Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci

Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci

Anna Kalbarczyk Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci Rozwój osobowości dziecka w wieku od 2 do 6 lat na podstawie jego rysunków Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007

Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2007 Korekta: Zuzanna Bochenek Anna Gancarczyk Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska ISBN 978-83-7308-880-1 Oficyna Wydawnicza Impuls 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2007

Spis treści Od Autorki... 7 I. Rozwój dziecka w wieku od 2 do 3 lat na podstawie jego rysunków... 9 1. Rysunki dziecka w wieku 2 lat charakterystyka... 11 2. Rysunki kontrasty i naturalne ograniczenia; kształtowanie się osobowości dziecka w wieku od 2 lat do 2,5 roku... 12 a) Tułów i głowa, czyli ja i świat... 12 3. Portret rysunki dziecka w wieku od 2 lat do 2,5 roku... 24 b) Portret albo sama głowa... 24 4. Rysunki dziecka w wieku 2,5 roku charakterystyka... 27 5. Rysunki dziecka w wieku 2,5 roku postaci, nowe spostrzeżenia, pewne elementy typowe dla rysunków dziecka w wieku 2 lat... 31 6. Podsumowanie: cechy charakterystyczne rysunków dziecka w wieku od 2 do 3 lat... 34 II. Rozwój dziecka w wieku 3 lat na podstawie jego rysunków... 35 1. Dziecko w wieku 3 lat charakterystyka... 37 2. Wczesne rysunki dziecka w wieku 3 lat... 38 3. Rysunki dziecka w wieku od 3,5 roku do 4 lat charakterystyka... 44 4. Podsumowanie: cechy charakterystyczne rysunków dziecka w wieku od 3 do 4 lat... 45

6 Spis treści III. Rozwój dziecka w wieku 4 lat na podstawie jego rysunków... 51 1. Porównanie: dziecko w wieku 3 lat a dziecko w wieku 4 lat... 53 2. Wczesne rysunki dziecka w wieku 4 lat... 54 3. Rysunki dziecka w wieku 4 lat charakterystyka... 56 a) Ja i mama... 56 b) Ja i otoczenie.... 56 4. Podsumowanie: cechy charakterystyczne rysunków dziecka w wieku od 4 do 5 lat... 57 IV. Rozwój dziecka w wieku 5 lat na podstawie jego rysunków... 61 1. Dziecko w wieku 5 lat krótka charakterystyka... 63 2. Wczesne rysunki dziecka w wieku 5 lat... 63 3. Rysunki dziecka w wieku od 5 do 6 lat kolor, przestrzeń, postać... 63 4. Podsumowanie: cechy charakterystyczne rysunków dziecka w wieku od 5 do 6 lat... 65 V. Rozwój dziecka w wieku 6 lat na podstawie jego rysunków... 71 1. Dziecko w wieku 6 lat charakterystyka... 73 a) Tematyka rysunków... 73 2. Podsumowanie: cechy charakterystyczne rysunków dziecka w wieku 6 lat... 75 VI. Zakończenie... 93

Od Autorki Jak rozumieć rysunki małych dzieci w wieku od 2 do 6 lat? Są one dziecięcą mową, formą artykulacji i komunikacji, są wyrażaniem siebie i spontaniczną naturalną potrzebą. Już nigdy później rysunek dziecka nie będzie tak istotny i tak nieodłącznie związany z rozwojem jego osobowości. We wczesnych latach życia mowa i rysunek uzupełniają się po to, by wspomóc rozwój dziecka. Mówienie wspomaga rysowanie, a rysowanie mówienie. Czy można zabronić dziecku uczyć się mówienia? Czy można zabronić mu uczyć się chodzenia? W pierwszych latach życia dziecko wzbogaca mowę przez rysowanie, a rysunek dzięki powiększeniu zasobu słów. Mowa i rysunek uzupełniają się wzajemnie, tworząc jedność na drodze rozwoju osobowościowego małego dziecka. Pisząc tę książkę, oparłam się na ilustracjach mojej córki Karoliny. Anna Kalbarczyk

