1. Prewencja pierwotna nowotworów Prof. dr hab. Witold Zatoński 2. Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy

1. Prewencja pierwotna nowotworów....8 2. Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy...10 3. Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi...10 4. Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego...12 5. Program opieki nad rodzinami wysokiego, genetycznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe...15 6. Zakup aparatury diagnostycznej dla wczesnego wykrywania nowotworów...21 7. Poprawa działania systemu radioterapii onkologicznej w Polsce doposażenie i modernizacja zakładów radioterapii...22 8. Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca doposażenie i modernizacja klinik i oddziałów torakochirurgii...22 9. Program doskonalenia diagnostyki i leczenia białaczek u dorosłych w Polsce z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i współpracy z European Leukemia Net...24 10. Programy poprawy jakości diagnostyki leczenia nowotworów u dzieci...24 10. 1 Kontynuacja programu kontroli jakości w diagnostyce ostrej białaczki u dzieci...25 10.2 Kontynuacja programu kontroli jakości w diagnostyce guzów litych u dzieci 27 10.3 Kontynuacja programu kontroli jakości w diagnostyce chłoniaków złośliwych u dzieci. 28 10.4 Kontynuacja i modyfikacja ujednoliconego programu diagnostyki i kompleksowego leczenia nowotworów ośrodkowego układu nerwowego u dzieci..29 10.5 Kontynuacja programu oceny jakości życia i stanu zdrowia dzieci i młodzieży po zakończonym leczeniu przeciwnowotworowym...30 10.6 Ograniczenie niepełnosprawności u dzieci leczonych z powodu nowotworów złośliwych kości...31 11. Poprawa działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach...32 12. Szkolenie lekarzy specjalistów w dziedzinie chirurgii ogólnej z zakresu diagnostyki nowotworów, postępowania terapeutycznego oraz opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym....33 Lp. Nazwa zadania Koordynator programu / Osoba zgłaszająca program do realizacji 1. Prewencja pierwotna nowotworów Prof. dr hab. Witold Zatoński 2. Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy Dr Jerzy Giermek 3. Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi Dr Jerzy Giermek 4. Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego Prof. dr hab. Jarosław Reguła 2

5. Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe 6. Zakup aparatury diagnostycznej dla wczesnego wykrywania nowotworów 7. Poprawa działania systemu radioterapii onkologicznej w Polsce doposażenie i modernizacja zakładów radioterapii 8. Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca doposażenie i modernizacja klinik i oddziałów torakochirurgii 9. Program doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych w Polsce, z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i współpracy z EuropeanLeukemia Net 10. Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci 11 Poprawa działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach 12. Szkolenie lekarzy specjalistów w dziedzinie chirurgii ogólnej z zakresu diagnostyki nowotworów, postępowania terapeutycznego oraz opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym. Prof. dr hab. J. Lubiński Prof. dr hab. Olgierd Rowiński Prof. dr hab. Marian Reinfuss Prof. dr hab. Tadeusz Orłowski Prof. dr hab. Jerzy Hołowiecki Prof. dr hab. Jerzy Kowalczyk Prof. dr hab. Tadeusz Orłowski Prof. dr hab. Marek Krawczyk 3

Streszczenie Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych W ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych w roku 2011 realizowanych będzie 12 zadań. Na realizację zadań Narodowego programu zarezerwowane zostały środki finansowe w wysokości 250 mln zł., w tym 190 mln środki inwestycyjne, 60 mln. środki bieżące. Zgodnie z obowiązującym od roku 2008 art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 1 lipca 2005 roku o ustanowieniu programu wieloletniego Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych, planowane nakłady na realizację działań profilaktycznych to nie mniej niż 10 % ogólnej wartości środków przeznaczonych na program. Realizowane w ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych zadania można przyporządkować do 5 grup: I. Programy profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów (poz. 1-5). II. Programy inwestycyjne (poz. 6-9). III. Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci (poz. 10, w tym(10.1-10.6). IV. Programy edukacyjne (poz. 12). V. Pozostałe programy (poz. 11). Program ma charakter uzupełniający w odniesieniu do programów i świadczeń finansowanych w zakresie onkologii przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach programu zostaną podjęte przede wszystkim: I. Ad I. Działania: prewencyjne i profilaktyczne zapobiegające zachorowaniom na raka piersi, raka szyjki macicy, raka jelita grubego. W tej grupie znalazły się zadania pn.: 1) Prewencja pierwotna nowotworów 2) Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy 3) Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi 4) Program wczesnego wykrywania raka jelita grubego 5) Program opieki nad rodzinami wysokiego, genetycznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe z podziałem na trzy moduły. W ramach ww. programów przez Ministra Zdrowia finansowane są między innymi, świadczenia opieki zdrowotnej(badania kolonoskopowe, badania genetyczne), działania administracyjnologistyczne w tym: kontrola jakości badań profilaktycznych, szkolenia specjalistyczne dla personelu realizującego skryningi populacyjne oraz dla lekarzy chirurgów leczących nowotwory, działania na rzecz poprawy zgłaszalności pacjentów na badania skryningowe, w tym akcje medialne popularyzujące profilaktykę nowotworów. Ad. II. Zadania o charakterze inwestycyjnym polegające na doposażaniu zakładów radioterapii, doposażeniu oddziałów torakochirurgii i pulmonologii w sprzęt niezbędny do diagnozowania i leczenia raka płuca, zakup rezonansów magnetycznych dla potrzeb wczesnego wykrywania nowotworów, zakup sprzętu specjalistycznego dla potrzeb poprawy działania systemu rejestracji nowotworów w Polsce. W tej grupie programów znalazły się zadania pn. 1) Zakup aparatury diagnostycznej dla wczesnego wykrywania nowotworów. 2) Poprawa działania systemu radioterapii onkologicznej w Polsce Doposażenie i modernizacja zakładów radioterapii 3) Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca - doposażenie i modernizacja klinik i oddziałów torakochirurgii 4) Program doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych w Polsce, z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i współpracy z European Leukemia Net 4

