Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczających zakładów poprawczych

Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczających zakładów poprawczych 1

Projekt systemowy Ministerstwa Sprawiedliwości w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet I Zatrudnienie i integracja społeczna Działanie 1.3 Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej 2

Informacje ogólne: Zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów PO KL Ministerstwo Sprawiedliwości jest beneficjentem systemowym w ramach Priorytetu I Zatrudnienie i integracja społeczna (Działanie 1.3 Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej) 3

MS jako beneficjent systemowy w ramach Priorytetu I PO KL realizuje następujące typy operacji/projektów: 1. projekty wspierające integrację zawodową i społeczną osób przebywających w zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich; 2. projekty współpracy zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich z instytucjami rynku pracy, pomocy i integracji społecznej, partnerami społeczno gospodarczymi w celu przygotowania do zatrudnienia i integracji ze społeczeństwem osób przebywających w tych placówkach; 3. podnoszenie kwalifikacji kluczowych pracowników zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (m.in. poprzez szkolenia, doradztwo, studia i studia podyplomowe) w zakresie przygotowania osób przebywających w zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich do zatrudniania i integracji ze społeczeństwem. 4

Grupy docelowe projektów MS: osoby przebywające w zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich; kluczowi pracownicy zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich; oraz (w zakresie projektów współpracy): partnerzy społeczno-gospodarczy; instytucje i organizacje działające w obszarze zatrudnienia i integracji społecznej; instytucje rynku pracy i pomocy społecznej 5

W MS za wdrażanie projektów systemowych odpowiedzialne są przede wszystkim dwie komórki organizacyjne: Departament Wykonania Orzeczeń i Probacji (merytoryczna strona projektów) Departament Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego (koordynacja) Ponadto inne jednostki organizacyjne MS realizują zadania pomocniczce, wynikające z Regulaminu Organizacyjnego MS (Biuro Administracyjno-Finansowe, Biuro Dyrektora Generalnego (wydział Zamówień Publicznych). 6

Alokacja MS na projekty realizowane w ramach Priorytetu I, Działania 1.3 wynosi: 30.000.000 EURO 7

Według Planu Działania na lata 2007-2008 Ministerstwo Sprawiedliwości rozpoczęło realizację 5 projektów systemowych, w tym 3 wieloletnich. Szacunkowy budżet tych projektów wyniósł ok. 77 mln PLN. 8

Projekty rozpoczęte w 2008 roku: 1. Kształcenie zawodowe nieletnich przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich (projekt wieloletni); 2. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych kluczowych pracowników pedagogicznych i niepedagogicznych zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (projekt wieloletni); 3. Przygotowywanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej; 4. Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych (projekt wieloletni); 5. Ogólnopolska konferencja przedstawicieli zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, instytucji rynku pracy, pomocy i integracji społecznej oraz partnerów społeczno-gospodarczych, poświęcona problematyce przygotowania osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do integracji zawodowej i społecznej. 9

Tytuł projektu: Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 10

Budżet projektu: 1.986.109,19 złotych Okres realizacji projektu (ostatecznie): roku 01.04.2008-30.06.2011 Zawarcie umowy o dofinansowanie projektu: 02 września 2008 roku Nr umowy o dofinansowanie projektu: 04 UDA-POKL.01.03.05-00-032/08-11

Zaplanowane zadania w projekcie: 1. Utworzenie hostelu w Świdnicy w 2009r. (wraz z rekrutacją); 2. Utworzenie hostelu w Koszalinie w 2009r. (wraz z rekrutacją); 3. Utrzymanie oraz aktualizacji wyposażenia obu hosteli; 4. Doradztwo zawodowe i kursy zawodowe; 5. Integracja społeczna nieletnich; 6. Badanie skuteczności i efektywności projektu; 7. Obozy integracyjne; 8. Promocja projektu; 9. Zarządzanie projektem Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 12

