CO ROBIĆ W NAGŁYCH WYPADKACH ZDROWIE DOM PRZESTĘPSTWA KATASTROFY PODRÓŻE NIEBEZPIECZNE ZWIERZĘTA KOMPUTERY
pierwsza pomoc pomoc osobom rannym Niosąc pomoc osobie rannej, zachowujemy spokój i działamy zgodnie z planem. Przede wszystkim dbamy o bezpieczeństwo. Przystępujemy do działania, kiedy mamy pewność, że możemy bezpiecznie ocenić stan rannego, udzielić mu pomocy i wezwać pogotowie. ocena sytuacji Sprawdzamy, czy my i osoba ranna jesteśmy bezpieczni, a następnie udzielamy pomocy w zakresie urazów i stanów zagrażających życiu. Najważniejsze z nich to zaburzenia oddychania, krążenia krwi (wstrząs) oraz utrata przytomności (zob. s. 14 17). 1 SPRAWDZAMY, CZY MOŻNA BEZPIECZNIE PODEJŚĆ DO RANNEGO jeśli nie, wzywamy służby ratunkowe i nie zbliżamy się do rannego, ale go obserwujemy. Nie podchodzimy, nawet jeśli jego stan się pogarsza. 2 SPRAWDZAMY BEZPIECZEŃSTWO RANNEGO można go przenieść tylko wtedy, gdy jego życiu grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo (i nie stanowi to zagrożenia dla nas). 3 OCENIAMY I UDZIELAMY POMOCY udzielamy pomocy w zakresie urazów i stanów zagrażających życiu, np. utrata przytomności (zob. obok); później zajmujemy się innymi urazami. 4 WZYWAMY POMOC dzwonimy na nr alarmowy lub prosimy o pomoc kogoś znajdującego się w pobliżu. Wzywanie pomocy Wzywamy pogotowie, jeśli poszkodowany ma poważne obrażenia i trzeba będzie użyć noszy do transportu. Jeśli wymaga leczenia szpitalnego, ale może chodzić lub siedzieć, w niektórych przypadkach można przewieźć go do szpitala samochodem lub taksówką (najlepiej po wstępnej ocenie lekarza lub ratownika medycznego). W przypadku lżejszych obrażeń możemy kontaktować się z lekarzem w przychodni. Dzwonimy pod nr 999 lub 112 (ten drugi w krajach Unii Europejskiej) i podajemy niezbędne informacje: Numer swojego telefonu, dokładne miejsce wypadku, a także rodzaj wypadku. Liczbę rannych, ich przybliżony wiek oraz opis doznanych urazów. Pozostajemy na linii, by odpowiedzieć na pytania i otrzymać wskazówki dotyczące pierwszej pomocy. 12 Zob. też: NIEPRZYTOMNY DOROSŁY/DZIECKO/NIEMOWLĘ s. 14 19
postępowanie CZY RANNY JEST PRZYTOMNY? Zadajemy rannemu jakieś pytanie. Jeśli jest przytomny, odpowie przynajmniej gestem lub ruchem oczu. Jeśli brak reakcji, delikatnie potrząsamy go za ramiona. Jeśli nie ma reakcji, ranny jest nieprzytomny. Głośno wołamy o pomoc i przechodzimy do następnego punktu. Ofiara nieprzytomna Ofiara przytomna pomoc osobom rannym UDRAŻNIAMY DROGI ODDECHOWE Przechylamy głowę rannego do tyłu i odchylamy brodę (przeciwwskazane w razie podejrzenia urazu kręgosłupa szyjnego lub głowy np. wypadek drogowy), by otworzyć drogi oddechowe. Zob. nieprzytomny dorosły (s. 14) SPRAWDZAMY OBECNOŚĆ ODDECHU Sprawdzamy, czy pierś rannego porusza się. Wsłuchujemy się w jej oddech i próbujemy poczuć oddech na swoim policzku przez 10 s. Zob. nieprzytomny dorosły (s. 14) SPRAWDZAMY DROGI ODDECHOWE czy są otwarte i drożne. Postępujemy jak w przypadku zakrztuszenia (zob. s. 24) lub usuwamy wszystko, co zasłania usta lub uniemożliwia normalne ruchy klatki piersiowej. SPRAWDZAMY, czy oddech poszkodowanego jest prawidłowy. Podejmujemy działania, które mogą zabezpieczyć prawidłowe oddychanie. Oddech obecny KRĄŻENIE KRWI Ustalamy, co jest przyczyną wstrząsu. Może być to silny krwotok (zob. s. 22) lub oparzenie (zob. s. 23). Oddech nieobecny STOSUJEMY REANIMACJĘ Wzywamy pogotowie; przystępujemy do reanimacji (zob. s. 16 17). KRĄŻENIE KRWI Sprawdzamy przyczyny upośledzenia krążenia, np. silny krwotok (zob. s. 22) lub oparzenie (zob. s. 23). SPRAWDZAMY, CO INNEGO MOŻE DOLEGAĆ Jeśli wykluczymy urazy i choroby zagrażające życiu, sprawdzamy, co jeszcze może dolegać poszkodowanemu. Wzywamy pogotowie. UKŁADAMY W POZYCJI BOCZNEJ USTALONEJ Jeśli jest to bezpieczne, układamy rannego w pozycji bocznej ustalonej (zob. s. 15) i dzwonimy po pogotowie. Sprawdzamy, co mogło spowodować utratę przytomności.! OSTRZEŻENIE Jeśli ofiarą jest dziecko lub niemowlę w wieku poniżej roku, przechodzimy do s. 18 19, ponieważ istnieją istotne różnice w postępowaniu w przypadku utraty przytomności u dzieci. Zob. też: DALSZA OCENA STANU s. 28 13