I Rozwój dziecka w wieku od 2 do 3 lat na podstawie jego rysunków

1. Rysunki dziecka w wieku 2 lat charakterystyka W wieku dwóch lat dziecko rysuje wszystko, co je bezpośrednio dotyczy. Nie przedstawia jednak domu, drzew czy zwierząt, ponieważ na tym etapie życia nie jest w stanie uświadomić sobie rzeczywistości, która je otacza. Wielu przedmiotom nadaje tę samą nazwę, np. samochód oznacza wszystko, co jeździ (rower, pociąg, autobus itp.). Ten pojęciowy chaos jest wynikiem procesu formowania się pewnego (potem już stałego) porządku myślowego. W podobny sposób będą się także kształtować i porządkować jego rysunki. W tym okresie życia dziecko nie rozpoznaje jeszcze swojego otoczenia. Mimo że jest w tym świecie, to jednak jeszcze nie zdaje sobie z tego sprawy. Istnieje w nim, ale tak, jakby go nie było, ponieważ czuje się niesamodzielne, niepewne i zagubione. Dlatego na rysunkach przedstawia siebie jako postać ograniczoną w ruchach, jeszcze nieporadną i niesamodzielną. W wieku 2 lat dziecko jest nieporadne fizycznie dopiero co nauczyło się chodzić; i nieporadne psychicznie taki wielki świat i wszystko niezna ne. Dziecko chodzi, ale tak naprawdę nie ma świadomości, że chodzi; coś robi, ale nie wie, do czego służą ręce. Nie rozpoznaje funkcji nóg i rąk. One są, ale w pojęciu dziecka jeszcze ich nie ma. Rysując, mówi: j u ż jestem, ale nie wiem, czy do końca tak wyglądam. Rysując, mówi: tak wyglądam, bo tylko tyle wiem w tej chwili o sobie. W rysunkach dwuletniego dziecka można dostrzec pewne wzajemnie wykluczające się tendencje. Na pierwszy rzut oka zaprzeczają one rozwojowi osobowościowemu dziecka. Jest to jednak pierwsze i bardzo powierzchowne spostrzeżenie. Prawidłowo rozwijający się dwulatek w tak zróżnicowanych rysunkach wyraża swoją gotowość do uczestnictwa w świecie. Dziecko w tym okresie rozwoju uświadamia sobie, że jest, ale ta świadomość bywa mimo wszystko ograniczona. W rozwój osobowości dziecka wpisane są bo-

12 I. Rozwój dziecka w wieku od 2 do 3 lat na podstawie jego rysunków wiem pewne naturalne ograniczenia i kontrasty, po to by rozwój ten był prawidłowy. Z rysunkami dwulatka jest podobnie jak z jego mową. Wydaje się, że dziecko już składa zdania, a tymczasem wypowiada wiele zupełnie alogicznych słów. Czy to oznacza, że rozwój jego mowy się zatrzymał? Nie. Przez taki właśnie kontrast dziecko rozwija swoją mowę. Podobnie jest z rysunkami, na przykładzie których prześledzimy rozwój osobowości dwulatka. Dziecko w tym wieku jest ciekawe świata i wszystko je interesuje. Dużo mówi, pyta, wiele dostrzega, znów pyta, znów się rozgląda i znów pyta. Jego wiedza na temat otaczającej je rzeczywistości stopniowo się powiększa. Gdy dwuletnie dziecko rysuje, często pomaga sobie mową. Tworzy nowe wyrazy i układa je w całość. Ale jeszcze raz należy podkreślić, że mowa rozwija się niezależnie od umiejętności rysowania i odwrotnie. Mimo to i rysunek, i mowa uzupełniają się, tworząc całość zwaną rozwojem osobowości. 2. Rysunki kontrasty i naturalne ograniczenia; kształtowanie się osobowości dziecka w wieku od 2 lat do 2,5 roku a) Tułów i głowa, czyli ja i świat Dziecko w wieku dwóch lat czuje się niepewnie i nieporadnie. Właściwie utożsamia się bardziej z niemowlakiem niż z dzieckiem, które już chodzi. N a rysunkach przedstawia głowę i tułów. Czasem zaznacza ręce i nogi, a czasem ich nie uwzględnia. Od czego to zależy? Dlaczego tak siebie widzi? Jak już wcześniej wspomniałam, dziecko przedstawia na rysunkach siebie. Nawet kiedy nazywa rysunek inaczej identyfikuje się zawsze z postacią, którą narysowało.

2. Rysunki kontrasty i naturalne ograniczenia; kształtowanie się osobowości... 13 Rysunek 1 Rysunek 1 przedstawia głowę i bardzo zredukowany tuł ó w. Głowa nie posiada oczu ani nosa, są natomiast usta i uszy. Dwa nakładające się na siebie kółka stanowią pewną treść, której dziecko nie potrafi jeszcze właściwie rozpoznać. Jakby chciało powiedzieć: coś jest w twarzy, ale jeszcze nie wiem co. Tę treść, albo inaczej, ten szum informacyjny porządkujący się bardzo szybko dziecko przedstawia za pomocą kółek. Czy dziecko czuje, że ma tylko głowę? Nie. Skupia się na głowie, ponieważ stamtąd wychodzą myśli, stamtąd wychodzą wszelkie zmysły, tam buduje się wszelka informacja, dzięki której następuje rozwój osobowości. Narysowane uszy są bardzo duże. Dziecko w tym okresie życia więcej słucha, niż patrzy; inaczej bardziej korzysta ze zmysłu słuchu niż wzroku, ponieważ właśnie w tym wieku następuje gwałtowny rozwój mowy. Dziecko słyszy wyrazy i powtarza je. Buduje już całe zdania i dlatego zaznacza usta. Kształtuje swoją mowę, a więc słuch odgrywa wtedy dominującą rolę.

Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki