50 lat geomorfologii w Uniwersytecie Gdañskim pod redakcj¹ Stanis³awa Fedorowicza Gdañsk 2009
Recenzent Prof. dr hab. Józef Edward Mojski Redakcja techniczna Wojciech Tylmann Projekt ok³adki Rados³aw Wróblewski Korekta Wojciech Tylmann Sk³ad i ³amanie Urszula Jêdryczka Publikacja sfinansowana ze œrodków Rektora Uniwersytetu Gdañskiego, Dziekana Wydzia³u Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdañskiego oraz Komitetu Badañ Czwartorzêdu Polskiej Akademii Nauk ISBN 978-83-7531-013-9 Wszelkie prawa zastrze one Copyright by Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu Uniwersytetu Gdañskiego 80-264 Gdañsk, ul. R. Dmowskiego 16a, tel. (+48) 58 341 00 61 e-mail: geomorf@univ.gda.pl Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdañskiego ul. Armii Krajowej 119/121, 81-824 Sopot tel./fax: 058551 05 32, tel. 058523 13 75, 523 14 49 e-mail: poligraf@gnu.univ.gda.pl
Spis treœci Przedmowa... 7 Stanis³aw Fedorowicz Trochê historii Powstanie i rozwój organizacyjny zespo³u Katedry Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu Uniwersytetu Gdañskiego... 11 Piotr Pawe³ WoŸniak Twórcy gdañskiej geomorfologii Prof. dr hab. Boles³aw Augustowski... 23 Roman Go³êbiewski Prof. dr hab. Bogus³aw Rosa... 29 Stanis³aw Fedorowicz, Roman Go³êbiewski, El bieta Zawadzka-Kahlau Prof. UG dr hab. Roman Go³êbiewski... 39 Wojciech Tylmann Problematyka badañ Badania osadów i rzeÿby polodowcowej... 49 Piotr Pawe³ WoŸniak Badania procesów i form w strefie brzegowej po³udniowego Ba³tyku... 61 Rados³aw Wróblewski, El bieta Zawadzka-Kahlau Badania osadów jeziornych... 65 Wojciech Tylmann, Roman Go³êbiewski Datowanie osadów plejstoceñskich i holoceñskich... 71 Stanis³aw Fedorowicz, Wojciech Tylmann Edukacja Dzia³alnoœæ dydaktyczna Katedry Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu. 79 Karolina Czarnecka, Janusz Dworniczak Studenckie Ko³o Naukowe Geomorfologów PINGO... 89 Ma³gorzata Kinder, Gra yna Wysiecka Wykaz autorów... 97
Piotr Pawe³ WoŸniak Powstanie i rozwój organizacyjny zespo³u Katedry Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu Uniwersytetu Gdañskiego Pocz¹tki historii Korzenie akademickiej geografii w Gdañsku, w tym tak e geomorfologii, siêgaj¹ samych pocz¹tków naszej Uczelni. Doœæ powiedzieæ, e w zorganizowanym jesieni¹ 1945 roku (Badzi¹g 2005) dwuletnim Pañstwowym Pedagogium, które stanowi³o zal¹ ek powo³anej rok póÿniej Pañstwowej Wy szej Szko³y Pedagogicznej (PWSP), istnia³a ju sekcja dwuletnich studiów geograficznoprzyrodniczych. Siedzib¹ pedagogium by³y pomieszczenia przedwojennego Realgymnasium, po wojnie V LO w Gdañsku Oliwie przy ul. Polanki 130 (ryc. 1) Ryc. 1. Pierwsza siedziba gdañskich geografów
12 Piotr Pawe³ WoŸniak u wylotu Doliny Oliwskiego Potoku. Budynek po³o ony w peryferyjnej dzielnicy by³ wówczas w dobrym stanie, ominê³a go zag³ada miasta z 1945 roku. Dalej w g³¹b Doliny Oliwskiego Potoku, tam gdzie uchodzi do niej Dolina Rynarzewskiego Potoku, w miejscu zwanym Krzaczastym M³ynem, mieœci³ siê pierwszy akademik dziœ jest to teren ogrodu zoologicznego. Jak wspomina Badzi¹g (2005) mê czyÿni zajmowali miejsca w barakach gdy po latach za³o ono na tym terenie zoo, zast¹pi³y ich ma³py (!). Nied³ugo po przemianowaniu Pedagogium na WSP (24.09.1946, Badzi¹g 2005), na uczelni powsta³y 3 wydzia³y (1948), wœród nich Wydzia³ Biologiczno- -Geograficzny, w