn, Orły, Pilaszków, Święcice, Wolskie; c. tereny o niezadowalającej jakości i dostępności przestrzeni publicznej to osiedla: Franciszków, Ołtarzew i Zientarówka, a także sołectwa: Bronisze, Gołaszew, Józefów, Ołtarzew, Pilaszków, Piotrkówek Mały, Piotrkówek Duży, Wieruchów; 74
d. problem wysokiej emisji liniowej dotyczy osiedli: Kabel i Zientarówka oraz sołectw: Duchnice, Jawczyce, Konotopa, Kręczki, Macierzysz, Myszczyn, Ołtarzew, Pilaszków, Płochocin Osiedle, Płochocin Wieś, Pogroszew Kolonia, Strzykuły, Święcice, Umiastów, Wolica; e. obszarami, na których stwierdzono najwyższy stopień degradacji technicznej budynków są osiedla: Franciszków, Ołtarzew oraz sołectwa: Gołaszew, Jawczyce, Józefów i Umiastów. 6. Obszar zdegradowany Gminy Ożarów Mazowiecki Przeprowadzona diagnoza pozwoliła wyłonić obszary Gminy Ożarów Mazowiecki o nasilonych zjawiskach kryzysowych w sferze społecznej oraz w sferach: gospodarczej, technicznej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej. Poniższy rysunek przedstawia kumulację tych zjawisk na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki. 1. os. Bloki 2. os. Franciszków 3. os. Kabel 4. os. Mickiewicza 5. os. Ołtarzew 6. os. Zientarówka 7. Bronisze 8. Domaniewek Pierwszy 9. Duchnice 10. Gołaszew 11. Jawczyce 12. Józefów 13. Kaputy 14. Konotopa 15. Koprki 16. Kręczki 17. Macierzysz 18. Michałówek 19. Mory 20. Myszczyn 21. Ołtarzew 22. Orły 23. Pilaszków 24. Piotrkówek Duży 25. Piotrkówek Mały 26. Płochocin Osiedle 27. Płochocin Wieś Rysunek 9:Obszary kumulacji zjawisk kryzysowych 75 28. Pogroszew 29. Pogroszew Kolonia 30. Strzykuły 31. Szeligi 32. Święcice 33. Umiastów 34. Wieruchów 35. Wolskie 36. Wolica źródło: opracowanie własne
Obszary, na których wystąpiła kumulacja zjawisk kryzysowych we wszystkich analizowanych sferach zostały objęte obszarem zdegradowanym Gminy Ożarów Mazowiecki. Poniższy rysunek przedstawia zasięg przestrzenny obszaru zdegradowanego. 1. os. Bloki 2. os. Franciszków 3. os. Kabel 4. os. Mickiewicza 5. os. Ołtarzew 6. os. Zientarówka 7. Bronisze 8. Domaniewek Pierwszy 9. Duchnice 10. Gołaszew 11. Jawczyce 12. Józefów 13. Kaputy 14. Konotopa 15. Koprki 16. Kręczki 17. Macierzysz 18. Michałówek 19. Mory 20. Myszczyn 21. Ołtarzew 22. Orły 23. Pilaszków 24. Piotrkówek Duży 25. Piotrkówek Mały 26. Płochocin Osiedle 27. Płochocin Wieś Rysunek 10: Obszar zdegradowany Gminy Ożarów Mazowiecki 28. Pogroszew 29. Pogroszew Kolonia 30. Strzykuły 31. Szeligi 32. Święcice 33. Umiastów 34. Wieruchów 35. Wolskie 36. Wolica źródło: opracowanie własne 76
7. Potencjał rozwojowy obszarów zdegradowanych Wnioski wynikające z przeprowadzonej analizy w połączeniu z możliwym do wykorzystania potencjałem obszarów zdegradowanych w gminie warunkują wybór określonych obszarów do rewitalizacji i determinują charakter planowanych działań na tych obszarach, zmierzających do ich odnowy w aspekcie społeczno-przestrzennym. Obszar rewitalizacji Gminy Ożarów Mazowiecki wskazany został na podstawie analizy lokalnego potencjału, przeprowadzonych konsultacji społecznych obszaru zdegradowanego oraz całej gminy, a także w wyniku analizy możliwości finansowania działań. W związku z powyższym, na potrzeby wyłonienia obszaru cechującego się nie tylko wysokim poziomem degradacji, ale również znamionami potencjału rozwojowego opracowano mapy lokalnych potencjałów, które stały się podstawą do wyznaczenia granic obszaru rewitalizacji. 1. POTENCJAŁ ROZWOJOWY W ZAKRESIE KAPITAŁU SPOŁECZNEGO Mianem kapitału społecznego określa się wartość, na którą składają się wzajemne relacje społeczne oraz zaufanie jednostek, przy pomocy których możliwe jest pomnażanie osiąganych korzyści. Analizując potencjał rozwojowy Gminy Ożarów Mazowiecki, spośród zdiagnozowanych obszarów zdegradowanych wyłoniono tereny o dużej gęstości zaludnienia. To na tych obszarach należy inwestować w infrastrukturę oświatową, sportową, rekreacyjną i kulturową. Ponadto, na obszarach tych występują budynki, które mają potencjał w zakresie rozwoju budownictwa socjalnego i komunalnego, co przyczyni się do poprawy warunków bytowych mieszkańców, sytuacji materialnej oraz pozwoli ograniczyć poziom wykluczenia społecznego. Na obszarach o dużej koncentracji zabudowy i mieszkańców władze Gminy oraz stowarzyszenia i organizacje pożytku publicznego mają duże pole działania. Wraz z inwestycjami w infrastrukturę należy dążyć do uświadamiania mieszkańców w zakresie nakładów inwestycyjnych jakie należało ponieść w tym zakresie. Taka świadomość może przyczynić się do ograniczenia aktów wandalizmu na terenach zrewitalizowanych, a tym samym zwiększy poziom bezpieczeństwa na tych obszarach. Terenami o największym potencjale społecznym na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki są osiedla: Ołtarzew, Franciszków i sołectwa: Józefów i Bronisze. 77
Rysunek 11. Potencjał rozwojowy w zakresie kapitału społecznego Gminy Ożarów Mazowiecki opracowanie własne 2. POTENCJAŁ ROZWOJOWY W ZAKRESIE PRZESTRZENI PUBLICZNEJ Na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki występuje duży potencjał w zakresie rozwoju i poprawy atrakcyjności przestrzeni publicznej. Bardzo istotne jest, aby przestrzeń publiczna była przede wszystkim bezpieczna i dostępna dla osób starszych i niepełnosprawnych. Przestrzeń ta powinna pełnić funkcje rekreacyjne, kulturowe, a także integracyjne. Na terenie Gminy Ożarów występują parki czy tereny zieleni urządzonej, które zamiast cieszyć oko stają się miejscem rozwoju patologii społecznej (np. Park Ołtarzewski). Dlatego przy podejmowaniu działań w zakresie poprawy atrakcyjności i dostępności przestrzeni publicznej należy równocześnie realizować działania tzw. miękkie, które pomogą ograniczyć zachowania niepożądane w miejscach publicznych. Poniższa mapa wskazuje obszary o dużym potencjale rozwojowym w zakresie poprawy atrakcyjności przestrzeni publicznej na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki. Do obszarów tych należy zaliczyć: osiedla: Ołtarzew i Franciszków, sołectwa: Józefów i Pilaszków. Na poniższej mapie wyraźnie widoczne są także obszary, na których brak jest wyodrębnionej przestrzeni publicznej (np. Gołaszew, Pogroszew, Umiastów, Piotrkówek Mały i Piotrkówek Duży) lub tereny te są niedostępne dla mieszkańców (np. Bronisze). Tereny te należy uznać za obszary problemowe Gminy Ożarów Mazowiecki w zakresie przestrzeni publicznej. 78
