Postępowanie cywilne Wykład 3 Podmioty postępowania SĄD Iudex et Iudicium Możliwe role sędziego Jedyny protagonista Obserwator kierujący Współprotagonista procesu Zadania Ochrona praw i wolności Bezstronne prowadzenie sprawy Wyjaśnianie stronom (nieprofesjonalnym) kwestii proceduralnych Organizacja sądów Rejonowe Okręgowe Apelacyjne Dzielą się na wydziały SO Warszawa: Sąd ochrony konkurencji i konsumentów Sąd znaku i wzoru wspólnotowego Sąd rejestrowy 1
Skład organów sądowych I instancja art. 47 KPC Zasada jednoosobowo Wyjątki: m. in. sprawy pracownicze Postępowanie nieprocesowe (art. 544 1 KPC) Jednoosobowo Wyjątki: ławnicy (sprawy z art. 509 KPC), trzech sędziów zawodowych (ubezwłasnowolnienie) Skład organów sądowych II Apelacja: 3 sędziów zawodowych Wyjątek: postępowanie uproszczone (art. 505 10 KPC), Niektóre ostanowienia jednoosobowo (367 3 i 4 KPC) Sąd Najwyższy Skarga kasacyjna: 3 sędziów, Skład jednoosobowy: art 398 10 KPC Zagadnienia prawne Siedmiu sędziów Cała izba Pełny skład Nieprawidłowy skład = nieważność postępowania 2
Wyłączenia członków składu orzekającego Wyłączenia ustawowe art. 48 KPC Wyłączenia na wniosek art. 49 KPC Składa strona lub uczestnik Decyduje sąd, w którym sprawa się toczy lub sąd przełożony Rozstrzygnięcie zaskarżalne Wyłączenie innych osób - art. 54 kpc Właściwość sądu Zakres uprawnień do rozpoznawania i rozstrzygania spraw oraz dokonywania czynności w postępowaniu sądowym. Określa Jakie sprawy mają być rozpoznawane przez sądy różnego rzędu Zasady podziału spraw i czynności pomiędzy sądami równorzędnymi Kryteria podziału Rodzaj czynności procesowych Rodzaj spraw Zasięg terytorialny oznaczany Przedmiotowo podmiotowo Funkcyjna Rzeczowa Miejscowa 3
Źródła właściwości Właściwość ustawowa zasada Właściwość umowna Prorogatio / derogatio fori art. 46 KPC (tylko miejscowa) Umowa o mediację lub arbitraż Właściwość delegacyjna (art. 45, 44 i 48 i n. KPC Niewłaściwość sądu W postępowaniu spornym art. 15 KPC Usuwalna jeśli sąd mógłby być właściwy na mocy umowy stron Nieusuwalna: każda inna Pozostałe postępowania tylko nieusuwalna Skutki: przekazanie w/g właściwości art. 200 KPC, nieważność art. 379 p. 4 Właściwość rzeczowa Kompetencja do rozpoznania sprawy przez sąd w I instancji Domniemanie kompetencji sądu rejonowego Kryteria Ratione valoris (art. 17 pkt 4 KPC) Ratione materiae (art. 17 pkt 1 3 i 4 4(4) 4
Wartość przedmiotu sporu Decyduje o Właściwości Opłatach i kosztach Wynagrodzeniu adwokata / radcy Obowiązek podania w piśmie procesowym Ustawowe kryteria obliczania Właściwość miejscowa Wskazuje, który z sądów równorzędnych jest terytorialnie kompetentny do rozpoznania sprawy Rodzaje Ogólna: art. 27 29 KPC Przemienna: art. 31 i nast. KPC Wyłączna: art. 38 i nast. KPC Właściwość miejscowa w postępowaniu nieprocesowym Zasada: właściwy sąd miejsca zamieszkania (czasem pobytu) wnioskodawcy (art. 508 KPC) Przepisy szczególne, np. Uznanie za zmarłego art. 526 KPC Ubezwłasnowolnienie art. 544 KPC Sprawy spadkowe art. 628 KPC Sąd opiekuńczy art. 569 KPC 5
Właściwość funkcyjna Podział funkcji i czynności procesowych w postępowaniu cywilnym pomiędzy sądami różnych instancji lub sądami równorzędnymi Określa m. in. właściwość Instancyjną do dokonania czynności z zakresu zabezpieczeń do dokonania czynności pomocy sądowej Funkcje sądu rejonowego (wybór) Rozpoznawanie spraw w I instancji Rozpoznawanie zażaleń na własne postanowienia (art. 395 par. 2 KPC) Rozstrzyganie o zwolnieniu od kosztów Zabezpieczanie dowodów Rozstrzyganie skarg na czynności komornika Nadawanie klauzul wykonalności Funkcje sądu okręgowego (wybór) Rozpoznawanie spraw w I instancji Rozpoznawanie środków odwoławczych Przyjmowanie środków odwoławczych od własnych orzeczeń (art. 369 KPC) Przyjmowanie skarg kasacyjnych od własnych orzeczeń Wyznaczanie sądu rejonowego do rozpoznania sprawy (art. 44 KPC) 6
Funkcje sądu apelacyjnego (wybór) Rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń SO jako sądu I instancji Przyjmowanie skarg kasacyjnych od własnych orzeczeń Kontrola formalna skargi kasacyjnej Wyznaczenie sądu okręgowego do rozpoznania sprawy (art. 44 KPC) Funkcje Sądu Najwyższego Rozpoznawanie skarg kasacyjnych Rozpoznawanie skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Rozstrzyganie zagadnień prawnych budzących szczególne wątpliwości powstałych przy rozpatrywaniu sprawy apelacyjnej lub skargi kasacyjnej 7