Rada Unii Europejskiej Bruksela, 9 czerwca 2017 r. (OR. en)

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 9 czerwca 2017 r. (OR. en) 9647/1/17 REV 1 NOTA Od: Do: Grupa Robocza do Spraw Społecznych Komitet Stałych Przedstawicieli / Rada SOC 435 EM 339 EDUC 267 ECOFIN 458 Nr poprz. dok.: 9614/17 SOC 429 EM 334 EDUC 259 ECOFIN 452 Dotyczy: Ku strategiom służącym czynieniu pracy opłacalną Projekt konkluzji Rady Delegacje otrzymują w załączeniu projekt konkluzji Rady na powyższy temat. Tekst, złożony z inicjatywy prezydencji maltańskiej, został sfinalizowany przez Grupę Roboczą do Spraw Społecznych w oparciu o wkład Komitetu ds. Zatrudnienia (EMCO) i Komitet Ochrony Socjalnej (SPC). Komitet Stałych Przedstawicieli jest proszony o przedłożenie Radzie EPSCO projektu konkluzji w celu jego przyjęcia na posiedzeniu w dniu 15 czerwca 2017 r. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 1

Ku strategiom służącym czynieniu pracy opłacalną Projekt konkluzji Rady ZWAŻYWSZY, ŻE: 1. Poziom bezrobocia w UE-28 pozostaje wyższy niż przed kryzysem; w 2016 r. 20,9 mln osób było bezrobotnych, z czego prawie 50 % to osoby bezrobotne od ponad roku, a ponad 20 % osoby w wieku poniżej 25 lat 1. Około 11,5 % młodych ludzi w wieku od 15 do 24 lat (2016) stanowiły osoby niekształcące się, niepracujące ani nieszkolące się (młodzież NEET), a przez to zagrożone wykluczeniem z rynku pracy 2. 2. Całkowita liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w UE zmniejszyła się, jednak ogólny wskaźnik utrzymuje się na wysokim poziomie 23,7 %, zatem dotychczasowe osiągnięcia wciąż są dalekie od celu strategii Europa 2020 dotyczącego ubóstwa i wykluczenia społecznego. Istotne wyzwania dotyczą także innych kategorii osób, przy czym problem ubóstwa dominuje wśród osób biernych zawodowo i osób bezrobotnych. 3. Chociaż różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn zmniejszyły się, nierówności nadal się utrzymują i wciąż jeszcze trzeba rozwiązać problem zróżnicowania sytuacji kobiet i mężczyzn w zakresie zatrudnienia, samozatrudnienia, wymuszonego zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy, a także w zakresie przedsiębiorczości i procesu decyzyjnego 3. Największe różnice między płciami widoczne są w wynagrodzeniach: niskie wynagrodzenie dotyczy co piątej kobiety i tylko co dziesiątego mężczyzny 4. Rezultatem jest nierówne traktowanie mężczyzn i kobiet pod względem dostępu do rynku pracy w ciągu całego życia zawodowego, prowadzące do różnic w emeryturach między kobietami i mężczyznami oraz większego zagrożenia kobiet ubóstwem. 1 2 3 4 Eurostat: Dane dostępne w dniu 4 maja 2017 r. Eurostat: Dane dostępne w dniu 4 maja 2017 r. Konkluzje Rady: Odpowiedź na dokument Komisji na temat strategicznego zaangażowania na rzecz równości płci przyjęte w dniu 16 czerwca 2016 r. Konkluzje Rady pt. Wzmacnianie umiejętności kobiet i mężczyzn na unijnym rynku pracy przyjęte w dniu 3 marca 2017 r. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 2