Rysunek 12. Potencjał rozwojowy w zakresie kapitału społecznego Gminy Ożarów Mazowiecki opracowanie własne 3. POTENCJAŁ ROZWOJOWY W ZAKRESIE ZABUDOWY Jako obszary o najwyższym potencjale w zakresie poprawy stanu zabudowy mieszkaniowej i nie tylko, na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki uznano tereny, na których występuje duża koncentracja budynków. Bardzo często na takich obszarach znaczną część budynków stanowią budynki, które nie są już użytkowane. Zamiast budować kolejne obiekty na terenie Gminy, warto modernizować i przywracać funkcje niszczejącym, niezagospodarowanym budynkom. Działania takie poparte są potrzebą pomocy mieszkańcom mniej zamożnym poprzez rozwój budownictwa socjalnego, komunalnego bądź czynszowego oraz stworzenie miejsc aktywnego spędzania czasu wolnego i integracji lokalnej społeczności. Takie działania poza poprawa estetyki Gminy i warunków bytowych mieszkańców, pośrednio wpłyną na ograniczenie stopnia wykluczenia społecznego mieszkańców. Terenami o największym potencjale w zakresie zabudowy na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki są osiedla: Ołtarzew, Franciszków i sołectwa: Józefów i Bronisze. 79
Rysunek 13. Potencjał rozwojowy w zakresie obszarów zabudowanych Gminy Ożarów Mazowiecki opracowanie własne 4. POTENCJAŁ ROZWOJOWY W ZAKRESIE TRANSPORTU I KOMUNIKACJI Gmina Ożarów Mazowiecki posiada duży potencjał rozwojowy w zakresie transportu i komunikacji. Gęsta sieć dróg gminnych, powiatowych i tranzytowych ułatwia komunikację wewnątrzgminną oraz poza jej granicę. Niestety, wraz z rozwojem sieci dróg oraz wzrostem natężenia ruchu pojazdów na drogach przyczynia się to do większej liczby zdarzeń drogowych, a także zwiększonej emisji liniowej. Dlatego też Gmina Ożarów Mazowiecki podejmuje działania zwiększające poziom bezpieczeństwa drogowego oraz ograniczające emisję szkodliwych gazów i pyłów z transportu. Niezwykle istotne jest wprowadzanie takich działań przy jednoczesnym uwzględnianiu lokalnych potencjałów w tym zakresie. Dlatego też, na przykład działania w zakresie rozwoju parkingów lokalizowane powinny być w taki sposób, aby umożliwiać korzystanie z transportu zbiorowego (okolice dworca PKP). Działania w zakresie modernizacji oświetlenia ulicznego, w pierwszej kolejności powinny być realizowane na odcinkach o największym natężeniu ruchu drogowego, gdzie bezpieczeństwo pieszych jest zagrożone. W zakresie komunikacji rowerowej, należy brać pod uwagę lokalizację ścieżek rowerowych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych (przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa),umożliwiając mieszkańcom poruszanie się 80
rowerem do szkoły lub pracy. Odpowiednia infrastruktura umożlwiająca pozostawienie roweru pod miejscem pracy lub szkołą na pewno zachęci mieszkańców do korzystania z takiej formy transportu. Obszarami o potencjale rozwojowym w zakresie transportu na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki są osiedla: Ołtarzew i Franciszków oraz sołectwa: Pilaszków, Józefów, Gołaszew i Bronisze. Rysunek 14. Potencjał rozwojowy w zakresie transportu i komunikacji Gminy Ożarów Mazowiecki opracowanie własne 81
8. Skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Przeprowadzona diagnoza poprzedzająca wyznaczenie obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji w Gminie Ożarów Mazowiecki wykazała, że na terenie wyznaczonego obszaru rewitalizacji oraz obszaru zdegradowanego, z którym ten obszar jest powiązany występują następujące rozliczne problemy, stanowiące podstawę do podjęcia działań rewitalizacyjnych. Zidentyfikowana skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych w Gminie Ożarów Mazowiecki jest następująca: POTRZEBY SPOŁECZNE PS-1. Poprawa warunków życia osób uboższych; PS-2. Ograniczenie stopnia wykluczenia społecznego osób niepełnosprawnych; PS-3. Pomoc rodzinom wielodzietnym; PS-4. Poprawa aktywności społecznej; i integracji mieszkańców gminy; PS-5. Poprawa bezpieczeństwa w granicach przestrzeni publicznych. POTRZEBY GOSPODARCZE PG-1. Poprawa kondycji i rozwój podmiotów gospodarczych; PG-2. Wzmacnianie przedsiębiorczości i kreatywności wśród mieszkańców. POTRZEBY PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE PP-F-1. Poprawa funkcjonalności budynków na terenie gminy oraz przestrzeni publicznych; PP-F-2. Poprawa dostępności i atrakcyjności zieleni urządzonej w Gminie Ożarów Mazowiecki; PP-F-3. Poprawa mobilności na terenie gminy oraz ograniczenie liczby zdarzeń drogowych; PP-F-4. Wzrost bezpieczeństwa publicznego. POTRZEBY ŚRODOWISKOWE PŚ-1. Poprawa jakości powietrza na terenie gminy; PŚ-2. Redukcja emisji liniowej. 82
POTRZEBY TECHNICZNE PT-1. Poprawa stanu technicznego budynków komunalnych; PT-2. Wyposażenie budynków komunalnych w podstawową infrastrukturę. 9. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy oraz badań ilościowych i jakościowych obecnej sytuacji w gminie Ożarów Mazowiecki doprowadziła do wyodrębnienia obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który cechuje się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów, jak również znacznym potencjałem rozwojowym. Obok kryterium wysokiego stopnia degradacji przy wyborze obszarów rewitalizacji istotnym czynnikiem była identyfikacja możliwie szerokiego spektrum możliwości realizacji potencjalnych działań naprawczych, zarówno działań tak zwanych miękkich, jak i twardych, mogących także oddziaływać w jak najszerszym zasięgu, stwarzając realną możliwość kreowania pozytywnych zmian. Wyznaczono obszar rewitalizacji o łącznej powierzchni 9,73 km 2 (tj. 14% powierzchni gminy), zamieszkały przez 4895 (tj. 22% populacji gminy Ożarów Mazowiecki). Składa się on z 6 podobszarów (Józefów, Gołaszew, Osiedle Ołtarzew, Bronisze, Franciszków, Pilaszków). Liczbę ludności w poszczególnych podobszarach pozyskano z danych meldunkowych Wydziału Spraw Obywatelskich Urzędu Miejskiego, następnie sumując te wartości w odniesieniu do liczby całej populacji gminy wyliczono procent osób zamieszkujących obszar wyznaczony do rewitalizacji. Tabela 15. Charakterystyka obszaru rewitalizacji Gminy Ożarów Mazowiecki opracowanie własne Gmina Ożarów Mazowiecki Obszar rewitalizacji ogółem Podobszar A- Józefów Podobszar B - Gołaszew Podobszar C - Ołtarzew Powierzchnia [km2] Udział w powierzchni Gminy [%] Liczba mieszkańców Udział w liczbie mieszkańców Gminy [%] 71,39 100% 21863 100% 9,73 14% 4895 22% 0,41 1% 1367 6% 1,68 2% 95 0% 1,45 2% 1091 5% 83
Podobszar D- Bronisze Podobszar E - Franciszków Podobszar F - Pilaszków 1,38 2% 528 2% 0,88 1% 1628 7% 3,93 6% 186 1% Poniższa mapa prezentuje rozmieszczenie poszczególnych podobszarów rewitalizacji w układzie przestrzennym gminy oraz w odniesieniu do wyznaczonych obszarów zdegradowanych. 84
Rysunek 15:Wyznaczony obszar rewitalizacji w gminie Ożarów Mazowiecki. źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej diagnozy 85
