RAMOWY PROGRAM KURSU SPECJALISTYCZNEGO LECZENIE RAN (Nr 11/07) Program przeznaczony dla pielęgniarek Warszawa, dnia 14 listopada 2007
AUTORZY WSPÓŁPRACUJĄCY Z CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH W OPRACOWANIU PROGRAMU dr n. hum. Maria Kózka Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Ochrony Zdrowia Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Kraków dr n. med. Maria Teresa Szewczyk Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera Wydział Nauk o Zdrowiu Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego Bydgoszcz RECENZENCI PROGRAMU dr hab. n. med. Zbigniew Gałązka Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej Warszawa dr n. biol. Grażyna Kruk-Kupiec Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej im. dr Janusza Daaba Piekary Śląskie Program opracowany w porozumieniu z Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych Program zatwierdził Dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych 2
ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO PROGRAMOWE Rodzaj kształcenia Kurs specjalistyczny jest to rodzaj kształcenia, który zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2001r. Nr 57 poz. 602 z późn. zm.) ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną kwalifikacji do wykonywania określonych czynności zawodowych przy udzielaniu świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych lub rehabilitacyjnych. Organizator kształcenia podyplomowego, na podstawie ramowego programu sporządza program kształcenia. Program kształcenia musi uwzględniać wszystkie elementy modułów wskazanych w planie nauczania ramowego programu, jednak treści nauczania mogą być dostosowane do warunków i potrzeb lokalnych. Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia ramowego programu jest dla organizatora i uczestnika kształcenia obowiązującym elementem programu. Osiągnięcie wskazanych umiejętności gwarantuje, że każdy absolwent kursu specjalistycznego będzie posiadać takie same kwalifikacje, niezależnie od miejsca ukończenia kształcenia, podmiotu organizującego kształcenie podyplomowe oraz trybu kształcenia. Poszczególne moduły ramowego programu zawierają cel, treści nauczania oraz wykaz umiejętności wynikowych, odnoszące się zarówno do zajęć teoretycznych jak i praktycznych. W planie nauczania wskazane są wyłącznie miejsca realizacji zajęć praktycznych, dlatego też organizator oprócz programu kształcenia teoretycznego obowiązany jest opracować program szkolenia praktycznego dla każdej placówki. Program ten powinien zawierać cel i umiejętności. Jednocześnie program zajęć praktycznych powinien uwzględniać wykaz świadczeń zdrowotnych (opracowany na podstawie wykazu umiejętności), do zaliczenia których zobowiązany jest uczestnik kursu. Dokumentację zawierającą potwierdzenie zaliczenia poszczególnych świadczeń opracowuje organizator kształcenia. Stanowi ona wewnętrzny dokument organizatora. Cel kształcenia Pielęgniarka zapewni opiekę choremu z raną, w tym z raną odleżynową do III włącznie, oparzeniową, owrzodzeniową i przetoką oraz zdejmie szwy. Czas kształcenia Łączna liczba godzin przeznaczonych na realizację programu kształcenia kursu specjalistycznego Leczenie ran (Nr 11/07) wynosi 225 godzin dydaktycznych 1, w tym: zajęcia teoretyczne 85 godzin, zajęcia praktyczne 140 godzin. Określona, w planie nauczania, liczba godzin poszczególnych modułów, odnosi się do realizacji programu w trybie dziennym. Z uwagi jednak na lokalne preferencje i potrzeby, gdy realizacja programu będzie odbywała się w trybie innym niż dzienny, organizator kształcenia w porozumieniu z kierownikiem kursu i wykładowcami ma prawo dokonać modyfikacji czasu trwania zajęć teoretycznych w wymiarze nie większym niż 20%. Oznacza to, że 80% czasu przeznaczonego na realizację 1 Opracowanie modułów: III Odleżyny, IV Owrzodzenia żylne i V Oparzenia umożliwia ich realizowanie jako odrębnych, samodzielnych kursów specjalistycznych, po uzupełnieniu każdego z nich o zagadnienia z modułu I Podstawy leczenia ran oraz z modułu II Zakażenia ran. 3