pierwsza pomoc nieprzytomny dorosły Osoba nieprzytomna nie panuje nad mięśniami przełyku, więc jej język może się zapaść na tylną ścianę gardła i uniemożliwić oddychanie. Nie może też kasłać i przełykać, co grozi zakrztuszeniem płynem lub wymiocinami. Szybkie działanie ratuje życie. SPRAWDZAMY Upewniamy się, że możemy bezpiecznie podejść do ofiary.! OSTRZEŻENIE Jeśli ofiara nie oddycha, mogło dojść do zatrzymania akcji serca, więc należy natychmiast przystąpić do reanimacji (zob. pkt 4). * Jeśli ofiarą jest dziecko lub niemowlę, przechodzimy do s. 18 19, ponieważ z nieprzytomnymi dziećmi postępuje się inaczej. 1 PRZECHYLAMY GŁOWĘ Klękamy obok ofiary na wysokości jej barków i kładziemy dłoń na czole, poniżej linii włosów; przechylamy jej głowę do tyłu, by usta się nieco otworzyły. 2 UNOSIMY BRODĘ Przykładamy 2 palce drugiej ręki do czubka brody ofiary i podciągamy ją do góry. W ten sposób język odsunie się od tylnej ściany gardła, umożliwiając dopływ powietrza do płuc. WZYWAMY POMOC Zanim zadzwonimy na numer alarmowy, sprawdzamy, czy nieprzytomny oddycha, ponieważ będzie to pierwsza rzecz, o jaką zostaniemy zapytani przez dyspozytora. Jeśli nie jesteśmy sami, gdy tylko sprawdzimy oddech, prosimy kogoś, by wezwał pomoc. Prosimy tę osobę, by wróciła i potwierdziła, że wezwała pogotowie. Jeśli mamy kogoś do pomocy, niech podtrzymuje głowę nieprzytomnego, gdy będziemy przewracać go na bok. 3 SPRAWDZAMY ODDECH Przykładamy ucho jak najbliżej ust i nosa ofiary, spoglądając w stronę jej piersi. Sprawdzamy, czy słychać oddech, czy czujemy go na policzku i czy klatka piersiowa ratowanego porusza się. Sprawdzamy przez 10 s. 4 ODDECH NIEOBECNY Dzwonimy po pogotowie. Zaczynamy resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO)/masaż serca i sztuczne oddychanie. Prosimy kogoś o przyniesienie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED zob. s. 17), którym można przywrócić właściwą akcję serca. 5 ODDECH PRAWIDŁOWY/OBECNY Ustalamy, co jest przyczyną zaburzeń krążenia, i staramy się ją usunąć. Może być to silny krwotok (zob. s. 22) lub oparzenie (zob. s. 23). Wzywamy pogotowie. Jeśli to możliwe, kładziemy ratowanego w pozycji bocznej ustalonej (zob. s. 15). Czekając na pogotowie, obserwujemy zmiany w jego stanie. 14 Zob. też: POMOC OSOBOM RANNYM s. 12 13 NIEPRZYTOMNE DZIECKO/NIEMOWLĘ s. 18 19
pozycja boczna ustalona Jeśli ratowany oddycha normalnie, kładziemy go w pozycji bocznej ustalonej (pod warunkiem że nie podejrzewamy urazu kręgosłupa, zob. s. 84). 1 UKŁADAMY RAMIONA I NOGI Wyjmujemy duże przedmioty z kieszeni rannego. Prostujemy mu nogi i klękamy obok, na wysokości klatki piersiowej. Układamy bliższą nam rękę ratowanego na ziemi, pod kątem prostym do tułowia, z dłonią położoną grzbietem w dół. Unosimy przeciwną nogę w kolanie tak, by stopa ofiary oparła się o podłoże. Chwytamy ją za drugą rękę, przenosimy nad tułowiem w swoją stronę i przykładamy dłoń rannego do jego policzka. 2 OBRACAMY RATOWANEGO NA BOK Chwytamy ofiarę jedną ręką za uniesione kolano, a drugą trzymamy jej dłoń przy policzku. Pociągamy ją za kolano i ostrożnie obracamy w swoją stronę. W czasie obracania jej głowa, plecy i szyja powinny znajdować się w jednej linii. Jeśli mamy kogoś do pomocy, osoba ta może podtrzymać ratowanemu głowę, kiedy będziemy obracać go na bok. W tej pozycji ratowany nie przewróci się na brzuch. Jego drogi oddechowe są otwarte, a wymiociny mogą wypływać na zewnątrz. nieprzytomny dorosły/pozycja boczna ustalona 3 UKŁADAMY ODPOWIEDNIO GŁOWĘ Przechylamy głowę ratowanego lekko do tyłu, by utrzymywać drogi oddechowe otwarte. Dłoń tej ręki rannego, która jest wyżej, powinna znajdować się pod jego policzkiem. Ułatwi to zachowanie właściwej pozycji. 4 UKŁADAMY ODPOWIEDNIO RĘKĘ I NOGĘ Układamy znajdującą się wyżej nogę rannego pod kątem prostym w stawie biodrowym i kolanowym, a drugą nogę prostujemy. Znajdująca się niżej ręka ofiary powinna być ugięta pod kątem prostym w stawie barkowym i łokciowym. 5 KONTROLUJEMY STAN RANNEGO Czekając na pomoc, kontrolujemy stan przytomności ofiary, jej oddech i puls. Oceniamy wszelkie zmiany, rozpoczynamy reanimację. Zob. też: URAZY PLECÓW I KARKU s. 84 85 15