WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I FERTYGACJI NA AKUMULACJĘ PLONU BIAŁKA I SUCHEJ MASY W BULWACH ZIEMNIAKA

Transkrypt

1 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 28 z. 53: WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I FERTYGACJI NA AKUMULACJĘ PLONU BIAŁKA I SUCHEJ MASY W BULWACH ZIEMNIAKA Władysław Mazurczyk, Justyna Wroniak, Anna Wierzbicka Zakład Agronomii Ziemniaka, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Oddział w Jadwisinie Wstęp Ziemniak naleŝy do czterech głównych roślin uprawnych, obok ryŝu, pszenicy i kukurydzy, decydujących o wyŝywieniu ludności świata [NIEDERHAUSER 1993; STORY, DAVIES 1992]. Ta wiodąca pozycja ziemniaka uwarunkowana jest między innymi faktem, Ŝe w jego plonie znajduje się więcej białka i suchej masy niŝ w plonie zbóŝ. Ponadto, białko ziemniaka charakteryzuje się bardzo wysoką wartością odŝywczą wynikającą z zawartości i sekwencji aminokwasów egzogennych i jako jedno z nielicznych białek roślinnych swą wartością biologiczną dorównuje białku jaja kurzego [LIEDL i in. 1987; STORY, DAVIES 1992; KOLASA 1993; NIEDERHAUSER 1993; LESZCZYŃSKI 1994; HAASE 27]. Ziemniak jest więc rośliną najbardziej uniwersalną. Łączy on w unikalny sposób najlepsze cechy uprawnych roślin wysokoenergetycznych i białkowych. Walory Ŝywieniowe bulw ziemniaka podnoszone są jeszcze poprzez wysoką zawartość witaminy C, witamin z grupy B, błonnika oraz obecność nienasyconych kwasów tłuszczowych i bardzo korzystnego składu mineralnego. Zawartość suchej masy i białka w bulwach ziemniaka oraz ich plon zaleŝą od uwarunkowań genetycznych, czynników glebowo-klimatycznych i agrotechnicznych oraz stopnia dojrzałości bulw [MAKUCH i in. 1981; ROZTROPOWICZ 1989; LESZCZYŃSKI 1994; KOLBE, STEPHAN-BECKMANN 1997; MACKERRON, YOUNG 1999; MAZURCZYK, LIS 21]. Celem badań było prześledzenie zmian w nagromadzaniu suchej masy i białka w bulwach w czasie wegetacji ziemniaka, uprawianego z zastosowaniem nawoŝenia azotem organiczno-mineralnym oraz precyzyjnego nawadniania kroplowego. Materiał i metody Materiał do badań pochodził z doświadczenia polowego, przeprowadzonego w ramach realizacji międzynarodowego grantu UE FertOrgaNic (5PR, w latach Średnio wczesną odmianę Triada uprawiano w rozstawie 75 33,3 cm, na piasku gliniastym lekkim, z wykorzystaniem nawoŝenia organicznego (obornik) na kombinacjach przedstawionych w tabeli 1. Obornik bydlęcy zastosowano wiosną, w dawkach obliczonych przy załoŝeniu, Ŝe powinny one pokrywać 5% całkowitego zapotrzebowania roślin ziemniaka na azot. Dawki te wynosiły 33,3 t ha -1 (145 kg N ha -1 ) w 24 roku oraz 2,8 t ha -1 (58 kg N ha -1 ) w 25

2 178 Wł. Mazurczyk, J. Wroniak, A. Wierzbicka (tab. 3). Pozostałą część zapotrzebowania roślin na azot uzupełniano mineralną formą tego pierwiastka, stosowanego w postaci roztworu wodnego (fertygacja), według opcji statycznej (kombinacja E) oraz dynamicznej (kombinacja F), (tab. 1). W fertygacji statycznej dawki azotu i terminy ich aplikacji ustalane były w oparciu o bilans azotu dla początku okresu wegetacji, bezpośrednio po posadzeniu ziemniaków. Natomiast w fertygacji dynamicznej dawki azotu i terminy ich stosowania wyznaczane były na bieŝąco, w trakcie