poszczególnych modułów nie podlega zmianie. Wskazane 20% może być wykorzystane na przesunięcia pomiędzy poszczególnymi modułami lub w części może zostać przeznaczone na realizację zadań w ramach samokształcenia. Sposób organizacji Za przebieg i organizację kursu specjalistycznego odpowiedzialny jest organizator kształcenia. Planując realizację kursu organizator powinien: 1. Opracować program kształcenia: zajęć teoretycznych, zajęć praktycznych. 2. Opracować regulamin organizacyjny kursu specjalistycznego, który w szczególności określa: organizację, zasady i sposób naboru osób, prawa i obowiązki osób uczestniczących, zakres obowiązków wykładowców i innych osób prowadzących nauczanie teoretyczne i szkolenie praktyczne, zasady przeprowadzenia egzaminu końcowego. 3. Powołać kierownika kursu specjalistycznego. Do zadań kierownika kursu oprócz zadań określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2003 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 197 poz.1923) powinno należeć: współdecydowanie o doborze kadry dydaktycznej, przedstawienie uczestnikom kursu: celu, programu i organizacji szkolenia, ocenianie placówek szkolenia praktycznego wg specyfiki i organizacji zajęć, pomaganie w rozwiązywaniu problemów, udzielanie indywidualnych konsultacji uczestnikom kursu, zbieranie i analizowanie opinii o przebiegu kursu. W dniu rozpoczęcia kursu każdy uczestnik powinien otrzymać: harmonogram zajęć teoretycznych i praktycznych, wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia. 4. Przeprowadzić postępowanie kwalifikacyjne. 5. Powołać w uzgodnieniu z kierownikiem kursu opiekunów szkolenia praktycznego, którzy powinni być merytorycznymi pracownikami placówek, w których odbywa się szkolenie praktyczne. Do zadań opiekuna szkolenia praktycznego należy: instruktaż wstępny (zapoznanie z celem szkolenia praktycznego, z organizacją pracy, wyposażeniem placówki, jego personelem, zakresem udzielanych świadczeń i in.), instruktaż bieżący (organizacja i prowadzenie zajęć, kontrola nad ich prawidłowym przebiegiem, pomoc w rozwiązywaniu problemów i in.), instruktaż końcowy (omówienie i podsumowanie zajęć, zaliczenie świadczeń zdrowotnych określonych w programie kształcenia, ocena uzyskanych wiadomości i umiejętności). 6. Wskazać kadrę dydaktyczną posiadającą kwalifikacje określone w programie ramowym. 7. Zapewnić bazę dydaktyczną dostosowaną do liczby uczestników kursu: sale wykładowe, sale warsztatowe, pomieszczenia wyposażone w specjalistyczny sprzęt i aparaturę. 4
8. Zaprojektować, w odniesieniu do poszczególnych modułów, środki dydaktyczne oraz formy zajęć, ze szczególnym uwzględnieniem form aktywizujących. 9. Dobrać placówki stażowe zgodnie z planem nauczania, w których możliwe będzie zdobywanie umiejętności niezbędnych do wykonywania określonych świadczeń zdrowotnych. 10. Wskazać literaturę do poszczególnych modułów uwzględniając kryterium aktualności i adekwatności doboru do treści nauczania. 