Królowo zrzuć koronę!

Wojna z gotówką (63) Królowo zrzuć koronę! Badania SMG KRC na zlecenie NBP wskazują, że królowa gotówka dominuje przy dokonywaniu drobnych zakupów w małych sklepach spożywczych oraz w płatnościach za drobne usługi (ok. 97,8 proc. transakcji). Jedynie w supermarketach i na stacjach benzynowych częstotliwość stosowania kart jest wyższa (debetowymi płaciło ok. 20 proc. klientów, kredytowymi 10 proc.). Według firmy McKinsey mamy jeden z najniższych wskaźników płatności bezgotówkowych w Europie. Koszty emisji i obsługi gotówki wynoszą ok. 1 proc. produktu krajowego brutto tj. 10 mld zł, a ich największa część jest ponoszona przez banki i NBP. Ustanowiony przez rząd Program rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce do roku 2013 zakłada wzrost z 9 do 51 proc. udziału transakcji detalicznych za pomocą kart i przelewów bankowych. Oszczędności z tego tytułu ocenia się na 8,1 mld zł rocznie. Małe transakcje, wielki problem Europejska Rada ds. Płatności szacuje koszty gotówki w krajach UE na ponad 50 mld euro rocznie, tj. 0,4 proc. 0,6 proc. PKB, z czego na sektor bankowy przypada 65 proc., tj. ponad 32 mld euro. Program rządu przewiduje zmniejszenie obiegu gotówkowego w 2013 r. o 26,8 mld zł, w 2012 r. o 15,1 mld zł, zaś w 2011 r. o 5,9 mld zł. Zwiększy to tzw. komponent M1, czyli wolumen środków na rachunkach bankowych, co może przełożyć się na wzrost akcji kredytowej o 48 mld zł w okresie 2011 2013. Problemem są płatności masowe (gaz, woda, energia, internet, telefon itp.), przeciętnie gospodarstwo domowe wykonuje w ciągu miesiąca siedem-osiem takich rozliczeń w ponad 75 proc. za pomocą gotówki, najczęściej na poczcie (29,7 proc.), w punktach obsługi klienta lub u inkasenta (27,9 proc.). Rachunki za te usługi przychodzą w różnych terminach i mają różne daty realizacji, których niedotrzymanie wiąże się dodatkowo z zapłaceniem odsetek za zwłokę. Program przewiduje wzrost liczby kont emerytów z 38 proc. do 50 proc. w 2013 r. Jedną z korzyści powinno być obniżenie kosztów dystrybucji świadczeń (emerytury, renty i zasiłki socjalne). Zakładając, że udział procentowy liczby wypłat świadczeń emerytalno-rentowych na rachunki bankowe wzrośnie w ZUS i w KRUS do 70 proc., budżet zaoszczędzi z tego tytułu ok. 177 mln zł. Płatności w szybkim zbliżeniu W płatnościach niskokwotowych gotówkę mogą zastąpić elektroniczne karty zbliżeniowe, których główną zaletą jest to, że transakcje poniżej określonej kwoty (w Polsce 50 zł, w strefie euro 20 euro) nie są potwierdzane PIN-em lub podpisem, co znacznie skraca czas ich realizacji. We wrześniu 2010 r. w PKO BP uruchomił program wymiany ponad 6 mln swoich debetowych kart 22 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

Wojna z gotówką dla użytkowników indywidualnych na karty zbliżeniowe Visa paywave (aktualnie wydał już ponad milion kart!). Pionierami tej technologii są również Bank BPS i Podkarpacki Bank Spółdzielczy w Sanoku. Obecnie jest w obrocie ponad 1,5 mln zbliżeniowych kart Visa wydanych przez 9 banków, można nimi płacić w ponad 10 tys. terminali. Miało już miejsce pierwsze wdrożenie płatności komórką w technologii NFC, liderem Visa w Polsce Kluczowe statystyki, wrzesień 2010 r. Obroty w punktach sprzedaży 14 mld euro +14,4% karty debetowe 9,3 mld euro +19,0% karty