trwania wegetacji. Linie kroplujące systemu nawadniania z kompensacją ciśnienia f-my NetaFim (emitery wody rozmieszczone co 35 cm), rozprowadzane były podpowierzchniowo (5 cm) na grzbiecie kaŝdej redliny. Wydajność pojedynczego emitera wynosiła około 1,6 dm 3 na godzinę. Układ ten był dodatkowo wyposaŝony w pompę nawozową, co umoŝliwiało łatwą aplikację roztworu saletry amonowej podczas zabiegów nawadniania. Sterowanie nawadnianiem kroplowym oraz fertygacją prowadzone były z wykorzystaniem komputerowego programu wspomagania decyzji DSS v. 4 autorstwa BATTILANI i in. [26]. Badane czynniki Tested factors Obornik; Farmyard manure Fertygacja N min.; Fertigation N min. Nawadnianie; Irrigation Schemat doświadczenia polowego Design of field experiment Kombinacje; Treatments Tabela 1; Table 1 A B C D E F oznacza brak danego czynnika; no tested factor oznacza zastosowany czynnik; tested factor was applied * statyczna i ** dynamiczna fertygacja prowadzona z wykorzystaniem programu wspomagania decyzji (DSS); static and ** dynamic fertigation according to Decision Support System (DSS) * ** Tabela 2; Table 2 Charakterystyka klimatu okresów wegetacji (kwiecień-wrzesień) dla Jadwisina Meteorological conditions during growing periods (April-September) in Jadwisin Wyszczególnienie Specification P: opady; precipitation (mm) ETo: ewapotranspiracja potencjalna; reference evapotranspiration (mm) P - ETo: klimatyczny bilans wodny; climatic water balance (mm) Liczba dni stresu wodnego wg Daisy [MAZURCZYK i in. 27] Number of water stress according to Daisy [MAZURCZYK et al. 27] Lata badań Years of experiment Średnia Wieloletnia Multiannual mean

3 WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I FERTYGACJI Ilości azotu (kg N ha -1 ) oraz wody (mm) zastosowane w latach badań Amounts of nitrogen (kg N ha -1 ) and water (mm) applied in tested years Wyszczególnienie; Specification Obornik; Farmyard manure Fertygacja statyczna; Static fertigation Fertygacja dynamiczna; Dynamic fertigation Sezonowa dawka wody; Seasonal water dose Tabela 3; Table 3 Lata badań; Tested years , 46, (7)* 8,1 (1) 84,5 (19) 58, 4,9 (7) 23,2 (3) 133,9 (27) * w nawiasach podano liczby aplikacji azotu lub wody; numbers of nitrogen or water application are given in parenthesis Do analiz pobierano 8 roślin na kaŝdej z 6 kombinacji, po 4, 5, 7 i 9 tygodniach od wschodów oraz po zaschnięciu liści. Terminy zbiorów oznaczone zostały, w tabeli 4, kolejnymi numerami: od 1 do 5. Odpowiadały im następujące wartości dni po wschodach (DAE): 29, 35, 49, 64 i 15 przedstawione na wykresach 1 i 2. W kaŝdym terminie oznaczano plon świeŝej masy bulw oraz zawartość suchej masy i azotu ogółem - metodą Kjeldahla z wykorzystaniem automatycznego destylatora Kjeltec 22 f-my Foss Tecator. Zawartość białka ogółem obliczono stosując przelicznik 6,25. Uzyskane wyniki poddano ocenie statystycznej z wykorzystaniem analizy wariancji i korelacji. Wyniki i dyskusja Plon białka i suchej masy zaleŝy od wysokości plonu bulw i zawartości w nim omawianych składników. NajwyŜszą zawartość białka, około 12% s.m., stwierdzono w pierwszym terminie zbioru, czyli 29 dni po wschodach (DAE), (rys. 1). W ciągu kolejnych dwóch terminach