11. Posiadać wewnętrzny system monitorowania jakości kształcenia. Sposób sprawdzania efektów nauczania W toku realizacji programu kształcenia przewiduje się ocenianie: 1. Bieżące - rozumiane jako zaliczanie poszczególnych modułów (sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy i umiejętności będących przedmiotem nauczania teoretycznego i praktycznego, w tym świadczeń zdrowotnych przewidzianych w programie kształcenia). Warunki zaliczania ustala wykładowca/opiekun szkolenia praktycznego, w porozumieniu z kierownikiem kursu specjalistycznego. 2. Końcowe - egzamin teoretyczny lub praktyczny złożony przed komisją egzaminacyjną powołaną przez organizatora kształcenia podyplomowego. Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia W wyniku realizacji programu kształcenia kursu specjalistycznego Leczenie ran (Nr 11/07) pielęgniarka powinna: ocenić stan zagrożenia życia chorego z raną, dokonać podziału ran, zaopatrzyć ranę, zaopatrzyć przetokę, zorganizować bezpieczny transport chorego z raną, scharakteryzować choroby ogólnoustrojowe wpływające na proces gojenia rany, omówić fazy gojenia się rany, ocenić proces gojenia się rany, scharakteryzować ogólnoustrojową reakcję organizmu na ranę, omówić metody leczenia ran, omówić powikłania w gojeniu się rany, zastosować strategię TIME w leczeniu ran przewlekłych, ocenić ryzyko odleżyn, zastosować działania zapobiegające wystąpieniu odleżyn, ocenić stopień odleżyny, ocenić stopień i powierzchnię oparzenia, przygotować chorego z raną oparzeniową do przeszczepu skóry, scharakteryzować rodzaje znieczulenia stosowane w opracowaniu ran, zapewnić opiekę choremu, u którego zastosowano znieczulenie, ocenić i łagodzić ból u chorego z raną, usunąć szwy z rany, nauczyć chorego postępowania z raną i blizną, zapobiegać zakażeniu rany, rozpoznać zakażenie rany, postępować w przypadku zakażenia rany, pobrać materiał z rany do badania mikrobiologicznego, 5
scharakteryzować przewlekłą niewydolność żylną, wykonać badanie wskaźnika kostka/ramię, zinterpretować wyniki badań biochemicznych w profilaktyce i leczeniu ran, założyć opatrunek kompresyjny na kończynę, współpracować z zespołem terapeutycznym w zakresie leczenia, rehabilitacji i żywienia chorego z raną, prowadzić dokumentację opieki nad chorym z raną, powadzić edukację chorego i jego rodziny. PLAN NAUCZANIA Lp. Moduł Teoria (liczba godzin) Placówka Staż Liczba godzin Łączna liczba godzin I II Podstawy leczenia ran Zakażenia ran 15 10 ambulatorium chirurgii ogólnej albo ambulatorium chirurgii urazowej albo szpitalny oddział ratunkowy 35 60 III Odleżyny 20 oddział neurologii albo oddział intensywnej opieki medycznej albo oddział geriatrii albo oddział rehabilitacji 35 55 IV Owrzodzenia żylne 20 poradnia leczenia owrzodzeń żylnych albo oddział chirurgii naczyniowej 35 55 V Oparzenia 20 oddział oparzeniowy albo oddział chirurgii 35 55 Razem 85 140 225 6
PROGRAM NAUCZANIA MODUŁ I PODSTAWY LECZENIA RAN Cel moduł Pielęgniarka wykorzysta wiedzę z podstaw leczenia ran, w tym klasyfikacje ran, fazy gojenia, proces gojenia i metody nowoczesnego leczenia w opiece nad chorym z raną. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka powinna: scharakteryzować budowę i funkcje skóry, rozpoznać czynniki zaburzające integralność skóry, dokonać podziału ran, scharakteryzować ogólnoustrojową reakcję organizmu na ranę, omówić fazy gojenia rany, ocenić proces gojenia rany, ocenić stan skóry otaczającej ranę, omówić czynniki przyspieszające i opóźniające proces gojenia rany, zaopatrzyć ranę w ramach pomocy doraźnej, rozpoznać stan zagrożenia życia chorego z raną, scharakteryzować nowoczesne metody leczenia ran, przygotować sprzęt do zaopatrzenia rany, zróżnicować szwy w zależności od umiejscowienia i głębokości rany, usunąć szwy z rany, omówić zasady i technikę zakładania steristripów, wykonać klejenie ran, zmienić opatrunek na ranie, omówić kryteria doboru opatrunku do zaopatrzenia rany, przygotować chorego do znieczulenia, rozpoznać powikłania znieczulenia, scharakteryzować sposoby zamknięcia rany, dobrać środki do oczyszczenia rany, scharakteryzować zasady profilaktyki tężca, wścieklizny, zgorzeli gazowej, omówić rolę surowic i szczepionek w leczeniu ran, przygotować chorego do założenia drenażu, monitorować chorego z drenażem klatki piersiowej, rozpoznać powikłania drenażu klatki piersiowej, zaopatrzyć przetokę, ocenić i łagodzić ból u chorego z raną, rozpoznać powikłania rany, wspierać chorego w okresie leczenia ran, omówić odpowiedzialność pielęgniarki w zakresie leczenia ran, prowadzić edukację chorego i jego rodziny. Treści nauczania 1. Budowa i funkcje skóry. 2. Zaburzenia integralności skóry. 3. Definicja i rodzaje ran (ze względu na rozległość uszkodzenia tkanek i stopień pierwotnego zainfekowania rany). 7
4. Ogólnoustrojowa reakcja na ranę (humoralna i komórkowa). 5. Proces i fazy gojenia rany. 6. Czynniki modyfikujące przebieg gojenia rany. 7. Ocena rany (kliniczna, radiologiczna, biochemiczna, bakteriologiczna). 8. Postępowania z raną czystą, zanieczyszczoną lub zakażoną. 9. Postępowanie z ranami szczególnego rodzaju (rany cięte, kłute, tłuczone, miażdżone, postrzałowe, kąsane, przetoki - odżywcze, stomia jelitowa, moczowa). 10. Postępowanie w przypadkach ran zagrażających życiu chorego (krwawienia, odma). 11. Profilaktyka tężca, wścieklizny i zgorzeli gazowej. 12. Współczesne koncepcje miejscowego leczenia ran. 13. Powikłania w leczeniu ran. 14. Ból związany z raną patofizjologia, ocena i postępowanie. 15. Aspekty prawne w leczeniu ran. MODUŁ II ZAKAŻENIA RAN Cel modułu Pielęgniarka zastosuje skuteczne metody zapobiegania zakażeniom ran oraz zapewni opiekę choremu z raną zakażoną. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka powinna: omówić rodzaje drobnoustrojów i ich udział w powstawaniu zakażeń, określić czynniki ryzyka zakażenia ran, scharakteryzować źródła zakażeń, zróżnicować ranę skażoną od zakażonej, rozpoznać zakażenie rany, ocenić ranę zakażoną, dobrać opatrunek w zależności od oceny rany, dobrać metody dekontaminacji w zależności od czynników ryzyka zakażeń, pobrać materiał z rany do badania mikrobiologicznego, scharakteryzować powikłania zakażonej rany, zastosować izolację chorego z raną zakażoną, postępować z materiałem zakażonym i bielizną od chorego zakażonego, dobrać środki ochrony osobistej w profilaktyce i leczeniu ran, omówić wpływ nosicielstwa na zakażenie ran, postępować z chorym zakażonym tężcem, wścieklizną i zgorzelą gazową, uzasadnić celowość profilaktycznego stosowania antybiotyków w leczeniu ran. Treści nauczania 1. Zakażenia ran rodzaje, patofizjologia, rozpoznanie. 2. Źródła zakażeń, czynniki ryzyka zakażeń, drogi i sposoby szerzenia się zakażeń. 3. Profilaktyka zakażeń (mycie i odkażanie rąk, dekontaminacja, transport i przechowywanie sterylnego sprzętu medycznego, sprzątanie i utrzymanie czystości, postępowanie z brudną bielizną i odpadami medycznymi). 4. Postępowanie w zakażeniach (dobór środków i opatrunków z leczeniu ran zakażonych, antybiotykoterapia). 5. Postępowanie w tężcu, wściekliźnie, zgorzeli gazowej. 6. Ochrona personelu i pacjentów przed zakażeniami (szczepienia ochronne, odzież ochronna, eliminacja nosicielstwa, zalecenia sanitarno-epidemiologiczne, izolacja chorych zakażonych). 8