4. W tym kontekście strategie czynienia pracy opłacalną są potrzebne, by promować tworzenie miejsc pracy o wysokiej jakości 5 oraz zwiększać integrację na rynku pracy, poprzez zniesienie przeszkód w uczestnictwie w tym rynku, eliminację segmentacji rynku pracy oraz zapewnienie tego, by systemy zabezpieczenia społecznego oferowały odpowiednie wsparcie dochodu i ogólnodostępne usługi wspierające, a jednocześnie zachęcały do podjęcia pracy i czyniły pracę opłacalną. 5. Zgodnie z zaleceniami dotyczącymi aktywnych polityk rynku pracy strategie służące czynieniu pracy opłacalną mogą stanowić skuteczny instrument polityk społecznogospodarczych pozwalający wspierać wzrost gospodarczy, sprzyjać tworzeniu dobrej jakości miejsc pracy oraz zmniejszać ubóstwo, nierówności, wykluczenie społeczne i długotrwałe uzależnienie od świadczeń. Mogą też być one dodatkowym impulsem w działaniach na rzecz wspierania aktywnego uczestnictwa w rynku pracy i wzmacniania integracyjnego charakteru europejskiego rynku pracy. 6. Czynienie pracy opłacalną jest coraz ważniejsze ze względu na pojawiające się nowe warunki społeczno-gospodarcze związane z migracją, zmianami demograficznymi, digitalizacją, niestandardowymi formami zatrudnienia i nowymi formami pracy. RADA UNII EUROPEJSKIEJ PODKREŚLA, ŻE 7. Strategie służące czynieniu pracy opłacalną, łączone ze skutecznymi politykami makroekonomicznymi, by sprzyjać zatrudnieniu, mogą przyczynić się do budowania silniejszej i odporniejszej Europy socjalnej 6. 8. Na szczycie listy priorytetów we wszystkich państwach członkowskich nadal muszą znajdować się: zwiększanie możliwości zatrudnienia i szans na zatrudnienie oraz wspieranie uczestnictwa w rynku pracy. W związku z tym jednym z zasadniczych elementów zapewniania długoterminowych rezultatów sprzyjających konkurencyjności, trwałości i aktywnemu włączaniu jest rozpatrywanie aktywnych polityk rynku pracy w szerszym kontekście. 5 6 Zgodnie z wytyczną dotyczącą zatrudnienia nr 5 zawartą w wytycznych dotyczących polityk zatrudnienia państw członkowskich. Zgodnie z deklaracją rzymską przyjętą w dniu 25 marca 2017 r. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 3

9. Zrównoważone i trwałe środki na rzecz czynienia pracy opłacalną wymagają wielowymiarowego i zintegrowanego podejścia politycznego opartego na inwestowaniu w wiedzę, umiejętności i możliwości uczenia się przez całe życie, na odchodzeniu od długotrwałego uzależnienia od świadczeń poprzez skuteczne polityki aktywnego włączania, a także na inwestowaniu w odpowiednie i przystępne struktury wsparcia służące zapewnieniu równowagi między życiem zawodowym, rodzinnym i prywatnym. Budowanie dynamicznych rynków pracy przez inwestowanie w pracowników posiadających wiedzę i umiejętności 10. Problem niedopasowania umiejętności staje się coraz wyraźniejszy ze względu na przyspieszającą globalizację i zmiany technologiczne. Niedopasowanie umiejętności jest przeszkodą w ciągłym rozwoju wiedzy w Europie, który jest niezbędny, by dostosowywać się do zmian, utrzymać konkurencyjność i zapewnić zachowanie przez UE jej pozycji w regionie i na świecie. 11. Skuteczne strategie służące czynieniu pracy opłacalną muszą się opierać na inwestycjach w kapitał ludzki, które wyposażają ludzi w narzędzia i umiejętności niezbędne do tego, by móc czerpać korzyści z uczestnictwa w rynku pracy. Tworzenie siły roboczej o mocnej pozycji poprzez inwestowanie w lepsze umiejętności stanowi podstawę solidnego i odpornego rynku pracy, który jest w stanie radzić sobie ze stale zmieniającymi się trendami i wyzwaniami, a jednocześnie wykorzystuje pojawiające się możliwości. 12. Zasadnicze znaczenie ma nabywanie wiedzy i umiejętności w zakresie pisania i czytania ze zrozumieniem, rozumowania matematycznego i umiejętności cyfrowych oraz kompetencji z zakresu przedsiębiorczości. W ramach uczenia się przez całe życie należy udostępniać kobietom i mężczyznom bez dyskryminacji możliwości poprawy umiejętności, przekwalifikowania się, nabycia wiedzy i umiejętności przekrojowych i zdolności w zakresie innowacji, tak by proaktywnie reagować na indywidualne potrzeby jednostek w całym ich cyklu zatrudnienia oraz na dużą dynamikę rynku pracy. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 4