9.1 PODOBSZAR A Józefów Józefów znajduje się na południu gminy, pomiędzy Wolicą a Płochocinem Osiedle, położony jest przy drodze wojewódzkiej nr 700 z Błonia do Pruszkowa. Na terenie Józefowa znajduje się filia Domu Kultury Uśmiech oraz filia Biblioteki Publicznej. Jest to jeden z najgęściej zaludnionych obszarów w gminie. Charakteryzuje się on ogromem kontrastów w przestrzeni nieopodal nowych obiektów znajdują się stare budynki, zamieszkiwane przez uboższą społeczność. Powierzchnia podobszaru Liczba ludności podobszaru 0,41 1367 Rysunek 16: Delimitacja podobszaru A rewitalizacji (źródło: opracowanie własne) 86
Strefa techni czna Strefa środo wisko Strefa przestrzennofunkcjonalna Strefa gospoda rcza Strefa społeczna Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki 9.1.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru A Diagnoza dla Podobszaru A stanowi uszczegółowienie diagnozy przeprowadzonej dla Gminy Ożarów Mazowiecki na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Zaprezentowane dane stanowią kompensację wyników diagnozy dla podobszaru rewitalizacji - Józefowa. Poniższa tabela wskazuje syntezę wyników dla przyjętych wartości wskaźników opisujących sytuację społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną oraz środowiskową na wskazanym Podobszarze w przeliczeniu na liczbę mieszkańców Podobszaru A. Grupa Podobszar A rewitalizacji Wskaźnik cząstkowy Gmina Ożarów Mazowiecki Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców Podobszaru A 1,61 0,57 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców Podobszaru A 9,80 1,65 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców Podobszaru A 0,59 0,29 Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców Podobszaru A 0,00 0,12 Frekwencja wyborcza 47,00% 55,85% Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców Podobszaru A 0,59 1,95 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców Podobszaru A 393,26 78,28 Liczba zdarzeń drogowych (wypadki, kolizje itd.) na 100 mieszkańców Podobszaru A 1,90 2,47 Dostępność terenów zieleni urządzonej Podobszaru A 3 Emisja liniowa [Mg] 302,22 1463,81 Stopień degradacji technicznej budynków komunalnych (skala 3-stopniowa) 3 87
W strefie społecznej wyznaczono 6 wskaźników, z czego aż 5 zostało przekroczonych na Podobszarze A rewitalizacji: Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców; Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców; Frekwencja wyborcza. W południowej części Józefowa, za rzeką Utrata znajdują się zaniedbane tereny, na których ma miejsce nielegalne składowisko odpadów wraz z szeregiem negatywnych zachowań, do jakich należą m.in. spożywanie alkoholu i zażywanie narkotyków przez osoby wykluczone społecznie. Stosunkowo wysoka, w porównaniu do reszty gminy, jest w Józefowie liczba przyznawanych świadczeń pomocy społecznej, przede wszystkim z powodu niepełnosprawności i ubóstwa. Problem ubóstwa w głównej mierze wynika z likwidacji miejsc pracy w dwóch dużych zakładach produkcyjnych w Józefowie. Duży problem niepełnosprawności prowadzi do izolacji oraz wykluczenia społecznego. Poza barierami transportowymi i architektonicznymi niepełnosprawni zmagają się również z barierami psychologicznymi. Niepełnosprawnym często towarzyszy poczucie odmienności oraz nieakceptacji choroby, a także przeróżne obawy dotyczące tego jak są postrzegani przez innych ludzi. Na terenie Podobszaru A zdiagnozowano także brak organizacji społecznych, dlatego też mieszkańców tego Podobszaru zaliczono do mało aktywnych społecznie. Kolejnym problemem zdiagnozowanym w strefie społecznej jest uczestnictwo w życiu publicznym, czyli niska frekwencja wyborcza w porównaniu do średniej frekwencji na terenie Gminy. Istotnym problemem na terenie Podobszaru jest również wysoki stopień degradacji budynków komunalnych. W Józefowie zlokalizowanych jest najwięcej mieszkań komunalnych w gminie. Wiele z nich uległo degradacji w wysokim stopniu, co znacznie obniża standard życia ich mieszkańców. Są to w znacznej mierze dawne mieszkalne budynki przyfabryczne. Mieszkania gminne w Józefowie zlokalizowane są przy ulicach Kasztanowej, Fabrycznej i Rokickiej (centrum miejscowości). Część tych lokali nie jest wyposażona we własną łazienkę. Wspólne toalety, dostępne dla mieszkańców kilku lokali, zlokalizowane są na korytarzu, dotyczy to obiektów przy ul. Fabrycznej 3, 5, 6, 7, 11 i 14. Natomiast budynek przy ul. Rokickiej 5 ma własne ujęcie wody, ale nie jest wyposażony w kanalizację ani gaz, a źródłem ogrzewania jest piec węglowy. Czynniki te powodują, że powyższe budynki zakwalifikowano jako zdegradowane w wysokim stopniu. 88
W strefie gospodarczej oraz środowiskowej nie stwierdzono przekroczenia wskaźników. Potencjał rozwojowy podobszaru rewitalizacji W wyniku przeprowadzonej diagnozy oraz zestawienia wszystkich negatywnych zjawisk opisanych powyżej obszar ten został wyznaczony do rewitalizacji. Na obszarze tym zaplanowano działania polegające w głównej mierze na wyeliminowaniu z przestrzeni obiektów obniżających jakość życia mieszańców, czyli wyburzeniu zdegradowanych budynków, które nie spełniają odpowiednich standardów do życia (np. brak łazienki, WC). W miejscu wyburzonych obiektów planuje się wybudowanie nowych budynków z niezbędną infrastrukturą. W budynku przy ul. Fabrycznej 2, w którym dawniej znajdowało się przedszkole, Gmina zamierza przeprowadzić generalny remont i zaadaptować pomieszczenia do udostępnienia na potrzeby lokalnej społeczności. W rejonie ulicy Fabrycznej i Rokickiej ma powstać obiekt usług zdrowotnych, w którym będzie sprawowana dzienna opieka nad osobami starszymi, a także powstaną usługi związane z rekreacją i kulturą dla okolicznych mieszkańców. Dla poprawy bezpieczeństwa mieszkańców na tym obszarze zostanie zamontowany monitoring wizyjny. Oprócz zadań inwestycyjnych planowane są także projekty nieinwestycyjne tzw. zadania miękkie (takie jak: spotkania integrujące i aktywizujące mieszkańców, zachęcające do podejmowania wspólnych inicjatyw sąsiedzkich, zapobiegające wykluczeniu społecznemu oraz zapewniające alternatywę spędzania czasu wolnego, w tym dla osób starszych i dzieci). Wprowadzenie powyższych działań rewitalizacyjnych przyczyni się do poprawy warunków życia mieszkańców oraz poprawy estetyki przestrzeni publicznej na tym obszarze. Działania te będą prowadzone równolegle z działaniami inwestycyjnymi, co przyczyni się do uzyskania efektu synergii procesu rewitalizacji na tym podobszarze. 89