Ad. III. Kolejną grupą programów których realizacja trwa od 2006 r. jest realizacja Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci, są to zadania pn.: 1) Kontynuacja programu kontroli jakości w diagnostyce ostrej białaczki u dzieci. 2) Kontynuacja programu kontroli jakości w diagnostyce guzów litych u dzieci. 3) Kontynuacja programu kontroli jakości w diagnostyce chłoniaków złośliwych u dzieci. 4) Kontynuacja i Modyfikacja ujednoliconego programu diagnostyki i kompleksowego leczenia nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) u dzieci. 5) Kontynuacja programu oceny jakości życia i stanu zdrowia dzieci i młodzieży po zakończonym leczeniu przeciwnowotworowym w roku 2009. 6) Ograniczenie niepełnosprawności u dzieci leczonych z powodu nowotworów złośliwych kości Wspólną zasadą realizacji ww. programów kierowanych dla dzieci są działania na rzecz poprawy wyników leczenia dzieci z wykrytymi nowotworami, zmniejszenie toksyczności i późnych następstw leczenia, zredukowanie kosztów leczenia dzięki właściwej stratyfikacji, zmniejszenie liczby błędów diagnostycznych, zwiększenie precyzji klasyfikacji poszczególnych pacjentów do grup ryzyka. Jest to możliwe dzięki prowadzonej weryfikacji badań diagnostycznych, prowadzenie sesji uzgodnieniowych, dotyczących interpretacji wyników i stratyfikacji leczenia. Prowadzenie baz danych o wszystkich młodych pacjentach leczonych z powodu nowotworów układu krwiotwórczego, nowotworów OUN, guzów litych, chłoniaków oraz finansowanie zakupu specjalistycznych endoprotez wykorzystywanych w leczeniu niepełnosprawności u dzieci spowodowanej chorobą nowotworową kości. Ad. IV. W ramach programów edukacyjnych w roku bieżącym ponownie zaproponowana została realizacja Programu Szkolenia lekarzy specjalistów w dziedzinie chirurgii ogólnej z zakresu diagnostyki nowotworów, postępowania terapeutycznego oraz opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym, co ma przyczynić się do poprawy wykrywalności i skuteczności leczenia onkologicznego w naszym kraju. Ad. V. W ostatniej grupie programów różne znalazł się Program poprawy działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach złośliwych. Ten program ma na celu zapewnienie rejestracji nowotworów prowadzonych przez Krajowy i wojewódzkie rejestry Nowotworów poprawę kompletności rejestracji nowotworów złośliwych w naszym kraju oraz zapewnienie działania ogólnopolskiego rejestru nowotworów kości. Zdefiniowanie problemu, określenie potrzeby Nowotwory złośliwe należą do najpoważniejszych zagrożeń życia Polaków. Bezwzględna liczba nowotworów złośliwych w Polsce w ostatnim 40-leciu rosła. W 1963 r. zmarło na nowotwory złośliwe 34 500 osób. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce, w 2008 r. zarejestrowano 131 tys. nowych zachorowań na nowotwory złośliwe. W tym samym roku zgłoszono 93 tys. nowych zgonów z powodu nowotworów złośliwych; wskaźnik zachorowania/zgony w 2007r. wynosił 1,4. Można więc przyjąć założenie (statystycznie rzecz biorąc), że zachorowanie na nowotwór złośliwy w danym roku wiąże się z bardzo wysokim prawdopodobieństwem zgonu z powodu nowotworu w tym samym roku. Nowotwory złośliwe stanowią drugą przyczynę zgonów w Polsce, nowotwory złośliwe płuca, prostaty, jelita grubego żołądka są najczęstszymi nowotworami złośliwym wykrywanymi u mężczyzn, W populacji kobiet wiodącymi umiejscowieniami nowotworów są pierś, płuco i jelito grube. Przyrost liczby zachorowań i zgonów na nowotwory złośliwe w Polsce wynika głównie ze: 1) zmian w strukturze wieku, a przede wszystkim zwiększenia liczby ludności po 65 roku życia; 5

2) zwiększenia ekspozycji na czynniki rakotwórcze i rozpowszechnianiu zachowań sprzyjających rozwojowi raka; 3) utrzymującym się nadal wysokim poziomem nikotynizmu. 4) na skutek nieprzerwanej od 2006 r. realizacji badań profilaktycznych raka piersi i raka szyjki macicy oraz od roku 2000 programu badań przesiewowych jelita grubego i od 2006 programu opieki nad rodzinami wysokiego, genetycznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe odnotowujemy wzrost liczby wykrywanych ww. nowotworów. Do przyczyn wzrostu śmiertelności można także zaliczyć nieodpowiedni tryb odżywiania, niską aktywność fizyczną, a ponadto brak świadomości zagrożenia chorobami nowotworowymi, a co za tym idzie niechęć społeczeństwa do wykonywania badań przesiewowych oraz do wczesnego zgłaszania się do lekarza onkologa, w przypadku zauważenia ewentualnych zmian. Nie ulega wątpliwości, że nowotwory złośliwe są poważnym zagrożeniem dla polskiego społeczeństwa, stwarzają problemy zarówno na poziomie jednostki jak i państwa, i w przyszłości będzie narastał. Prognozy Krajowego Rejestru Nowotworów, na najbliższe lata pokazują, że liczby zachorowań i zgonów na nowotwory złośliwe w Polsce będą systematycznie wzrastać, stając się zarówno u kobiet, jak i mężczyzn pierwszą przyczyną zgonów przed 65 rokiem życia, wyprzedzając nawet zgony z powodu chorób układu sercowo naczyniowego. Stale zwiększająca się liczba zachorowań i zgonów na nowotwory złośliwe w Polsce stanowi istotny problem dla społeczeństwa. Mimo sporych nakładów finansowych w ramach NP do wyposażenia ośrodków onkologicznych w sprzęt do diagnostyki i leczenia radioterapeutycznego nowotworów oraz wykrywanie nowotworów w późnych stadiach rozwoju choroby nadal nie przekłada się to w widoczny sposób na poprawę sytuacji polskich pacjentów onkologicznych. Uzasadnienie Realizacja Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych na podstawie ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych (Dz. U. Nr 143, poz. 1200 oraz z 2008 r. Nr 54, poz. 325) rozpoczęła się z dniem 1 stycznia 2006 r. Główne cele Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych to: 1) zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory; 2) osiągnięcie średnich europejskich wskaźników w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów; 3) osiągnięcie średnich europejskich wskaźników skuteczności leczenia; 4) stworzenie warunków do wykorzystania w praktyce onkologicznej postępu wiedzy o przyczynach i mechanizmach rozwoju nowotworów złośliwych; 5) utworzenie systemu ciągłego monitorowania skuteczności zwalczania nowotworów w skali kraju i poszczególnych regionach kraju. Zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych, w ramach programu podejmuje się działania dotyczące w szczególności: rozwoju profilaktyki pierwotnej nowotworów złośliwych, w tym zwłaszcza zależnych od palenia tytoniu i niewłaściwego żywienia; wdrożenia populacyjnych programów wczesnego wykrywania, a w szczególności raka szyjki macicy, piersi, jelita grubego oraz wybranych nowotworów u dzieci; zwiększenia dostępności do metod wczesnego rozpoznawania oraz wdrożenia procedur zapewnienia jakości diagnostyki i terapii nowotworów; uzupełnienia oraz wymiany wyeksploatowanych urządzeń do radioterapii i diagnostyki nowotworów; 6

