LTERATURA TREŚC PROGRAMOWE STUDÓW PODYPLOMOWYCH GOSPODARKA WODNA
STUDA PODYPLOMOWE GOSPODARKA WODNA Hydrologiczne i hydrogeologiczne podstawy gospodarki wodnej 15 W + 15 ćw Prowadzący: prof. dr hab. Andrzej T. Jankowski i dr Andrzej Witkowski + Zespół ( dr Marek Ruman, dr Piotr Siwek, dr inż. Marek Sołtysiak) Opis: Bezwzględne i względne miary odpływu rzecznego. Analiza źródeł zasilania rzek i typy reżimów rzecznych. Metody oceny wpływu antropopresji na odpływ. Wpływ zróżnicowania parametrów fizycznogeograficznych zlewni na kształtowanie się odpływu rzecznego. Uwarunkowania ekohydrologiczne. Występowanie wód podziemnych. Własności hydrogeologiczne skał. Podstawowe prawa ruchu wód podziemnych. Systemy wodonośne (systemy krążenia, stosunek wód podziemnych do wód powierzchniowych). Eksploatacja wód podziemnych. Własności fizyczne i chemiczne wód. Kartowanie zjawisk wodnych. Zagrożenie i ochrona środowiska wodnego. Rola stref ochronnych wód podziemnych i powierzchniowych. Bilans wodny. Forma zaliczenia: Egzamin Pazdro Z., Kozerski B. 1990: Hydrogeologia ogólna, Wyd. Geol., Warszawa, Macioszczyk A. (red.) 2006: Podstawy hydrogeologii stosowanej, Wyd.Naukowe PWN, Warszawa Dowgiałło J. i inni, (red.), 2002: Słownik Hydrogeologiczny, PG, Warszawa Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z.: Hydrologia ogólna, PWN, 1993, w. - 1996, w. - 1999. Bajkiewicz-Grabowska E., Magnuszewski A., Mikulski Z., 1994: Hydrometria. PWN. Warszawa. Byczkowski A., 1996: Hydrologia. Wyd. SGGW, Warszawa. Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1997: Hydrologia stosowana. PWN. Warszawa. Soczyńska U. (red.), 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa Zasoby wodne kategorie, metody oceny 20 W + 15 ćw Prowadzący: prof. UŚ dr hab. Andrzej Kowalczyk + Zespół (dr Damian Absalon, dr Piotr Herbich, prof. dr hab. Andrzej T. Jankowski, dr Bogusław Kazimierski, dr Krystyn Rubin) Opis: Zasoby i gospodarka wodna, podstawowe pojęcia i definicje. Bilanse i zasoby wód powierzchniowych i podziemnych. Sposoby i instrumenty zarządzania zasobami wody. Cele, rodzaje i kryteria rejonizacji hydrogeologicznej. Zasady schematyzacji hydrogeologicznych. Schematy i modele hydrogeologiczne konceptualne, opisowe, graficzne, cyfrowe. Rejonizacja hydrogeostrukturalna, hydrodynamiczna i wodno-gospodarcza. Zbiorniki wód podziemnych, użytkowe poziomy wodonośne; jednolite części wód powierzchniowych i podziemnych, obszary bilansowania wodno-gospodarczego i administrowania gospodarką wodną, obszary ustalania zasobów wód podziemnych. Bilanse wodnogospodarcze i warunki korzystania z wód dorzecza - składniki bilansu zasoby, pobór. Metodyka przeprowadzania bilansów wód podziemnych z uwzględnieniem związków z wodami powierzchniowymi. Kategorie zasobów wodnych - zasoby zmagazynowane; odnawialne. Zasoby dostępne do zagospodarowania perspektywiczne, dyspozycyjne, eksploatacyjne. Gwarancja czasowa dostępności zasobów. Środowiskowe, hydrogeologiczne, techniczne i ekonomiczne ograniczenia dla stopnia zagospodarowania zasobów wodnych. Ocena zasobów wodnych w poszczególnych ogniwach 1