9.2 Podobszar B Gołaszew Gołaszew jest wsią położoną na południowy zachód od miasta Ożarów Mazowiecki. Graniczy z sołectwem Płochocin Osiedle, Płochocin Wieś, Ołtarzew oraz Domaniewek Pierwszy. Powierzchnia podobszaru Liczba ludności podobszaru 1,68 km 2 95 Rysunek 17: Delimitacja podobszaru B rewitalizacji (źródło: opracowanie własne) 90
Strefa techni czna Strefa środo wisko wa Strefa przestrzennofunkcjonalna Strefa gospoda rcza Strefa społeczna Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki 9.2.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru B Diagnoza dla Podobszaru B stanowi uszczegółowienie diagnozy przeprowadzonej dla Gminy Ożarów Mazowiecki na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Zaprezentowane dane stanowią kompensację wyników diagnozy dla podobszaru rewitalizacji, w której podobszar się znajduje sołectwa Gołaszew. Poniższa tabela wskazuje syntezę wyników dla przyjętych wartości wskaźników opisujących sytuację społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną oraz środowiskową na wskazanym Podobszarze w przeliczeniu na liczbę osób zamieszkujących ten Podobszar. Grupa Podobszar B rewitalizacji Wskaźnik cząstkowy Gmina Ożarów Mazowiecki Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców Podobszaru B 0 0,57 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców Podobszaru B 0 1,65 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców Podobszaru B 0 0,29 Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców Podobszaru B 0 0,12 Frekwencja wyborcza 48,00% 55,85% Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców Podobszaru B 15,79 1,95 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców Podobszaru B 5,96 78,28 Liczba zdarzeń drogowych (wypadki, kolizje itd.) na 100 mieszkańców Podobszaru B 15,79 2,47 Dostępność terenów zieleni urządzonej Podobszaru B 2 Emisja liniowa [Mg] 1237,83 1463,81 Stopień degradacji technicznej budynków komunalnych (skala 3-stopniowa) 3 91
Wśród 6 wyznaczonych wskaźników strefy społecznej, na terenie Podobszaru B doszło do przekroczenia 3 z nich: Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców; Frekwencja wyborcza; Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców. Do głównych problemów na tym obszarze należy niski poziom bezpieczeństwa oraz brak oferty kulturalno-edukacyjnej. Ponadto brak obiektów kultury i oświaty wiązać się może z zauważalnym małym zapałem do aktywności społecznej czy udziału w życiu publicznym (w tym czynny udział w wyborach). Na terenie sołectwa nie działa żadna organizacja społeczna, również frekwencja wyborcza jest niezadowalająca 48%. W porównaniu do pozostałych miejscowości gminy, Podobszar 2 odznacza się najwyższą liczbą interwencji Straży Miejskiej w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Podobszar 2 charakteryzuje się słabą kondycją strefy gospodarczej. Na terenie Podobszaru znajduje się niewielka liczba podmiotów gospodarczych, co ma również związek z brakiem zaangażowania lokalnego społeczeństwa w sprawy społeczne (niska frekwencja wyborcza, brak organizacji społecznych). W strefie przestrzenno-funkcjonalnej Podobszar B odznacza się dużą liczbą zaistniałych zdarzeń drogowych. Kumulacja zdarzeń drogowych na danym obszarze wskazuje na niedostateczny rozwój ciągów komunikacyjnych (w tym brak separacji ruchu pieszego i kołowego), które mogą wymagać przeorganizowania i dostosowania do stale rosnącego natężenia ruchu na drogach. Ulice w okolicy są w złym stanie technicznym oraz nie umożliwiają bezpiecznego poruszania się pieszym ze względu na brak oświetlenia i niespójną sieć ciągów pieszych. Dużym problemem w Gołaszewie jest również wysoki poziom emisji dwutlenku węgla, będący uciążliwością i zagrożeniem dla mieszkańców. Zdiagnozowana emisja liniowa [Mg] na 100 mieszkańców w znacznym stopniu przewyższa średnią wartość dla całej Gminy. W wyniku przeprowadzonej diagnozy Podobszaru B wskazano również wysoki stopień degradacji technicznej budynków komunalnych. Gminny budynek mieszkalny zlokalizowany w Gołaszewie określony został jako zdegradowany w stopniu wysokim z powodu braku podłączenia do kanalizacji, (konieczność korzystania z szamba). Ponadto w miejscowości znajduje się zabytkowy spichlerz, również zakwalifikowany jako zdegradowany w stopniu wysokim i wymagający interwencji i opieki m.in. ze względu na swój historyczny charakter. 92
Potencjał rozwojowy podobszaru rewitalizacji Podobszar B mimo znacznej degradacji posiada duży potencjał rozwojowy. Lokalizacja terenu (dobre połączenie z siecią dróg krajowych i wojewódzkich), znajdujące się na nim obiekty zabytkowe, zarówno spichlerz, jak i będący własnością prywatną dwór w Gołaszewie, a także przylegający teren zielony wskazują na duże możliwości jego wykorzystania i adaptacji na cele społeczno-kulturalne. Wprowadzenie nowych funkcji dla obiektu zabytkowego wraz okalającym go terenem zielonym, w połączeniu z rozwojem infrastruktury technicznej przyczyni się do ożywienia społeczno-gospodarczego tego obszaru. Miejsce to przyciągnie okolicznych mieszkańców z przyległych terenów zdegradowanych: Płochocin Osiedle, Płochocin Wieś czy Domaniewek Pierwszy, gdyż na tych terenach nie ma możliwości prowadzenia tego typu przedsięwzięć, a centrum miasta, w którym prowadzone będą inne działania rewitalizacyjne znajduje się w dalszej odległości. Walory przyrodniczo-krajobrazowe docenili już twórcy polskiego kina, wybierając teren ten jako scenerię do popularnego serialu. Dodatkowo duże niezagospodarowane przestrzenie wokół terenu przewidzianego do rewitalizacji są obiektem zainteresowania potencjalnych inwestorów, którzy w bliskości głównych węzłów komunikacyjnych widzą potencjał rozwojowy tego terenu. Dlatego też, nie jest wykluczone, że realizatorem działań o charakterze rewitalizacyjnym będzie inwestor prywatny, bądź starostwo powiatowe, które ma kompetencje do prowadzenia działalności np. w zakresie usług zdrowotnych. 93
9.3 Podobszar C Ożarów Mazowiecki os. Ołtarzew Ołtarzew to osiedle w zachodniej części miasta Ożarów Mazowiecki. Od zachodu graniczy z sołectwem Ołtarzew, od północy z sołectwem Umiastów i Kaputy, od wschodu z osiedlem Zientarówka i Franciszków, a od południa z sołectwem Duchnice. Powierzchnia podobszaru Liczba ludności podobszaru 1,45 km 2 1091 Rysunek 18: Delimitacja Podobszaru C rewitalizacji (źródło: opracowanie własne) 94
