Opublikowano w: Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 53, 177-186 Słowa kluczowe: bulwy ziemniaka, azot organiczny, fertygacja azotem, nawadnianie kroplowe, akumulacja białka i suchej masy Streszczenie Materiał do badań pochodził z doświadczenia polowego, założonego w ramach realizacji grantu UE FertOrgaNic. Średnio wczesna odmiana Triada była uprawiana na piasku gliniastym lekkim w latach 24-25, z zastosowaniem nawożenia azotem organicznym w postaci obornika i organiczno-mineralnym w połączeniu z nawadnianiem kroplowym. Dawki wody oraz azotu mineralnego w postaci płynnej (fertygacja) ustalane były przy wykorzystaniu komputerowego programu wspomagania decyzji (DSS). Zawartość azotu ogółem (metoda Kjeldahla) oraz plon białka i suchej masy określano po 4, 5, 7 i 9 tygodniach od wschodów roślin oraz po zaschnięciu roślin. Nawożenie azotem organicznym, zastosowane z właściwie dobraną dawką azotu mineralnego i precyzyjnym nawadnianiem, zapewniło w uprawie ziemniaka uzyskiwanie najwyższych plonów białka i suchej masy, odpowiednio 9 kg i 14 t z hektara. Zastosowanie w czasie wegetacji uzupełniających dawek azotu mineralnego, zwiększyło końcowy plon białka o 23%, zaś plon suchej masy o 15%. Stwierdzono wysoce istotną zależność liniową między nagromadzaniem plonów białka i suchej masy. Szczególnie intensywny przyrost plonu białka i suchej masy wystąpił w okresie od 6 do 15 dnia po wschodach, czyli do końca wegetacji. Dużemu przyrostowi zawartości suchej masy (o 9%), w okresie między 49 a 15 dniem po wschodach, towarzyszył ustabilizowany poziom białka wynoszący około 6,5 procent w suchej masie. 1
THE INFLUENCE OF DRIP IRRIGATION AND NITROGEN FERTIGATION ON THE DYNAMICS OF PROTEIN AND DRY MATTER ACCUMULATION IN POTATO TUBERS Władysław Mazurczyk, Anna Wierzbicka, Justyna Wroniak Departament of Potato Agronomy, Branch Jadwisin Plant Breeding and Acclimatization Institute, Radzików Key words: potato tubers, organic nitrogen, nitrogen fertigation, drip irrigation, protein and dry matter accumulation. Summary On the basis of field experiment carried out at Experimental Station in Jadwisin as a part of international UE project FertOrgaNic, Polish mid-early potato cultivar Triada was grown on sandy loam in years 24-25 in 6 treatments embraced application of water and nitrogen (N): organic (cattle manure) or mineral (ammonium nitrate). Water drip irrigation and N fertigation was conducted by Decision Support System. Content of total nitrogen (Kjeldahl method) in potato tubers and protein or dry matter (DM) yields were determined at five different dates: 4, 5, 7 and 9 weeks after emergence (DAE) and at the death of foliage (15 DAE). Organic nitrogen fertilization with precise application of water and mineral nitrogen ensured the highest dry matter and total protein yields, 9 kg and 14 t per hectare, respectively. Supplementary mineral nitrogen fertigation increased both yields: dry matter by 15% and protein by 23%. It was shown the strong linear relationship between accumulation of protein and dry matter yields. Particularly intensive increase of dry matter and protein yields in the period from 6 till 15 DAE was observed. There was big increase of tuber dry matter content (by 9%) in the period of time between 49 and 15 DAE. Meanwhile the even content of protein (about 6.5 % in DM) was noticed. 2
WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I FERTYGACJI NA AKUMULACJĘ PLONU BIAŁKA I SUCHEJ MASY W BULWACH ZIEMNIAKA Władysław Mazurczyk, Justyna Wroniak, Anna Wierzbicka Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Radzików Zakład Agronomii Ziemniaka, Oddział Jadwisin Wstęp Ziemniak należy do czterech głównych roślin uprawnych, obok ryżu, pszenicy i kukurydzy, decydujących o wyżywieniu ludności świata [NIEDERHAUSER 1993; STORY, DAVIES 1992]. Ta wiodąca pozycja ziemniaka uwarunkowana jest między innymi faktem, że w jego plonie znajduje się więcej białka i suchej masy niż w plonie zbóż. Ponadto, białko ziemniaka charakteryzuje się bardzo wysoką wartością odżywczą wynikającą z zawartości i sekwencji aminokwasów egzogennych i jako jedno z nielicznych białek roślinnych swą wartością biologiczną dorównuje białku jaja kurzego [HAASE 27; KOLASA 1993; LESZCZYŃSKI 1994; LIEDL i in. 1987; NIEDERHAUSER 1993; STORY, DAVIES 1992]. Ziemniak jest więc rośliną najbardziej uniwersalną. Łączy on w unikalny sposób najlepsze cechy uprawnych roślin wysokoenergetycznych i białkowych. Walory żywieniowe bulw ziemniaka podnoszone są jeszcze poprzez wysoką zawartość witaminy C, witamin z grupy B, błonnika oraz obecność nienasyconych kwasów tłuszczowych i bardzo korzystnego składu mineralnego. Zawartość suchej masy i białka w bulwach ziemniaka oraz ich plon zależą od uwarunkowań genetycznych, czynników glebowo klimatycznych i agrotechnicznych oraz stopnia dojrzałości bulw [KOLBE i STEPHAN-BECKMANN 1997; LESZCZYŃSKI 1994; MACKERRON i YOUNG 1999; MAKUCH i in. 1981; MAZURCZYK i LIS 21; ROZTROPOWICZ 1989]. Celem badań było prześledzenie zmian w nagromadzaniu suchej masy i białka w bulwach w czasie wegetacji ziemniaka, uprawianego z zastosowaniem nawożenia azotem organiczno-mineralnym oraz precyzyjnego nawadniania kroplowego. Materiał i metody Materiał do badań pochodził z doświadczenia polowego, przeprowadzonego w ramach realizacji międzynarodowego grantu UE FertOrgaNic (5PR, www.fertorganic.org), w latach 24-25. Średnio wczesną odmianę Triada uprawiano w rozstawie 75 x 33,3 cm, na piasku gliniastym lekkim, z wykorzystaniem nawożenia organicznego (obornik) na kombinacjach przedstawionych w tabeli 1. Obornik bydlęcy zastosowano wiosną, w dawkach obliczonych przy założeniu, że powinny one pokrywać 5% całkowitego zapotrzebowania roślin ziemniaka na azot. Dawki te wynosiły 33,3 t ha -1 (145 kg N ha -1 ) w 24 roku oraz 2,8 t ha -1 (58 kg N ha -1 ) w 25 (tab. 2). Pozostałą część zapotrzebowania roślin na azot uzupełniano mineralną formą tego pierwiastka, stosowanego w postaci roztworu wodnego (fertygacja), według opcji statycznej (kombinacja E) oraz dynamicznej (kombinacja F); tabela 1. W fertygacji statycznej dawki azotu i terminy ich aplikacji ustalane były w oparciu o bilans azotu dla początku okresu wegetacji, bezpośrednio po posadzeniu ziemniaków. Natomiast w fertygacji dynamicznej dawki azotu i terminy ich stosowania wyznaczane były na bieżąco, w trakcie trwania wegetacji. Linie kropkujące systemu nawadniania z kompensacją ciśnienia f-my NetaFim (emitery wody rozmieszczone co 35 cm), rozprowadzane były podpowierzchniowo (5 cm) na grzbiecie każdej redliny. Wydajność pojedynczego emitera 3