rozwoju i upowszechnienia nauczania onkologii w kształceniu przed i podyplomowym lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych i przedstawicieli innych zawodów medycznych; poprawy działania systemu zbierania danych o stopniu zaawansowania nowotworów; upowszechniania wiedzy w społeczeństwie na temat profilaktyki, wczesnego rozpoznawania i leczenia nowotworów. Realizatorzy zadania Postępowania konkursowe na wybór realizatorów zadań w roku 2011 zostały już rozstrzygnięte w roku 2010, w odniesieniu do zadań inwestycyjnych: Zakup aparatury diagnostycznej dla wczesnego wykrywania nowotworów; Poprawa działania systemu radioterapii onkologicznej w Polsce doposażenie i modernizacja zakładów radioterapii - zakup sprzętu; Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca doposażenie i modernizacja klinik i oddziałów torakochirurgii; Program doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych w Polsce, z dostosowaniem do zaleceń Unii Europejskiej i współpracy z European Leukemia Net. oraz w odniesieniu do zadań profilaktycznych: Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy; Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi; Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego; Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe. W lutym br. zostaną ogłoszone procedury konkursowe na wybór realizatorów pozostałych, następujących zadań Narodowego programu: Prewencja pierwotna nowotworów; Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca doposażenie i modernizacja klinik i oddziałów torakochirurgii - Koordynacja; Program poprawy działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach; Szkolenie lekarzy specjalistów w dziedzinie chirurgii ogólnej z zakresu diagnostyki nowotworów, postępowania terapeutycznego oraz opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym; Programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci - z sześciu zaproponowanych w tej grupie programów - 5 zadań wymaga ogłoszenia procedury konkursowej; Program szkolenia lekarzy specjalistów w dziedzinie chirurgii ogólnej z zakresu diagnostyki nowotworów, postępowania terapeutycznego oraz opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym. Doświadczenie zdobyte w trakcie ubiegłych lat, doprowadziły do wprowadzenia modyfikacji realizacji zadań Narodowego programu. 1. W ramach programów profilaktycznych od roku 2009 organizacja wysyłki imiennych zaproszeń na badania profilaktyczne realizowana jest przez Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące. 2. W związku z faktem, że WOK i COKI dla populacyjnych programów raka piersi i raka szyjki macicy wybrane zostały w roku 2005 na lata 2006-2010 W roku 2010 powtórzono procedurę konkursową na wybór ww. ośrodków koordynujących do końca realizacji Narodowego programu, to jest na lata 2011-2015. 3. Wybrane Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące usytuowane są w tych samych jednostkach co w latach 2006-2010. 7

4. W programie zwiększy się rola COK, który przejmie koordynację WOKów w tym również nastąpi zlecenie zadań dot. prowadzenia korespondencji merytorycznej związanej z zapewnieniem prawidłowej realizacji zadań określonych w programach populacyjnych z WOK-ami przez COK. 5. Od roku 2009 Koordynacja działań medialnych realizowanych w ramach zadań Narodowego programu została przekazana do Biuru Prasy i Promocji, które współpracuje z realizatorami zadań profilaktycznych przede wszystkim Centralnym i Wojewódzkimi Ośrodkami koordynującymi przy organizacji kampanii medialnych i działań na rzecz poprawy zgłaszalności kobiet do badań profilaktycznych. Również produkcja wszelkich materiałów promocyjnych przewidzianych w ramach zadań Narodowego programu odbywa się we współpracy z Biurem Prasy i Promocji Ministerstwa Zdrowia. 6. Ponieważ realizatorzy w większości zadań uwzględnionych w Narodowym programie w sposób ciągły realizują działania określone w poszczególnych programach będących elementami Narodowego programu, niezbędne jest finansowanie zadań realizowanych od 1 stycznia 2011r, w odniesieniu do ciągłości realizacji. 7. W roku 2011 koordynator programów poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci - Prof. J. Kowalczyk zaproponował następujące modyfikacje zadań w zakresie: Zadanie 10.1 - wprowadzenie dodatkowo oceny minimalnej choroby resztkowej przy zakończeniu leczenia ostrej białaczki limfoblastycznej w nawrocie choroby (po wznowie ostrej białaczki limfoblastycznej) oraz prowadzenie bazy danych dla nawrotów ostrej białaczki limfoblastycznej. Zadanie 10. 3 - Rozszerzenie weryfikacji badań chłoniaków nieziarniczych o weryfikację i prowadzenie bazy danych dla chłoniaków ziarniczych - (chłoniaków Hodgkina) Zadanie 10.5 - Wzrost cen jednostkowych badań realizowanych w zadaniu. Ponadto zaproponowana została realizacja międzynarodowej konferencji w związku z realizacją projektu Komisji Europejskiej European Partnership for Action Against Cancer (EPAAC) w zakresie opracowania europejskich standardów opieki nad dziećmi z chorobami nowotworowymi, w 50% współfinansowana przez Komisję Europejską. Za przygotowanie standardów odpowiedzialnym został z upoważnienia Ministra Zdrowia Prof. J. Kowalczyk - Krajowy Konsultant w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej. Zaproponowane zmiany nie zwiększają kosztów łącznych programów poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci w stosunku do roku 2010. Jednocześnie w zakres realizowanego od 2006 Programu poprawy działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach złośliwych, (jednego z zadań Narodowego programu), mającego na celu zapewnienie rejestracji nowotworów prowadzonej przez Krajowy i Wojewódzkie rejestry Nowotworów, w tym poprawę kompletności rejestracji nowotworów złośliwych w naszym kraju, zespół ekspertów z Centrum Onkologii w Warszawie zaproponował w roku bieżącym podzadanie w zakresie opracowania i wdrożenia działania ogólnopolskiego rejestru nowotworów kości. Powyższe zostało uwzględnione w propozycjach zadań Narodowego programu w roku 2011 z uwagi na pozytywne zaopiniowane przez Radę ds. zwalczania chorób nowotworowych. Koszt realizacji podzadania został oszacowany na 98 tys. zł w skali roku. Spodziewane efekty funkcjonowania przedmiotowego rejestru to poprawa danych epidemiologicznych pierwotnych nowotworów kości, danych dotychczas niedostępnych, wdrożenie i opracowanie wielospecjalistycznych rekomendacji i metod terapii pierwotnych nowotworów kości, rozpowszechnienie wiedzy o pierwotnych nowotworach kości w środowisku medycznym. Mając na uwadze, że jest to propozycja stworzenia kolejnego rejestru nowotworów prosimy o decyzję w sprawie możliwości uwzględnienia tego działania w ramach ww. zadania Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych. W związku z ewentualnym brakiem akceptacji dla realizacji tego zadania proponuje się przeniesienie kwoty w wysokości 98 tys. zł. na realizację badań przesiewowych raka płuca. 8