retencyjnych. Metody ustalania zasobów wód podziemnych i powierzchniowych modelowanie matematycznego, hydrologiczne, inne. Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z.: Hydrologia ogólna, PWN, 1993, w. - 1996, w. - 1999. Byczkowski A., 1996: Hydrologia. Wyd. SGGW, Warszawa. Macioszczyk A. (red.), 2006: Podstawy hydrogeologii stosowanej. Wydawnictwo PWN, Warszawa Chełmicki W., 2001: Woda, zasoby, degradacja, ochrona. PWN, Warszawa. Kowalczyk E. (red.), 2008: Zrównoważone gospodarowanie zasobami wód podziemnych na terenach przekształconych antropogenicznie. Mat. na XV symp.nauk.techn. Częstochowa. Dąbrowski S., Górski J., Kapuściński J., Przybyłek J., Szczepanski A. 2004: Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych. Poradnik metodyczny. MŚ Warszawa Paczyński B., Macioszczyk T., Kazimierski B., Mitręga J., 1996: Ustalanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych. Poradnik metodyczny. MOŚZNiL KDH Warszawa Herbich P., 2002: Dokumentowanie i bilansowanie zasobów wód podziemnych w gospodarowaniu wodami, Mat. XV konf. Problemy wykorzystania wód w gospodarce komunalnej Gospodarowanie wodami podziemnymi w Unii Europejskiej. PZTS, ŚUW, Częstochowa, ss.58-67 Systemy monitoringu stanu wód 20 W + 10 ćw Prowadzący: dr Andrzej Witkowski + Zespół (dr Bogusław Kazimierski, dr Magdalena Matysik, dr Hanna Rubin, mgr Anna Szumowska) Opis: Podstawowe pojęcia i definicje, cel badań monitoringowych. Podstawy prawne i organizacja monitoringu w Polsce. Monitoring wód w systemie Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Program i harmonogram funkcjonowania monitoringu. Monitoring wód powierzchniowych: cel, przedmiot monitoringu, formy i sposób prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych, kryteria i zasady oceny stanu wód, ocena stanu ekologicznego (rola badań biologicznych w ocenie wód), ocena stanu chemicznego wód (substancje priorytetowe w ocenie wód). Monitoring wód podziemnych: cel, przedmiot monitoringu, projektowanie i funkcjonowanie reprezentatywnych sieci obserwacyjnych, metodyka badań monitoringowych, kryteria i zasady oceny stanu wód ( w punktach monitoringowych oraz w jednolitych częściach wód podziemnych). System kontroli-zapewnienia jakości w monitoringu. Opracowywanie wyników: ocena błędów pomiarowych, analiza szeregów czasowych, analiza trendu, wizualizacja danych pomiarowych, informatyczne systemy gromadzenia i przetwarzania danych monitoringowych. Zastosowanie wyników badań monitoringowych. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych /Dz. U. Nr 143, poz. 896/ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych /Dz. U. Nr 162, poz. 1008/ Szczepańska J., Kmiecik E., 2005: Ocena stanu chemicznego wód podziemnych w oparciu o wyniki badań monitoringowych, UWN-D AGH, Kraków, 2
Witczak S., Adamczyk A., 1994: Katalog wybranych fizycznych fizycznych chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania, Tom, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa Witczak S., Adamczyk A., 1995: Katalog wybranych fizycznych fizycznych chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania, Tom, Biblioteka Monitoringu Środowiska., Warszawa Nielsen D.M. Ed, 2006: Practical handbook ofenvironmental site characterization and ground-water monitoring,. Taylor & Francis., USA Publikacje tematyczne z Biblioteki Monitoringu Środowiska Prawne i ekonomiczne aspekty gospodarki wodnej 25 W + 10 ćw Prowadzący: prof. zw. dr. hab. inż. Rafał Miłaszewski + Zespół (dr Piotr Herbich, mgr inż. Artur Wójcik) Opis: Prawne aspekty gospodarki wodnej: Ramowa Dyrektywa Wodna i inne dyrektywy związane z polityką wodną Unii