Strefa techni czna Strefa środo wisko wa Strefa przestrzennofunkcjonalna Strefa gospoda rcza Strefa społeczna Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki 9.3.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru C Diagnoza dla Podobszaru C stanowi uszczegółowienie diagnozy przeprowadzonej dla Gminy Ożarów Mazowiecki na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Zaprezentowane dane stanowią kompensację wyników diagnozy dla podobszaru rewitalizacji osiedla Ołtarzew. Poniższa tabela wskazuje syntezę wyników dla przyjętych wartości wskaźników opisujących sytuację społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną oraz środowiskową na wskazanym Podobszarze w przeliczeniu na liczbę mieszkańców. Grupa Podobszar 3 rewitalizacji Wskaźnik cząstkowy Gmina Ożarów Mazowiecki Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców Podobszaru C 0,82 0,57 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców Podobszaru C 0,73 1,65 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców Podobszaru C 0,37 0,29 Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców Podobszaru C 0,18 0,12 Frekwencja wyborcza 63,80% 55,85% Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców Podobszaru C 3,67 1,95 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców Podobszaru C 117,24 78,28 Liczba zdarzeń drogowych (wypadki, kolizje itd.) na 100 mieszkańców Podobszaru C 2,20 2,47 Dostępność terenów zieleni urządzonej Podobszaru C 2 Emisja liniowa [Mg] 1070,39 1463,81 Stopień degradacji technicznej budynków komunalnych (skala 3-stopniowa) 3 95
W strefie społecznej doszło do przekroczenia 3 wskaźników: Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców; Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców. Największym problemem w sferze społecznej na terenie Podobszaru C jest duża liczba interwencji Straży Miejskiej. Problem ten związany jest głównie z obecnością na terenie osiedla Parku Ołtarzewskiego, który jest jedynym większym terenem zielonym w części miejskiej gminy. Jest to miejsce charakteryzujące się niskimi walorami estetycznymi, na jakie wpływa obecność zniszczonych ławek i koszy na śmieci, brak odpowiedniego oświetlenia, nieuregulowane ścieżki, chaotyczne porośnięcie drzewami i krzewami oraz zanieczyszczony Kanał Ożarowski i jego dopływy przepływające przez park, nieuregulowana linia brzegowa stawów parkowych, brak infrastruktury umożliwiającej rekreację nad wodą. Niektóre części parku mają ograniczoną dostępność dla mieszkańców, natomiast całe miejsce nie cieszy się dobrą sławą ze względu na przebywanie tam osób wykluczonych społecznie, przez co odwiedzający park nie czują się tam bezpiecznie. Patrole Straży Miejskiej notorycznie odnotowują na terenie parku takie negatywne zachowania społeczne jak: spożywanie alkoholu, zaśmiecanie terenu i dewastacja infrastruktury parkowej. W dalszej perspektywie czasowej obszar ten może stać się siedliskiem nasilonych zjawisk patologicznych. Obecna sytuacja parku jest alarmująca również ze względu na sąsiedztwo takich obiektów jak szkoła podstawowa, seminarium duchowne oraz cmentarz, a więc wymagających szczególnej uwagi i ochrony, przez co następuje intensyfikacja nadzoru Straży Miejskiej nad parkiem i jego okolicą. Analiza otrzymanych danych ze Straży Miejskiej w Ożarowie Mazowieckim pozwoliła na sformułowanie spostrzeżeń i wniosków. W latach 2014 2016 odnotowano zwiększoną liczbę interwencji Straży Miejskiej na trenie całej gminy, z czego 70% wszystkich interwencji dotyczy właśnie Parku Ołtarzewskiego oraz pobliskiego osiedla. W ujęciu liczbowym odnotowano nieznaczny wzrost interwencji na osiedlu Ołtarzew z 672 (2015 r.) do 696 (2016 r.). W poprzednich latach interwencji było więcej - 738 w 2014 roku, jednakże dzięki zamontowaniu oświetlenia w parku udało się je zredukować. Nie są to jednak działania wystarczające w kierunku zapewnienia bezpieczeństwa osób przebywających na terenie parku. Reasumując Park Ołtarzewski jest obiektem działań prewencyjnych Straży Miejskiej ze względu na:» potencjalne miejsce przebywania osób bezdomnych (głównie w okresie zimowym, w budynku grożącym zawaleniem),» potencjalne miejsce spożywania alkoholu i środków odurzających,» potencjalne miejsce handlu narkotykami i środkami odurzającymi. 96
Mieszkańcy zgłaszają również sytuacje związane zakłócaniem porządku publicznego, dewastacją mienia publicznego, bójki i wulgaryzmy, co jest powodem braku bezpieczeństwa i poczucia komfortu. W sferze technicznej istotnym problemem wskazanego Podobszaru jest wysoki stopień degradacji technicznej budynków komunalnych. Jako budynki o wysokim stopniu degradacji zakwalifikowano te znajdujące się przy ulicy Kierbedzia 6 oraz Zamoyskiego 12 i 12A z uwagi na brak lub niepełne wyposażenie lokali w łazienkę, a także brak instalacji gazowej i centralnego ogrzewania. Ten drugi czynnik jest powodem, dla którego niski stopnień degradacji przydzielono również obiektom przy ulicy Kierbedzia 4 i 4A. Na obszarze osiedla zidentyfikowano także obiekt niemieszkalny, któremu nadano krytyczny stopień degradacji. Obiektem tym jest budynek znajdujący się na terenie Parku Ołtarzewskiego. Znajduje się on w bardzo złym stanie technicznym, a zgodnie z ekspertyzą techniczną z czerwca 2008 roku, nadaje się do rozbiórki. Budynek ten stanowił siedzibę i miejsce spotkań Stowarzyszenia Miłośników Ołtarzewa, był wykorzystywany jako lokal wyborczy oraz odbywały się tam spotkania mieszkańców Osiedla Ołtarzew oraz lokalnej społeczności. Potencjał rozwojowy podobszaru rewitalizacji Teren Parku Ołtarzewskiego może stać się istotnym elementem na mapie rewitalizacyjnej Gminy, gdyż jako miejsce położone w centrum gminy, już teraz licznie gromadzi mieszkańców na różnorodnych imprezach kulturalnych (np. Dni Ożarowa Mazowieckiego, Dożynki Gminne, Kino w plenerze, majówki gminne, Gminny Dzień Dziecka, Puszczanie wianków itp.) oraz historycznych (rekonstrukcja Bitwy Ołtarzewskiej z kampanii wrześniowej z 1939r.). Jednakże potencjał tego miejsca nie jest jeszcze odpowiednio wykorzystany, gdyż mogłoby ono stać się szeroko rozwiniętą strefą kulturalno społeczno rekreacyjną. Na terenie parku znajduje się stary budynek w krytycznym stopniu degradacji, nienadający się do użytku, który w przeszłości pełnił funkcję miejsca spotkań Stowarzyszenia Miłośników Ołtarzewa, był wykorzystywany jako lokal wyborczy oraz odbywały się tam spotkania mieszkańców Osiedla i wsi Ołtarzew oraz lokalnej społeczności. Jednakże obecny stan techniczny budynku grozi zawaleniem, dlatego też został on wyłączony z użytkowania i tym samym mieszkańcy wsi Ołtarzew nieposiadający na swoim terenie odpowiedniego lokalu, nie mają dogodnego miejsca do organizacji spotkań, wyborów itp.). Wszystkie ww. aspekty funkcjonalne Parku Ołtarzewskiego i jego znaczenie dla miasta i gminy spowodowały, że Gmina Ożarów Mazowiecki podjęła działania zmierzające do przywrócenia tego terenu do jego dawnej świetności. Część prac rewitalizacyjnych gmina wykonała ze środków własnych. Pozyskano również dotację na realizację projektu obejmującego zagospodarowanie terenów zielonych w obszarze funkcjonalnym miasta Ożarów Mazowiecki, w tym Park Ołtarzewski w ramach Działania 2.5. Poprawa jakości środowiska miejskiego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 2020. Działnia związane z pielęgnacją zieleni, nowymi nasadzeniami, budową małej architektury rozpoczęły się pod koniec 2016 roku. Jednak te rozpoczęte już działania nie wyczerpują w 97