kredytowe 3,7 mld euro +6,0% Obroty łącznie 54,4 mld euro +6,7% Liczba transakcji w punktach sprzedaży 547,3 mln +19,7% Liczba transakcji ogółem 1 024,3 mln +10,8% Liczba kart 21,8 mln +0,5% Fot. www.fotolia.com Z PIERWSZEGO WYBORU Philippe Menier, wiceprezes zarządzający Visa Europe: Osiągnięcie dwóch spektakularnych wyników jedno euro z każdych ośmiu wydanych w Europie przypadające na karty Visa oraz przekroczenie poziomu 1 bln euro dla płatności bezgotówkowych Visa pokazuje, że Visa jest systemem płatniczym pierwszego wyboru w Europie. Sukces ten był możliwy dzięki jakości usług, jakie świadczymy na rzecz konsumentów, detalistów, instytucji sektora publicznego oraz banków w Europie. Czynnikiem w istotny sposób wpływającym na jakość naszych usług są inwestycje w rozwój technologii i rozwiązań innowacyjnych, które w ciągu ostatnich sześciu lat osiągnęły poziom 1 mld euro. Z tej kwoty pół mld euro przeznaczono na stworzenie najszybszego w Europie i najbardziej niezawodnego międzybankowego systemu przetwarzania danych, który w 2010 r. przetworzył dane dotyczące 10 mld transakcji, odnotowując 30-proc. wzrost w stosunku do roku poprzedniego. Drugie pół mld euro wydano na rozwój nowatorskich technologii płatniczych wykorzystywanych w płatnościach kartami mikroprocesorowymi, płatnościach zbliżeniowych i mobilnych, jak też w handlu elektronicznym. Atrakcyjny model biznesowy organizacji Visa Europe i nieprzerwane inwestycje w nowe technologie utrzymały znaczny wzrost korzystania z kart Visa w Europie. W ostatnim dziesięcioleciu udział wartości transakcji płatniczych z użyciem kart Visa Europe w całości wydatków konsumpcyjnych wzrósł ponad dwukrotnie z 5,6 do 12,5 proc. Będziemy dążyć do tego, by także w tym roku coraz więcej Europejczyków przy wyborze systemu płatności decydowało się właśnie na system Visa Europe. 2/2011 23

ROZWÓJ PŁATNOŚCI ZBLIŻENIOWYCH W EUROPIE 11,6 mln kart 50 tys. terminali 7 wydawców (2011) 15 mln zbliżeniowych kart Visa: ich liczba stale rośnie! Islandia Norwegia Szwecja 0,2 mln kart 1,5 tys. terminali 7 wydawców Litwa Wlk. Brytania Holandia Polska Belgia Niemcy Luksemburg Czechy Francja Programy (zbliżeniowe) Przygotowania (zbliżeniowe) Pilotaże (mobilne) 1,7 mln kart 40 tys. terminali 10 wydawców Słowacja Szwajcaria Austria Węgry Rumunia Słowenia Portugalia Pilotaże (zbliżeniowe) Estonia 1,5 mln kart 10 tys. terminali 9 wydawców Łotwa Dania Irlandia Finlandia Hiszpania 0,1 mln kart 1 tys. terminali 4 wydawców Włochy Bułgaria Grecja Turcja Cypr Izrael Źródło: Visa został BZ WBK, który przy współpracy Polkomtela uruchomił aplikację płatniczą Visa paywave na karcie SIM. W 2011 r. nastąpią kolejne wdrożenia, w tym wykorzystujące karty pamięci microsd. Philippe Menier, wiceprezes zarządzający Visa Europe, na konferencji w Warszawie podkreślił, że jesteśmy jednym z tych krajów, w których system nowoczesnych płatności rozwija się najszybciej. Liczba transakcji polskimi kartami Visa w 2010 r. przekroczyła 547 mln (wzrost o 19,7 proc.), przy wolumenie obrotu na rynku 1,024 mld (wzrost o 10,8 proc.). Pod względem udziału transakcji bezgotówkowych w płatnościach kartowych wciąż jednak znajdujemy się wyraźnie poniżej średniej europejskiej. Po pierwsze, nie mamy armat Według raportu NBP relatywnie niski jest stopień