ZASADY UDZIELANIA POMOCY PRZEDLEKARSKIEJ Pierwsza pomoc przedlekarska w nagłych wypadkach służy ratowaniu zagrożonego życia ludzkiego oraz ograniczeniu skutków zdarzenia na miejscu wypadku. Wykonując obowiązki zgodnie z ustawą o ochronie osób i mienia, niejednokrotnie można zetknąć się z sytuacją, w której trzeba będzie podjąć decyzję, czy udzielić pomocy osobie potrzebującej, czy też chronić powierzone dobro (życie, zdrowie, mienie). Do sytuacji takich odnosi się art. 162 kk. W 1 określa się, iż Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2 zaś mówi, iż Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu lub w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby bardziej do tego powołanej. Nagłe zachorowanie lub nagłe pogorszenie stanu zdrowia wymaga zastosowania pomocy takiej, jaka w danych warunkach jest możliwa. Zanim przybędzie lekarz, podstawą pomocy przedlekarskiej, świadczonej drugiej osobie, jest zadbanie, by osoba ta miała zachowane funkcje życiowe, tzn. oddychanie i krążenie oraz inne, które na danym etapie pomocy można zachować lub przywrócić. Oddychanie i krążenie podtrzymuje się zabiegami masażu serca i sztucznego oddychania. Z brzmienia art. 162 kk wynika, że istnieje bezwzględny wymóg udzielania pomocy w warunkach, w nim podanych. Pomoc ograniczona jest tylko własnym bezpieczeństwem lub bezpieczeństwem innej osoby (nie mienia!), niezależnie czy powiązanych stosunkiem rodzinnym, służbowym, czy też obcych. W tak określonych warunkach, w przypadku chronienia życia i zdrowia albo mienia, należy udzielić pomocy, jeżeli tylko nie spowoduje się niebezpieczeństwa, dla osoby chronionej, podwładnej lub dla siebie. Ponieważ możliwość powstania szkody majątkowej nie zwalnia od obowiązku pomocy, wydawać się może, że w każdym przypadku konieczności niesienia pomocy osobie dotkniętej niebezpieczeństwem, pomocy takiej należy udzielić. Pamiętać jednak trzeba, że każde rozluźnienie ochrony mienia (majątku) może sprowadzić również niebezpieczeństwo dla osoby je ochraniającej. W tych warunkach decyduje dostateczne rozpoznanie sytuacji. Nieudzielenie pomocy w sytuacji, gdy podczas ochrony nawet mienia stwarza się niebezpieczeństwo dla siebie jako chroniącego, nie podlega odpowiedzialności karnej. Kiedy można odstąpić od udzielenia pomocy? Jeżeli pojawią się (lub istnieją) jakiekolwiek wątpliwości, że udzielenie pomocy sprowadzi (spowoduje) niebezpieczeństwo (dla podwładnych lub siebie), można odstąpić od udzielenia pomocy bezpośrednio (fizycznie) przez zastosowanie masażu serca i sztucznego oddychania. Należy jednak wówczas bezwzględnie zawiadomić służby publiczne, powołane do udzielenia pomocy. Od udzielania pomocy bezpośrednio można ponadto odstąpić, kiedy nasze warunki fizyczne nie pozwalają na skuteczną reanimację (zmęczenie, wyczerpanie akcja ratowniczą). Należy natomiast zawsze starać się powiadomić odpowiednie służby. Podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy i procedury mogą z czasem ulec zmianie lub mogą być modyfikowane. Cele pierwszej pomocy pozostają te same: ratować życie;