Zaplanowane rezultaty twarde w projekcie: - Utworzenie 2 hosteli każdy dla 6-8 nieletnich; - Odbycie przez 22 osoby pełnego cyklu usamodzielnienia (10 m. pobytu w hostelu lub 6 m. pobytu i zastosowanie środków. - Udział 16 osób w terapii psychologicznej, w tym uzyskanie 15 pisemnych ankiet osobowościowych. - Udział 22 nieletnich w imprezach integracyjnych; - Udział 22 osób w doradztwie zawodowym, ukończenie komputerowego oraz z języka angielskiego przez min. 15 osób. kursu - Organizacja 3 obozów integracyjnych ze szkoleniami o rynku pracy, kompetencjach społecznych. - Opracowanie i dystrybucja 1300 broszur zawierających wyniki raportu z badania przydatności i efektywności projektu. - Stworzenie filmu promującego projekt i podsumowującego jego realizację Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 13

Zaplanowane rezultaty miękkie w projekcie - 100% ułatwienie usamodzielnienia się i stabilizacji osób opuszczających zakłady poprawcze. - 90% nabycie kompetencji społecznych: gospodarowanie czasem, oszczędnościami, rozwiązywanie problemów. - 50% nabycie aktywnej postawy na rynku pracy: poszukiwanie zatrudnienia-podnoszenie kwalifikacji. - 70% nabycie nawyku uczenia się. - 50% zmniejszenie ryzyka powrotności do przestępstwa. - 90% wzrost nabywania kontaktów interpersonalnych, umiejętności działania w grupie, lepsza samoocena, spadek egocentryzmu i postawy roszczeniowej. - 60% podniesienie skuteczności pracy wychowawczej z nieletnimi. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 14

Hostel w Żarowie k/świdnicy Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 15

Hostel w Koszalinie Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 16

17

Każdy hostel miał miejsce, w którym wszyscy wychowankowie mogli się spotkać po zajęciach, porozmawiać, wspólnie coś obejrzeć. 18

Co się działo w hostelach??? Nieletni z hosteli uczyli się, i/lub pracowali lub odbywali praktyki zawodowe, a dodatkowo: uczestniczyli w kursach komputerowych, szkoleniach zawodowych i z zakresu kompetencji społecznych, kursie językowym, prowadzone były zajęcia z doradcą zawodowym, prowadzona była w stosunku do nich terapia psychologiczna (grupowa i indywidualna), a nadto nieletni korzystali z imprez integracyjnych w środowisku otwartym: basen, kino, muzeum, mecze lokalnych drużyn, gokarty, itp. Oddziaływania wychowawcze w hostelu polegają na przygotowaniu nieletnich do samodzielnego prowadzenia domu i życia w niewielkiej grupie, nauki planowania (w tym budżetu domowego), oszczędzania, podziału obowiązków, zakupów, samodzielnego gotowania, sprzątania i prania. Wszystko to odbywa się w warunkach luźniejszej dyscypliny niż w zakładzie poprawczym, jednak na podstawie regulaminu pobytu w hostelu, którego naruszenie powoduje bezwzględny powrót do zakładu poprawczego. 19

W ramach projektu łącznie przez oba hostele przeszło 35 nieletnich, z tym że 22 nieletnich ukończyło pełny cykl usamodzielnienia i opuściło lub 30.06.2011r. było gotowych do opuszczenia zakładu poprawczego w ramach środków probacyjnych, które mogą mieć zastosowanie wobec wychowanków zakładu (tj. warunkowe przedterminowe zwolnienie z zakładu poprawczego lub umieszczenie poza zakładem na podstawie decyzji dyrektora placówki). Kolejne 5 osób, o których MS posiada informacje, mimo iż naruszyło zasady pobytu w hostelu, w krótkim czasie opuściło jednak zakład poprawczy i rozpoczęło samodzielnie życie, mając stałą pracę (także w firmach zagranicznych), co spełniło cele projektu (celem jest integracja zawodowa i społeczna nieletnich m.in. poprzez uzyskanie zatrudnienia po opuszczeniu placówki). 20

