Sprawozdanie z realizacji zadania nr 5 konkursu "Bezpieczna szkoła - bezpieczny uczeń" Prawna ochrona dóbr osobistych człowieka, w tym nietykalności cielesnej, a zwyczaje szkolne. W marcu 2013 wychowawcy w poszczególnych klasach gimnazjalnych i licealnych (36 klas) przeprowadzili zajęcia na w/w temat, którego celem było uświadomienie młodzieży, czym jest dobro osobiste człowieka. Zwrócili szczególną uwagę temat nietykalności cielesnej i naruszania godności osobistej. W czasie dyskusji pojawiły się tematy dotyczące relacji chłopcy dziewczęta i kultura osobista. Uczniowie omawiali przyczyny złych zachowań i sposoby rozwiązywania problemów związanych z występującą agresją słowną. CELE OGÓLNE: 1. Ustalenie pojęcia dóbr osobistych i utworzenie katalogu dóbr osobistych 2. Wskazanie na różnicę między dobrami osobistymi, a prawami człowieka 3. Prawne mechanizmy ochrony dóbr osobistych. 4. Ochrona dóbr osobistych w Internecie 5. Gdzie zapisane są prawne mechanizmy ochrony dóbr osobistych? CELE SZCZEGÓŁOWE: 1. Zapoznanie uczniów z aktami prawnymi gwarantującymi ochronę dóbr osobistych człowieka, w tym nietykalności cielesnej. 2. Uwrażliwienie uczniów na kulturę języka w relacjach dziewczęta chłopcy. 3. Rozwijanie w uczniach umiejętności rozpoznawania sytuacji zachowań naruszających godność i dobra osobiste człowieka. 4. Poinformowanie uczniów o sposobach i możliwościach uzyskania pomocy w sytuacjach naruszania ich dóbr osobistych i godności. 1
METODY PRACY: pogadanka dyskusja odgrywanie ról FORMY PRACY: zbiorowa w parach i grupach indywidualne ŚRODKI DYDAKTYCZNE: 1. prezentacja multimedialna 2. rekwizyty wykorzystywane podczas odegrania ról (według inwencji uczniów np. plecak, zeszyt, telefon komórkowy) 3. kodeks prawa cywilnego i karnego fragmenty (materiały xero) PRZEBIEG ZAJĘĆ: 1. Wprowadzenie: rozmowa z uczniami na temat czy czują się bezpiecznie w szkole, czy jest ktoś lub coś, czego się obawiają i do kogo zwracają się w razie potrzeby. 2. Prezentacja przykładowych sytuacji naruszających dobra osobiste człowieka w relacjach chłopcy dziewczęta: a) niszczenie dóbr osobistych, cudzego mienia b) naruszanie nietykalności cielesnej (przemoc fizyczna, molestowanie) c) naruszanie godności osobistej d) agresja słowna (przekleństwa, przezwiska, wulgarne słownictwo) 2
3. Zapoznanie uczniów z odpowiednimi dokumentami prawnymi gwarantującymi ochronę dóbr osobistych człowieka, w tym nietykalności cielesnej oraz regulaminami obowiązującymi w szkole. Niszczenie cudzego mienia, molestowanie, groźby, przemoc fizyczna są karalne. Stanowią naruszenie godności i dóbr osobistych zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego. Nagrywanie, robienie zdjęć osoby bez wyrażenia przez nią zgody jest karalne. Wizerunek osoby również jest jej dobrem osobistym, a bezprawne jego rozpowszechnianie jest karalne z art. 23 Kodeksu cywilnego. Przeklinanie w miejscu publicznym jest karane. Art. 141 Kodeksu wykroczeń: Kto w miejscu publicznym umieszcza nieprzyzwoite ogłoszenie, napis lub rysunek, albo używa słów nieprzyzwoitych, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1500 złotych albo karze nagany Nauczyciel reprezentuje władzę i jest zobowiązany do poszanowania godności ucznia. Regulują to również dokumenty szkolne: Statut, Karta Praw Ucznia. Konstytucja RP już w swojej Preambule stwierdza istnienie przyrodzonej godności człowieka. Art. 30 Konstytucji charakteryzuje ją jako przyrodzone, niezbywalne i nienaruszalne źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka mówi w art. 1, że wszyscy ludzie rodzą się równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa. Godność jest dobrem osobistym chronionym przez prawo. Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka, w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Kodeks karny mówi, że naruszenie godności osobistej jest przestępstwem znieważenia. Natomiast zgodnie z art. 448 Kodeksu cywilnego w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. 3