wynosiła około 1,6 dm 3 na godzinę. Układ ten był dodatkowo wyposażony w pompę nawozową, co umożliwiało łatwą aplikację roztworu saletry amonowej podczas zabiegów nawadniania. Sterowanie nawadnianiem kroplowym oraz fertygacją prowadzone były z wykorzystaniem komputerowego programu wspomagania decyzji DSS v. 4 autorstwa BATTILANI i in. [26]. Schemat doświadczenia polowego 24-25 Design of field experiment 24-25 Tabela 1; Table 1 Badane czynniki tested factors - obornik; manure - fertygacja N min ; fertigation N min - nawadnianie; irrigation Kombinacje; treatments A B C D E F oznacza brak danego czynnika; no tested factor oznacza zastosowany czynnik; tested factor was applied * statyczna i ** dynamiczna fertygacja prowadzona z wykorzystaniem programu wspomagania decyzji (DSS). * static and ** dynamic fertigation according to Decision Support System (DSS). * ** Do analiz pobierano 8 roślin na każdej z 6 kombinacji, po 4, 5, 7 i 9 tygodniach od wschodów oraz po zaschnięciu liści. Terminy zbiorów oznaczone zostały, w tabeli 4, kolejnymi numerami: od 1 do 5. Odpowiadały im następujące wartości dni po wschodach (DAE): 29, 35, 49, 64 i 15 przedstawione na wykresach 1 i 2. W każdym terminie oznaczano plon świeżej masy bulw oraz zawartość suchej masy i azotu ogółem - metodą Kjeldahla z wykorzystaniem automatycznego destylatora Kjeltec 22 f-my Foss Tecator. Zawartość białka ogółem obliczono stosując przelicznik 6,25. Uzyskane wyniki poddano ocenie statystycznej z wykorzystaniem analizy wariancji i korelacji. Wyniki i dyskusja Plon białka i suchej masy zależy od wysokości plonu bulw i zawartości w nim omawianych składników. Najwyższą zawartość białka, około 12% s.m., stwierdzono w pierwszym terminie zbioru, czyli 29 dni po wschodach (DAE), rys. 1. W ciągu kolejnych dwóch terminach zbioru, obejmujących okres 18 dni, zawartość białka uległa istotnemu zmniejszeniu do wartości 6,83% w s.m. i utrzymywała się na zbliżonym poziomie do końca wegetacji. Okresowi ustabilizowanej zawartości białka towarzyszyło zwiększenie zawartości suchej masy od 14,5% w terminie 3 (49 DAE), do 23,4% przy końcu wegetacji (15 DAE). Podobny przebieg zmian obu składników podczas wegetacji przedstawiono w pracach KARADOGAN i in. [1999] oraz KOLBE i STEPHAN-BECKMANN [1997]. Nawożenie organiczno mineralne oraz nawadnianie nie zmieniły istotnie zawartości białka i suchej masy (tab. 5). Ilość suchej masy średnio 23,5 % w badaniach własnych była podobna do wartości podawanych w literaturze [LESZCZYŃSKI 1994; MAZURCZYK 1994 i 1998]. Natomiast zawartość białka w plonie końcowym była niższa od prezentowanej w literaturze, która określana jest najczęściej jako 2% w świeżej masy. Przyjmując uśrednione wyniki z tabeli 6, zawartość białka w świeżej masie dojrzałych bulw wynosiła niecałe 1,3% w roku 24 i 1,7% 4