ROZKŁAD ZAJĘĆ w Hostelu (w dni powszednie) 06.30 07.00 - Zajęcia organizacyjno porządkowe 07.00 07.30 - Śniadanie 07.30 14.30 - Zajęcia szkolno-warsztatowe 14.30 16.00 - Przygotowanie obiadu obiad 16.00 19.00 - Udział w zajęciach wspierających rozwój kompetencji społecznych wychowanków w ramach projektu POKL środa, sobota 16.00-17.30 język angielski piątek 17.30-19.00 terapia grupowa (zajęcia psychoedukacyjne) poniedziałek, środa 17.30-19.00 terapia indywidualna (zajęcia psychoedukacyjne) piątek 16.00-17.30, sobota 1730-1830 kurs komputerowy 19.00 20.00 - Przygotowanie kolacji kolacja 20.00 21.30 - Zajęcia świetlicowe 21.30 22.00 - Zajęcia organizacyjno porządkowe 22.00 06.30 - Cisza nocna 21

ROZKŁAD ZAJĘĆ w Hostelu (w niedzielę i święta) 08.00 09.00 - Zajęcia organizacyjno porządkowe 09.00 10.00 - Przygotowanie śniadania śniadanie 10.00 13.00 - Czas wolny (TV, odwiedziny itp.) 13.00 14.00 - Przygotowanie obiadu obiad 14.00 14.30 - Czas wolny 14.30 18.00 - Zajęcia kulturalno oświatowe (wycieczki, wyjścia do kina, na mecze, na basen, zajęcia świetlicowe oraz inne zajęcia organizowane w Hostelu) 18.00 19.00 - Przygotowanie kolacji kolacja 19.00 21.00 - Czas wolny 21.00 22.00 - Zajęcia organizacyjno porządkowe 22.00 06.30 - Cisza nocna 22

PLAN PRACY Z GRUPĄ HOSTELOWĄ ZAKŁADU POPRAWCZEGO W ŚWIDNICY Rok szkolny 2010/11 Wizja: Hostel jest miejscem, gdzie wszyscy dobrze się czują, jest to nasz dom 1. Wszyscy są traktowani jednakowo i sprawiedliwie. Wszyscy pracują uczciwie. 2. Każdy jest przyjmowany życzliwie i bez uprzedzeń. Szybko zapominamy urazy. 3. Każdy zawsze może liczyć na pomoc. Liczymy się z niepowodzeniami. 4. Wychowankom zapewniamy wszechstronny rozwój m. in. przez: zapewnienie wychowankom nauki poprawnego, swobodnego wypowiadania się na piśmie i w mowie oraz przez wytwory artystyczne, rozwijanie zdolności dostrzegania i rozumienia związków i zależności przyczynowo skutkowych, rozwijanie zdolności myślenia analitycznego i syntetycznego, rozwijanie sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań, poznawanie podstawowych pojęć i zdobywanie wiedzy na poziomie co najmniej umożliwiającym kontynuowanie nauki na następnym etapie kształcenia, dochodzenie do rozumienia poznawanych treści, poznawanie zasad rozwoju osobowego i życia społecznego, poznawanie dziedzictwa kultury regionalnej i narodowej i postrzeganie jej w perspektywie kultury europejskiej i światowej. 23

cd. wizji pracy z grupą hostelową: 5. Zapewniamy wychowankom możliwość wypoczynku po nauce i pracy, oraz atrakcyjne spędzanie czasu wolnego. 6. Wychowanek może mieć wpływ na sposób spędzania czasu wolnego. 7. Wychowanek zajmuje szczególne (główne) miejsce w internacie. 24

Misje: Każdy w zakładzie ma do spełnienia określoną misję: Kadra wychowująca Całkowite zaangażowanie swoich umiejętności w resocjalizację nieletnich. Wychowankowie Aktywny udział w programie resocjalizacji. Środowisko pozazakładowe Wspieranie kadry zakładu w resocjalizacji nieletnich 25