wykorzystania kart płatniczych. W 2009 r. statystyczny Polak przeprowadził 18 płatności za pomocą kart, a np. w Finlandii na jednego mieszkańca przypadało ich 171. Wartość transakcji per capita wynosiła 0,47 tys. euro, zaś przykładowo w Dani 8,5 tys. euro. Nadal dominują na rynku karty z paskiem magnetycznym (75,7 proc.), co wynika z braku pełnej zgodności infrastruktury bankomatów i terminali POS ze standardem EMV. 24 Nowo cz esny B a n k Sp ó łd z ie lc z y Jesteśmy autsajderem pod względem liczby terminali POS (wyprzedzamy Rumunię i Czechy). Mamy 2,7 razy mniej instalacji bankomatów niż wynosi średnia dla krajów strefy euro (917,8). W wielkich aglomeracjach zdarza się, że na ścianie budynku umieszczone są obok siebie dwa lub trzy bankomaty, podczas gdy w małych miasteczkach jest dostępny co najwyżej jeden. Urządzenia te służą z reguły do VISA EUROPE W Europie zostało wydanych 419 mln kart Visa debetowych, kredytowych i do użytku służbowego które w okresie 12 miesięcy do końca września 2010 r. użyto do płatności bezgotówkowych oraz wypłat gotówki o łącznej wartości ponad 1,5 bln euro. Visa Europe to stowarzyszenie ponad 4 tys. banków europejskich stanowi ich własność i jest przez nie zarządzana. Organizacja Visa Europe, będąca działającym po niskich kosztach i nie nastawionym na zysk stowarzyszeniem instytucji członkowskich, uzyskała przychody roczne na poziomie 879 mln euro. Po uwzględnieniu zwrotu 158 mln euro instytucjom członkowskim, nadwyżka przed opodatkowaniem wyniosła 76 mln euro. Zasiliła ona pozycję kapitały i rezerwy, której poziom wzrósł tym samym do 574 mln euro.

Wojna z gotówką AUTOSTRADA E-PŁATNOŚCI Małgorzata O Shaughnessy, wiceprezes Visa Europe i dyrektor generalna odpowiedzialna za Polskę, Czechy i Słowację: Dwie strategiczne inicjatywy Visa Europe, zapoczątkowane w 2010 r., będą mocno kontynuowane w roku obecnym, tworząc w rezultacie swoistą autostradę dla szybkiego i bezpiecznego rozwoju płatności bezgotówkowych w Polsce. Pierwsza to kompleksowy program Kartą Visa zapłacisz wszędzie, który ma zmniejszyć zasadniczą przeszkodę utrudniającą rozwój w Polsce płatności bezgotówkowych dokonywanych kartami, czyli niewystarczającą sieć akceptacji, szczególnie poza dużymi miastami. Drugą jest wykorzystanie bazy w postaci silnie rozwijanej infrastruktury opartej na technologiach mikroprocesorowych wykorzystujących standard EMV dla rozwoju płatności bezgotówkowych najnowszych generacji, które zapewniają najwyższe bezpieczeństwo obrotu i umożliwiają wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań, w tym płatności zbliżeniowych Visa paywave oraz płatności mobilnych. wydawania gotówki, a tylko nieznaczna ich część umożliwia dokonanie przelewu, opłacenie rachunku, doładowanie konta telefonicznego (w przypadku użytkowników usług przedpłaconych), zmianę PIN-u do karty, spłatę zadłużenia na karcie kredytowej i uzyskanie mini wyciągu z rachunku. Kluczowe znaczenie ma rozpoczęty w 2010 r. program rozwoju sieci akceptacji Kartą Visa zapłacisz wszędzie, który ma doprowadzić do podwojenia, do 400 tys. w 2015 r., liczby placówek handlowo-usługowych przyjmujących płatności kartami. Program jest unikalny w Europie; banki-wydawcy kart wspólnie finansują rozwój sieci akceptacji w skoordynowany sposób, na zasadach uzgodnionych przez nie