Kurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK 2012 Sudety Rafał Kwatek
Łańcuch Górski Część Masywu Czeskiego Informacje ogólne źródło: pl.wikipedia.org
Granice Sudetów Ciągną się od Doliny Łaby po Bramę Morawską Przełom Łaby Brama Morawska źródło: pl.wikipedia.org
Najwyższy szczyt Śnieżka 1602 m npm pasmo Karkonoszy najwyższy szczyt Republiki Czeskiej
Państwa Sudetów Sudety położone są na terenie trzech państw Polski Czech Niemiec źródło: pl.wikipedia.org
Sudety w Polsce Województwo dolnośląskie Główna część Sudetów w Polsce Najwyższy szczyt Śnieżka 1602 m npm Województwo opolskie Tylko jedno pasmo Góry Opawskie Najwyższy szczyt Biskupia Kopa 889 m npm źródło: pl.wikipedia.org
Otoczenie Sudetów Od północnego wschodu obcięte wyraźnym uskokiem uskokiem sudeckim brzeżnym od Przedgórza Sudeckiego Północna granica z Niziną Śląsko-Łużycką na linii Złotoryja Bolesławiec Zgorzelec jest umowna Południowa granica na obszarze Czech i Moraw jest dość zawikłana źródło: maps.google.pl
Pochodzenie geologiczne Wypiętrzone podczas orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej Metamorfoza wcześniej powstałych skał osadowych i wulkanicznych oraz intruzje skał magmowych, przede wszystkim granitów Przez około 200 mln lat niszczone przez czynniki zewnętrzne, w wyniku ich działania zostały niemal całkowicie zrównane, a następnie pokryte dość grubą warstwą osadów, zarówno lądowych jak i morskich, głównie piaskowców Gdyby nie orogeneza alpejska Sudetów w sensie orograficznym by nie było. Sztywne i grube warstwy skorupy ziemskiej nie zostały sfałdowane, lecz potrzaskane na kilkanaście części, z których każda została wyniesiona na inną wysokość Tak powstały góry zrębowe, natomiast obszar bloku przedsudeckiego W trzeciorzędzie doszło też do licznych erupcji wulkanicznych na obszarze Sudetów i bloku przedsudeckiego
Podział Sudetów Sudety Zachodnie najwyższy szczyt Śnieżka 1602 m n.p.m. w Karkonoszach Sudety Środkowe najwyższy szczyt Wielka Desztna 1115 m n.p.m. w Górach Orlickich po polskiej stronie Orlica 1084 m n.p.m. również w Górach Orlickich Sudety Wschodnie najwyższy szczyt Pradziad 1492 m n.p.m. w Jesionikach po polskiej stronie Śnieżnik 1425 m n.p.m. w Masywie Śnieżnika Śnieżnik Pradziad źródło: pl.wikipedia.org
Hydrologia Zlewiska mórz Rzeki Sudetów należą do zlewisk trzech mórz Morza Bałtyckiego dorzecze Odry Morza Północnego dorzecze Łaby Morza Czarnego dorzecze Dunaju Przez Sudety biegnie europejski dział wód Trójmorski Wierch (cz. Klepáč, niem. Klappersteine) w Masywie Śnieżnika miejsce zbiegu trzech zlewisk źródło: pl.wikipedia.org
Hydrologia Rzeki w Polsce Wybrane źródła Odra Góry Odrzańskie (Czechy) Odra Kwisa Góry Izerskie Bóbr Karkonosze Nysa Łużycka Kaczawa Bystrzyca Ślęża Kaczawa Góry Kaczawskie Kwisa Bystrzyca Góry Kamienne Bóbr Oława Ślęża Przedgórze Sudeckie Nysa Kłodzka Nysa Kłodzka Masyw Śnieżnika J. Otmuchowskie J. Nyskie źródło: pl.wikipedia.org
Pasma górskie w Polsce Masyw Ślęży (332.13) Góry Izerskie (332.34) Góry Kaczawskie (332.35) Karkonosze (332.37) Rudawy Janowickie (332.38) Góry Wałbrzyskie (332.42) Góry Kamienne (332.43) Góry Sowie (332.44) Góry Bardzkie (332.45) Góry Stołowe (332.48) Góry Orlickie (332.52) Góry Bystrzyckie (332.53) Góry Złote (332.61) Masyw Śnieżnika (332.62) Góry Opawskie (332.63) Góry Bialskie (wchodzące w skład jednostki 332.61 Góry Złote) źródło: pl.wikipedia.org