1. Prewencja pierwotna nowotworów Zadanie realizowane jest od pierwszego roku realizacji Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych Cele: Edukacja społeczeństwa w kierunku popularyzacji postaw prozdrowotnych poprzez m. in. upowszechnienie Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem, organizację kampanii medialnych, edukacyjnych, popularyzację i upowszechnianie wiedzy na temat profilaktyki nowotworów. Opis zadania: Wokół problemu raka funkcjonuje w społeczeństwie wiele stereotypów i sprzecznych obiegowych przekonań, panuje dezorientacja odnośnie do rzeczywistych przyczyn możliwości, i zapobiegania chorobom. Świadomość polskiego społeczeństwa w tym zakresie musi zostać przebudowana poprzez dostarczenie rzetelnej, uporządkowanej wiedzy na temat rzeczywistych czynników przyczynowych powstawania nowotworów oraz wpływu czynników stylu życia na ryzyko zachorowania. Jednym z podstawowych celów zadania jest radykalna poprawa stanu edukacji społeczeństwa polskiego, w tym także środowisk medycznych, w zakresie profilaktyki i zdrowego stylu życia oraz programów wczesnego rozpoznawania nowotworów. Akcje medialne realizowane są we współpracy z Biurem Prasy i Promocji Zdrowia. Propozycja działań do realizacji w 2011 roku: Działania wydawnicze Druk Kodeksu Walki z Rakiem i towarzyszących materiałów edukacyjnych, plakatów ( łącznie ok. 200 000 egz.) w tym: ewentualnie rozważana jest możliwość sfinansowania opublikowania podręcznika w zakresie profilaktyki HPV w związku ze zgłoszeniem działania przez Pełnomocnika Rządu E. Radziszewską ) Działania medialne Organizacja konferencji prasowych Organizacja warsztatów dot. czynników ryzyka dla zachorowania na nowotwory Prowadzenie strony internetowej, stała aktualizacja informacji o programie Organizacja kampanii zdrowotnych, działań edukacyjnych i interwencyjnych 1. Działania na rzecz zmniejszenia ekspozycji populacji polskiej na działanie rakotwórczych substancji zawartych w dymie tytoniowym, m.in.: II edycja Kampanii Papierosy pożerają cię żywcem. 18 listopada - Światowy Dzień Rzucania Palenia. 31 maja - Światowy dzień bez tytoniu. Organizacja XIII konferencji im. Prof. F. Venuleta Jest to kolejne z rzędu sympozjum poświęcone zagadnieniom związanym ze szkodliwością palenia tytoniu i jego wpływowi na stan zdrowia człowieka, najnowszym metodom leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu i jego wpływowi na stan zdrowia człowieka oraz epidemii palenia. Ich nadrzędnym tematem było Palenie tytoniu - jak zminimalizować jego skutki? Popularyzacja wśród dzieci i młodzieży szkolnej idei walki z czynnym i biernym paleniem tytoniu. 2. Działania na rzecz prostych form wysiłku akcje: Chodzę, biegam więc jestem. 3. Dziania na rzecz popularyzacji zdrowego stylu życia w tym zdrowej diety, akcje: 5 razy dziennie warzywa i owoce, Walka z otyłością, jako czynnikiem sprzyjającym zachorowaniom na nowotwory. 4.Działania dla zmniejszenia zachorowań (i umieralności) z powodu czerniaka złośliwego, 5.Monitoring skuteczności Programu. badanie w dorosłej populacji Polski wybranych, związanych ze stylem życia czynników ryzyka i czynników ochronnych nowotworów złośliwych oraz innych elementów polityki zdrowotnej. 5. Prowadzenie ogólnopolskich telefonicznych medycznych konsultacji - Infolinia 0801 108 108 infolinia działa w oparciu o trzy linie od poniedziałku do piątku 11:00-19:00. Koszt rozmowy tel. 9

0,35 zł. (telefon stacjonarny) średnio 8 tys. rozmów w ciągu roku. Udzielanie informacji na temat czynników zachorowalności na nowotwory, o korzyściach wynikających z rzucenia papierosów, wzmacniane motywacji do rzucenia palenia, informacja o ośrodkach i poradniach w których można wykonać bezpłatne badania profilaktyczne, bezpłatna wysyłka materiałów edukacyjnych. Realizacja programów promocyjnych przez ośrodki epidemiologii w regionach średnio 14x90 tys. zł. Działalność administracyjna koordynacja Programu Organizacja spotkań z lokalnymi współorganizatorami i komitetem ekspertów Wycinki prasowe Materiały i inne koszty administracyjne prowadzenia programu, recenzje zgłaszanych aplikacji i realizacji programów, przygotowywanie sprawozdań cząstkowych i końcowego Mierniki realizacji Nakład wydawnictw i sposób kolportażu. Raporty z konferencji prasowych. Liczba artykułów prasowych i programów radiowych i TV. Liczba odwiedzin strony internetowej. Liczba organizowanych imprez. Szacowana liczba uczestników. Liczba przeszkolonych osób. Liczba udzielonych porad telefonicznych. Opracowanie i monitorowanie wskaźników efektywności Analiza zmian wskaźników zachorowalności, umieralności na nowotwory oraz pięcioletnich przeżyć w Polsce w odniesieniu do tych samych wskaźników w Europejskich. Koszt realizacji programu kwota zaplanowana na realizację działań w ramach programu w roku 2011 kwota środki bieżące środki majątkowe 1 800 000 zł 1 800 000 zł. 0 zł. 2. Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy oraz 3. Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi. Zadania realizowane od 2006 r. W roku 2005 w ramach procedury konkursowej wyodrębniono Centralne i Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące na lata 2006-2010. W roku 2010 przeprowadzono procedurę konkursową na wybór COK i WOK na lata 2011 2015 do końca realizacji Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych. W toku postępowań wybrano: Jeden Centralny Ośrodek Koordynujący Centrum Onkologii w Warszawie dla potrzeb koordynacji w skali całego kraju zarówno program profilaktyki raka piersi i rak szyjki macicy. 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących usytuowanych w ośrodkach szpitalach onkologicznych dla potrzeb koordynacji realizacji poszczególnych programów w skali regionu, z tym że w województwach: 10