13. Inwestycje w umiejętności powinny być czynione w oparciu o istniejące ramy unijne i krajowe, które zapewniają niezbędną równowagę między kształceniem i szkoleniem, życiem zawodowym, rodzinnym i prywatnym jednostek oraz odpowiedzialnością pracodawców. Potrzebne jest w tym celu aktywne i skuteczne partnerstwo między partnerami społecznymi, zainteresowanymi podmiotami w dziedzinie edukacji i szkolenia zawodowego oraz pracodawcami. Wymaga to również udzielenia wsparcia strategicznym inwestycjom w edukację oraz w skuteczniejsze i szybsze integrowanie na rynku pracy nowo przybyłych obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terenie UE 7. 14. Należy wzmocnić powiązanie edukacji, szkolenia zawodowego i zatrudnienia, przy czym nadal trzeba kłaść nacisk na zwiększanie roli wysokiej jakości uczenia się opartego na pracy, przyuczania do zawodu, staży, praktyk i innych form przechodzenia od kształcenia do zatrudnienia. 15. Potrzebne jest także powszechniejsze uznawanie i walidowanie takich form uczenia się, w tym uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, jako element zintegrowanych wysiłków służących zbliżeniu ścieżek kształcenia do pojawiających się warunków rynkowych i trendów we współczesnym przemyśle. 16. Rozwijanie potencjału dynamicznej i zdolnej do przystosowania się siły roboczej opiera się również na lepszym zrozumieniu, jak ważne jest podkreślanie wartości aktywnej i demokratycznej postawy obywatelskiej, tak by tworzyć przestrzeń dla zwiększania kreatywnych, przedsiębiorczych i obywatelskich umiejętności, które są niezbędne do uzupełnienia trwałego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego oraz zagwarantowania długoterminowego zaangażowania na rynku pracy. Czynienie zatrudnienia bardziej atrakcyjnym 17. Zasadniczym elementem czynienia pracy opłacalną jest zapewnienie możliwości czerpania odpowiednich dochodów z dobrej jakości miejsc pracy. Rozwiązania w zakresie opodatkowania i zabezpieczenia społecznego, w tym w stosownych przypadkach, świadczenia pracownicze, powinny być odpowiednie, a jednocześnie powinny być stale ukierunkowane na zapewnianie właściwej równowagi między środkami aktywizacyjnymi a wsparciem dochodów gospodarstw domowych, również w odniesieniu do drugiego żywiciela rodziny; nie powinno to mieć negatywnego wpływu na zrównoważoność systemów zabezpieczenia społecznego. 7 Konkluzje Rady 6885/2017: Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2017 r. i wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu: polityczne wskazówki w zakresie polityki zatrudnienia i polityki społecznej przyjęte w dniu 3 marca 2017 r. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 5

18. Niezbędna jest kombinacja środków uniwersalnych i ukierunkowanych, obejmująca jednocześnie skuteczne środki aktywizujące, odpowiednie wsparcie dochodu oraz dostęp do dobrej jakości usług społecznych. Konieczne jest przyjęcie wielowymiarowego podejścia, które obejmowałoby elastyczny zestaw środków odpowiedni do sytuacji społecznogospodarczej poszczególnych państw członkowskich. 19. Skutecznym sposobem zapewnienia trwałej integracji na rynku pracy mogą być zindywidualizowane podejścia oferujące pakiety usług dostosowane do indywidualnych potrzeb. Najlepiej można to urzeczywistnić poprzez podejście zintegrowane, które wymaga ściślejszej współpracy i koordynacji między zainteresowanymi podmiotami, służbami zatrudnienia i służbami socjalnymi, a także poprzez konsultacje z partnerami społecznymi. Krajowe przepisy ustawowe i wykonawcze również odgrywają rolę w strategiach służących czynieniu pracy opłacalną, zapewniają bowiem, by polityki i bodźce w zakresie rynku pracy, m.in. te stanowiące integralną część systemów świadczeń, nie były stosowane nieprawidłowo 8. Inwestowanie w struktury wspierające godzenie życia zawodowego, rodzinnego i prywatnego 20. Zapewnianie dobrych jakościowo, dostępnych i niedrogich usług opieki nad dziećmi 9 i usług opieki jest niezbędne, by opiekunowie zarówno zatrudnieni, jak i poszukujący pracy zwłaszcza kobiety mogli poradzić sobie z kosztami i napotykanymi przeszkodami. 21. Ramy instytucjonalne i prawne powinny wspierać zarówno kobiety, jak i mężczyzn w godzeniu życia zawodowego, rodzinnego i prywatnego, a jednocześnie sprzyjać równemu podziałowi obowiązków dotyczących opieki nad dziećmi i innymi osobami pozostającymi na utrzymaniu 10. 22. Środki prorodzinne i elastyczne formy pracy, takie jak telepraca, elastyczne godziny pracy, krótsze godziny pracy lub dzielenie etatu, powinny być omawiane z partnerami, a następnie wbudowywane w polityki mające na celu promowanie zatrudnienia włączającego. Takie polityki powinny zapewniać, by pracownicy, którzy mają dzieci i inne osoby na utrzymaniu, nie byli dyskryminowani przez pracodawców. 8 9 10 Wytyczna nr 7 dotycząca zatrudnienia zawarta w wytycznych dotyczących polityk zatrudnienia państw członkowskich. Obejmują wczesną opiekę nad dziećmi i opiekę nad dziećmi w wieku szkolnym. COM (2017) 252 final z 26.4.2017 Inicjatywa na rzecz wspierania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym pracujących rodziców i opiekunów. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 6