zapobiegać pogarszaniu się stanu zdrowia rannego, np. unikać dalszych uszkodzeń ciała; ułatwić odzyskanie zdrowia. Ocena stanu zdrowia osoby poszkodowanej wykonywana jest w oparciu o: oddychanie; krwawienie; złamania; oparzenia. Można również opierać się na nowym systemie obejmującym: drogi oddechowe; oddychanie; krążenie. Czy tego chcemy, czy nie, najnowsze regulaminy postępowania wymagają od nas dzwonienia po służby ratownicze w większości przypadków. Trafnie uznano, że resuscytacja krążeniowo-oddechowa (CPR) umożliwia ofierze otrzymanie dotlenionej krwi, ale nie spowoduje magicznego ponownego bicia serca. Przywrócenie pracy serca jest możliwe dzięki szybkiej aplikacji elektrycznego wstrząsu z defibrylatora, będącego na wyposażeniu większości ambulansów, a im wcześniej dotrze on do poszkodowanego tym lepiej. CPR podtrzymuje pacjenta przy życiu, aż do chwili przyjazdu karetki z defibrylatorem i ewakuacji go do ośrodka specjalistycznej opieki medycznej. Działanie pracownika ochrony musi być w pełni rozumiane przez wszystkich pracowników ochrony. Sztuczne oddychanie i masaż serca muszą być umiejętnie wykonywane, zarówno kiedy pracujemy osobno, jak i parami. Obsługa CPR, opatrywanie ran oraz wszelkie czynności ratunkowe muszą być integralną częścią treningu każdego z pracowników ochrony. Pomoc rannemu powinna być udzielana zgodnie z następującymi zasadami: 1) założone rękawiczki zestaw pierwszej pomocy musi zawierać jednorazowe rękawiczki ochronne, mogą to być rękawiczki chirurgiczne. Krew jest teraz niebezpieczną substancją; 2) niebezpieczeństwo/ryzyko dla ciebie, a później dla poszkodowanego. Jeżeli jest zbyt niebezpiecznie nie próbuj podchodzić do ofiary; 3) stan świadomości czy ranny jest przytomny? 4) mów i wstrząśnij aby określić, czy ranny orientuje się w sytuacji, czy odpowiada na pytania, czy reaguje na ból, czy też nie reaguje na żadne bodźce. Jeżeli reaguje, skup się na obrażeniach. Jeżeli nie reaguje: 1) sprawdź drogi oddechowe, udrożnij je i utrzymuj drożność; 2) sprawdź oddychanie, patrz, nasłuchuj i wyczuj (dziesięciosekundowa kontrola). Patrz na klatkę piersiową słuchając i wyczuwając oddech na swoim uchu. Jeżeli ranny nie oddycha - zacznij od wykonania 30 uciśnięć na klatkę piersiową w centralnym jej miejscu, na głębokość ok 4-5 centymetrów (u osoby dorosłej) w tempie 100 uciśnięć na minutę; 3) następnie odchyl głowę do tyłu i wykonaj 2 wdechy ratownicze (wdech trwający ok. jednej sekundy) cykl ten (30 uciśnięć i 2 wdechy wykonuj na przemian do póki poszkodowany nie zacznie dawać oznak życia łapanie powietrza, odkasływanie lub gdy dostępny będzie zestaw AED albo kiedy przybędzie profesjonalna pomoc lub też będziesz już zbyt wyczerpany(a) aby kontynuować akcję ratowniczą. Jeżeli ranny jest nieprzytomny i nie znany jest powód utraty przytomności, w takim przypadku, jeżeli nie podejrzewamy urazu kręgosłupa, ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.