Dolnośląskim, Kujawsko-pomorskim, Małopolskim, Mazowieckim, Podkarpackim, Pomorskim, Śląskim, Świętokrzyskim, Warmińsko-mazurskim ośrodki koordynujące znajdują się w tej samej jednostce w województwie, są wspólne dla obu programów. Lubelskim, Lubuskim, Łódzkim, Opolskim, Podlaskim, Wielkopolskim, Zachodniopomorskim ośrodki koordynujące programy profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy znajdują się w odrębnych jednostkach w województwie, są rozdzielne. Celem programu jest zmniejszenie zachorowalności i poprawa wykrywalności raka szyjki macicy i raka piersi oraz poprawa zgłaszalności kobiet do programów w Polsce. Zadania programu: 1. Program oparty jest na się współpracy Narodowym Funduszem Zdrowia, który finansuje realizowane w ciągu roku badania profilaktyczne raka piersi i raka szyjki macicy. Realizatorami badań profilaktycznych są świadczeniodawcy wybierani przez NFZ w ramach procedury konkursowej. 2. Ministerstwo Zdrowia finansuje część administracyjno-logistyczną poprzez refundację kosztów osobowych i zadaniowych stworzonej dla potrzeb programu sieci Wojewódzkich i Centralnego Ośrodków Koordynujących, monitorujących i nadzorujących realizację Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka szyjki macicy oraz Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi oraz realizację wysyłki imiennych zaproszeń do kobiet oraz prowadzenie akcji medialnych orz informacyjno -edukacyjnych na rzecz popularyzacji profilaktyki ww. nowotworów. 3. Centralny i Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące Zadania Centralnego i Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących - monitorowanie i koordynacja realizacji następujących działań programu, w tym: działania na rzecz poprawy zgłaszalności w tym: wysyłka imiennych zaproszeń na badania, realizacja akcji medialnych, informacyjno-edukacyjnych promujących program, udział pielęgniarek i położnych w akcjach informacyjnych, dowożenie kobiet na badania, produkcja i dystrybucja materiałów informacyjnych o programach. kontrola jakości: badań cytologicznych (etap diagnostyczny), - kontrola oceny materiału cytologicznego) oraz 5% świadczeniodawców etapu podstawowego. Kontrola badań mammograficznych na poziomie podstawowym poprzez ocenę zdjęć mammograficznych (audyt kliniczny) oraz wykonywanie testów specjalistycznych u świadczeniodawcy. szkolenia specjalistyczne dla personelu obsługującego skryningi populacyjne tj. cytodiagnostów, pielęgniarek, położnych, ginekologów. Mierniki realizacji programu Liczba wykonanych badań. Zgłaszalność kobiet do programów. Liczba wykonanych kontroli jakości oraz efekty kontroli jakości. Liczba osób spośród przeszkolonego personelu wykonującego skryningi. Wyniki przeprowadzonych kontroli jakości. Koszt realizacji programu Zadania przewidziane do realizacji w roku 2011 w ramach Populacyjnych programów kwota przewidziana na realizację zadań określonych w programach populacyjnych na roku2011 środki bieżące kwota środki majątkowe 11

Koszty zadaniowe, administracyjne, osobowe dla: Populacyjnego programu profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi Wysyłka imiennych zaproszeń 22 000 000,00 22 000 000,00 9 721 917,50 9 721 917,50 0 Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy 5 598 417,90 5 598 417,90 0 Populacyjny pogram wczesnego wykrywania raka piersi pierś 4 123 499,60 4 123 499,60 0 Kontrola jakości badań profilaktycznych szyjka i pierś 2 074 500,00 2 074 500,00 0 Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy - etapu diagnostycznego i 5% świadczeniodawców etapu podstawowego. Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi audyt kliniczny mammogramów Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi Testy specjalistyczne u świadczeniodawców Szkolenia dla personelu realizującego skryning raka szyjki macicy i egzamin centralny dla położnych Działania na rzecz poprawy zgłaszalności COK i WOK-ów Działania na rzecz poprawy zgłaszalności kampanie medialne organizowane przez BPiP Koszty administracyjne i osobowe COK i WOKów Zakup sprzętu dla WOKów (zakupy finansowane w ramach wydatków bieżących), gdzie cena jednostkowa nie może przekraczać 3.500zł 346 000,00 346 000,00 0 715 500,00 715 500,00 0 1 013 000,00 1 013 000,00 0 320 000,00 320 000,00 0 2 872 182,50 2 872 182,50 0 2 100 000,00 2 100 000,00 0 4 616 400,00 4 616 400,00 0 295 000,00 295 000,00 0 Łączny koszt realizacji zadań przez WOKi i COK w roku 2011 to 22 000 000 zł. 12

4. Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego Zadanie realizowane od roku 2000 w tym w ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych od 2006. W roku 2010 w toku przeprowadzonej procedury konkursowej wybrano realizatorów programu na lata 2010-2011. Umowy z realizatorami zostały zawarte na rok 2010 oraz na I kw. 2011 r. tj. do 31 marca 2011 r. Kolejna umowa zostanie zawarta po rozliczeniu umowy z mocą obowiązująca od 1 kwietnia 2011 do końca 2011 r. Kwota zaangażowana na realizację zadań w I kw. 2011 to 4 029 990 zł. Realizacja badań w kolejnych kwartałach zostanie umożliwiona dzięki aneksowi wydłużającemu realizację programu na kolejne III kw. Kwota zarezerwowana na wykonywanie badań kolonoskopowych w kolejnych kwartałach to trzykrotność kwoty zaangażowanej w I kw. Cele programu: Zwiększenie odsetka raków wykrywanych we wczesnych stadiach zaawansowania (A i B wg Dukes a), Zwiększenia odsetka wyleczenia ( 5-letnich przeżyć), Zahamowanie wzrostu liczby nowych przypadków raka, Obniżenie umieralności na raka jelita grubego (poprzez porównanie danych z Krajowego Rejestru Nowotworów co rok od 1999 aż do 2015 roku), Obniżenie kosztów leczenia raka w skali kraju (dzięki leczeniu raków wczesnych, a nie zaawansowanych i dzięki usuwaniu stanów przedrakowych polipów). Opis zadania: Działania do realizacji 1. Wykonanie kolonoskopii przesiewowych w populacji osób bezobjawowych w wieku 50-65 lat (plus 40-65 z wywiadem rodzinnym). Badania powinny być wykonywane w stale zwiększającej się liczbie ośrodków kolonoskopowych. 2. Koordynacja i funkcjonowanie biura programu badań przesiewowych. Opis organizacji badań kolonoskopowych Populacja badana Osoby bez objawów klinicznych sugerujących istnienie raka jelita grubego: Osoby w wieku 50 65 lat, niezależnie od wywiadu rodzinnego, Osoby w wieku 40 65 lat, które mają krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano raka jelita grubego, Osoby w wieku 25 65 lat z rodziny HNPCC (rodzinnego raka jelita grubego niezwiązanego z polipowatością). W tej grupie osób konieczne jest potwierdzenie rozpoznania przynależności do rodziny HNPCC z Poradni Genetycznej na podstawie spełnienia tzw. kryteriów amsterdamskich i ewentualnego badania genetycznego. Członkowie takiej rodziny powinny mieć powtarzane kolonoskopie co 2-3 lata, chyba, że badanie genetyczne wskaże, że u danej osoby nie ma mutacji genetycznych i że dana osoba może być zwolniona z wykonywania kontrolnych (nadzorczych) kolonoskopii. Tę grupę osób poddawanych badaniom przesiewowym wprowadzono w roku 2001. Organizacja realizacji przesiewowych badań kolonoskopowych 1. Włączenie Lekarzy rodzinnych i lekarzy opieki podstawowej, którzy zapraszani są na spotkania informacyjne o Programie i otrzymują druki Ankiet będących formalnymi skierowaniami na badania przesiewowe. 2. Organizacja sekretariatu Programu w ośrodku wykonującym badania (1-2 osoby) obsługi i własny telefon do wykorzystania. 13

3 Sekretariat stanowi punkt kontaktowy dla lekarzy rodzinnych i opieki podstawowej, dla osób gotowych poddać się badaniu kolonoskopowemu. 4. Sekretariat przyjmuje Ankiety przesyłane pocztą, faksem lub osobiście przez pacjentów, ustala terminy badań, wydaje instrukcje dotyczące przygotowania jelita grubego do badania, prowadzi dokumentację, porządkuje ją, wprowadza dane demograficzne do bazy komputerowej. Sekretariat Programu jest centralnym ogniwem Programu. Osoby, których Ankiety są prawidłowo wypełnione i nie budzą wątpliwości mają wykonywane badanie kolonoskopowe. Osoby, których Ankiety wskazują, że dana osoba nie spełnia kryteriów udziału w badaniu przesiewowym zapraszane są na wizytę u konsultanta gastroenterologa. Jeśli dana osoba kwalifikuje się do udziału w Programie jest kierowana na kolonoskopię przesiewową. Jeśli nie kwalifikuje się to w zależności od przyczyn wykonywane są różne działania: gdy występują objawy sugerujące raka dana osoba kierowana jest na badanie kolonoskopowe diagnostyczne w ramach normalnej opieki czyli na kolonoskopię finansowaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia. gdy podejrzewa się inne problemy gastroenterologiczne podejmowane są odpowiednie działania diagnostyczne i ewentualne lecznicze w ramach działań finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia ( inne badania- USG, gastroskopia itp.). Badania kolonoskopowe przesiewowe wykonywane są w godzinach popołudniowych tak, aby nie zmniejszać normalnej działalności diagnostycznej i terapeutycznej Ośrodka. Po zabiegach osoby poddane badaniom od razu otrzymują wynik badania. Jeśli stwierdzi się polipy do 10 mm średnicy, są one od razu usuwane. Jeśli polipy są większe lub ich liczba jest duża to zgodnie z założeniami Programu osoby z badań przesiewowych stają się pacjentami i leczone w ramach systemu finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Osoby, u których wykryto raka poddaje się standardowej operacji albo w ośrodku wykonującym badania lub w innym zgodnie z preferencjami pacjenta. Wszystkie wycinki i usunięte polipy poddawane są badaniu histopatologicznemu we współpracujących Pracowniach endoskopowych. Opisy histopatologiczne trafiają do bazy danych Programu. Wydawane są pacjentom wraz z dalszymi zaleceniami dotyczącymi dalszego leczenia lub nadzoru w przyszłości. Zadania dla uczestników programu Zadania ośrodka koordynującego Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie, ul. Roentgena 5 Jednostka wybrana na koordynatora zadania do końca realizacji programu. Organizowanie spotkania dla wykonawców Programu, Udoskonalanie bazy danych, szkolenie jej użytkowników, Zorganizowanie prezentacji wspólnych wyników z dyskusją na temat problemów i sposobów ich rozwiązywania, Nadzór na działaniem firmy monitorującej program, która powinna być niezależna od Ministerstwa i od koordynatora; sprawozdania firmy monitorującej powinny być podstawą oceny jakości pracy poszczególnych ośrodków, Zadania lekarza kierującego na badania kolonoskopowe: Identyfikacja kandydatów do skryningu, Informowanie kandydatów o sposobie i metodach badań, Wypełnienie i podpisanie Ankiety oraz przesłanie jej lub pokierowanie pacjenta tak, aby sam dostarczył podpisaną Ankietę do ośrodka prowadzącego Program. Zadania Ośrodków prowadzących badania: 14

Organizują Biuro Programu (celem kontaktowania się z kandydatami do skriningu, z lekarzami kierującymi, prowadzenia zadań administracyjnych), Wykonywanie kolonoskopii wraz z usunięciem polipów o średnicy do 10 mm i ich badaniem histopatologicznym oraz pobraniem wycinków z nacieku nowotworowego (plus badanie histologiczne), Po badaniu pacjent powinien wypełnić Ankietę tolerancje badania. Wynik tej ankiety powinien znaleźć w bazie danych, Osoby z polipami większymi (od 10 mm), z bardzo licznymi polipami oraz z naciekiem nowotworowym wymagają skierowania do odpowiedniego leczenia nie finansowanego już przez Program, Ustalenie dalszych zaleceń u wszystkich osób poddanych badaniom przesiewowym. Ośrodek realizujący program zobowiązany jest do prowadzenia bazy danych, dostarczonej przez Koordynatora programu - Centrum Onkologii w Warszawie. Baza ta powinna być zainstalowana w komputerze znajdującym się w pracowni endoskopowej, służyć do opisu bieżących badań, ich wydruku, wpisywania wyników badań histologicznych, generowania zaleceń oraz opisu dalszych losów osób z wykrytymi polipami i rakami. Jakość prowadzenia Programu w poszczególnych Ośrodkach będzie kontrolowana przez niezależną firmę monitorującą a także przez przedstawicieli koordynatora Programu. Najważniejsze elementy podlegające ocenie to: 1) właściwe finansowanie badań w ramach Programu (chodzi o uniknięcie podwójnego finansowania badań). Sugerowane rozwiązanie to wykonywanie badań w godzinach popołudniowych oraz w soboty; 2) przestrzeganie kryteriów kwalifikacji osób do badań; 3) posiadany sprzęt endoskopowy, zasady dezynfekcji; 4) osiągalność kątnicy ( musi być w > 80% kolonoskopii); 5) usuwanie polipów o średnicy do 10 mm w czasie pierwszego badania kolonoskopowego; 6) właściwe prowadzenie dokumentacji przez Biuro Programu; 7) kompletność dokumentacji i bazy danych. Cała dokumentacja i korespondencja dotycząca Programu powinna być gromadzona i przechowywana w jednym wyznaczonym miejscu. Uwaga: Średnia cena jednego badania kolonoskopowego, wykonywanego w ramach programu oszacowana została przez Koordynatora na kwotę w wysokości 400 zł. i uwzględnia możliwość wykonania znieczulenia u nie więcej 20%ogólnej liczby pacjentów, badanych w ramach programu. Mierniki realizacji programu Liczba wykonanych badań Koszt realizacji programu Łączna kwota zaplanowana na realizację programu w latach 2011 16 318 000 zł. Zadania do realizacji w ramach programu Wykonanie badań kolonoskopowych w I kw. (kwota zaangażowana) Badania kolonoskopowe w kolejnych III kw. Kwota przewidziana na działania podejmowane w ramach programu w roku 2011 środki bieżące kwota środki majątkowe 4 029 990 zł 4 029 990 zł 0 11 981 610 zł. 11 981 610 zł. 0 Koordynacja programu 306 400 zł. 306 400 zł. 0 15