Wychowankowie obu hosteli zdobywali kolejne umiejętności, zaliczali kolejne kursy, nabywali pewności siebie, sprawdzali się w zwykłych sytuacjach życiowych i zaczynali z nadzieją myśleć o przyszłości 26

Bardzo im w tym pomagało doradztwo zawodowe, w tym profesjonalne: - testy preferencji zawodowych, - badanie profilu zainteresowań - testy do badania samooceny, - kursy językowe - kursy komputerowe 27

Wysoki poziom integracji społecznej i zawodowej pokazali podczas obozów integracyjnych w Krynicy Górskiej i w Warszawie 28

29

Podczas obozu integracyjnego w Krynicy Górskiej wychowankowie nie tylko poznali zasady poruszania się po rynku pracy, ale i podstawy prowadzenia działalności gospodarczej. 30

Wysoki poziom wiedzy o rynku pracy i kompetencjach społecznych prezentowany przez wychowanków po zajęciach szkoleniowych w czasie obozu został potwierdzony odpowiednimi zaświadczeniami 31

W czasie wolnym od zajęć był basen, siłownia, kolejka górska, narty, piesze i samochodowe wycieczki po Krynicy i okolicach. 32

Obóz integracyjny w Warszawie stawiał na integrację obu grup hostelowych 33

Wychowankowie uczyli się: Co to jest protokół dyplomatyczny? Sposób prezentacji własnej osoby. Powitanie i przedstawianie się. Rola gospodarza. Telefonowanie. Korespondencja. Netykieta (etykieta w sieci). Bilet wizytowy. Ubiór i zasady doboru dodatków. Uczestnictwo w spotkaniach i przyjęciach. Zasady zachowania przy stole. A w zakresie asertywności Istota asertywności. Rozpoznawanie swoich praw. Bilans umiejętności, możliwości i predyspozycji zawodowych. Określenie własnych praw i asertywna odmowa. Obrona swoich praw w sytuacjach społeczno-zawodowych. Przyjmowanie i wyrażanie ocen. Reagowanie na krytykę i atak. Udzielanie konstruktywnej informacji zwrotnej. Wyrażanie uczuć, w tym wyrażanie gniewu. Komunikat typu Ja. Scenariusz samoobrony. Hierarchia wartości. 34

Nieletni uczestniczyli w warsztatach mających na celu naukę asertywności: ćwiczyli scenki z codziennego życia, radzili sobie z namawianiem przez kolegów do wypicia alkoholu i spróbowania narkotyków, obrażaniem przez rówieśników, jasnym wyrażaniem swojego zdania i swoich potrzeb, ale również przyjmowaniem potrzeb i stanowiska drugiego człowieka. 35

36

37

38

Badanie przydatności i efektywności projektu Hipoteza badania: Realizacja projektu systemowego w Priorytecie I PO KL Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych bezpośrednio przyczyniła się do znacznej poprawy poziomu integracji zawodowej i społecznej nieletnich, którzy przeszli w hostelach proces usamodzielnienia, a nadto wykazała przydatność instytucji hostelu w procesie usamodzielnienia nieletnich opuszczających zakłady poprawcze, jako pomostu między placówką zamkniętą a społeczeństwem, stanowiąc jednocześnie uzasadnienie dla potrzeby tworzenia hosteli w szerszym zakresie niż dotychczas, w tym przez organizacje społeczne zajmujące się pracą resocjalizacyjną z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym - w sytuacji stworzenia odpowiednich możliwości prawnych dla tych organizacji w razie przyjęcia zmian do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. 39