Europejskiej. Harmonizacja prawodawstwa polskiego z wymaganiami polityki wodnej Unii Europejskiej. Podstawy i zasady zintegrowanego systemu zarządzania gospodarką wodną. Zlewniowe zarządzanie gospodarką wodną. Aktualna struktura organizacji systemu zarządzania zasobami wodnymi w Polsce. nstrumenty prawne polityki wodnej w Polsce. Prawne uwarunkowania gospodarki wodami podziemnymi Planowanie, raportowanie i uzgodnienia w gospodarce wodnej, program działań, plan gospodarowania wodami, warunki korzystania z wód. Dokumentowanie hydrogeologiczne; raport o oddziaływaniu na środowisko. Zagospodarowanie przestrzenne i gospodarka wodna. Ekonomiczne aspekty gospodarki wodnej: Analizy ekonomiczne w Ramowej Dyrektywie Wodnej Unii Europejskiej. Ocena ekonomicznego znaczenia użytkowania wód Analiza kosztów funkcjonowania operatorów usług wodnych. Metody określania kosztów środowiskowych i zasobowych. Ustalenie stopnia zwrotu kosztów usług wodnych Forma zaliczenia: egzamin Gromiec M.J., 2002: Polityka wodna Unii Europejskiej w Dyrektywie Ramowej 2000/60/UE i jej implikacje dla Polski, Wyd. zmienione, PZTS, Warszawa. Cygler M., Miłaszewski R. (red.), 2008: Materiały do studiowania ekonomiki zaopatrzenia w wodę i ochrony wód, Wyd. Fundacji Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok. Miłaszewski R., 2003: Ekonomika ochrony wód powierzchniowych, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok. Wąsowicz M., 2000: Podstawy ekonomiki gospodarki wodnej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa. Wytyczne do przeprowadzenia analiz ekonomicznych w regionach wodnych dla potrzeb planów gospodarowania wodami, Ministerstwo Środowiska, Warszawa. Zagadnienia powodziowe 25 W + 10 ćw Prowadzący: dr Damian Absalon + Zespół (prof. dr hab. Stanisław Czaja, dr Mariusz Rzętała, mgr Piotr Szewel, mgr inż. Artur Wójcik) 3
Opis: Wezbrania a powodzie. Typy genetyczne wezbrań. Parametry wezbrania. Przepływy maksymalne o określonym prawdopodobieństwie pojawiania się. Charakterystyki zlewni a wezbrania. Zabudowa hydrotechniczna a wezbrania. Metody oceny ryzyka powodziowego. Mapy ryzyka powodziowego. Osłona przeciwpowodziowa. Zbiorniki przeciwpowodziowe. Metody magazynowania fali powodziowej. Retencyjne przysposobienie zlewni. Dyrektywa Powodziowa. Modelowanie zagadnień przeciwpowodziowych. Zarządzanie kryzysowe a powodzie. Forma zaliczenia: egzamin Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z.: Hydrologia ogólna, PWN, 1993, w. - 1996, w. - 1999. Bajkiewicz-Grabowska E., Magnuszewski A., Mikulski Z., 1994: Hydrometria. PWN. Warszawa. Bryant E. A., 1991: Natural Hazards, Cambridge University Press. Byczkowski A., 1996: Hydrologia. Wyd. SGGW, Warszawa. Dubicki A., Słota H., Zieliński J., 1999: Monografia powodzi w dorzeczu Odry (lipiec 1997). MGW, Warszawa. Dubicki A., Słota H., Zieliński J., 1999: Monografia powodzi w dorzeczu Wisły (lipiec 1997). MGW, Warszawa. Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1997: Hydrologia stosowana. PWN. Warszawa. Soczyńska U. (red.), 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Gospodarowanie wodą na obszarach zurbanizowanych 20 W + 15 ćw Prowadzący: Prof. UŚ dr hab. Andrzej Kowalczyk, dr Damian Absalon + Zespół (prof. dr hab. Stanisław Czaja, dr Janusz Kropka, dr inż. Franciszek Pistelok, dr inż. Dorota Sąkol- Sikora, dr inż. Wiktor Treichel, mgr inż. Artur Wójcik) Opis: Wpływ miast na przekształcenie zasobów wodnych. Bilans wodny na terenach zurbanizowanych. Górnictwo jako czynnik przekształcenia systemów wodnych oraz jako źródło zaopatrzenia w wodę. Zaopatrzenie miast w wodę. Źródła zaopatrzenia. Systemy i ich funkcje. Ujęcia wody. Technologie produkcji i dystrybucja wody. Kierunki zmian struktury zużycia wody. Monitoring wód wodociągowych. Systemy kanalizacyjne. Systemy i technologie oczyszczania ścieków. Utrzymanie cieków i infrastruktury hydrotechnicznej. Miasto jako system wodno-gospodarczy. Gospodarka wodna zakładu przemysłowego. Pozwolenia wodnoprawne na odprowadzanie ścieków z terenów miejskich i przemysłowych. Optymalizacja zaopatrzenia i dystrybucji wody. Mikulski Z., 1998: Gospodarka wodna, PWN, Warszawa. K.W.F. Howard,. 2007: Urban Groundwater Meeting the Challenge. Taylor & Francis. London. Kowal. L. A., Bróż-Świderska M., 2007: Oczyszczanie wody. PWN, Warszawa. Nawrocki J., Biłozor S., 2004: Uzdatnianie wody. PWN, Warszawa. Żuchowicki W. (red.): Wodociągi i kanalizacja. Verlag Dashhöfer. Kowalczyk A., Szczepański A.: 2008. Warunki eksploatacji ujęć wód podziemnych na obszarach zurbanizowanych. W: Problemy wykorzystywania wód podziemnych w gospodarce komunalnej. Mat. na XV symp.nauk.techn. pt.: Zrównoważone gospodarowanie zasobami wód podziemnych na terenach przekształconych antropogenicznie. Częstochowa 17-18 04. 2008.s.1-10 4
Hydroinformatyka i GS 10 W + 25 ćw Prowadzący: dr Damian Absalon + Zespół (dr Piotr Herbich, dr Bogusław Kazimierski, dr Magdalena Matysik, dr hab. Janusz Michalak, mgr Piotr Szewel) Opis: Definicje: geoinformacja, systemy informacji geograficznej, geomatyka. Źródła danych. Typy danych i obiektów. Atrybuty danych geograficznych. System GPS. Raster i wektor. Topologiczny model wektorowy. Cechy danych wejściowych do GS. Warstwowa budowa systemu GS. Bazy danych encja, rekord, pole, identyfikator. Typy strukturalne baz danych. Operacje na bazach danych. Wizualizacje bazy danych. SQL zadania i instrukcje. Numeryczny model terenu (NMT) definicja, sposoby reprezentacji powierzchni terenu. Źródła danych do NMT. Zastosowania NMT. Rodzaje metadanych. Źródła błędów w GS. Przegląd wybranych pakietów oprogramowania. Systemy GS - dawniej i dziś (systemy monolityczne, modułowe i infrastruktury). Geoinformacja w problematyce gospodarki wodnej (przegląd problemów, zastosowań i produktów). Podstawy prawne i organizacja baz danych ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Kataster wodny. Hydrologiczne i hydrogeologiczne bazy danych. Mapa hydrograficzna, mapa sozologiczna i mapa hydrogeologiczna Polski. Modelowanie procesów gospodarki wodnej i systemów hydrologicznych oraz hydrogeologicznych. Gotlib D., waniak A., Olszewski R., 2008: GS. Obszary zastosowań. PWN, Warszawa. Kistowski, M., wańska, M., 1997. Systemy informacji geograficznej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań Kraak M.-J., Ormeling F., 1998: Kartografia. Wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa Longley P. A., Goodchild M. F., Maguire D. J., Rhind D. W., 2006: GS. Teoria i praktyka. Wydawn. Naukowe PWN, Warszawa Magnuszewski A., 1999: GS w geografii fizycznej. PWN, Warszawa Praca dyplomowa Seminarium 15 ćw Prowadzący: Zespół Opis: Praca dyplomowa będzie przygotowywana pod kierunkiem jednego z prowadzących zajęcia w module odpowiadającym tematyce pracy. 5