Łączny koszt realizacji zadania w roku 2011 to 16 318 000 zł, w tym kwota 16 011 600 zł. przeznaczona zostanie na badania kolonoskopowe oraz 306 400 zł. zostanie przeznaczona na koordynację programu. 5. Program opieki nad rodzinami wysokiego, genetycznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe Zadanie realizowane jest od 2003 r w tym w ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych od 2006 r. W roku 2010 przeprowadzono postępowanie konkursowe i wybrano realizatorów zadania dla modułu I i II na lata 2010 i 2011. Umowy zostały zwarte w roku 2010 na okres od 1 stycznia 2010 do 30 czerwca 2011 r. W związku z zaproponowaniem przez Koordynatora do realizacji od 2011 r. III modułu programu w roku bieżącym zostanie ogłoszone postępowanie konkursowe na jego realizatorów i podpisane umowy na jego realizację. Moduł I wczesne wykrywanie nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika. Cele programu jest zidentyfikowanie możliwie największej liczby rodzin wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika i objęcie ich opieką ukierunkowaną na możliwie najwcześniejsze rozpoznanie, a w szczególnych przypadkach także na aktywną prewencję zachorowań na te nowotwory. Opis zadania: 1. Zidentyfikowanie - na podstawie ankiet wśród osób zdrowych i/lub dokładnych wywiadów rodzinnych wśród osób chorych - kobiet, u których prawdopodobieństwo zachorowania w ciągu życia na raka piersi i/lub jajnika wynosi ponad 30%. Moduł II - Wczesne wykrywanie i prewencja nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego i błony śluzowej trzonu macicy. Celem programu jest przede wszystkim zidentyfikowanie i zapewnienie opieki odpowiadającej obecnym standardom - rodzinom z zespołem FAP i zespołem Lyncha. Opieka nad tymi rodzinami umożliwia w dłuższej perspektywie wydłużenia przeżyć nosicieli mutacji genu APC o 10-12 lat oraz zapewnienie długich przeżyć nosicielom mutacji genów MLH1, MSH2 i MSH6. W innych grupach wysokiego ryzyka rodzinnego (rodzinny rak jelita grubego i rodzinny rak błony śluzowej trzonu macicy) wdrożenie programu opieki powinno umożliwić znaczne zwiększenie odsetka wczesnych rozpoznań nowotworów i wyleczeń. Opis programu 1. zidentyfikowanie - na podstawie ankiet osób zdrowych i/lub dokładnych wywiadów rodzinnych rodzin, w których występuje wysokie ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, błony śluzowej trzonu macicy i inne towarzyszące nowotwory. Moduł III Profilaktyka oraz wczesne wykrywanie nowotworów złośliwych w rodzinach z rzadkimi zespołami dziedzicznej predyspozycji do nowotworów - dziedziczny rozlany rak żołądka, siatkówczak, choroba von Hippel Lindau (VHL). Celem programu jest zidentyfikowanie możliwie największej liczby rodzin wysokiego ryzyka zachorowania na rozlanego raka żołądka, siatkówczaka oraz chorobą VHL i objęcie ich opieką ukierunkowaną na aktywną prewencję zachorowań na wskazane nowotwory. Opis programu 1. Zidentyfikowanie osób/rodzin z dziedziczną predyspozycją do zachorowania na rozlanego raka żołądka - na podstawie dokładnych wywiadów rodzinnych wśród osób chorych na rozlanego raka żołądka. 2. Prowadzenie badań nosicielstwa mutacji genu CDH1 sekwencjonowanie genu CDH1 oraz badanie na obecność dużych delecji lub insercji w obrębie genu CDH1; identyfikcja mutacji wiąże z sięgającym 80% ryzykiem zachorowania na rozlanego raka żołądka. Badania nosicielstwa mutacji genu CDH1 umożliwiają ustalenie lub wykluczenie wysokiego indywidualnego ryzyka wśród zdrowych krewnych nosicieli mutacji. 3. U osób będących nosicielami mutacji genu CDH1 należy rozważyć opcje postępowania profilaktycznego polegającego na profilaktycznej gastrektomii. 4. Ze względu na zwiększone ryzyko zachorowania na zrazikowego raka piersi u nosicielek mutacji genu CDH1 (39% - 52% ryzyko wystąpienia tego raka u kobiet) zasadne jest objęcie tych kobiet programem corocznych badań ukierunkowanych na wczesne rozpoznanie raka piersi metodą rezonansu 16

2. Prowadzenie badań nosicielstwa mutacji genu BRCA1, którego wystąpienie wiąże się z sięgającym 80% ryzykiem raka piersi / jajnika. Badania nosicielstwa mutacji genu BRCA1 umożliwiają ustalenie lub wykluczenie wysokiego indywidualnego ryzyka wśród zdrowych krewnych nosicielek mutacji. 3. Objęcie kobiet z grupy wysokiego ryzyka programem corocznych badań ukierunkowanych na wczesne rozpoznanie raka piersi (samobadanie piersi, mammografia i USG oraz - u nosicielek mutacji genu BRCA1 badanie piersi metodą rezonansu magnetycznego) oraz raka jajnika i błony śluzowej trzonu macicy (badanie ginekologiczne, USG ginekologiczne, oznaczanie CA-125). 4. Wyodrębnienie grupy kobiet najwyższego ryzyka, u których należy rozważyć 2.rozpoznanie wśród tych rodzin występowania nosicielstwa mutacji genów najsilniejszych predyspozycji - tj. genów APC, MLH1, MSH2 i MSH6; 3.objęcie programami opieki, obejmującymi okresowe badania kolonoskopowe, gastroskopowe, USG jamy brzusznej oraz badania ginekologiczne i USG ginekologiczne i oznaczanie stężeń CA125 w surowicy krwi, członków rodzin, w których występuje wysokie ryzyko zachorowania; 4.zidentyfikowanie nosicieli/ek mutacji, u których istnieją wskazania do prewencyjnej kolektomii i/lub histerektomii. opcje postępowania profilaktycznego: a) chemoprewencję tamoxifenem, Pacjentów do programu kwalifikuje lekarz poradni genetycznej na podstawie dokładnego wywiadu rodzinnego (dane o wszystkich b) modyfikowanie diety, np. ograniczenie podaży selenu u kobiet z podwyższonym poziomem tego pierwiastka w organizmie, c) profilaktyczną mastektomię, krewnych I 0 w tym tych, którzy nie zachorowali na nowotwory, wiek zachorowań i typ/umiejscowienie nowotworów wśród tych krewnych; wiek zachorowań i typ/umiejscowienie nowotworów u wszystkich krewnych II 0 i ewentualnie dalszych stopni). magnetycznego. 5. Zidentyfikowanie nowych pacjentów z wysokim genetycznym ryzykiem siaktówczaka poprzez badanie molekularne genu RB1 (sekwencjonowanie i MLPA) rodzin, w których występuje ten nowotwór. 6. Badania nosicielstwa mutacji genu RB1 w rodzinach z rozpoznaną mutacją markerową tego genu. 7. zidentyfikowanie rodzin, w których występuje podejrzenie choroby VHL 8. rozpoznanie nosicielstwa mutacji genu VHL, który jest genem silnej predyspozycji; 9. objęcie specjalistycznym programem opieki pacjentów z chorobą VHL d) profilaktyczną adneksektomię, która bardzo znacznie obniża ryzyko zachorowania na raka piersi i zapobiega (w przeważającej większości przypadków) zachorowaniom na raka jajnika. W ramach programu finansowane są: W ramach programu finansowane są: W ramach programu finansowane są: 1. Wprowadzenie do rejestru Wprowadzenie do rejestru Zidentyfikowanie jednej rodziny wysokiego ryzyka, pełny opis obciążenia rodzinnego oraz zebranie dodatkowej dokumentacji, wprowadzenie do rejestru. Zidentyfikowanie jednej rodziny wysokiego ryzyka, pełny opis obciążenia rodzinnego oraz zebranie dodatkowej dokumentacji lekarskiej, wprowadzenie do rejestru, a w przypadku zdrowych pacjentów, skierowanie do pierwszego badania kolonoskopowego, USG jamy brzusznej oraz (kobiety) do badania ginekologicznego z USG ginekologicznym i oznaczenia stężenia CA125 w surowicy krwi (koszty osobowe). Wprowadzenie do rejestru Zidentyfikowanej liczby rodzin wysokiego ryzyka zachorowania na rozlanego raka żołądka, siatkówczaka oraz chorobą VHL i objęcie ich opieką ukierunkowaną na aktywną prewencję zachorowań na wskazane nowotwory 17