sk³ad którego wchodzi³ Zak³ad Geografii. Zmieni³a siê te siedziba, uczelnia powêdrowa³a do Doliny Królewskiej innej z dolin schodz¹cych z Pojezierza Kaszubskiego na ni ej po³o one obszary nadmorskie, tym razem we Wrzeszczu. Wykorzystano du y gmach przedwojennej Hochschule für Lehrerbildung przy ul. Sobieskiego 18/19, dziœ ledwie mieœci siê tam Wydzia³ Chemii Uniwersytetu Gdañskiego. Po remoncie budynku, który po wojnie najpierw zajmowa³o Liceum Spó³dzielcze, przenoszenie uczelni rozpoczêto w styczniu 1948 (Badzi¹g 2005). Jak pokaza³a póÿniejsza historia, geografom przysz³o przeprowadzaæ siê jeszcze kilka razy... Narodziny i dorastanie w czasach WSP W nastêpnych latach dwukierunkowe trzyletnie studia biologiczno- -geograficzne zast¹piono geograficznymi (1951), a po zlikwidowaniu biologii jako kierunku studiów, powsta³ Wydzia³ Geograficzny (1953). Po kolejnych 2 latach (1955) studia z geografii przed³u ono do czterech lat i uzyskano prawo nadawania stopnia magistra absolwentom tego kierunku ( omniewski 1962). Zmianom w kszta³ceniu towarzyszy³ stopniowy rozwój kadrowy i zmiany organizacyjne wewn¹trz kierunku. W roku akademickim 1952/53 na Wydziale Geograficznym gdañskiej WSP powo³ano do ycia 3 katedry geograficzne, wœród nich Katedrê Geografii Fizycznej pod kierunkiem dr Kazimierza omniewskiego ( omniewski 1962). Wiod¹c¹ rolê w wymienionej katedrze zajmowa³y badania geomorfologiczne i hydrograficzne. Specjalizacja ówczesnego grona sprawi³a, e z czasem w ramach Katedry Geografii Fizycznej powsta³y zak³ady naukowe, w tym Zak³ad Geomorfologii (1959). Szefem zak³adu na d³ugie lata zosta³ dr Boles³aw Augustowski, który pojawi³ siê w sk³adzie osobowym Katedry Geografii Fizycznej w po³owie lat 50-tych (Szukalski 1991). Pierwszym asystentem dr Boles³awa Augustowskiego by³a mgr Irmina Bieszczad. W 1959 roku na jej miejsce przyszed³ mgr Józef Sylwestrzak, wychowanek uczelni, który przepracowa³ w zespole 40 lat (do 1999). Kilka lat póÿniej (1964 65), przez 2 lata w zak³adzie by³ zatrudniony inny absolwent gdañskiej geografii mgr Andrzej Rachocki (obecny profesor Uniwersytetu Gdañskiego); ró ne okolicznoœci sprawi³y, e
Powstanie i rozwój organizacyjny zespo³u Katedry Geomorfologii... 13 mimo i po pewnej przerwie powróci³ on na gdañsk¹ uczelniê i zawsze zajmowa³ siê geomorfologi¹, nie znalaz³ siê ponownie w zespole geomorfologów. Nale y równie pamiêtaæ, e w pierwszych dziesiêcioleciach gdañskiej geografii publikacje z zakresu geomorfologii powstawa³y nie tylko w Zak³adzie Geomorfologii oraz w Katedrze Geografii Fizycznej, w której zak³ad siê ukszta³towa³ (prace dr Boles³awa Augustowskiego, mgr Józefa Sylwestrzaka, mgr Jerzego Szukalskiego), ale tak e w Katedrze Geografii Regionalnej (publikacje dr Dionizego Piaseckiego, mgr B. Staszewskiego oraz prace dotycz¹ce historii badañ geomorfologicznych prof. Józefa Staszewskiego; zob. omniewski 1962). Ponadto, w pocz¹tkach istnienia kierunku, rozwijaj¹cy siê zespó³ geografów wspomagali dydaktycznie m. in. prof. Zdzis³aw Pazdro z Politechniki Gdañskiej, wyk³adaj¹cy przez szereg lat geologiê oraz doje d aj¹cy z UMK toruñscy profesorowie: Rajmund Galon i Wincenty Oko³owicz ( omniewski 1962). Ryc. 2. Pierwsza siedziba Zak³adu Geomorfologii Kto myœla³by jednak, e Zak³ad Geomorfologii mieœci³ siê w g³ównym gmachu uczelni przy ul. Sobieskiego by³by w b³êdzie. Geografowie, wspólnie ze studium wojskowym, zajmowali istniej¹cy do dziœ parterowy budynek po przeciwnej stronie ulicy (ryc. 2). Siedziba by³a skromna, mówi¹c wprost 2 baraki z ³¹cznikiem, wystarczy dodaæ, e jej u ytkownicy artobliwie nazywali j¹ Maj-