zbioru, obejmujących okres 18 dni, zawartość białka uległa istotnemu zmniejszeniu do wartości 6,83% w s.m. i utrzymywała się na zbliŝonym poziomie do końca wegetacji. Okresowi ustabilizowanej zawartości białka towarzyszyło zwiększenie zawartości suchej masy od 14,5% w terminie 3 (49 DAE), do 23,4% przy końcu wegetacji (15 DAE). Podobny przebieg zmian obu składników podczas wegetacji przedstawiono w pracach KOLBE i STEPHAN-BECKMANN [1997] oraz KARADOGAN i in. [1999]. NawoŜenie organiczno- mineralne oraz nawadnianie nie zmieniły istotnie zawartości białka i suchej masy (tab. 5). Ilość suchej masy średnio 23,5% w badaniach własnych była podobna do wartości podawanych w literaturze [LESZCZYŃSKI 1994; MAZURCZYK 1994, 1998]. Natomiast zawartość białka w plonie końcowym była niŝsza od prezentowanej w literaturze, która określana jest najczęściej jako 2% w świeŝej masy. Przyjmując uśrednione wyniki z tabeli 6, zawartość białka w świeŝej masie dojrzałych bulw wynosiła niecałe 1,3% w roku 24 i 1,7% w 25. Oznacza to, iŝ suchszy okres wegetacji 25 roku (tab. 2) sprzyjał zwiększeniu zawartości białka, w porównaniu z 24 rokiem (tab. 6). Podobne zwiększanie zawartości białka w suchych okresach wegetacji przedstawione zostało w pracach ROZTROPOWICZ [1989], MAZURCZYK i LIS [21], BARCZAK i KOZERA [24].

4 18 Wł. Mazurczyk, J. Wroniak, A. Wierzbicka Rys. 1. Zmiany zawartości białka ogółem i suchej masy w bulwach podczas wegetacji ziemniaka (średnie dla kombinacji i lat badań) Fig. 1. Changes of crude protein and dry matter content in potato tubers during vegetation (means for tested treatments and years) Zmiany plonu białka oraz suchej masy w bulwach ziemniaka podczas okresu wegetacji (średnie dla lat 24-25) Changes of protein and dry matter yield in potato tubers during growing the period (means for 24-25) Tabela 4; Table 4 Wyszczególnienie Specification Plon białka; Protein yield (kg ha -1 ) Plon suchej masy; Dry matter yield (t ha -1 ) Terminy zbioru; Sampling dates NIR,5 LSD ,5,1 75,5,85 164,9 2,45 325,4 5,48 73,8 11,12 52,7,71 Według obecnie zalecanego systemu nawoŝenia roślin uprawnych, dawkę azotu naleŝy dzielić na dwie części. Większa część powinna być stosowana przed sadzeniem/siewem roślin jarych lub przed ruszeniem wegetacji roślin ozimych. Drugą dawkę zaleca się stosować w czasie wegetacji, po uściśleniu jej wysokości w oparciu o stan odŝywienia azotem roślin oceniany, na podstawie wyników jednego z testów roślinnych [FOTYMA 2]. W omawianym doświadczeniu zastosowano podobny sposób nawoŝenia na kombinacjach E i F z tym, Ŝe uzupełniająca ilość azotu wyznaczana była w oparciu o program DSS i aplikowano ją w kilku porcjach (tab. 3). Tak precyzyjne uzupełnianie zaopatrzenia roślin azotem w czasie wegetacji pozwoliło na dostosowanie nawoŝenia do dynamiki pobrania tego składnika pokarmowego przez rośliny. Zastosowany system nawadniania kroplowego, w połączeniu z programem DSS zapewniał równieŝ precyzyjne nawadnianie poprzez wielokrotną aplikację do gleby niewielkich dawek wody (przeciętnie 5 mm), (tab. 3). Nawadnianie to pozwoliło utrzymywać, podczas wegetacji roślin potencjał wody glebowej na optymalnym poziomie, czyli w zakresie od około -2 do -4 kpa [MAZURCZYK i in. 26].