całości potrzeby zagospodarowania Parku Ołtarzewskiego, szczególnie w aspekcie jego społecznej funkcji. 98
9.4 Podobszar D Bronisze Wieś Bronisze położona jest na zachód od Ożarowa Mazowieckiego i sąsiaduje od zachodu z osiedlem Kabel, od północy z sołectwem Piotrkówek Duży, od wschodu z sołectwem Macierzysz a od północy i wschodu z sołectwem Jawczyce. Na terenie sołectwa znajduje się filia Domu Kultury Uśmiech. Powierzchnia podobszaru Liczba ludności podobszaru 1,38 km 2 528 Rysunek 19: Delimitacja podobszaru D rewitalizacji (źródło: opracowanie własne) 9.4.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru D Diagnoza dla Podobszaru D stanowi uszczegółowienie diagnozy przeprowadzonej dla Gminy Ożarów Mazowiecki na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Zaprezentowane dane stanowią kompensację wyników diagnozy dla podobszaru rewitalizacji sołectwa Bronisze. Poniższa tabela wskazuje syntezę wyników dla przyjętych wartości wskaźników opisujących sytuację 99
Strefa techni czna Strefa środo wisko Strefa przestrzennofunkcjonalna Strefa gospo darcza Strefa społeczna Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną oraz środowiskową na wskazanym Podobszarze w przeliczeniu na liczbę osób zamieszkujących ten Podobszar. Grupa Podobszar 4 rewitalizacji Wskaźnik cząstkowy Gmina Ożarów Mazowiecki Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców Podobszaru D 1,14 0,57 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców Podobszaru D 3,22 1,65 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców Podobszaru D 0,76 0,29 Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców Podobszaru D 0 0,12 Frekwencja wyborcza 59,00% 55,85% Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców Podobszaru D 1,14 1,95 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców Podobszaru D 89,82 78,28 Liczba zdarzeń drogowych (wypadki, kolizje itd.) na 100 mieszkańców Podobszaru D 8,33 2,47 Dostępność terenów zieleni urządzonej Podobszaru D 3 Emisja liniowa [Mg] 1019,10 1463,81 Stopień degradacji technicznej budynków komunalnych (skala 3-stopniowa) 1 Wśród 6 wskaźników wyznaczonych w sferze społecznej, 4 z nich zostały przekroczone: Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców; Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców. 100
Na terenie Podobszaru zdiagnozowano wysoki problem niepełnosprawności oraz ubóstwa. Osoby niepełnosprawne bardzo często zmagają się z problemem izolacji. Istnieje szereg barier, które wzmagają wykluczenie. Do najbardziej oczywistych należą bariery transportowe i architektoniczne wynikające zarówno z ograniczenia samodzielności niepełnosprawnych, jak i nieprzystosowania obiektów, instytucji czy środków transportu. Drugą grupę czynników wzmagających izolację stanowią indywidualne bariery psychologiczne oraz te związane z komunikacją międzyludzką. Bronisze charakteryzuje także niemal zerowa aktywność społeczna w zakresie działalności w organizacjach pozarządowych na terenie sołectwa nie działa żadna organizacja. Fakt ten może wiązać się z ograniczonym dostępem do placówek sportowych oraz zaledwie jednej oświatowej i jednej kulturalnej. Wśród strefy przestrzenno-funkcjonalnej istotnym problemem zidentyfikowanym na terenie Podobszaru jest niski poziom bezpieczeństwa, wynikający przede wszystkim z dużej liczby wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Punktem problemowym, wskazywanym przez lokalny Komisariat Policji, jest skrzyżowanie ulic Poznańskiej i Sadowej, będące jednym z miejsc o największej koncentracji zdarzeń drogowych w gminie. Z danych pozyskanych z Komisariatu Policji w Ożarowie Mazowieckim wynika, że skrzyżowanie ulicy Poznańskiej z Sadową na przestrzeni ostatnich pięciu lat jest miejscem częstego występowania zdarzeń drogowych, a ich zmniejszenie uzależnione jest od kompleksowej przebudowy skrzyżowania w ciągu drogi krajowej nr 92. Potencjał rozwojowy podobszaru rewitalizacji Na południe od ulicy Poznańskiej, za Centrum Ogrodniczym w Broniszach znajduje się ogrodzony, niedostępny dla mieszkańców park z XIX wieku, objęty ochroną konserwatora zabytków. Nieopodal stoi zniszczony budynek zakwalifikowany w niniejszej diagnozie jako obiekt o wysokim stopniu degradacji. Ogólnodostępność parku położonego w centralnym miejscu względem zabudowy mieszkalnej, pozwoli na wykorzystanie ogromnego potencjału do rozwoju życia społecznego mieszkańców. Niewielka oferta innych miejsc umożliwiających rekreację i aktywne spędzanie wolnego czasu sprawia, że obecnie w Broniszach odczuwany jest brak miejsc do integracji oraz pobudzania aktywności lokalnej. Szerokie udostępnienie przestrzeni korzystnie wpłynie na komfort życia i integrację społeczną w Broniszach. Udostępnienie terenu parku w Broniszach może przyciągnąć osoby chętne do osiedlenia się na tym terenie co pozytywnie wpłynie na integrację oraz wykorzystanie walorów rekreacyjnych i wypoczynkowych tego miejsca. Gmina prowadzi działania w kierunku pozyskania terenu parku od obecnie zarządcy - firmy ogrodniczej. Gmina Ożarów Mazowiecki w celu przywrócenia pełnej funkcjonalności komunalnych budynków mieszkalnych zaplanowała kompleksową ich modernizację. W tym celu pozyskała środki finansowe z Banku Gospodarstwa Krajowego w ramach Programu Wsparcie budownictwa socjalnego z funduszu 101
dopłat, które umożliwią kompleksowy remont budynku przy ul. Przyparkowej 20 i utworzenie lokali socjalnych, a także poprawią estetykę przestrzeni publicznej. Utworzenie nowych lokali socjalnych spowoduje zwiększenie się liczby osób zamieszkujących ten teren, a co za tym idzie zwiększy się potrzeba dostępu do miejsc wypoczynku i rekreacji. 102