w 25. Oznacza to, iż suchszy okres wegetacji 25 roku (tab. 2) sprzyjał zwiększeniu zawartości białka w porównaniu z 24 rokiem (tab. 6). Podobne zwiększanie zawartości białka w suchych okresach wegetacji przedstawione zostało w pracach BARCZAK i KOZERA [24], MAZURCZYK i LIS [21], ROZTROPOWICZ [1989]. Według obecnie zalecanego systemu nawożenia roślin uprawnych, dawkę azotu należy dzielić na dwie części. Większa część powinna być stosowana przed sadzeniem/siewem roślin jarych lub przed ruszeniem wegetacji roślin ozimych. Drugą dawkę zaleca się stosować w czasie wegetacji, po uściśleniu jej wysokości w oparciu o stan odżywienia azotem roślin oceniany, na podstawie wyników jednego z testów roślinnych [FOTYMA 2]. W omawianym doświadczeniu zastosowano podobny sposób nawożenia na kombinacjach E i F, z tym, że uzupełniająca ilość azotu wyznaczana była w oparciu o program DSS i aplikowano ją w kilku porcjach (tab. 3). Tak precyzyjne uzupełnianie zaopatrzenia roślin azotem w czasie wegetacji pozwoliło na dostosowanie nawożenia do dynamiki pobrania tego składnika pokarmowego przez rośliny. Zastosowany system nawadniania kroplowego, w połączeniu z programem DSS zapewniał również precyzyjne nawadnianie poprzez wielokrotną aplikację do gleby niewielkich dawek (przeciętnie 5 mm) wody (tab. 3). Nawadnianie to pozwoliło utrzymywać, podczas wegetacji roślin, potencjał wody glebowej na optymalnym poziomie, czyli w zakresie od około -2 do -4 kpa [MAZURCZYK i in. 26]. Jednocześnie zostawiana była pewna pojemność retencyjna na nieoczekiwane duże opady atmosferyczne, bowiem przy pełnej pojemności polowej potencjał wody w glebie wykorzystanej w doświadczeniu wynosił -1 kpa. O prawidłowości nawadniania i braku ujemnego wpływu nawożenia azotem na wody gruntowe świadczyły minimalne ilości azotanów wykrywane w niewielkich ilościach przesączów zbieranych w lizymetrach, umieszczonych na głębokości 7 cm badanych kombinacji. Plon suchej masy bulw 14,2 t ha -1, uzyskany na obiekcie E, weryfikuje również pozytywnie zastosowany sposób nawadniania i nawożenia ziemniaka (tab. 5). Plon ten był tylko o około 1% mniejszy od potencjału plonowania ziemniaka w Polsce Centralnej, oszacowanego jako 15,6 t ha -1 suchej masy dla odmian o średniej długości wegetacji, do których zalicza się odmiana Triada, [MAZURCZYK i in. 24]. Ten bardzo wysoki plon uzyskany na obiekcie E był efektem działania głównych czynników plonotwórczych, czyli nawadniania i nawożenia azotem. Można go przedstawić jako sumę komponentów: 7,53 t ha -1 (A; kontrola) 2,14 t ha -1 (B-A; azot organiczny bez nawadniania) 2,49 t ha -1 (D-B; azot organiczny z nawadnianiem) 2,8 t ha -1 (E-D; azot mineralny), tabela 7. Nawadnianiu kroplowemu przypisać można 17,5 procentowy udział w kształtowaniu się plonu końcowego suchej masy bulw ziemniaka, nawożeniu azotem organicznym 15%, zaś nawożeniu azotem mineralnym 14,6%. Z powyższego wynika, że obornik z właściwym nawadnianiem zapewnia osiąganie wysokich plonów ziemniaka (tab. 5), o niskiej, zbliżonej do kontroli zawartości azotanów [WRONIAK i in. 26]. Podobne przyrosty plonu ziemniaka, pod wpływem nawadniania deszczownianego stosowanego w latach suchych i na słabych glebach, przedstawiane zostały w przeglądowym artykule przez CHMURĘ i in. [26]. Plon białka ogółem uzyskany w doświadczeniu kształtował się, zależnie od kombinacji, w granicach od 59 do 947 kg ha -1, (tab. 5). Był on wyższy od zakresu 37 671 kg ha -1 podanego przez WOJNOWSKĄ i in. [22], przy podobnej zawartości białka (około 6% s.m.) w bulwach ziemniaka uprawianego na oborniku oraz dawkach azotu mineralnego: 3, 6 i 9 kg ha -1. W prezentowanym doświadczeniu najbardziej intensywny przyrost plonu białka wystąpił po 6-tym dniu od wschodów na kombinacjach E i F: z około 35 do ponad 8 kg ha -1, (rys.1). Najmniejsze nagromadzanie plonu białka stwierdzono na obiektach kontrolnych, bez nawożenia azotem. Plony końcowe wynosiły 59 i 564 kg ha -1 odpowiednio dla kombinacji nie nawadnianej (A) i nawadnianej (C). Akumulacja plonu 5