Korona Gór Polski Szczyty Sudeckie Lp. Szczyt Wysokość (m n.p.m.) Pasmo górskie 3 Śnieżka 1602 Karkonosze 4 Śnieżnik 1425 Masyw Śnieżnika 10 Wysoka Kopa 1126 Góry Izerskie 11 Rudawiec 1112 Góry Bialskie 12 Orlica 1084 Góry Orlickie 14 Wielka Sowa 1015 Góry Sowie 16 Kowadło 989 Góry Złote 17 Jagodna 977 Góry Bystrzyckie 18 Skalnik 945 Rudawy Janowickie 19 Waligóra 936 Góry Kamienne 21 Szczeliniec Wielki 919 Góry Stołowe 23 Biskupia Kopa 889 Góry Opawskie 24 Chełmiec 851 Góry Wałbrzyskie 25 Kłodzka Góra 765 Góry Bardzkie 26 Skopiec 724 Góry Kaczawskie 27 Ślęża 718 Masyw Ślęży
Podział Sudetów (prof. Kondracki) źródło: pl.wikipedia.org
Pasma Górskie Podział wg Korony Sudetów Sudety Zachodnie (Západní Sudety) 1. Lužické hory (Zittauer Gebirge) 2. Ještědsko-kozákovský hřbet 3. Góry Izerskie (Jizerské hory) 4. Karkonosze (Krkonoše) 5. Rudawy Janowickie 6. Góry Kaczawskie Sudety Środkowe (Střední Sudety) 7. Jestřebí hory 8. Góry Kamienne 9. Góry Wałbrzyskie 10. Góry Sowie 11. Góry Bardzkie 12. Góry Stołowe 13. Góry Bystrzyckie 14. Orlické hory (Góry Orlickie) źródło: www.ktg.wroclaw.pl Sudety Wschodnie (Východní Sudety) 15. Rychlebské hory (Góry Złote i Bialskie) 16. Masyw Śnieżnika (Králický Snežník) 17. Zábřežská vrchovina 18. Hanušovická vrchovina 19. Hrubý Jeseník 20. Zlatohorská vrchovina (Góry Opawskie) 21. Nízký Jeseník Przedgórze Sudeckie (Sudetské podhůří) 22. Masyw Ślęży
Korona Sudetów Odznaka ustanowiona przez Wrocławski Oddział PTTK źródło: www.ktg.wroclaw.pl Szczyt Pasma i Grzbiety Wys. Lužické hory (Zittauer Gebirge) Luž (Lausche) 793 Ještědsko-kozákovský hřbet Ještěd 1012 Góry Izerskie (Jizerské hory) Wysoka Kopa 1126 Karkonosze (Krkonoše) Śnieżka (Snežka) 1602 Rudawy Janowickie Skalnik 945 Góry Kaczawskie Skopiec 724 Szczyt Pasma i Grzbiety Wys. Rychlebské hory (Góry Złote i Smrk 1125 Bialskie) Masyw Śnieżnika (Králický Śnieżnik (Králický 1424 Snežník) Snežník) Zábřežská vrchovina Lázek 714 Hanušovická vrchovina Jeřáb 1003 Hrubý Jeseník Praděd 1491 Zlatohorská vrchovina (Góry Příčný vrch 975 Opawskie) Nízký Jeseník Slunečná 800 http://www.ktg.wroclaw.pl/6222.html Szczyt Pasma i Grzbiety Wys. Jestřebí hory Žaltman 739 Góry Kamienne Waligóra 936 Góry Wałbrzyskie Borowa 853 Góry Sowie Wielka Sowa 1015 Góry Bardzkie Kłodzka Góra 765 Góry Stołowe Szczeliniec Wielki 919 Góry Bystrzyckie Jagodna 977 Orlické hory (Góry Orlickie) Velká Deštná 1115 Szczyt Pasma i Grzbiety Wys. Masyw Ślęży Ślęża 718
Budowa geologiczna Zróżnicowana geologia poszczególnych pasm Skały osadowe (zlepieńce, piaskowce, wapienie) Góry Stołowe, Kaczawskie, Bardzkie, Wałbrzyskie, Opawskie) Skały magmowe głębinowe (granity) Góry Izerskie, Karkonosze, Rudawy Janowickie Skały magmowe wylewne (bazalty) Góry Kamienne Kaczawskie Skały przeobrażone (gnejsy, łupki, zlepieńce) Góry Bystrzyckie, Orlickie, Bialskie, Złote, Sowie, Masyw Śnieżnika
Złoża i surowce Nagromadzenie cennych minerałów, kruszców i kopalin m.in. węgiel, uran, srebro, złoto) Bogate złoża wód mineralnych Liczne uzdrowiska Czerniawa-Zdrój, Świeradów-Zdrój, Cieplice-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Jedlina-Zdrój, Duszniki Zdrój, Kudowa-Zdrój, Polanica-Zdrój, Lądek-Zdrój