5 WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I FERTYGACJI Jednocześnie zostawiana była pewna pojemność retencyjna na nieoczekiwane duŝe opady atmosferyczne, bowiem przy pełnej pojemności polowej potencjał wody w glebie wykorzystanej w doświadczeniu wynosił -1 kpa. O prawidłowości nawadniania i braku ujemnego wpływu nawoŝenia azotem na wody gruntowe świadczyły minimalne ilości azotanów wykrywane w niewielkich ilościach przesączów zbieranych w lizymetrach, umieszczonych na głębokości 7 cm badanych kombinacji. Plon suchej masy bulw 14,2 t ha -1, uzyskany na obiekcie E, weryfikuje równieŝ pozytywnie zastosowany sposób nawadniania i nawoŝenia ziemniaka (tab. 5). Plon ten był tylko o około 1% mniejszy od potencjału plonowania ziemniaka w Polsce centralnej, oszacowanego jako 15,6 t ha -1 suchej masy dla odmian o średniej długości wegetacji, do których zalicza się odmiana Triada, [MAZURCZYK i in. 24]. Ten bardzo wysoki plon uzyskany na obiekcie E był efektem działania głównych czynników plonotwórczych, czyli nawadniania i nawoŝenia azotem. MoŜna go przedstawić jako sumę komponentów: 7,53 t ha -1 (A; kontrola) 2,14 t ha -1 (B-A; azot organiczny bez nawadniania) 2,49 t ha -1 (D-B; azot organiczny z nawadnianiem) 2,8 t ha -1 (E-D; azot mineralny), tabela 7. Nawadnianiu kroplowemu przypisać moŝna 17,5 procentowy udział w kształtowaniu się plonu końcowego suchej masy bulw ziemniaka, nawoŝeniu azotem organicznym - 15%, zaś nawoŝeniu azotem mineralnym - 14,6%. Z powyŝszego wynika, Ŝe obornik z właściwym nawadnianiem zapewnia osiąganie wysokich plonów ziemniaka (tab. 5), o niskiej, zbliŝonej do kontroli zawartości azotanów [WRONIAK i in. 26]. Podobne przyrosty plonu ziemniaka, pod wpływem nawadniania deszczownianego stosowanego w latach suchych i na słabych glebach, przedstawione zostały w przeglądowym artykule przez CHMURĘ i in. [26]. Wpływ badanych czynników na zawartość i plon białka oraz suchej masy w dojrzałych bulwach ziemniaka (średnie dla lat 24-25) The influence of tested factors on protein and dry matter content or yield of mature potato tubers (means for 24-25) Tabela 5; Table 5 Wyszczególnienie; Specification Kombinacje; Treatments NIR,5 LSD.5 Zawartość białka; Protein content (% s.m.; DM) Zawartość suchej masy; Dry matter content (% św.m.; FM) Plon białka; Protein yield (kg ha -1 ) Plon suchej masy; Dry matter yield (t ha -1 ) A B C D E F 6,76 23,3 59,3 7,53 6,71 22,9 649, 9,67 5,52 22,9 564,8 1,23 6,1 23,5 731,5 12,16 6,65 24,1 947, 14,24 6,37 24, 821,5 12,89 r..n.; n.s. r..n.; n.s. 228,4 3,5 Plon białka ogółem uzyskany w doświadczeniu kształtował się, zaleŝnie od kombinacji, w granicach od 59 do 947 kg ha -1 (tab. 5). Był on wyŝszy od zakresu kg ha -1 podanego przez WOJNOWSKĄ i in. [22], przy podobnej zawartości białka (około 6% s.m.) w bulwach ziemniaka uprawianego na oborniku oraz dawkach azotu mineralnego: 3, 6 i 9 kg ha -1. W prezentowanym doświadczeniu najbardziej intensywny przyrost plonu białka wystąpił po 6-tym dniu od wschodów na kombinacjach E i F: z około 35 do ponad 8 kg ha -1 (rys. 2). Najmniejsze nagromadzanie plonu białka stwierdzono na obiektach kontrolnych, bez nawoŝenia azotem. Plony końcowe wynosiły 59 i 564 kg ha -1 odpowiednio dla kombinacji nienawadnianej (A) i nawadnianej (C). Akumulacja plonu białka ( y ) w czasie wegetacji była zaleŝna liniowo od plonu suchej masy ( x ), w wysoce istotnym stopniu