2. Ankietowanie populacji przez lekarzy POZ / pielęgniarki środowiskowe. Koszty wykrycia nosiciela/nosicielki mutacji APC i/lub MLSH1, MSH2, MSH6 Doświadczenie poszczególnych ośrodków wykrywających mutacje w zespole Lyncha jest zróżnicowane, co powoduje, że stosują one różnorodne protokoły badań. W związku z powyższym w celu zapewnienia maksymalnej efektywności medycznej i ekonomicznej programu, a równocześnie nie wymuszania zmiany protokołów dotychczas stosowanych w ośrodkach, wprowadza się zasadę odpłatności jedynie za wykrycie osoby pełnoletniego nosiciela mutacji MSH2/MLH1/MSH6 i nosiciela mutacji APC w wieku powyżej 10 lat. Koszty wykrycia nosiciela mutacji Objęcie opieką zidentyfikowanych rodzin z ryzykiem zachorowania na rozlanego raka żołądka, siatkówczaka oraz chorobą VHL i objęcie ich opieką ukierunkowaną na aktywną prewencję zachorowań na wskazane nowotwory. KOszty opieki to finansowanie realizacji określonych w programie specjalistycznych badań. 3. Koszt badania nosicielstwa mutacji genu BRCA1 u osób spełniających kryteria kwalifikacji do badania. 4. Koszty opieki nad pacjentką 5. Dodatkowe koszty opieki nad nosicielkami mutacji genu BRCA1 Mierniki realizacji programu Mierniki realizacji programu Mierniki realizacji programu Liczba rodzin/osób objętych opieką. Liczba rodzin/osób objętych opieką. 1.Liczba rodzin najwyższego i wysokiego ryzyka zidentyfikowanych i wprowadzonych do programu oraz liczba kobiet, u których zrealizowano pełne programy opieki. 2. Liczba wykrytych nosicieli mutacji genu CDH1. 3. Liczba wykrytych nowotworów. 4. Liczba osób, u których wykonano profilaktyczną gastrektomię. 1. Liczba pacjentów wprowadzonych do programu, u których zrealizowano pełne programy opieki. 2. Liczba wykrytych nosicieli mutacji genu Rb1. 1. Liczba pacjentów z chorobą VHL wprowadzonych do programu, u których zrealizowano pełne programy opieki. 2. Liczba wykrytych nosicielek mutacji genu VHL. 3. Liczba i lokalizacja wykrytych nowotworów. Proponowane do realizacji od 1 lipca 2011 r. badania w ramach trzech modułów przewidzianych w programie. W ramach trzech modułów programu genetycznego przewiduje się finansowanie M o d u ł I wczesne wykrywanie i prewencja nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika Lp Zakres świadczeń 1. Wprowadzeni e do rejestru Koszty wprowadzeni a rodziny do rejestru zidentyfikowanie jednej rodziny wysokiego ryzyka lub osoby spełniającej kryteria kwalifikacji do testu BRCA1; opis obciążenia oraz wprowadzenie do rejestru badanie nosicielstwa mutacji genu BRCA1 18

2. Zebranie ankiet z danymi rodowodowymi przez lekarzy POZ / pielęgniarki środowiskowe Koszty ankietowania zebranie ankiet od co najmniej 80% osób objętych opieką przez poszczególną praktykę lekarza POZ 3. Objęcie opieką kobiet z rodzin wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika Koszty opieki nad jedną kobietą coroczna konsultacja i badanie piersi przez lekarza mammografia i/lub USG piersi badanie piersi po kontrolą usg badanie ginekologiczne i USG przezpochwowe badanie CA125 w surowicy krwi dodatkowa wizyta konsultacyjna 4. Dodatkowa opieka nad nosicielkami mutacji genu BRCA1 Dodatkowe koszty opieki nad nosicielkami mutacji genu BRCA1 interwałowe badanie piersi metodą rezonansu magnetycznego dodatkowa wizyta konsultacyjna interwałowe badanie ginekologiczne i USG przezpochwowe interwałowe badanie CA125 w surowicy krwi interwałowe usg piersi (tylko u pacjentek ze zmianą opisaną w MRI piersi do dalszej diagnostyki) badanie piersi pod kontrolą usg Kwota przewidziana na realizację od 1 lipca do 31 grudnia 2011 r. - 4 128 110 zł. M o d u ł II wczesne wykrywanie i prewencja nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego i błony śluzowej trzonu macicy Lp Zakres świadczeń 1. Wprowadzenie rodziny do rejestru wysokiego ryzyka Koszty wprowadzenia rodziny do rejestru zidentyfikowanie jednej rodziny wysokiego ryzyka, opis obciążenia i wprowadzenie do rejestru 2. Badania molekularne Koszty badań molekularnych koszt wykrycia jednego nosiciela/ki APC i/lub MLH1, MSH2 i MSH6; zawiera całkowity koszt badań ( w tym takich jak: molekularne, immunohistochemiczne czy niestabilność mikrosatelitarna) 19