Widoczne objawy sprawdź i zapisz tętno, szybkość oddechu, kolor, ciśnienie krwi, nasycenie tlenem (reakcja krążeniowa na naciśnięcie na paznokieć). Kontrola krwawienia sprawdzenie całego ciała w poszukiwaniu krwawiących ran. Całkowite sprawdzenie ciała, kręgosłupa; sprawdź portfel, czy nie ma tam żadnej informacji o chorobie, grupie krwi itd. Opatrz rany zagrażające życiu. Wstrząs leczenie objawów wstrząsów, jeżeli jest to możliwe. Monitorowanie ponowna kontrola wzrokowa. Ewakuacja przygotuj poszkodowanego do ewakuacji. Protokół postępowania jest następujący: 1. Nieprzytomny brak oznak krążenia i nie oddycha. a) dzwoń na 999 po karetkę; europejski numer alarmowy 112. 2. Nieprzytomny, oddycha, jest krążenie. a) opatrz rany zagrażające życiu; b) ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej lub przeciwwstrząsowej; c) zadzwoń po karetkę. 3. Przytomny, oddycha i jest zachowane krążenie. a) opatrz rany; b) zadzwoń po karetkę jeżeli uważasz, że jest to potrzebne. UDZIELANIE POMOCY POSZKODOWANYM Sprawdź czy jest bezpiecznie (ocena miejsca zdarzenia, bezpieczeństwa własnego, bezpieczeństwa na miejscu zdarzenia). Ocena obejmuje m.in. zabezpieczenie przed kontaktem z płynami ustrojowymi, ocena ewentualnych zagrożeń (np. rozsypane szkło, niebezpieczne przedmioty, niebezpieczni świadkowie zdarzenia); ocena czy poszkodowani nadal znajdują się w niebezpieczeństwie jeżeli tak, wezwij odpowiednią pomoc! Sprawdź reakcję poszkodowanego. Podejdź ostrożnie do poszkodowanego, delikatnie potrząśnij za ramiona i głośno zapytaj: Jestem przeszkolonym ratownikiem, czy mogę Ci pomóc? a) jeżeli reaguje, jest przytomny, zostaw poszkodowanego w pozycji zastanej (jeżeli nic mu nie zagraża!). Dowiedz się, w jakim jest stanie. Zapewnij mu komfort psychiczny. b) jeżeli nie reaguje, jest nieprzytomny. Wezwij kogoś do pomocy. Jeśli widzisz jakichś innych świadków zdarzenia poproś kogoś z nich o pozostanie, bo może być potrzebna tobie pomoc (poproś konkretną osobę, jeśli znasz jej imię czy nazwisko powiedz: np. Czy mógłbyś Mariusz pozostać tutaj, będzie mi potrzebna twoja pomoc. Jeśli nie znasz nikogo z gapiów z imienia, czy nazwiska, możesz powiedzieć do jakiejś osoby nawiązując z nią kontakt wzrokowy: Czy Pani /tu możesz wskazać na konkretną osobę/ w /tu wymień charakterystyczną część garderoby tej osoby/ może na chwilkę tutaj pozostać, bo może mi być Pani pomoc potrzebna. Jeśli widzimy kogoś w mundurze np. policjanta, strażnika miejskiego itp. dobrze jest właśnie do nich zwrócić się o pomoc. Jeżeli nikogo nie ma na miejscu zdarzenia głośno zawołaj o pomoc.
Udrożnij drogi oddechowe (A airway) osoby poszkodowanej. Połóż jedną rękę na czole poszkodowanego i delikatnie odegnij jego głowę do tyłu. Drugą rękę połóż na częściach kostnych brody poszkodowanego i odchyl w ten sposób głowę poszkodowanego do tyłu. Oceń, czy poszkodowany oddycha (B breathing). Utrzymuj drożność dróg oddechowych, oceń prawidłowość oddechu wzrokiem, słuchem i czuciem. Pochyl się nad poszkodowanym, tak by wyczuć ruch wydychanego powietrza z ust poszkodowanego na swoim policzku, staraj się usłyszeć szmer wydechowy poszkodowanego, jednocześnie obserwuj czy unosi się klatka piersiowa. Oceny dokonuj przez 10 sekund! Zasada jest taka: Widzę, słyszę, czuję. Jeśli poszkodowany nie oddycha / masz jakiekolwiek wątpliwości czy oddech jest prawidłowy. Natychmiast wezwij pomoc! Wzywanie pomocy: 999 pogotowie ratunkowe; 998 straż pożarna; 997 policja; 112 Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Kolejność podawania informacji przy wzywaniu pomocy: 1. Przedstaw się - podaj swoje imię i nazwisko. 