białka ( y ) w czasie wegetacji była zależna liniowo od plonu suchej masy ( x ), w wysoce istotnym stopniu (α =,1). Powyższą zależność opisuje następujące równanie regresji: y [kg białka ha -1 ] = 13,2 61,2 x [t s.m. ha -1 ]; R 2 = 98,6 dla n = 3 (5 terminów zbioru 6 kombinacji). Plon bulw pochodzący z kombinacji E (fertygacja statyczna) zawierał największą ilość białka ogółem - 947 kg ha -1, (tab. 5). W największym stopniu (22,8%) plon tego składnika został podwyższony poprzez nawożenie azotem mineralnym. Udział kontroli (53,7%) oraz azotu organicznego bez nawadniania (14,8%), w kształtowaniu jego wysokości, był prawie identyczny jak dla plonu suchej masy, (tab. 7). Zastosowanie nawadniania z obornikiem (D) zwiększało przede wszystkim plon suchej masy, o 17,5%, podczas gdy przyrost plonu białka był dwukrotnie niższy, o 8,7%. Powyższe wyniki podkreślają celowość uzupełniania nawożenia organicznego azotem mineralnym. Wnioski 1. Nawożenie azotem organicznym, zastosowane z właściwie dobraną dawką azotu mineralnego i precyzyjnym nawadnianiem, zapewniło w uprawie ziemniaka, uzyskiwanie najwyższych plonów białka i suchej masy, odpowiednio 9 kg i 14 t z hektara. 2. Aplikacja, w czasie wegetacji, uzupełniających dawek azotu mineralnego zwiększyła plon białka o 23%, zaś plon suchej masy o 15%. 3. Stwierdzono wysoce istotną zależność liniową między nagromadzaniem plonu białka i suchej masy. 4. Szczególnie intensywny przyrost plonu białka i suchej masy wystąpił w okresie od 6 do 13 dni po wschodach, czyli do końca wegetacji. 5. Dużemu przyrostowi zawartości suchej masy (o 9%), w okresie między 47 a 13 dniem po wschodach, towarzyszył ustabilizowany poziom białka, wynoszący około 6,5 procent w suchej masie bulw ziemniaka. Literatura BATILLANI A., HANSEN S., PLAUBORG F. 26. Decision Support System (DSS), www.fertorganic.org. BARCZAK B., KOZERA W. 24. Wpływ dolistnego nawożenia mikroelementami na zawartość i skład frakcyjny białka bulw ziemniaka. Fragm. Agron. 21, 9-18. CHMURA K., DMOWSKI Z., NOWAK L. 26. Znaczenie nawadniania w produkcji roślinnej. Mat. Seminarium Nowoczesne nawożenie i nawadnianie ziemniaka uwzględniające ochronę środowiska oraz jakość plonu bulw IHAR O/Jadwisin, Warszawa: 22 marzec 26, 1-18. Haase N.U. 27. The canon of potato science: 5. The nutritional value of potatoes. Potato Res. 5, 415-417. 6
KARADOGAN T., CARCI K., BALABANLI C. 1999. Changing of nutrient elements of tuber during the growing period of potato. W: Proceedings 14 th Triennal Conf. EAPR, Sorrento, Italy: May, 2-7,1999, 226-227. KOLBE H., STEPHAN-BECKMANN S. 1997. Development, growth and chemical composition of the potato crop. II. Tuber and whole plant. Potato Res. 4, 135-153. KOLASA K.M. 1993. The potato and human nutrition. Am. Potato J. 7, 375-384. LESZCZYŃSKI W. 1994. Wpływ czynników działających w okresie wegetacji ziemniaka na jego jakość. Post. Nauk Rol., 6, 55-68. LESZCZYŃSKI W. 1994. Ziemniak jako produkt spożywczy. Post. Nauk Rol., 6, 15-29. LIEDL B.E., Kosier T., Deborough S.L. 1987. HPLC isolation and nutritional