9.5 Podobszar E Ożarów Mazowiecki osiedle Franciszków Osiedle Franciszków znajduje się w centralnej części miasta Ożarów Mazowiecki. Dzielnica ta jest dość gęsto zaludnionym i zabudowanym obszarem, co wynika z jej położenia oraz charakteru na jej obszarze znajduje się wiele instytucji, organizacji, szkół, a także dworzec kolejowy. Powierzchnia podobszaru Liczba ludności podobszaru 0,88 km 2 1628 Rysunek 20: Delimitacja podobszaru E rewitalizacji (źródło: opracowanie własne) 9.5.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru rewitalizacji Diagnoza dla Podobszaru E stanowi uszczegółowienie diagnozy przeprowadzonej dla Gminy Ożarów Mazowiecki na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Zaprezentowane dane stanowią kompensację wyników diagnozy dla podobszaru rewitalizacji osiedla Franciszków. Poniższa tabela wskazuje syntezę wyników dla przyjętych wartości wskaźników opisujących sytuację społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną oraz środowiskową na wskazanym Podobszarze w przeliczeniu na liczbę mieszkańców Podobszaru E. 103
Strefa techni czna Strefa środo wisko Strefa przestrzennofunkcjonalna Strefa gospod arcza Strefa społeczna Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki Grupa Podobszar E rewitalizacji Wskaźnik cząstkowy Gmina Ożarów Mazowiecki Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców Podobszaru E 1,72 0,57 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców Podobszaru E 8,78 1,65 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców Podobszaru E 0,74 0,29 Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców Podobszaru E 0,74 0,12 Frekwencja wyborcza 61,30% 55,85% Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców Podobszaru E 0,74 1,95 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców Podobszaru E 218,17 78,28 Liczba zdarzeń drogowych (wypadki, kolizje itd.) na 100 mieszkańców Podobszaru E 1,23 2,47 Dostępność terenów zieleni urządzonej Podobszaru E 3 Emisja liniowa [Mg] 646,27 1463,81 Stopień degradacji technicznej budynków komunalnych (skala 3-stopniowa) W strefie społecznej zostały przekroczone 3 wskaźniki: 3 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców; Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców. Osiedle Franciszków charakteryzuje się dużą koncentracją problemów społecznych, do których należy przede wszystkim niepełnosprawność i idące za tym wykluczenie społeczne, a także ubóstwo oraz, w nieco mniejszym stopniu, problemy w rodzinie. Taki stan rzeczy związany jest między innymi ze 104
zwiększającą się liczbą rodzin wielodzietnych, zaś następstwem staje się realny problem wykluczenia społecznego, którego objawami są pełne odcięcie lub niski poziom uczestnictwa w życiu zbiorowym. Niejednokrotnie w związku z podjęciem opieki nad dziećmi, członek rodziny zmuszony jest częściowo lub w całości zrezygnować z pracy zarobkowej, co ma wpływ na sytuację finansową gospodarstwa domowego. Dużym problemem na terenie Podobszaru jest także wysoki stopień degradacji technicznej budynków komunalnych. W zabudowie mieszkaniowej osiedla znaczący udział mają mieszkania komunalne, wśród których znajduje się wiele obiektów o wysokim stopniu degradacji. Jako budynki o wysokim stopniu degradacji na terenie osiedla Franciszków zakwalifikowano obiekty zlokalizowane pod następującymi adresami: Kolejowa 3 i Majewskiego 11 ze względu na brak łazienki na wyposażeniu każdego mieszkania oraz toaletę, dzieloną przez wszystkich lokatorów, a także brak gazu i konieczność ogrzewania za pomocą pieca węglowego; Konotopska 6, Poznańska 167, 167A, 167D, 167E, 171, 173 z powodu niepełnego wyposażenia w łazienkę i WC, a w przypadku budynków pod numerami 167D i 167E dodatkowo brak podłączenia do sieci gazowej, Konotopska 11 z uwagi na brak łazienek i sanitariatów oraz wspólne WC na zewnątrz budynku, brak dostępu do kanalizacji, gazu i centralnego ogrzewania, z czego wynika konieczność ogrzewania obiektu piecem węglowym. Kwartał osiedla wyznaczony ulicami Poznańską, Strażacką, Kamińskiego oraz Konotopską obejmuje wiele budynków należących do gminy, w tym domów mieszkalnych. Część z nich to stare, zdegradowane obiekty o zaniedbanych obejściach, w tym o podwórzach niespełniających swojej roli jako miejsc wypoczynku mieszkańców. Na obszarze tym brakuje ogólnodostępnego skweru zlokalizowany tam zieleniec znajduje się w granicach terenu Ochotniczej Straży Pożarnej. Przestrzeń ta wykazuje się potencjałem jako miejsce przyjazne mieszkańcom, wspomagające budowę i rozwój społeczności lokalnej oraz stanowiące o atrakcyjności tego kwartału. Potencjał rozwojowy podobszaru rewitalizacji Franciszków posiada duży potencjał rozwojowy m.in. ze względu na położenie w centrum Gminy Ożarów Mazowiecki. Taka lokalizacja idzie w parze z dość dobrze rozwiniętym systemem komunikacji. Przez teren osiedla przebiega droga krajowa nr 92 oraz droga wojewódzka nr 701. Na terenie obszaru rewitalizacji zlokalizowanych jest wiele obiektów użyteczności publicznej. 105
Na terenie podobszaru rewitalizacji występuje zwarta zabudowa mieszkaniowa, która stanowi punkt wyjściowy dla dalszej rozbudowy i modernizacji, a także przystosowania do wymogów w zakresie ochrony środowiska. Proces ten został już zainicjowany. Gmina Ożarów Mazowiecki zawarła umowę z Bankiem Gospodarstwa Krajowego na dofinansowanie remontu jednego z budynków komunalnych z przeznaczeniem na lokalne socjalne, położonego na tym terenie tj. budynku przy ul. Poznańskiej 167C (Wsparcie budownictwa socjalnego z funduszu dopłat). Efektem realizacji tego zadania będzie wzrost ilości dostępnych lokali socjalnych w gminie, a także poprawa estetyki przestrzeni publicznej w centrum miasta. Utworzenie nowych lokali socjalnych spowoduje zwiększenie się liczby osób zamieszkujących ten teren, a co za tym idzie zwiększy się potrzeba dostępu do miejsc wypoczynku i rekreacji oraz tzw. wspólnych przestrzeni dla podejmowania inicjatyw społecznych. Uwagi zgłoszone podczas konsultacji społecznych dotyczą również przyległych do osiedla Franciszków części innych osiedli. Zgodnie z uwagami, które wpłynęły w ramach konsultacji społecznych zaleca się przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych na obszarze od ul. Przejazdowej do końca przylegającej do niej od południa ulicy Parkietowej. Przeprowadzenie działań na tym obszarze może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa m. in. poprzez montaż oświetlenia oraz oczyszczenie przyległego terenu. Modernizacja ulic będzie miała na celu zapewnienie sprawnych, bezpiecznych i wygodnych połączeń dla mieszkańców. W odniesieniu to pozostałych uwag zaleca się zagospodarowanie terenu pomiędzy ulicami: Floriana, Poniatowskiego, Prostą i Obrońców Warszawy i przekształcenie tego obszaru na tereny rekreacyjnowypoczynkowe z uwzględnieniem stworzenia placów zabaw dla dzieci w rożnych przedziałach wiekowych. 106