2. Podaj adres, gdzie miało miejsce zdarzenie (jeśli nie znamy adresu podajemy charakterystyczne punkty elementy krajobrazu, który nas otacza). 3. Co się stało: ilu poszkodowanych i w jakim są stanie, czy oddychają poszkodowani, czy są przytomni, i jakie mają inne obrażenia. 4. Podaj inne ważne informacje o zdarzeniu. Nie należy jako pierwszy odkładać słuchawki, ponieważ dyspozytor może mieć jakieś dodatkowe pytania do nas. RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWO-ODDECHOWA (RKO/CPR) Resuscytacja krążeniowo oddechowa (C circulation). Poszkodowany powinien podczas resuscytacji leżeć płasko na plecach na twardym podłożu). Teraz, wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej (splecione, wyprostowane w łokciach ręce ułóż na środku klatki piersiowej, uciskaj tak, aby klatka piersiowa ugięła się na głębokość 4-5 cm w rytmie 100 uciśnięć na minutę. 30:2 Uciski klatki piersiowej Oddechy ratownicze
Następnie wykonaj 2 oddechy ratownicze. Szczelnie obejmij swoimi ustami usta poszkodowanego i wdmuchnij tyle powietrza, aby uniosła się klatka piersiowa poszkodowanego, wtedy oddech ratowniczy jest prawidłowy. Pamiętaj o udrożnieniu dróg oddechowych poszkodowanego. Jeśli poszkodowany oddycha i nie widzisz u niego żadnych krwotoków dokonaj wzrokowej oceny poszkodowanego czy nie ma innych obrażeń ciała: oparzenie, odmrożenie, złamania / zwichnięcia kończyn. Jeżeli występują jakieś obrażenia na ciele poszkodowanego pozostaw go w pozycji zastanej z udrożnionymi drogami oddechowymi. Jeżeli nie występują żadne obrażenia, ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej. POZYCJA BEZPIECZNA Pozycję bezpieczną stosujemy, jeśli wystąpią łącznie trzy czynniki: 1) poszkodowany jest nieprzytomny; 2) poszkodowany nie ma żadnych obrażeń; 3) poszkodowany ma zachowany oddech. ułóż rękę poszkodowanego bliższą twojej strony pod kątem 90 stopni; spleć swoją rękę (bliższą głowy poszkodowanego) z ręką poszkodowanego po przeciwległej tobie stronie; splecione ręce przyłóż do policzka poszkodowanego (bliższego twojej strony); chwyć teraz drugą ręką pod kolanem poszkodowanego i przyciągnij za pomocą dźwigni ciało poszkodowanego w swoją stronę; ułóż nogę poszkodowanego (tą, która jest na górze) pod kątem prostym; udrożnij drogi oddechowe poszkodowanego; sprawdź czy poszkodowany oddycha. Jeśli poszkodowany: spadł z wysokości, skakał do wody, brał udział w wypadku komunikacyjnym zawsze należy u niego podejrzewać uraz kręgosłupa. Poszkodowanego takiego nie wolno poruszać! Szczelnie okryj poszkodowanego / zabezpieczy to go przed utratą ciepła. Cały czas utrzymuj / staraj nawiązać się kontakt słowy z poszkodowanym. Wezwij bezwzględnie pomoc medyczną. Wstrząs może być bezpośrednią przyczyną zatrzymania krążenia, dlatego obserwuj każdego poszkodowanego czy nie występują u niego objawy wstrząsu. Sprawdź czy poszkodowany nie ma oznak wstrząsu: Jeśli poszkodowany miał lub ma: krwotok, rozległe oparzenie, zawał serca, zakażenie, jest na coś uczulony i ma następujące objawy: bladą skórę; przyspieszony, płytki oddech; różnego rodzaju zaburzenia świadomości; drgawki; zimny perlisty pot.