value of a major tuber protein. Am. Potato J. 64, 545-557. FOTYMA E. 2. Zasady nawożenia azotem z wykorzystaniem testów glebowych i roślinnych. Nawozy i Nawożenie, 3a, 17-37. MACKERRON D.K.L., YOUNG M.W. 1999. The effects of nitrogen nutrition on tuber dry matter concentration. W: Proceedings 14 th Triennal Conf. EAPR, Sorrento, Italy: May, 2-7, 1999, 128-129. MAKUCH M., Olejniczak J., Staszewicz K. 1981. Porównanie zakresu zmienności zawartości białka i suchej masy w bulwach ziemniaka wybranych rodów pastewnych i odmian wzorcowych. Biul. Inst. Ziemn., 26, 13-24. MAZURCZYK W. 1994. Skład chemiczny dojrzałych bulw 3 odmian ziemniaka. Biul. Inst. Ziemn. 44, 55-63. MAZURCZYK W. 1988. Skład chemiczny dojrzałych bulw 43 odmian ziemniaka. Biul. Inst. Ziemn. 37, 11-2. MAZURCZYK W., NOWACKI W., TAKAC J., 27. Porównanie efektów produkcyjnych i przyrodniczych różnych systemów uprawy ziemniaka w oparciu o wyniki doświadczenia symulacyjnego model Daisy. Acta Sci. Pol., Agricultura 6 (3), 27-34. MAZURCZYK W., GŁUSKA A., TRAWCZYŃSKI C., NOWACKI W., ZARZYŃSKA K. 26. Optymalizacja nawadniania plantacji ziemniaka (FertOrgaNic) przy użyciu metody kroplowej oraz systemu DSS. Roczniki AR Poznań nr 38, Rolnictwo 66: 235-241. MAZURCZYK W., WIERZBICKA A., LUTOMIRSKA B. 24. Klimatyczne uwarunkowania produkcji biomasy ziemniaka w Polsce Centralnej. Zesz. Prob. Post. Nauk Roln. 5, 219-224. MAZURCZYK W., LIS B. 21. Variation of chemical composition of tubers of potato table cultivars grown under deficyt and excess of water. Pol. J. Food Nutr. Sci. 1/51, 37-3. NIEDERHAUSER J.S. 1993. International cooperation and the role of potato in feeding the world. Am. Potato J. 7, 385-43. ROZTROPOWICZ S. 1989. Środowiskowe, odmianowe i nawozowe źródła zmienności składu chemicznego bulw ziemniaka. Fragm. Agron. 6, 33-76. STORY R.M.J., DAVIES H.V. 1992. Tuber quality. W: The potato crop. Red: Harries P.M., Chapman & Hall, Londyn, 57-569. WOJNOWSKA T., WRÓBEL E., SIENKIEWICZ S., MOZOLEWSKI W., KRZEBIETKE S. 22. Plon i zawartość związków organicznych w bulwach ziemniaka w zależności od dawki azotu i techniki nawożenia. Zesz. Prob. Post. Nauk Roln. 489, 195-22. WRONIAK J., MAZURCZYK W., WIERZBICKA A. 26. Wpływ nawadniania kroplowego i fertygacji na dynamike nagromadzania azotanów w bulwach ziemniaka. Inżynieria Ekologiczna 17, 165-166. 7
8
Tabela 2 ; Table 2 Charakterystyka klimatu okresów wegetacji (kwiecień wrzesień) dla Jadwisina. Meteorological conditions during growing periods (April September) in Jadwisin. Wyszczególnienie specification Lata badań 1 24 25 P: opady; precipitation [mm] 283 257 ETo: ewapotranspiracja potencjalna 3 [mm] 477 526 P ETo: klimatyczny bilans wodny 4 [mm] -195-268 Liczba dni stresu wodnego wg Daisy 5 29 37 1 years of experiment 2 multiannual mean 3 reference evapotranspiration 4 climatic water balance 5 number of water stress according to Daisy [Mazurczyk i in. 27] Średnia Wieloletnia 2 364 474-11 26 Ilości azotu (kg N ha -1 ) oraz wody (mm) zastosowane w latach badań Amounts of nitrogen (kg N ha -1 ) and water (mm) applied in tested years Tabela 3; Table 3 Wyszczególnienie specification Lata badań; tested years 24 25 Obornik; cattle manure 145, 58, Fertygacja statyczna; static fertigation 46, (7) * 4,9 (7) Fertygacja dynamiczna ; dynamic fertigation 8,1 (1) 23,2 (3) Sezonowa dawka wody; seasonal dose of water 84,5 (19) 133,9 (27) * w nawiasach podano liczby aplikacji azotu lub wody; there are numbers of nitrogen or water application in parenthesis 9