6 182 Wł. Mazurczyk, J. Wroniak, A. Wierzbicka (α =,1). PowyŜszą zaleŝność opisuje następujące równanie regresji: y (kg białka ha -1 ) = 13,2 61,2 x (t s.m. ha -1 ); R 2 = 98,6 dla n = 3 (5 terminów zbioru 6 kombinacji). Wpływ lat badań na zawartość i plon białka oraz suchej masy bulw ziemniaka (średnie dla ostatniego terminu zbioru) The influence of tested years on the protein and dry matter content and yield of potato tubers (means for the last sampling date) Tabela 6; Table 6 Wyszczególnienie; Specification Zawartość białka (% w s.m.); Protein content (% in DM) Zawartość suchej masy (% w św.m.) Dry matter content (% in FM) Plon białka; Protein yield (kg ha -1 ) Plon suchej masy; Dry matter yield (t ha -1 ) Lata badań Tested years ,5 23, 64,2 1,9 7,19 23,8 83,4 11,34 NIR,5 LSD.5 1,3 r.n.; n.s. r.n.; n.s. r.n.; n.s. Plon bulw pochodzący z kombinacji E (fertygacja statyczna) zawierał największą ilość białka ogółem kg ha -1 (tab. 5). W największym stopniu (22,8%) plon tego składnika został podwyŝszony poprzez nawoŝenie azotem mineralnym. Udział kontroli (53,7%) oraz azotu organicznego bez nawadniania (14,8%) w kształtowaniu jego wysokości, był prawie identyczny jak dla plonu suchej masy (tab. 7). Zastosowanie nawadniania z obornikiem (D) zwiększało przede wszystkim plon suchej masy o 17,5%, podczas gdy przyrost plonu białka był dwukrotnie niŝszy, o 8,7%. PowyŜsze wyniki podkreślają celowość uzupełniania nawoŝenia organicznego azotem mineralnym. Tabela 7; Table 7 Udział badanych czynników w akumulacji końcowego plonu białka i suchej masy Contribution of tested factors in the accumulation of final yield of dry matter and potato protein Wyszczególnienie; Specification Sposób obliczenia Method of calculation Białko; Protein Sucha masa Dry matter kg ha -1 % t ha -1 % Kontrola; Control A 59,3 53,7 7,53 52,8 Obornik, bez nawadniania Farmyard manure, without irrigation Obornik z nawadnianiem Farmyard manure with irrigation B-A 139,7 14,8 2,14 15, D-B 82,5 8,7 2,49 17,5 Fertygacja azotem; Nitrogen fertigation E-D 215,5 22,8 2,8 14,6 NajwyŜszy plon; The highest yield E 947, 1, 14,27 1,

7 WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I FERTYGACJI Rys. 2. Nagromadzanie plonu białka w czasie wegetacji ziemniaka na poszczególnych kombinacjach (A-F). Średnie dla lat 24 i 25 Fig. 2. Accumulation of protein yield in potato crops grown in tested treatments (A-F). Means for 24 and 25 Wnioski 1. NawoŜenie azotem organicznym, zastosowane z właściwie dobraną dawką azotu mineralnego i precyzyjnym nawadnianiem, zapewniło w uprawie ziemniaka, uzyskiwanie najwyŝszych plonów białka i suchej masy, odpowiednio 9 kg i 14 t z hektara. 2. Aplikacja w czasie wegetacji, uzupełniających dawek azotu mineralnego zwiększyła plon białka o 23%, zaś plon suchej masy o 15%. 3. Stwierdzono wysoce istotną zaleŝność liniową między nagromadzaniem plonu białka i suchej masy. 4. Szczególnie intensywny przyrost plonu białka i suchej masy wystąpił w okresie od 6 do 13 dni po wschodach, czyli do końca wegetacji. 5. DuŜemu przyrostowi zawartości suchej masy (o 9%), w okresie między 47 a 13 dniem po wschodach, towarzyszył ustabilizowany poziom białka, wynoszący około 6,5 procent w suchej masie bulw ziemniaka. Literatura BATILLANI A., HANSEN S., PLAUBORG F. 26. Decision Support System (DSS). < BARCZAK B., KOZERA W. 24. Wpływ dolistnego nawoŝenia mikroelementami na zawartość i skład frakcyjny białka bulw ziemniaka. Fragm. Agron. 21: CHMURA K., DMOWSKI Z., NOWAK L. 26. Znaczenie nawadniania w produkcji roślinnej.