Jeśli widać u poszkodowanego w/w objawy należy: zlikwidować przyczynę wstrząsu: zatamuj krwotoki zabezpiecz złamania udziel pomocy przy oparzeniu ułóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (poszkodowany leży płasko na plecach i ma uniesione nogi 30 40 cm nad ziemią) szczelnie okryj poszkodowanego (zabezpiecz go przed utratą ciepła) cały czas utrzymuj / staraj nawiązać się kontakt słowny z poszkodowanym. Oceń czy nie występują u poszkodowanego krwotoki. Jeśli widzisz masywny wypływ krwi z ciała poszkodowanego unieś (jeśli to kończyna) kończynę do góry przyłóż do rany grubą warstwę czystego materiału (najlepszy byłby jałowy kompres) przyłóż coś co będzie stanowiło ucisk miejsca krwawienia (np. rozpakowany bandaż) następnie w ten sposób stworzony opatrunek przybandażuj najlepiej bandażem elastycznym. Jeśli ten opatrunek przecieka, nie zdejmuj go, ale dołóż kolejną warstwę opatrunku i przybandażuj go. Mogą również nastąpić inne przypadki, które wymagają równie szybkiej reakcji osoby udzielającej pierwszej pomocy: a) porażenie prądem; b) zadławienie; c) omdlenie; d) zawał serca; e) napad drgawek (padaczka, inny); f) oparzenie. Ad. a) porażenie prądem: należy odizolować poszkodowanego od źródła prądu, poprzez wyłączenie bezpieczników lub wyłącznika prądu; następnie sprawdzamy reakcję poszkodowanego i dokonujemy wstępnej oceny. Ad. b) zadławienie: jeśli poszkodowany oddycha każ mu się pochylić do przodu i zachęć go do kaszlu; jeśli to nie poskutkuje wykonaj pięć uderzeń między łopatki; jeśli to nie poskutkuje wykonaj pięć uciśnięć nadbrzusza (pomiędzy mostkiem, a pępkiem Uwaga! Ucisku nadbrzusza nie stosujemy u kobiet w ciąży!!! jeśli uciśnięcia nadbrzusza nie poskutkują należy ponownie wykonać pięć uderzeń między łopatki. Te czynności wykonujemy na przemian, aż do skutku lub utraty przytomności przez poszkodowanego.
Jeśli poszkodowany straci przytomność przejdź natychmiast do procedury postępowania z osobą nieprzytomną!!! Ad. c) omdlenie. Jeśli poszkodowany na twoich oczach upadł i wiesz, że nie ma żadnych urazów, ale długo przebywał w dusznym pomieszczeniu, długo stał bez zmiany pozycji lub np. siedział / leżał i szybko się podniósł do pozycji stojącej: zapewnij dopływ świeżego powietrza (wynieś, w miarę możliwości, poszkodowanego z dusznego pomieszczenia lub poproś kogoś o otwarcie okien); ułóż poszkodowanego płasko na plecach; dokonaj wstępnej oceny stanu poszkodowanego, udrożnij drogi oddechowe, sprawdź oddech; jeżeli oddech jest zachowany, poluzuj odzież poszkodowanego; następnie podnieś nogi i ręce poszkodowanego do góry; jeśli poszkodowany nie odzyskuje przytomności dłużej niż 3 minuty traktuj go jak osobę nieprzytomną. Ad. d) zawał serca. Jeśli poszkodowany skarży się na: nagły, silny, gniotąco kłujący ból za mostkiem promieniujący w stronę kończyny, ból zębów, duszności, ma bladą skórę, jest osłabiony, jest zaniepokojony, boi się; to możemy podejrzewać problemy z sercem. Aby pomóc takiemu poszkodowanemu musisz: uspokoić go (i wspierać cały czas psychicznie); polecić mu usiąść i pochylić się lekko do przodu. Jeśli są objawy wstrząsu ułóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, okryć go czymś ciepłym (termoizolacja); bezwzględnie zapewnić mu pomoc lekarską. Uwaga! Bądź przygotowany do podjęcia resuscytacji krążeniowo oddechowej, ponieważ w każdej chwili może u takiego poszkodowanego nastąpić zatrzymanie akcji serca. Jeżeli pojawiły się u Ciebie podobne objawy jak wyżej, jesteś sam(a), a pomoc jest już w drodze, zacznij gwałtownie kaszleć poprzedzając kaszel głębokim oddechem!