14 Piotr Pawe³ WoŸniak dankiem. Jak pokaza³a przysz³oœæ, taki ma³o efektowny typ budynku (niektórzy nie wykazuj¹ poczucia humoru i ratuj¹ siê okreœleniem pawilon) by³ aktualny i w przypadku kolejnych siedzib trójmiejskich geografów. Na drug¹ stronê ulicy, do g³ównego gmachu uczelni, zagl¹dali oni jednak czêsto, miêdzy innymi do bufetu szczególnego miejsca integracji ówczesnego œrodowiska akademickiego, wymiany myœli i pogl¹dów przedstawicieli ró nych dyscyplin naukowych (Badzi¹g 2005). W po³owie 1966 roku uzyskano nowe lokum geomorfolodzy wraz z innymi geografami powêdrowali do Gdyni (ul. Czo³gistów 46, dziœ Al. Marsz. J. Pi³sudskiego 46), do pierwszego budynku, w którym czêœæ zespo³ów geograficznych zosta³a nawet przez ponad 30 lat, a do dziœ mieœci siê dziekanat wydzia³u (ryc. 3). Przeprowadzka zbieg³a siê z dat¹ rozpoczêcia pracy w Zak³adzie Geomorfologii przez mgr Romana Go³êbiewskiego, póÿniejszego profesora i szefa jednostki. Tak e w tym czasie zorganizowano w zak³adzie laboratorium sedymentologiczne. Nale y równie dodaæ, e przenosiny zbieg³y siê ze zmian¹ nazwy wydzia³u, w sk³ad którego wchodzi³ zak³ad w 1967 roku, po reaktywacji kierunku biologia, powo³ano Wydzia³ Biologii i Nauk o Ziemi. Kolejn¹, jeszcze powa niejsz¹ zmianê przyniós³ rok 1970 w marcu powo³ano do ycia Uniwersytet Gdañski, a z koñcem czerwca owego roku Instytut Geografii. Ryc. 3. Gdyñska siedziba geomorfologów
Powstanie i rozwój organizacyjny zespo³u Katedry Geomorfologii... 15 Uniwersyteckie dojrzewanie Wraz z utworzeniem uniwersytetu niebawem znacznie zmieni³a siê sytuacja kadrowa zespo³u geografów (w krótkim czasie, do 1974 roku, liczba pracowników wzros³a o ponad 60%, zob. Szukalski 1976), a wœród nowych pracowników samodzielnych pojawi³ siê przyby³y z UMK dr hab. Bogus³aw Rosa, który zosta³ dziekanem Wydzia³u BiNoZ. Dwa lata póÿniej doc. Bogus³aw Rosa, pocz¹tkowo zatrudniony w Instytucie Oceanografii, wspólnie z dotychczasowym kierownikiem Zak³adu Geomorfologii doc. Boles³awem Augustowskim, wypracowali now¹ koncepcjê jednostki: na bazie istniej¹cego zak³adu powsta³ Zak³ad Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu (Go³êbiewski, Fedorowicz, 2008). Szefem zak³adu pod now¹ nazw¹ zosta³ doc. Bogus³aw Rosa. Nowa koncepcja zespo³u opiera³a siê m. in. na potrzebie badañ interdyscyplinarnych, wynikaj¹cych ze wspomagania badañ geomorfologicznych metodami z zakresu innych dyscyplin naukowych. St¹d te niebawem, w ci¹gu kolejnych 2 lat, zak³ad znacznie rozrós³ siê kadrowo, pojawili siê w nim: diatomolog Bo ena Bogaczewicz- -Adamczak (1973), palinolog Gra yna Miotk-Szpiganowicz (1974), geolog Krzysztof Petelski (1974) i technik-chemik Dorota Jurasz (1974). W tym czasie (1974-75) zorganizowano w zak³adzie drugie laboratorium, tym razem geochemiczne. Opisane zmiany nie bieg³y jednak w parze z popraw¹ warunków lokalowych zak³adu. St¹d te w po³owie lat 70-tych podjêto decyzjê o kolejnej przeprowadzce. Ci, którzy pracowali w zak³adzie w tym czasie, do dziœ pamiêtaj¹ karko³omne dzia³ania podczas wyprowadzki z budynku w Gdyni, gdy trzeba by³o wydostaæ na zewn¹trz spektrometr. Zak³ad wróci³ do Gdañska, tym razem na ul. Ba yñskiego 1 w Oliwie, w miejsce po³o one na po³udniowym obrze u tej dzielnicy i doœæ blisko pierwszej siedziby uczelni jeszcze z czasów Pedagogium. Ma³o tego znów to by³ typ budynku, którego nazwy niektórzy tak nie lubi¹ barak. Mieœci³ siê on na zapleczu terenu zajmowanego przez budynek rektoratu. O tej kolejnej siedzibie mo na dziœ pisaæ ju tylko w czasie przesz³ym nie tylko z racji tego, e parê lat póÿniej zak³ad znów zmieni³ adres (barak jeszcze przez d³ugie lata by³ wykorzystywany przez Studium Wychowania Fizycznego i niektóre jednostki uczelnianej administracji), lecz tak e dlatego, e w konsekwencji kapitalnego remontu rektoratu i porz¹dkowania terenu wokó³ niego, kilka lat temu barak rozebrano. A skoro wspomniano o zmianie adresu nie minê³o wiele czasu i zak³ad wróci³ znów na kilka lat do Gdyni na ul. Czo³gistów 46. Co prawda, Instytut Geografii otrzyma³ w tym czasie budynek w centrum Wrzeszcza (przedwojenna szko³a przy ul. Marchlewskiego 16a, dziœ ul. Dmowskiego 16a, ryc. 4), jednak e szybko przyst¹piono do jego kilkuletniego kapitalnego remontu.
16 Piotr Pawe³ WoŸniak Te problemy lokalowe nie przeszkodzi³y w dalszym rozwoju potencja³u naukowego zak³adu. W 1977 roku wzbogaci³ siê on o œwie o upieczonego absolwenta fizyki mgr Stanis³awa Fedorowicza, który zaj¹³ siê organizacj¹ laboratorium termoluminescencyjnego. Jak wspomina po latach Stanis³aw Fedorowicz, dziœ ju profesor i szef zespo³u, aparaturê TL uda³o siê zdobyæ (paradoksalnie!) w szczególnym czasie: w pierwszych 2 tygodniach stanu wojennego. Po kilku latach datowaniami TL zacz¹³ siê zajmowaæ tak e mgr Ireneusz Olszak, zatrudniony w 1983 roku. Warto pamiêtaæ, e przez jakiœ czas, w drugiej po³owie lat 70-tych, w zak³adzie pracowa³a palinolog mgr Ma³gorzata Lata³owa, obecna Ryc. 4. Budynek Instytutu Geografii w Gdañsku Wrzeszczu profesor i szefowa w³asnego zespo³u na Wydziale Biologii Uniwersytetu Gdañskiego. Mimo tego, e jednostk¹ skupiaj¹c¹ na uczelni prowadz¹cych badania morskie by³ Instytut Oceanografii, tak¹ tematyk¹ zajmowano siê tak e w Zak³adzie Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, zapewne z racji zainteresowañ naukowych kierownika jednostki. St¹d te naturaln¹ kolej¹ rzeczy by³o pojawienie siê w zak³adzie kolejnych pracowników: najpierw, jeszcze w latach 70-tych pracowa³ tu mgr Wojciech Rossa, który zajmowa³ siê m. in. metodami sejsmoakustycznymi, potem z zespo³em zwi¹zali siê doc. Kazimierz Wypych i prof. Aleksander Majewski. Najd³u ej, a do 2007 roku, pracowa³a tu dr Urszula Kêpiñska chemik z wykszta³cenia, naukowo zajmuj¹ca siê geochemi¹, zw³aszcza osadów morskich. W 1982 nast¹pi³a kolejna zmiana organizacyjna: Instytut Geografii UG przekszta³cono w strukturê samodzielnych katedr i zak³adów (instytut powo³ano ponownie dopiero w 2005 roku, ale bez zmiany statusu poszczególnych jednostek). Zak³ad Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu przekszta³cono w Katedrê