z agentami rozliczeniowymi. Banki-wydawcy kart Visa przeznaczyły 200 mln zł na Fundusz Rozwoju Akceptacji, z którego wspierają finansowo agentów rozliczeniowych w zakładaniu terminali głównie u małych i średnich detalistów, zlokalizowanych w dużej mierze w mniejszych miastach i na terenach wiejskich. Samoobsługa w standardzie Eksperci NBP zwracają uwagę, że coraz więcej instytucji finansowych uruchamia w swoich oddziałach 24-godzinne strefy samoobsługowe, w których dostępne są nowe generacje terminali transakcyjnych, wpłatomatów i internetowych systemów obsługi klienta. Konkurencję dla placówek bankowych już w bliskiej perspektywie może stanowić bankowość mobilna z wykorzystaniem smartfonów i urządzeń PDA. Z tego też względu samoobsługowe terminale oddziałów powinny zawierać proste aplikacje umożliwiające płatności za rachunki, przelewy, sprawdzenie salda rachunku, zarządzanie lokatami wraz z ich zakładaniem. Z badań wynika, że zakupy w internecie opłacamy zwykle gotówką przy odbiorze zakupionego towaru (60 proc.), a także przelewem i kartą. Inną strukturę mają jednak płatności na aukcjach internetowych, generujące większość obrotów w handlu elektronicznym. Dominujące są w tym przypadku przelewy bankowe (48,7 proc.), co jest sytuacją niespotykaną w krajach zachodnich. Powszechność tego instrumentu wynika m.in. ze sprawnie działającego i niskokosztowego systemu rozliczeń międzybankowych, a z drugiej z braku zaufania osób sprzedających na aukcjach do partnerów transakcji i przez to żądania zapłaty z góry (przelewem bankowym). Bankowość elektroniczna w Polsce 15 688 839 1 Liczba klientów indywidualnych mających podpisaną umowę umożliwiającą korzystanie z bankowości internetowej 13,51% 2 9 051 196 Liczba aktywnych klientów indywidualnych 14,87% 5,9 tyś PLN Średnia wartość rozliczeń klienta indywidualnego na miesiąc 7,27% 1 583 599 Liczba klientów MSP mających podpisaną umowę umożliwiającą korzystanie z bankowości internetowej 8,22% 1 033 437 Liczba aktywnych klientów MSP 6,30% 56 tyś. PLN Średnia wartość rozliczeń klienta MSP na miesiąc 12,00% 22 619 tyś. Liczba wyemitowanych kart debetowych 0,16% 83 912 mln PLN Wartość transakcji bezgotówkowych realizowanych kartami debetowymi 17,07% 243 PLN Średnia wartość pojedynczej transakcji wykonanej za pomocą karty debetowej 4,47% 9 623 tyś. Liczba wyemitowanych kart kredytowych -10,89% 7 523 mln PLN Wartość transakcji bezgotówkowych realizowanych kartami kredytowymi 9,36% 149 PLN Średnia wartość pojedynczej transakcji wykonanej za pomocą karty kredytowej 1,59% 16 567 Liczba bankomatów 2,73% 1 Na podstawie danych ZBP, dane na III kwartał 2010; 2 Na podstawie danych NBP, zmiana procentowa w okresie I II kwartał 2010 Źródło: Raport NETB@NK 2/2011 25

KOMÓRKA VS KARTA Organizacja Visa zaoferowała dostęp do mobilnych płatności zbliżeniowych Visa użytkownikom telefonów iphone w całej Europie. Po to, by skorzystać z tej możliwości, użytkownicy iphone ów muszą jedynie podłączyć do swoich aparatów dodatkowy zestaw Wireless Dynamics icarte dostępny w banku lub u operatora komórkowego i ściągnąć ze sklepu internetowego App Store dodatek Visa Mobile dla aplikacji icarte. Zestaw icarte zawiera antenę oraz wbudowany tzw. bezpieczny element, w którym umieszczona jest mobilna karta Visa współpracująca z pobieraną