Przyroda i krajobraz Karkonoski Park Narodowy Park Narodowy Gór Stołowych Roślinność piętrowa (Karkonosze, Masyw Śnieżnika, Góry Sowie) Formy polodowcowe (Karkonosze)
Przyroda i krajobraz Osobliwości geologiczne (Ostrzyca, Skalne Grzyby, Ślęża) Liczne torfowiska (Góry Stołowe, Bystrzyckie, Orlickie, Karkonosze) Wodospady
Główne miasta regionu Wałbrzych Legnica Jelenia Góra Świdnica Bolesławiec Dzierżoniów Kłodzko Jawor Nowa Ruda Prudnik (opolskie) Głuchołazy (opolskie) źródło: maps.google.pl
Krainy historyczne Polska Górne Łużyce Dolny Śląsk Hrabstwo Kłodzkie Śląsk Opolski Dolny Śląsk źródło: pl.wikipedia.org Górne Łużyce Czechy Morawy Morawy źródło: pl.wikipedia.org źródło: pl.wikipedia.org
Kalendarium Historii Sudetów VI-VII w. zasiedlenie przez Słowian (m.in. Ślęzan) X w. włączenie Dolnego Śląska do państwa Mieszka I 1138 r. rozbicie dzielnicowe dalszy podział Śląska na mniejsze księstwa 1241 r. bitwa pod Legnicą 1335 r. zrzeczenie się przez Kazimierza Wielkiego praw do Śląska na rzecz Czech 1392 r. Dolny Śląsk należy do Korony Czeskiej 1459 r. utworzenie Hrabstwa Kłodzkiego XV w. niepokoje wojen husyckich 1526 r. Dolny Śląsk zostaje włączony do państwa Habsburgów 1618-1648 r. wojna trzydziestoletnia 1740-1763 r. III wojny śląskie, przyłączenie Dolnego Śląska do Prus początek XIX w. wojna napoleońska 1914-1918 r. I wojna światowa, postanie Czechosłowacji 1938 r. zajęcie Sudetów przez Niemcy 1939-1945 r. II wojna światowa, włączenie części Sudetów do Polski i Czechosłowacji 1945-1949 r. okres wysiedleń ludności niemieckiej 1993 r. rozpad Czechosłowacji
Turystyka Głównie odwiedzane pasma Karkonosze Góry Stołowe Góry Sowie Masyw Śnieżnika
Turystyka schroniska PTTK Położenie Nazwa Położenie Nazwa Rudawy Janowickie Szwajcarka Góry Wałbrzyskie Bacówka Pod Trójgarbem Przedgórze Sudeckie Na Ślęży Góry Wałbrzyskie Harcówka Przedgórze Sudeckie Pod Wieżycą Góry Wałbrzyskie Szczawno Zdrój Masyw Śnieżnika Na Śnieżniku Góry Stołowe Na Szczelińcu Kotlina Jeleniogórska Perła Zachodu Góry Stołowe Pasterka Kotlina Jeleniogórska Zamek Chojnik Góry Sowie Zygmuntówka Karkonosze Srebrny Potok Góry Orlickie Orlica Karkonosze Hala Szrenicka Góry Opawskie Pod Kopą Biskupią Karkonosze Kochanówka Góry Kamienne Andrzejówka Karkonosze Na Przełęczy Okraj Góry Izerskie Na Stogu Izerskim Karkonosze Nad Łomniczką Góry Bystrzyckie Jagodna Karkonosze Karkonosze Odrodzenie Pod Łabskim Szczytem Góry Bystrzyckie Pod Muflonem Karkonosze Samotnia Karkonosze Strzecha Akademicka Karkonosze Wilcza
Wybrana literatura oraz mapy po całych Sudetach Bzowski K., Jurecki M., Malawska-Kłusek Dolnośląskie Bosz 2008 Czerwiński J. Sudety Przewodnik Wyd. Kartograficzne Eko-Graf 2005 Lodzińska E, Wieczorek W. Śląsk Polska Niezwykła Demart 2008 Skała C. Sudety Pascal 2006 Sudety mapa wakacyjna 1:250 000 wyd. PPWK Sudety cz I i cz II 1:200 000 wyd. Copernicus Literatura obejmująca poszczególne części Sudetów Słownik Geograficzny Sudetów (M. Staffa), wyd. Rewasz, wyd. Galileo, wyd. Kraj, wyd. Sport i Turystyka Mapy obejmująca poszczególne części Sudetów wyd. Galileo, wyd. Plan, wyd. Shocart (mapy czeskie), wyd. Eko-Graf, wyd. Copernicus