23. Możliwe jest lepsze ukierunkowanie wykorzystania środków z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, które także mogłyby wspierać państwa członkowskie w zapewnianiu usług opieki i placówek opieki nad dziećmi poprawiających równowagę między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Rynki pracy a dialog społeczny 24. Czynienie pracy opłacalną jest uzależnione od istnienia rozwiązań z zakresu rynku pracy charakteryzujących się uczciwymi warunkami pracy, które: (i) są spójne z prawidłowym funkcjonowaniem jednolitego rynku i swobodą transgranicznego świadczenia usług, a jednocześnie respektują praktyki na krajowych rynkach pracy i autonomię partnerów społecznych; (ii) gwarantują odpowiednie poziomy wynagrodzeń zgodnie z krajowymi przepisami lub praktykami; (iii) obejmują różne rodzaje form pracy; (iv) promują równe szanse i pracę dla wszystkich oraz (v) przyczyniają się do zaspokojenia bytowych potrzeb słabszych grup. 25. Dla zapewnienia skuteczności innowacyjnych polityk zatrudnienia ważne jest dostarczanie pracownikom wystarczających, odpowiednich i przystępnych informacji o warunkach pracy. 26. Partnerzy społeczni zaangażowani w dialog odgrywają istotną rolę w osiąganiu rezultatów, jakich oczekuje się w wyniku realizacji polityk służących czynieniu pracy opłacalną, gdyż przyczyniają się do odpowiednich ramowych warunków opracowywania i wdrażania polityk zatrudnienia, w tym środków mających na celu wspieranie osób stojących w obliczu zmiany swojej sytuacji na rynku pracy. WZYWA PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE, BY: 27. Zwiększyły wysiłki na rzecz osiągnięcia priorytetów i celów ustalonych za pośrednictwem strategii Europa 2020, wytycznych dotyczących zatrudnienia, wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu i niniejszych konkluzji Rady w ich krajowych programach reform, a jednocześnie realizowały skuteczne polityki w odpowiedzi na zalecenia dla poszczególnych krajów. 28. Przy opracowywaniu swoich polityk brały pod uwagę wyniki przeglądu sytuacji w dziedzinie zatrudnienia, przeglądu sytuacji w dziedzinie ochrony socjalnej oraz wielostronnego nadzoru prowadzonego przez Komitet ds. Zatrudnienia i Komitet Ochrony Socjalnej. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 7

29. Aktywnie wzmacniały reformy polityczne w zakresie czynienia pracy opłacalną w kontekście swoich warunków krajowych poprzez przyjęcie podejścia opartego na aktywnym włączaniu, a jednocześnie zwiększały promowanie zachęt do podejmowania pracy w sposób pozwalający zaradzić nierównościom na rynku pracy. 30. Wspierały, w kontekście swoich warunków krajowych, włączanie kwestii przekwalifikowywania się oraz nabywania umiejętności, wartości i wiedzy do dialogu społeczno-politycznego na temat przyszłości strategii służących czynieniu pracy opłacalną w ramach uzgodnionych wysiłków na rzecz zaradzenia pojawiającemu się niedoborowi kwalifikacji i niedopasowaniu umiejętności i jednocześnie sprzyjały tworzeniu godnych i przyzwoitych miejsc pracy lepszej jakości oraz dobrostanowi jednostek. 31. Utrzymały, w kontekście swoich warunków krajowych, odpowiednie poziomy ochrony socjalnej skutkującej lepszymi i trwałymi rezultatami w sferze społecznej i uzupełniały je podejściami służącymi czynieniu pracy opłacalną, wspierającymi aktywizację i wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu. 32. Nasiliły wysiłki na rzecz poprawy jakości miejsc pracy, w tym na rzecz uczciwych warunków pracy i odpowiednich poziomów wynagrodzeń. Działania te należy podejmować w sposób respektujący krajowe rynki pracy i autonomię partnerów społecznych. 33. Rozważyły inicjatywy mające na celu zwiększenie dochodów gospodarstw domowych, w których ten dochód jest niski, zwłaszcza ukierunkowane na rodziny z dziećmi, zgodnie z krajową praktyką i jednocześnie z poszanowaniem autonomii partnerów społecznych. 34. Skupiły się, w kontekście swoich warunków krajowych, na propagowaniu równości płci oraz godzenia życia zawodowego, rodzinnego i prywatnego poprzez inwestowanie w systemy wsparcia, usługi socjalne i opiekuńcze, i w tym celu przyjmowały stosowne strategie na rzecz wspierania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym pracujących rodziców i opiekunów zgodnie z celami barcelońskimi. 35. Wzmocniły dialog społeczny i współpracowały z partnerami społecznymi przy opracowywaniu i wdrażaniu polityk w celu zapewnienia współodpowiedzialności partnerów za ten proces oraz skuteczności wdrażania. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 8