Czy Pana zdaniem pobyt w hostelu pomoże Panu w późniejszym usamodzielnieniu się, po jego opuszczeniu? 100% wychowanków podało odpowiedź TAK, Na pytania dotyczące nabytych kompetencji społecznych (np. gospodarowanie czasem czy pieniędzmi) 100% wychowanków podało odpowiedź TAK, Jakie Pan nabył umiejętności podczas pobytu w hostelu? 13 osób (na 15 badanych) wskazało 4 podstawowe umiejętności, których nauczyli się podczas pobytu w hostelu- gotowanie, robienie zakupów, planowanie wydatków, drobne naprawy. Czy poznał Pan rynek pracy i sposoby poszukiwania zatrudnienia? 100% wychowanków podało odpowiedź TAK, Jakie umiejętności rozwinął Pan podczas pobytu hostelu? 14 osób (na 15 badanych) wskazało na szacunek dla innych ludzi i samodyscyplinę, 13 osób uznało również za ważne większą samokontrolę, samodzielność i kontrolę nad emocjami, Czy uważa Pan, że pobyt w hostelu, w jakikolwiek sposób Panu pomógł? 100% wychowanków podało odpowiedź TAK, Czy uważa Pan, że taki program usamodzielniania powinien być kontynuowany w przyszłości? 100% wychowanków podało odpowiedź TAK. 40

41

Badanie wykazało przydatność instytucji hostelu w procesie usamodzielnienia nieletnich opuszczających zakłady poprawcze. Realizacja projektu bezpośrednio oraz w znacznym stopniu przyczyniła się do poprawy poziomu integracji zawodowej i społecznej wychowanków. W procesie resocjalizacji nieletnich hostel może stać się idealną metodą przeprowadzenia wychowanków zakładów poprawczych do środowiska otwartego, zmniejszając zagrożenie wykluczeniem społecznym i wyraźnie obniżając prawdopodobieństwo powrotu do przestępstwa. Ważne, aby hostel stał się narzędziem systemowym, mającym ustawowe podstawy prawne, wykorzystywanym przez wszystkie podmioty i instytucje, które chcą profesjonalnie zajmować się readaptacją społeczną osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 42

ROZWÓJ KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH OSÓB PRZYGOTOWUJĄCYCH SIĘ DO OPUSZCZENIA ZAKŁADÓW POPRAWCZYCH Broszura bezpłatna Warszawa 2011 W wyniku realizacji badania przydatności projektu, wszystkie zakłady poprawcze otrzymały broszury z wynikami badania 43

A o wszystkim, co się działo w projekcie powstał film, w którym dyrektorzy placówek, wychowawcy, wychowankowie i osoby spoza zakładu przekazali, czym ten projekt dla nich jest. Pobyt w hostelu jest dla mnie szansą na lepsze życie, ( ) pomoże mi w zdobyciu różnych umiejętności zawodowych, co ( ) będę mógł wykorzystać w przyszłości. Dzięki temu, że jestem w hostelu wiem, że osiągnę wielki sukces w życiu rodzinnym i zawodowym. W moim przeszłym życiu miałem bardzo wiele braków lecz dzięki moim wspaniałym wychowawcom i Dyrektorowi szybko to nadrobiłem. Dlatego też uważam, że takich placówek powinno być więcej bo jest to szansa na lepsze życie Pobyt w hostelu jest dla mnie taką szansą abym się usamodzielnił, nauczył się nowych rzeczy, które pomogą mi w przyszłym życiu 44

A w dniu 29 lipca 2011r. Sejm RP uchwalił nowelizację ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, w której nie tylko m.in. wprowadza się do ustawy instytucję hostelu, ale pozwala się na prowadzenie tzw. hosteli społecznych organizacjom społecznym zajmującym się pomocą młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym (w drodze umowy między Ministrem Sprawiedliwości a organizacją społeczną). Ustawa została opublikowana w Dz. U. z 13 września 2011r. Nr 191, poz. 45 1134.

Dziękuję za uwagę!!! Monika Lewoc Sędzia Zastępca Dyrektora DWOiP Ministerstwo Sprawiedliwości Al. Ujazdowskie 11 00-950 Warszawa E-mail: Lewoc@ms.gov.pl 46