Kwestię nietykalności cielesnej reguluje Art. 217 Kodeksu karnego: Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego, albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary. W przypadku molestowania seksualnego, np. gwałt Pokrzywdzona (ofiara molestowania seksualnego) może zawsze domagać się poszanowania swej godności, która jest podstawowym dobrem osobistym. W tym przypadku możliwe jest oskarżenie napastnika o dopuszczenie się zniewagi na podstawie art. 199 Kodeksu karnego. 4. Poinformowanie uczniów o sposobach i możliwościach uzyskania pomocy w sytuacjach naruszania ich dóbr osobistych i godności. 5. Dyskusja i wyciągnięcie wniosków. EFEKTY: 1. Zrozumienie przez uczniów sytuacji, w których naruszane są godność i dobra osobiste. 2. Poznanie podstawowych praw związanych z ochroną dóbr osobistych człowieka, w tym nietykalności cielesnej. 3. Rozpoznawanie sytuacji i zachowania naruszające godność i dobra osobiste człowieka oraz ich przykłady; 5. Uświadomienie sobie w jakich sytuacjach zostają naruszone jego godność i dobra osobiste, cielesne. 4
Dodatkowo w ramach projektu BEZPIECZNA SZKOŁA BEZPIECZNY UCZEŃ w lutym 2013 uczniowie klas pierwszych i drugich LO wzięli udział w spotkaniu z Powiatowym Rzecznikiem Praw Konsumenta p. Wioletta Próchniak. Dnia 09 kwietnia 2013 odbyło się spotkanie podsumowujące projekt UCZEŃ JAKO ŚWIADOMY I BEZPIECZNY KONSUMENT. W spotkaniu uczestniczyły delegacje uczniowskie klas PG i LO (120 osób), które w oparciu o otrzymane materiały zapoznały swoich kolegów i koleżanki z klas ze swoimi prawami i obowiązkami jako konsumenci. Celem spotkań było poszerzenie wiedzy na temat praw konsumenta. Uczniowie uzyskali informacje o prawnych uwarunkowaniach sprzedaży konsumenckiej, głównych zadaniach instytucji stojących na straży przestrzegania praw konsumenta. Pani Rzecznik wyjaśniła procedurę składania reklamacji, jak również różnicę pomiędzy gwarancją a niezgodnością towaru z umową. Omówiła również problemy wynikające z zawierania umów na odległość i poza lokalem. W trakcie spotkań nawiązała się dyskusja, która dotyczyła zagadnień z zakresu ochrony praw i interesów konsumentów: reklamacja towarów i usług w oparciu o konkretne przykłady prawa i obowiązki konsumenta i sprzedawcy formalno prawne aspekty złożenia zgłoszenia reklamacyjnego roszczenia konsumenta wobec sprzedawcy i gwaranta możliwość dochodzenia roszczeń umowa na odległość (umowy zawarte przez telefon, przez internet), jak zawrzeć umowę, jak skutecznie od niej odstąpić umowa poza lokalem przedsiębiorstwa (umowy zawarte na pokazach, w domach) W czasie tych spotkań uczniowie dowiedzieli się jakie zadania należą do Rzecznika Konsumentów, gdzie otrzymają pomoc przy rozwiązywaniu problemów związanych z łamaniem interesów konsumenta. Pani Rzecznik opowiedziała również o najczęstszych przypadkach oszustw występujących podczas zawierania transakcji kupna-sprzedaży. Dzięki spotkaniu z Rzecznikiem uczniowie jako świadomi konsumenci wiedzą, gdzie otrzymają fachowe doradztwo i informację z zakresu prawa. Opracowała: Beata Giowanoli 5
6