ze sklepu App Store aplikacją dla płatności za pomocą iphone a. Po aktywacji karty i włączeniu aplikacji konsumenci mogą dokonywać zakupów poprzez zbliżenie telefonu iphone do dowolnego terminala płatniczego w Europie, przystosowanego do płatności zbliżeniowych bez potrzeby wprowadzania kodu PIN. Visa Europe poinformowała, że wdroży tę nową technologię razem z bankami członkowskimi oraz operatorami komórkowymi we Włoszech, Francji, Polsce, Hiszpanii, Szwajcarii, Turcji i Wielkiej Brytanii. We wszystkich tych krajach ma miejsce szybki rozwój infrastruktury płatności zbliżeniowych. Wzrost liczby użytkowników płatności bezgotówkowych obserwuje się w niemal wszystkich grupach Polaków. Natomiast w przypadku karty kredytowej największy skok zaobserwowano wśród osób w wieku 35 44 lata (z 21 proc. do 34 proc.), w wieku 45 54 lata (z 16 proc. do 35 proc.). Policzymy się z gotówką Według raportu NBP, dla osób pragnących zachować prywatność, anonimowa gotówka pozostaje wciąż najlepszym środkiem płatniczym. Powodem dobrego samopoczucia królowej jest też wygoda i szybkość dokonywania płatności. Holenderskie Forum Krajowe ds. Systemów Płatniczych określiło na podstawie badań następujący czas transakcji: 19 sekund dla gotówki, 26 sekund dla karty debetowej, 14 sekund dla portmonetki elektronicznej i 28 sekund dla karty kredytowej. W odczuciu konsumentów operowanie gotówką, kartą płatniczą lub innym instrumentem płatniczym wydaje się darmowe, ponieważ nie ponoszą oni bezpośrednich opłat transakcyjnych. Natomiast jest faktem, że w społecznym wymiarze kosztowym gotówka uzyskała przewagę nad elektronicznymi instrumentami płatniczymi jedynie w drobnych płatnościach rzędu kilku-kilkunastu euro. Dobrze zjawisko to ilustrują badania szwedzkie, które wykazały, że ze społecznego punktu widzenia gotówka pozostaje tańsza od karty debetowej w płatnościach poniżej 7,55 euro, zaś od karty kredytowej w płatnościach poniżej 17,4 euro. Dla samych konsumentów gotówka może być tańsza od karty debetowej w transakcjach zakupowych poniżej 13,64 euro, zaś od karty kredytowej w transakcjach zakupowych poniżej 4,48 euro. Oznacza to, że w świetle kosztów społecznych karta kredytowa jest zawsze droższa od debetowej, natomiast w rachunku korzyści konsumenta mamy do czynienia z sytuacją odwrotną (efekt darmowego kredytu w okresie bezodsetkowym). PRZYKŁADOWE ROCZNE KOSZTY PONOSZONE PRZEZ GOSPODARSTWO DOMOWE Z TYTUŁU DOKONYWANYCH PŁATNOŚCI W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU ICH REALIZACJI Rodzaj płatności Koszty miesięczne Koszty roczne Jednostkowy Koszt prowadzenia Koszt Koszt prowadzenia koszt operacji Koszt 8 operacji Razem 3 + 4 Razem 6 + 7 rachunku 96 operacji rachunku 1 2 3 4 5 6 7 8 Wpłata gotówkowa Banki 13,54 1 108,32 5,96 114,28 1299,84 71,52 1371,36 Poczta Polska S.A. 2,00 16,00 16,00 192,00 192,00 Agencje bankowe 2,50 20,00 20,00 240,00 240,00 Agencje pośrednictwa finansowego 1,89 15,12 17,01 181,44 181,44 SKOK-i 2,50 20,00 20,00 240,00 240,00 Płatności bezgotówkowe Polecenie przelewu 1 W bankach opłata za realizację wpłaty gotówkowej ustalana jest z reguły jako procent kwoty wpłaty, przy czym dodatkowo określona jest stawka. Źródło: Program rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce na lata 2010 2013 26 Nowoczesny Bank Spółdzielczy