Powstanie i rozwój organizacyjny zespo³u Katedry Geomorfologii... 17 Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, nadal pod kierownictwem doc. Bogus³awa Rosy. W ten sposób ukszta³towa³a siê nazwa jednostki istniej¹ca do dziœ. Rok póÿniej zatrudnieni w niej zostali: wspomniana mgr Urszula Kêpiñska (zatrudniana ju wczeœniej, ale okresowo i w niepe³nym wymiarze), która przenios³a siê z rozwi¹zanego Zak³adu Geomorfologii i Geologii Morza w gdyñskim oddziale IMGW oraz wychowanek katedry mgr Ireneusz Olszak; na emeryturê natomiast odszed³ prof. Boles³aw Augustowski, pierwszy szef zespo³u (profesor zmar³ w 1986). W 1987 roku katedra, wraz z innymi jednostkami fizyczno-geograficznymi, przenios³a siê do centrum Wrzeszcza, do wyremontowanego neogotyckiego budynku przy ul. Marchlewskiego 16a (dziœ ul. Dmowskiego 16a, ryc. 4). By³ to wreszcie, na ponad 20 lat, koniec wêdrówek zespo³u geomorfologów. Budynek po³o ony jest na tzw. terasie sopocko-oliwskiej (zob. m. in. Szukalski 1961) ci¹gn¹cej siê u podnó a stoku wysoczyzny. Niedaleko od siedziby geografów fizycznych powierzchnia terasy opada d³ugim stokiem: od niego ponoæ wziê³a siê przedwojenna niemiecka nazwa tej czêœci miasta Langfuhr, czyli d³ugi podjazd. W koñcu lat 80-tych i na pocz¹tku lat 90-tych w zespole znaleÿli siê kolejni wychowankowie katedry nowi asystenci: mgr Katarzyna Jereczek (1989) i mgr Piotr WoŸniak (1992) oraz na kilka lat doktoranci najpierw mgr Zbigniew Borchert, potem mgr Bogusz Piliczewski i mgr Marta Augustowska (póÿniej Piliczewska). Po³owa lat 90-tych przynios³a zmianê kierownictwa jednostki po przejœciu prof. Bogus³awa Rosy na emeryturê (1995). Poniewa ju trochê wczeœniej wiek emerytalny osi¹gnêli doc. Kazimierz Wypych i prof. Aleksander Majewski, dr hab. Bo ena Bogaczewicz-Adamczak przenios³a siê do Instytutu Oceanografii UG, a prof. Roman Go³êbiewski w tym czasie przebywa³ na kilkuletnim urlopie zdrowotnym (w ten sposób w katedrze brakowa³o nieemerytowanego samodzielnego pracownika naukowego zatrudnionego na pierwszym etacie) przez rok obowi¹zki szefa pe³ni³a dr Gra yna Miotk-Szpiganowicz. Po roku kierownictwo obj¹³ prof. Roman Go³êbiewski, który powróci³ z urlopu zdrowotnego. W po³owie lat 90-tych zespó³ zasili³ tak e prof. Bohdan Kozerski z Politechniki Gdañskiej. Mimo doœæ ograniczonych warunków lokalowych, we wrzeszczañskim budynku zorganizowano 3 laboratoria: sedymentologiczne, geochemiczne i termoluminescencyjne (w ostatnich latach, po zakupie nowej aparatury do datowañ metod¹!% Cs i Pb zamienione na laboratorium datowañ radiometrycznych). Katedra powiêksza³a tak e wyposa enie w ró noraki sprzêt do badañ terenowych, miêdzy innymi o zestaw wiertniczy z napêdem spalinowym oraz urz¹dzenia do poboru nieskonsolidowanych osadów jeziornych. Kolejne nowe zmiany w sk³adzie osobowym zespo³u zachodzi³y na prze³omie wieków i w pierwszych latach XXI wieku. Z katedry odesz³o w tym czasie kilka osób: b¹dÿ to z racji przejœcia na emeryturê (1999 dr Józef Sylwestrzak, 2007
18 Piotr Pawe³ WoŸniak dr Urszula Kêpiñska, 2008 prof. Bohdan Kozerski) lub przejœcia do innej instytucji (2004 dr Gra yna Miotk-Szpiganowicz), b¹dÿ w konsekwencji niewype³nienia wymogów uzyskiwania kolejnych stopni naukowych (1998 mgr Katarzyna Jereczek, 2002 dr Krzysztof Petelski, 2004 dr Ireneusz Olszak). Zast¹pili ich nowi pracownicy, w wiêkszoœci absolwenci gdañskiej geografii, kolejno: mgr Wojciech Tylmann (1998), mgr Rados³aw Wróblewski (2000), dr El bieta Zawadzka-Kahlau (2000), mgr Janusz Dworniczak (2002), mgr Karolina Czarnecka (2004), mgr Gra yna Wysiecka (2007), a ostatnio doktorantka mgr Ma³gorzata Kinder (2008). Nale y tak e wspomnieæ, e w tym czasie, przez kilka lat do roku 2007, katedrê