Ad. e) napad drgawek. Jeśli widzisz, że ktoś upada, a jego ciało zaczyna drgać silnie, nie stój bezczynnie tylko mu pomóż: w czasie ataku: odsuń z jego okolic wszystkie niebezpieczne przedmioty; zabezpiecz głowę poszkodowanego przed dalszymi urazami (od uderzeń w podłogę). po ataku: udrożnij drogi oddechowe i sprawdź oddech; jeśli poszkodowany oddycha i nie widzisz u niego żadnych krwotoków dokonaj wzrokowej oceny poszkodowanego czy nie ma innych obrażeń ciała, jeśli to konieczne wezwij pomoc; okryj poszkodowanego (termoizolacja). Ad. f) oparzenie. jeśli oparzenie miało miejsce na naszych oczach należy zdjąć biżuterię i odzież poszkodowanego z miejsca oparzenia; następnie schładzaj powierzchnię oparzoną pod bieżącą zimną wodą nie krócej niż 15 min; jeśli w miejscu oparzenia występują pęcherze lub rany należy założyć luźny opatrunek (gaza wyjałowiona lekko przybandażowana opaską dzianą) lub założyć opatrunek hydrożelowy, Każde oparzenie twarzy, oczu lub krocza; oparzenie powyżej 10 % ciała (1 % to powierzchnia wielkości dłoni poszkodowanego) oraz jeśli jest zwęglony fragment ciała należy traktować jako ciężkie i trzeba zapewnić pomoc medyczną. ZABEZPIECZENIE MIEJSCA WYPADKU SAMOCHODOWEGO Twój samochód: 1) zatrzymaj własny pojazd - w miejscu bezpiecznym na poboczu, nie na środku ulicy, aby nie stwarzać zagrożenia oraz nie powodować kolejnej kolizji. (1) 2) zabezpiecz własny pojazd oraz miejsce zdarzenia własnym pojazdem (ewentualnie oświetl światłami ze swojego samochodu miejsce wypadku), 3) włącz światła awaryjne (2) i zaciągnij hamulec ręczny. 4) zabierz ze swojego samochodu: 3 2 1 a) trójkąt ostrzegawczy, b) kamizelkę odblaskową, c) apteczkę pierwszej pomocy, d) ewentualnie, jeśli widzisz taką potrzebę weź ze sobą także gaśnicę.
Miejsce wypadku: 1) ustaw trójkąt ostrzegawczy w odpowiedniej odległości za miejscem zdarzenia (3). W terenie miejskim trójkąt możesz ustawić bliżej miejsca zdarzenia. Na drodze ekspresowej lub na autostradzie musisz ustawić trójkąt nawet 100 m od miejsca zdarzenia. Trójkąt zawsze ustawiaj przed zakrętem. W terenie pagórkowatym, ustaw trójkąt przed górą / pagórkiem; 2) jeśli jest bezpiecznie i nic ci nie zagraża podejdź do samochodu poszkodowanego; 3) jeśli widzisz dym lub płomienie wydobywające się z pod maski samochodu poszkodowanego, a posiadasz gaśnicę ugaś palący się pojazd w następujący sposób: podejdź do samochodu poszkodowanego otwórz klapę samochodu, ale nie podnoś jej wyjmij zawleczkę z gaśnicy uchyl delikatnie klapę samochodu do góry wtłocz zawartości gaśnicy; 4) wyłącz stacyjkę, wyjmij kluczyki ze stacyjki z samochodu / samochodów biorących udział w wypadku i połóż je na kokpicie sterowniczym (przed kierownicą), ponieważ mogą być później potrzebne do zabrania na lawetę samochodu, który uległ wypadkowi; 5) zaciągnij hamulec ręczny w samochodzie / samochodach biorących udział w wypadku. Postępowanie z poszkodowanym / poszkodowanymi. Każdą z poniższych czynności należy wykonać przy każdym poszkodowanym: rozetnij pasy, w które jest zapięty poszkodowany; oceń stan poszkodowanego (dokładna ocena stanu poszkodowanego); w zależności od wyniku oceny stanu poszkodowanego, przystąp do dalszych czynności ratunkowych. Poszkodowanych nie wyjmujemy z pojazdów, ponieważ jak u każdej osoby biorącej udział w wypadku komunikacyjnym należy podejrzewać uraz kręgosłupa. Wyjątek od tej tego stanowią sytuacje: kiedy istnieje jakiekolwiek zagrożenie na miejscu zdarzenia, np.: samochód grozi zapaleniem lub już się pali; samochód jest niestabilny (może się stoczyć) lub występują inne zagrożenia samochodu; poszkodowany nie oddycha. Jeśli występują powyższe sytuacje ewakuuj poszkodowanego za pomocą chwytu unoszącego.