WZYWA KOMISJĘ EUROPEJSKĄ, BY: 36. Nadal utrzymywała odnowione zainteresowanie kwestiami dotyczącymi zatrudnienia i kwestiami społecznymi w kontekście europejskiego semestru i kontynuowała przekładanie strategii Europa 2020 na konkretne zalecenia polityczne, by poprawić warunki pracy i życia ludzi żyjących w UE, w poszanowaniu kompetencji państw członkowskich. 37. W pełni wykorzystywała mechanizmy monitorowania bez tworzenia dodatkowych wymogów sprawozdawczości dotyczące zatrudnienia, ubóstwa i wykluczenia społecznego, przy jednoczesnym wspieraniu wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie przyjmowania skutecznych reform i innowacyjnych podejść, ze szczególnym uwzględnieniem podejść służących czynieniu pracy opłacalną. WZYWA KOMITET DS. ZATRUDNIENIA i KOMITET OCHRONY SOCJALNEJ 11, BY: 38. Prowadziły we współpracy z Komisją prace w zakresie wielostronnego nadzoru i wymiany najlepszych praktyk w poszczególnych obszarach polityki, opierając się na istniejących ramach analizy tematycznej, w szczególności w kontekście skutecznych polityk mających na celu opracowanie i wdrażanie strategii służących czynieniu pracy opłacalną. 39. Skupiły się, zgodnie ze swoimi programami prac, na kluczowych priorytetach, do których należą zatrudnialność, związek między wsparciem dochodu, aktywnym włączeniem i dostępem do usług, a także zachęty do podejmowania pracy z myślą o zwiększeniu uczestnictwa w rynku pracy. 11 Kwestia czynienia pracy opłacalną była omawiana w trakcie prezydencji na posiedzeniach Komitetu ds. Zatrudnienia i Komitetu Ochrony Socjalnej. 9647/1/17 REV 1 nj/mak 9

DOKUMENTY ŹRÓDŁOWE Rada - Konkluzje Rady w sprawie rocznej analizy wzrostu gospodarczego na 2017 r. i wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu: polityczne wskazówki w zakresie polityki zatrudnienia i polityki społecznej, przyjęte w dniu 3 marca 2017 r. - Konkluzje Rady: Odpowiedź na dokument Komisji na temat strategicznego zaangażowania na rzecz równości płci przyjęte w dniu 16 czerwca 2016 r. - Konkluzje Rady pt. Wzmacnianie umiejętności kobiet i mężczyzn na unijnym rynku pracy przyjęte w dniu 3 marca 2017 r. - Zalecenie Rady w sprawie integracji osób długotrwale bezrobotnych na rynku pracy, przyjęte w dniu 15 lutego 2016 r. - Konkluzje Rady w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym: Zintegrowane podejście, przyjęte w dniu 16 czerwca 2016 r. - Konkluzje Rady pt. Kobiety a ubóstwo przyjęte w dniu 8 grudnia 2016 r. - Wspólne sprawozdanie Komisji i Rady o zatrudnieniu (2017). Komisja - Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. Inicjatywa na rzecz wspierania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym pracujących rodziców i opiekunów. COM (2017) 252 final. - Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. Nowy europejski program na rzecz umiejętności. COM (2016) 381 final. - Komisja Europejska, Czynienie pracy opłacalną: dokument koncepcyjny / nota analityczna 3/2016. Inne - Orędzie o stanie Unii Europejskiej w 2016 r.: W kierunku lepszej Europy Europy, która chroni, wzmacnia i broni. Sprawozdanie roczne Komitetu Ochrony Socjalnej (2016) 9647/1/17 REV 1 nj/mak 10