dydaktycznie znacznie wspomaga³ prof. Józef Edward Mojski (na etacie w Zak³adzie Geologii Morza Instytutu Oceanografii UG). Dla porz¹dku warto te dodaæ, e krótko, w latach 1998-99, Dorotê Jurasz (urlop bezp³atny) zastêpowa³a Rita Sakowska (emerytowana wieloletnia pracowniczka kierunku). Ryc. 5. Nowy gmach Instytutu Geografii w budowie Jeszcze wczoraj, dziœ i jutro... Najnowsz¹ historiê otwiera rok 2008. Na samym pocz¹tku lutego odszed³ na zawsze prof. Bogus³aw Rosa, mimo podesz³ego wieku przecie wci¹ obecny w zespole, zaanga owany w nauczanie oraz wspomagaj¹cy radami i dobrym s³owem. Kolejna kartka z kalendarza roku 2008 to koniec wrzeœnia wówczas
Powstanie i rozwój organizacyjny zespo³u Katedry Geomorfologii... 19 funkcjê kierownika katedry od prof. Romana Go³êbiewskiego, który osi¹gn¹³ wiek emerytalny, przej¹³ prof. Stanis³aw Fedorowicz. Nastêpne zmiany czekaj¹ katedrê ju niebawem: przejœcie do nowej siedziby (ryc. 5) nast¹pi prawdopodobnie w po³owie roku 2010. Tych przenosin wyczekuje siê z du ¹ nadziej¹; co prawda to tylko skrzyd³o przy Wydziale Nauk Spo³ecznych, ale nie bêdzie to kolejny zaadoptowany budynek, lecz wreszcie pierwszy wybudowany od podstaw, z nowoczesnymi salami wyk³adowymi i laboratoriami. I nie oderwany od reszty uczelni, ale w ramach rozrastaj¹cego siê oliwskiego kampusu, co ciekawe niedaleko miejsca, gdzie sta³ barak geomorfologów. Literatura Badzi¹g K. A., 2005, Zanim powsta³ Uniwersytet Gdañski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdañskiego, Gdañsk: 1-162. Go³êbiewski R., Fedorowicz S., 2008, In memoriam. Professor Bogus³aw Rosa, Geologija, 50 (2): i-ii. omniewski K., 1962, Rozwój nauk geograficznych w Gdañsku w latach 1946 1961, Zeszyty Geograficzne WSP w Gdañsku, 4: 9-25. Szukalski J., 1961, Problem tak zwanej terasy nadmorskiej w okolicach Sopotu, Zeszyty Geograficzne WSP w Gdañsku, 3: 67-80. Szukalski J., 1976, Gdañski oœrodek geograficzny w 30-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Zesz. Nauk. Wydz. BiNoZ UG, Geografia, 4: 7-26. Szukalski J., 1991, Geografia w Gdañsku. Jej pocz¹tki, dorobek naukowy i organizacyjny oraz kierunki rozwoju, (w:) J. Szukalski (red.), Morze Ba³tyckie i jego pobrze e, Materia³y 40 Ogólnopolskiego Zjazdu PTG, Uniwersytet Gdañski, PTG Oddz. Gdañski, Gdañsk: 13-22.
Wykaz autorów Karolina Czarnecka, mgr, Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, geokc@univ.gda.pl Janusz Dworniczak, mgr, Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, dokjdw@univ.gda.pl Stanis³aw Fedorowicz, prof. UG dr hab., Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, geosf@univ.gda.pl Roman Go³êbiewski, prof. UG dr hab., Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, geomorf@univ.gda.pl Ma³gorzata Kinder, mgr, Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, dokmkin@univ.gda.pl Wojciech Tylmann, dr, Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, geowt@univ.gda.pl Piotr Pawe³ WoŸniak, dr, Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, geopw@univ.gda.pl Rados³aw Wróblewski, dr, Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, dokrw@univ.gda.pl Gra yna Wysiecka, mgr, Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, geogw@univ.gda.pl El bieta Zawadzka-Kahlau, dr, Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzêdu, Instytut Geografii Uniwersytetu Gdañskiego, geoez@univ.gda.pl