9.6 Podobszar F Pilaszków Sołectwo Pilaszków znajduje się w zachodniej części Gminy Ożarów Mazowiecki i graniczy z następującymi sołectwami: Myszczyn, Orły oraz Święcice. W Pilaszkowie przy ul. Nowowiejskiej znajdują się budynki, w których mieści się Dom Opiekuńczo Leczniczy oraz Muzeum Dworu Polskiego, który wraz z otaczającym go parkiem objęty jest ochroną konserwatorską. Muzeum Dworu Polskiego wraz z przylegającym do niego Muzeum Pojazdów Konnych oraz parkiem krajobrazowym przeznaczone są na użytek publiczny, działają w obszarze kultury i oświaty oraz pełnią funkcje rekreacyjno wypoczynkowe. W muzeum zgromadzone są liczne pamiątki związane z historią Polski oraz właścicielami i gośćmi Pilaszkowa. W parku, który znajduje się przy skrzyżowaniu ul. Zaborowskiej oraz Nowowiejskiej zobaczyć można rzadkie gatunki drzew, w tym osiemdziesięcioletnie sosny wejmutki, również stare dęby szypułkowe odmiany stożkowej, graby pospolite, stuletnie modrzewie europejskie, wiązy górskie oraz sosnę czarną. Znajduje się tu także pomnik przyrody sto pięćdziesięcioletnia lipa drobnolistna. Powierzchnia podobszaru Liczba ludności podobszaru 3,93 km 2 186 Rysunek 21: Delimitacja podobszaru 6 rewitalizacji źródło: opracowanie własne 107
Strefa techni czna Strefa środo wisko Strefa przestrzennofunkcjonalna Strefa gospod arcza Strefa społeczna Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Ożarów Mazowiecki 9.6.1 Diagnoza szczegółowa podobszaru rewitalizacji Diagnoza dla Podobszaru F stanowi uszczegółowienie diagnozy przeprowadzonej dla Gminy Ożarów Mazowiecki na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Zaprezentowane dane stanowią kompensację wyników diagnozy dla podobszaru rewitalizacji, w której podobszar się znajduje sołectwa Pilaszków. Poniższa tabela wskazuje syntezę wyników dla przyjętych wartości wskaźników opisujących sytuację społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną oraz środowiskową na wskazanym Podobszarze w przeliczeniu na liczbę osób zamieszkujących ten Podobszar. Grupa Podobszar F rewitalizacji Wskaźnik cząstkowy Gmina Ożarów Mazowiecki Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców Podobszaru F 0,54 0,57 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność na 100 mieszkańców Podobszaru F 0,54 1,65 Liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców Podobszaru F 1,61 0,29 Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców Podobszaru F 0,54 0,12 Frekwencja wyborcza 57% 55,85% Liczba interwencji Straży Miejskiej na 100 mieszkańców Podobszaru F 1,61 1,95 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców Podobszaru F 3,06 78,28 Liczba zdarzeń drogowych (wypadki, kolizje itd.) na 100 mieszkańców Podobszaru F 13,44 2,47 Dostępność terenów zieleni urządzonej Podobszaru F 2 Emisja liniowa [Mg] 2899,47 1463,81 Stopień degradacji technicznej budynków komunalnych (skala 3-stopniowa) 1 108
Na wskazanym podobszarze rewitalizacji doszło do przekroczenia jednego wskaźnika ze strefy społecznej: liczba przyznanych świadczeń pomocy społecznej ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców. Zwiększająca się liczba rodzin wielodzietnych staje się bardzo często następstwem realnego problemu wykluczenia społecznego, którego objawami są pełne odcięcie lub niski poziom uczestnictwa w życiu zbiorowym. Niejednokrotnie w związku z podjęciem opieki nad dziećmi, członek rodziny zmuszony jest częściowo lub w całości zrezygnować z pracy zarobkowej, co znajduje odzwierciedlenie w niekorzystnej sytuacji materialnej rodzin. W wyniku przeprowadzonej diagnozy, na terenie sołectwa Pilaszków doszło do przekroczenia wskaźników w sferze gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej. Na terenie podobszaru znajduje się jedynie 12 podmiotów gospodarczych, co w przeliczeniu na 100 mieszkańców daje wartość 3,06 podmiotów na 100 mieszkańców. Wartość ta jest jedną z najniższych na terenie całej Gminy. Aktywność gospodarcza mieszkańców bezpośrednio wpływa na rozwój gminy. Wskazany podobszar rewitalizacji charakteryzuje się również dużą liczbą wypadków drogowych i kolizji 25. Celem ograniczenia i eliminacji zdarzeń drogowych należy podejmować działania usprawniające funkcjonowanie istniejących systemów komunikacyjnych na problemowym obszarze. Ponadto, niezwykle istotne jest odświeżenie wiedzy najmłodszych mieszkańców w zakresie bezpieczeństwa drogowego. Na terenie sołectwa dużym problemem jest również bardzo wysoka emisja liniowa, która jest znacznie wyższa od średniej emisji liniowej dla całej Gminy. Analizując otrzymane dane można zauważyć, że emisja liniowa na terenie Pilaszkowa jest największa z terenu całej Gminy Ożarów Mazowiecki. Emisja gazów cieplarnianych z transportu jest bardzo szkodliwa dla zdrowia ludzi oraz stanu środowiska. Dlatego też istotne jest uświadamianie społeczeństwa w zakresie zrównoważonego transportu, a także zwiększanie powierzchni terenów zielonych celem redukcji emisji CO 2. Stopień degradacji technicznej budynków komunalnych w skali 3-stopniowej został określony jako 1. W Pilaszkowie znajduje podworski kompleks, w skład którego wchodzi Muzeum Dworu Polskiego, będące w bardzo złym stanie technicznym, ulegające strukturalnej degradacji, głównie na skutek postępującego od kondygnacji piwnicznej trwałego zawilgocenia i zagrzybienia. W piwnicach wszystkie ściany są mokre, zniszczone i zagrzybione. Na elewacjach rysy i pęknięcia budynku, powstałe wskutek zmiany struktury gruntu i nawodnienia. Budynek ulega zniszczeniu, teren wokół budynku znacznie osiadł. Ze wszystkich stron odpadają tynki zewnętrzne, przecieka dach. Ponadto w jednym z budynków kompleksu mieści się Dom Opiekuńczo Leczniczy, który zamieszkują osoby w podeszłym wieku. Budynek ten również jest w złym stanie technicznym i jak cały kompleks wymaga działań naprawczych. 109
Potencjał rozwojowy podobszaru rewitalizacji Obszary wskazane do rewitalizacji to zespół pałacowo parkowy obejmujący działkę 5/1 o powierzchni 5,07 ha, na której znajduje się Dom Opiekuńczo Leczniczy dla osób w podeszłym wieku oraz Muzeum Dworu Polskiego wraz z Parkiem Krajobrazowym, a także działka 5/40 o powierzchni 0,16 ha na której znajduje się Muzeum Powozów Konnych. Na terenie działki 5/1 zamieszkuje obecnie 145 pensjonariuszy Domu Opiekuńczo Leczniczego. Planowany remont oraz adaptacja budynku Domu Opiekuńczo Leczniczego ma na celu przystosowanie niektórych pomieszczeń na użytek lokalnej społeczności. Rewitalizacja Muzeum Dworu Polskiego wraz z parkiem krajobrazowym jest istotnym czynnikiem rozwoju różnych form turystyki kulturowej. Fundacja Miłosierdzie i Kultura opiekująca się tym terenem zamierza również zrewitalizować zespół parkowy wraz ze stawami. 110