8 184 Wł. Mazurczyk, J. Wroniak, A. Wierzbicka Mat. Semin. Nowoczesne nawoŝenie i nawadnianie ziemniaka uwzględniające ochronę środowiska oraz jakość plonu bulw. 22 III 26 IHAR O/Jadwisin, Warszawa: FOTYMA E. 2. Zasady nawoŝenia azotem z wykorzystaniem testów glebowych i roślinnych. Nawozy i NawoŜenie 3a: HAASE N.U. 27. The canon of potato science: 5. The nutritional value of potatoes. Potato Res. 5: KARADOGAN T., CARCI K., BALABANLI C Changing of nutrient elements of tuber during the growing period of potato. Proceedings 14 th Triennal Conf. EAPR, Sorrento, May 2 VII 1999, Italy: KOLBE H., STEPHAN-BECKMANN S Development, growth and chemical composition of the potato crop. II. Tuber and whole plant. Potato Res. 4: KOLASA K.M The potato and human nutrition. Am. Potato J. 7: LESZCZYŃSKI W Wpływ czynników działających w okresie wegetacji ziemniaka na jego jakość. Post. Nauk Rol. 6: LESZCZYŃSKI W Ziemniak jako produkt spoŝywczy. Post. Nauk Rol. 6: LIEDL E., KOSIER T., DEBOROUGH S.J HPLC isolation and nutritional value of a major tuber protein. Am. Potato J. 64: MACKERRON D.K.L., YOUNG M.W The effects of nitrogen nutrition on tuber dry matter concentration. Proceedings 14 th Triennal Conf. EAPR, Sorrento, May 2 VII 1999, Italy: MAKUCH M., OLEJNICZAK J., STASZEWICZ K Porównanie zakresu zmienności zawartości białka i suchej masy w bulwach ziemniaka wybranych rodów pastewnych i odmian wzorcowych. Biuletyn Inst. Ziemn. 26: MAZURCZYK W Skład chemiczny dojrzałych bulw 43 odmian ziemniaka. Biuletyn Inst. Ziemn. 37: MAZURCZYK W Skład chemiczny dojrzałych bulw 3 odmian ziemniaka. Biuletyn Inst. Ziemn. 44: MAZURCZYK W., GŁUSKA A., TRAWCZYŃSKI C., NOWACKI W., ZARZYŃSKA K. 26. Optymalizacja nawadniania plantacji ziemniaka (FertOrgaNic) przy uŝyciu metody kroplowej oraz systemu DSS. Roczniki AR Poznań 38, Rolnictwo 66: MAZURCZYK W., LIS B. 21. Variation of chemical composition of tubers of potato table cultivars grown under deficit and excess of water. Pol. J. Food Nutr. Sci. 1/51: MAZURCZYK W., NOWACKI W., TAKAC J. 27. Porównanie efektów produkcyjnych i przyrodniczych róŝnych systemów uprawy ziemniaka w oparciu o wyniki doświadczenia symulacyjnego - model Daisy. Acta Sci. Pol., Agricultura 6(3): MAZURCZYK W., WIERZBICKA A., LUTOMIRSKA B. 24. Klimatyczne uwarunkowania produkcji biomasy ziemniaka w Polsce Centralnej. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 5: NIEDERHAUSER J.S International cooperation and the role of potato in feeding the world. Am. Potato J. 7: ROZTROPOWICZ S Środowiskowe, odmianowe i nawozowe źródła zmienności składu chemicznego bulw ziemniaka. Fragm. Agron. 6: STORY R.M.J., DAVIES H.V Tuber quality, w: The potato crop. Harries P.M. (Red.), Chapman & Hall, Londyn: WOJNOWSKA T., WRÓBEL E., SIENKIEWICZ S., MOZOLEWSKI W., KRZEBIETKE S. 22. Plon i zawartość związków organicznych w bulwach ziemniaka w zaleŝności od dawki azotu i

9 WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I FERTYGACJI techniki nawoŝenia. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 489: WRONIAK J., MAZURCZYK W., WIERZBICKA A. 26. Wpływ nawadniania kroplowego i fertygacji na dynamikę nagromadzania azotanów w bulwach ziemniaka. InŜynieria Ekologiczna 17: Słowa kluczowe: bulwy ziemniaka, azot organiczny, fertygacja azotem, nawadnianie kroplowe, akumulacja białka i suchej masy Streszczenie Materiał do badań pochodził z doświadczenia polowego, załoŝonego w ramach realizacji grantu UE FertOrgaNic. Średnio wczesna odmiana Triada była uprawiana na piasku gliniastym lekkim w latach 24-25, z zastosowaniem nawoŝenia azotem organicznym w postaci obornika i organiczno-mineralnym w połączeniu z nawadnianiem kroplowym. Dawki wody oraz azotu mineralnego w postaci płynnej (fertygacja) ustalane były przy wykorzystaniu komputerowego programu wspomagania decyzji (DSS). Zawartość azotu ogółem (metoda Kjeldahla) oraz plon białka i suchej masy określano po 4, 5, 7 i 9 tygodniach od wschodów roślin oraz po zaschnięciu roślin. NawoŜenie azotem organicznym, zastosowane z właściwie dobraną dawką azotu mineralnego i precyzyjnym nawadnianiem, zapewniło w uprawie ziemniaka uzyskiwanie najwyŝszych plonów białka i suchej masy, odpowiednio 9 kg i 14 t z hektara. Zastosowanie w czasie wegetacji uzupełniających dawek azotu mineralnego, zwiększyło końcowy plon białka o 23%, zaś plon suchej masy o 15%. Stwierdzono wysoce istotną zaleŝność liniową między nagromadzaniem plonów białka i suchej masy. Szczególnie intensywny przyrost plonu białka i suchej masy wystąpił w okresie od 6 do 15 dnia po wschodach, czyli do końca wegetacji. DuŜemu przyrostowi zawartości suchej masy (o 9%), w okresie między 49 a 15 dniem po wschodach, towarzyszył ustabilizowany poziom białka wynoszący około 6,5% w suchej masie. THE EFFECT OF DRIP IRRIGATION AND FERTIGATION ON THE ACCUMULATION OF PROTEIN AND DRY MATTER YIELD IN POTATO TUBERS Władysław Mazurczyk, Justyna Wroniak, Anna Wierzbicka Department of Potato Agronomy, Plant Breeding and Acclimatization Institute, Research Division Jadwisin Key words: potato tubers, organic nitrogen, nitrogen fertigation, drip irrigation, protein and dry matter accumulation Summary Material for the investigation was obtained from the field experiment set up within the EU grant FertOrgaNic. The medium early cultivar Triada was cultivated on light loamy sand in the years 24-25, fertilized with organic nitrogen in the form of farm manure and organic-mineral together with drip irrigation. The doses of water and mineral nitrogen in the liquid form (fertigation) were established using the computer programme Decision Support System (DSS). The total nitrogen content (Kjeldahel s method) as well as the yield of protein and dry matter were determined

10 186 Wł. Mazurczyk, J. Wroniak, A. Wierzbicka after 4, 5, 7 and 9 weeks since the plant emergence and after plant drying. Fertilization with organic nitrogen, applied with properly established mineral nitrogen dose and precise irrigation allowed obtaining the highest protein and dry matter yield, 9 kg and 14 ton per hectare, respectively. The application of additional doses of mineral nitrogen during plant vegetation increased the final protein yield by 23% and dry matter yield by 15%. A significantly high linear correlation was observed between the accumulation of protein and dry matter yield. A particularly intensive increase of protein and dry matter yield was observed between 6th and 16th day after the plant emergence, i.e. until the end of vegetation. A high increase of dry matter content (by 9%) within the period from 49th and 15th day after emergence was accompanied by a stabilized protein level amounting about 6.5% in dry matter. Doc. dr hab. Władysław Mazurczyk Zakład Agronomii Ziemniaka Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Oddział w Jadwisinie 5-14 SEROCK w.mazurczyk@ihar.edu.pl