7. Powikłania zakażenia rany. MODUŁ III ODLEŻYNY Cel modułu Pielęgniarka zastosuje działania profilaktyczne u chorego z ryzykiem odleżyn oraz zapewni opiekę choremu z odleżyną. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka powinna: scharakteryzować proces powstawania odleżyny, omówić mechanizm powstawania odleżyny, omówić częstość występowania odleżyn, wskazać miejsca rozwoju odleżyn, omówić czynniki ryzyka odleżyn, ocenić u chorego ryzyko odleżyn, zdefiniować ranę odleżynową, scharakteryzować odleżynę w zależności od typu, ocenić stopień odleżyny, dobrać opatrunek w zależności od oceny rany, zinterpretować wyniki badań biochemicznych u chorych z odleżyną, scharakteryzować powikłania odleżyn, zaplanować działania profilaktyczne u chorego z ryzykiem odleżyn, scharakteryzować techniki przemieszczania chorego w łóżku, zmniejszyć narażenie skóry chorego na wilgoć, zastosować udogodnienia zmniejszające ucisk, scharakteryzować materace przeciwodleżynowe, dobrać materac przeciwodleżynowy w zależności od ryzyka odleżyn lub stopnia odleżyny, dobrać dietę u chorego z ryzykiem odleżyn i/lub z odleżyną, dokumentować podjęte działania. Treści nauczania 1. Patofizjologia odleżyn. 2. Epidemiologia odleżyn. 3. Ryzyko rozwoju odleżyn (ocena ryzyka wg skal: Norton, Douglas, Waterlow, Bradena). 4. Profilaktyka odleżyn (ułożenie i zmiana pozycji z uwzględnieniem technik przemieszczania, odciążenie od ucisku, nawadnianie i odżywianie, pielęgnacja skóry, usprawnianie, wyrównanie zaburzeń, dokumentacja). 5. Typ odleżyny (w zależności od czasu wyleczenia i różnicy temperatury między odleżyną a skórą, wyglądu i rozległości zmian anatomopatologicznych). 6. Stadia odleżyn (skala Yarkonyego i Kirka, Shea, National Pressure Ulcer Advisory Panel, Torrancea). 7. Ocena rany odleżynowej (lokalizacja, głębokość i wielkość uszkodzenia, obecność wysięku z rany, stan rany, etap gojenia, charakter brzegów). 8. Leczenie ogólne i miejscowe odleżyn. 9. Powikłania odleżyn. 9
MODUŁ IV OWRZODZENIA ŻYLNE Cel modułu Pielęgniarka zastosuje działania profilaktyczne chorób układu żylnego i obejmie opieką chorego z owrzodzeniem żylnym goleni. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka powinna: scharakteryzować przewlekłą niewydolność żylną, rozpoznać czynniki ryzyka przewlekłych zaburzeń żylnych, scharakteryzować metody diagnostyki nieinwazyjnej przewlekłej niewydolności żylnej, przygotować pacjenta do badań diagnostycznych, zbadać tętno na kończynie dolnej w miejscach typowych, wykonać badanie wskaźnika kostka/ramię, omówić czynniki ryzyka zakrzepicy układu głębokiego, dobrać metody fizykalne profilaktyki przeciwzakrzepowej, scharakteryzować zasady podawania heparyny, zinterpretować wyniki badania układu krzepnięcia, nauczyć pacjenta podawania heparyny drobnocząsteczkowej, uzasadnić celowość stosowania profilaktyki przewlekłej niewydolności żylnej w ciąży, zaplanować działania profilaktyczne w owrzodzeniach goleni, scharakteryzować owrzodzenie żylne goleni, ocenić miejscowe zmiany skórne w przewlekłej niewydolności żylnej, dobrać metody opracowania i zaopatrzenia rany owrzodzeniowej, scharakteryzować kryteria doboru kompresjoterapii, założyć opatrunek kompresyjny jedno- lub wielowarstwowy, wykonać sekwencyjny masaż pneumatyczny, nauczyć chorego ćwiczeń pobudzających pompę mięśniową, nauczyć chorego i/lub jego rodzinę zasad stosowania kompresjoterapii, nauczyć chorego zasad pielęgnacji i higieny owrzodzenia, rozpoznać powikłania rany owrzodzeniowej, postępować z powikłaną raną owrzodzeniową, współpracować z zespołem terapeutycznym w opiece nad chorym z owrzodzeniem żylnym. Treści nauczania 1. Podstawy patofizjologii przewlekłej niewydolności żylnej (zaburzenia krążenia żylnego, czynniki ryzyka żylaków pierwotnych, zespół pozakrzepowy, klasyfikacja przewlekłych zaburzeń żylnych CEAP). 2. Diagnostyka przewlekłych zaburzeń żylnych (badanie podmiotowe i fizykalne, nieinwazyjne metody diagnostyczne: dopplerowskie, pletyzmografia, próby opaskowe, inwazyjne metody diagnostyczne: flebografia, pomiar ciśnienia żylnego). 3. Ocena krążenia tętniczego w kończynach dolnych (badanie tętna na tętnicach kończy dolnej w miejscach typowych, ocena wskaźnika kostka-ramię (WK/R). 4. Patogeneza owrzodzeń żylnych. 5. Leczenie przyczynowe przewlekłych owrzodzeń żylnych (kompresjoterapia, prawo Laplac a, ciśnienie międzypowierzchniowe, ułożenie chorego w łóżku, leczenie chirurgiczne, farmakoterapia). 10
6. Leczenie miejscowe owrzodzeń żylnych (opracowania rany, opatrunki interaktywne i preparaty stosowane miejscowo w leczeniu owrzodzeń, leczenie owrzodzeń żylnych opornych na formy terapii podstawowej). 7. Terapia wspomagająca gojenie owrzodzeń (fizykoterapia, zabiegi i ćwiczenia usprawniające, zabiegi pielęgnacyjne kończyny i skóry wokół owrzodzenia, styl życia chorego). 8. Profilaktyka chorób naczyń, powikłań i nawrotów owrzodzenia. 9. Zdrowotne i psychospołeczne konsekwencje przewlekłych owrzodzeń żylnych. 10. Specjalistyczna, interdyscyplinarna opieka nad chorym z owrzodzeniem żylnym i jego rodziną. MODUŁ V OPARZENIA Cel modułu Pielęgniarka obejmie opieką chorego z raną i chorobą oparzeniową. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka powinna: dokonać podziału oparzeń, scharakteryzować ranę oparzeniową, ocenić głębokość i rozległość oparzenia, zaopatrzyć ranę oparzeniową w ramach pomocy doraźnej, ocenić stan zagrożenia życia chorego oparzonego, zapewnić choremu bezpieczny transport, scharakteryzować następstwa oparzeń, zróżnicować postępowanie w zależności od rodzaju oparzenia, ocenić stan ogólny chorego oparzonego, ocenić zapotrzebowanie chorego na płyny, ocenić zapotrzebowanie energetyczne chorego oparzonego, przygotować chorego do przeszczepu skóry, zapewnić opiekę choremu po przeszczepie skóry, ocenić ranę po przeszczepie skóry, zapobiegać powikłaniom u chorego oparzonego, ocenić ból u chorego oparzonego, zastosować metody złagodzenia bólu, nauczyć chorego i lub jego rodzinę pielęgnacji skóry po oparzeniu i blizny po przeszczepie, ocenić reakcje chorego na oparzenie, leczenie i blizny, udzielać pacjentowi z chorobą oparzeniową wsparcia społecznego. Treści nauczania 1. Definicja i podział oparzeń. 2. Głębokość i rozległości oparzeń oraz rodzaj czynnika parzącego. 3. Pierwsza pomoc w oparzeniach (zagrożenia życia i zdrowia, pomoc na miejscu zdarzenia, transport, postępowanie w szpitalnym oddziale ratunkowym). 4. Leczenie ogólne chorego oparzonego i leczenie rany oparzeniowej. 5. Przygotowanie chorego do leczenia chirurgicznego rany oparzeniowej i opieka pooperacyjna. 6. Odżywianie chorego oparzonego. 7. Rehabilitacja chorego oparzonego. 11
8. Następstwa oparzeń - wsparcie społeczne chorego. KWALIFIKACJE KADRY DYDAKTYCZNEJ Wykładowcami, opiekunami stażu mogą być osoby mające nie mniej niż pięcioletni staż zawodowy w przedmiotowym zakresie i aktualne zatrudnienie w placówce ochrony zdrowia, udzielającej świadczeń zdrowotnych będących przedmiotem kształcenia oraz spełniają, co najmniej jeden z warunków: 1. Posiadają tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa. 2. Posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, neurologicznego, opieki paliatywnej, epidemiologicznego, ratunkowego lub anestezjologii i intensywnej opieki. 3. Posiadają specjalizację lekarską w dziedzinie chirurgii ogólnej, chirurgii naczyniowej, chirurgii urazowej, mikrobiologii, medycyny ratunkowej, diabetologii. 4. Posiadają ukończone studia wyższe na kierunku mającym zastosowanie w ochronie zdrowia lub inne merytoryczne kwalifikacje niezbędne do realizacji wybranych zagadnień. 12