Zmiany plonu białka oraz suchej masy w bulwach ziemniaka podczas okresu wegetacji (średnie dla lat 24-25) Changes of protein and dry matter yield in potato tubers during growing period (means for 24-25) Tabela 4; Table 4 Wyszczególnienie specification Terminy zbioru; sampling dates NIR,5 LSD.5 1 2 3 4 5 Plon białka; protein yield [kg ha -1 ] 11,5 75,5 164,9 325,4 73,8 52,7 Plon suchej masy; DM yield [t ha -,1,85 2,45 5,48 11,12,71 1 ] Wpływ badanych czynników na zawartość i plon białka oraz suchej masy w dojrzałych bulwach ziemniaka (średnie dla lat 24-25) The influence of tested factors on protein and dry matter content or yield of mature potato tubers (means for 24-25) Tabela 5; Table 5 Wyszczególnienie specification Kombinacje; treatments NIR,5 A B C D E F LSD.5 Zawartość białka protein content [% w s.m.] [% in DM] 6,76 6,71 5,52 6,1 6,65 6,37 n.s. Zawartość suchej masy[% w św.m.] dry matter content [% in FW] Plon białka; protein yield [kg ha -1 ] 23,3 59,3 22,9 649, 22,9 564,8 23,5 731,5 24,1 947, 24, 821,5 n.s. 228,4 Plon suchej masy; DM yield [t ha - 1 ] 7,53 9,67 1,23 12,16 14,24 12,89 3,5 1
Wpływ lat badań na zawartość i plon białka oraz suchej masy bulw ziemniaka. Średnie dla ostatniego terminu zbioru. The influence of tested years on protein and dry matter content and yield of potato tubers. Means for the last sampling date. Tabela 6; Table 6 Wyszczególnienie specification Lata badań; tested years NIR,5 24 25 LSD.5 Zawartość białka [% w s.m.] protein content [% in DM] Zawartość suchej masy [% w św.m.] dry matter content [% in FW] Plon białka; protein yield [kg ha -1 ] 5,5 23, 64,2 7,19 23,8 83,4 1,3 n.s. n.s. Plon suchej masy; DM yield [t ha -1 ] 1,9 11,34 n.s. Tabela 7; Table 7 Udział badanych czynników w akumulacji końcowego plonu białka i suchej masy. Contribution of tested factors in accumulation of final yield of dry matter and potato protein. Wyszczególnienie specification Kontrola control Obornik, bez nawadniania manure without irrigation Obornik z nawadnianiem manure with irrigation Fertygacja azotem nitrogen fertigation Najwyższy plon the highest yield Sposób obliczenia way of calculation Białko protein Sucha masa dry matter kg ha -1 % t ha -1 % A 59,3 53,7 7,53 52,8 B-A 139,7 14,8 2,14 15, D-B 82,5 8,7 2,49 17,5 E-D 215,5 22,8 2,8 14,6 E 947, 1, 14,27 1, 11
12
25, 2, sucha masa białko w s.m. 15, % 1, 5,, 2 4 6 8 1 12 dni po wschodach; days after emergence (DAE) Rys.1. Zmiany zawartości białka ogółem i suchej masy w bulwach podczas wegetacji ziemniaka. Średnie dla kombinacji i lat badań. Fig.1. Changes of crude protein and dry matter content in potato tubers during vegetation. Means for tested treatments and years. 1 plon białka; protein yield (kg.ha -1 ) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 A B C D E F 2 4 6 8 1 12 dni po wschodach; days after emergence (DAE) Rys.2. Nagromadzanie plonu białka w czasie wegetacji ziemniaka na poszczególnych kombinacjach (A-F). Średnie dla lat 24 i 25. Fig.2. Accumulation of protein yield in potato crops grown in tested treatments (A-F). Means for 24 and 25. 13