PROGRAM KSZTAŁCENIA KURSU SPECJALISTYCZNEGO SZCZEPIENIA OCHRONNE POPULACJI WIEKU SZKOLNEGO. Program przeznaczony dla higienistek szkolnych

Transkrypt

1 Załącznik do Komunikatu Ministra Zdrowia w sprawie programu kursu specjalistycznego Szczepienia ochronne populacji wieku szkolnego przeznaczonego dla higienistek szkolnych PROGRAM KSZTAŁCENIA KURSU SPECJALISTYCZNEGO SZCZEPIENIA OCHRONNE POPULACJI WIEKU SZKOLNEGO Program przeznaczony dla higienistek szkolnych

2 ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE Rodzaj kształcenia kurs specjalistyczny Program kształcenia kursu specjalistycznego w zakresie szczepień ochronnych populacji wieku szkolnego przeznaczony dla higienistek szkolnych, powstał na podstawie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz. U. Nr 237, poz z późn. zm.). Program zawiera wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia, który jest jego obowiązującym elementem. Osiągnięcie wskazanych umiejętności gwarantuje, że każdy absolwent kursu będzie posiadać takie same kwalifikacje, niezależnie od miejsca ukończenia kształcenia i podmiotu organizującego kształcenie podyplomowe. Poszczególne moduły programu kształcenia zawierają cel, treści nauczania oraz wykaz umiejętności wynikowych, odnoszące się zarówno do zajęć teoretycznych jak i praktycznych. W planie nauczania wskazane jest wyłącznie miejsce realizacji zajęć praktycznych, dlatego też organizator obowiązany jest opracować program szkolenia praktycznego. Cel kształcenia Higienistka szkolna wykona szczepienia ochronne populacji wieku szkolnego. Czas kształcenia Łączna liczba godzin przeznaczonych na realizację programu kształcenia kursu specjalistycznego Szczepienia ochronne populacji wieku szkolnego wynosi 51 godzin dydaktycznych, w tym: zajęcia teoretyczne 23 godzin, zajęcia praktyczne 28 godzin. Sposób organizacji Za przebieg i organizację kursu specjalistycznego odpowiedzialny jest organizator kształcenia. Planując realizację kursu organizator powinien: 1. posiadać program kształcenia; 2. opracować regulamin organizacyjny kursu specjalistycznego, który w szczególności określa: organizację kursu, zasady i sposób naboru osób przewidzianych na kurs, prawa i obowiązki osób uczestniczących w kursie, zakres obowiązków wykładowców i innych osób prowadzących nauczanie teoretyczne i szkolenie praktyczne, zasady przeprowadzenia egzaminu końcowego; 3. powołać kierownika kursu specjalistycznego; Do zadań kierownika kursu powinno należeć: ustalenie szczegółowego planu zajęć objętych programem kursu specjalistycznego i sprawowania nadzoru nad realizacją tego planu, sprawowanie nadzoru nad planową realizacją zajęć teoretycznych i zajęć praktycznych, organizowanie zaliczeń przewidzianych w programie kursu, sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem dokumentacji przebiegu kursu, przedstawienie uczestnikom kursu: celu, programu i organizacji szkolenia,

3 ocenianie placówek szkolenia praktycznego wg specyfiki i organizacji zajęć, pomaganie w rozwiązywaniu problemów, udzielanie indywidualnych konsultacji uczestnikom kursu, zbieranie i analizowanie opinii o przebiegu kursu. W dniu rozpoczęcia kursu każdy uczestnik powinien otrzymać: harmonogram zajęć teoretycznych i praktycznych, wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia. 4. powołać w uzgodnieniu z kierownikiem kursu opiekunów szkolenia praktycznego, którzy powinni być merytorycznymi pracownikami tych placówek; Do zadań opiekuna szkolenia praktycznego należy: instruktaż wstępny (zapoznanie z celem szkolenia praktycznego, z organizacją pracy, wyposażeniem placówki, jego personelem, zakresem udzielanych świadczeń i in.), instruktaż bieżący (organizacja i prowadzenie zajęć, kontrola nad ich prawidłowym przebiegiem, pomoc w rozwiązywaniu problemów i in.), instruktaż końcowy (omówienie i podsumowanie zajęć, ocena uzyskanych wiadomości i umiejętności). 5. wskazać wykładowców posiadających kwalifikacje określone w programie kształcenia; 6. zapewnić bazę dydaktyczną dostosowaną do liczby uczestników kursu: sale wykładowe, sale warsztatowe, pomieszczenia wyposażone w specjalistyczny sprzęt i aparaturę. 7. zaprojektować zajęcia, środki dydaktyczne, w odniesieniu do poszczególnych modułów stosując zasady dydaktyczne ze szczególnym uwzględnieniem form aktywizujących; 8. dobrać placówki stażowe zgodnie z planem nauczania, w których możliwe będzie zdobywanie niezbędnych umiejętności; 9. posiadać wewnętrzny system monitorowania jakości kształcenia. Sposób sprawdzania efektów nauczania W toku realizacji programu kształcenia przewiduje się ocenianie: 1. bieżące - rozumiane jako zaliczanie poszczególnych modułów (sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy i umiejętności będących przedmiotem nauczania teoretycznego i praktycznego). Warunki zaliczania ustala wykładowca/opiekun szkolenia praktycznego, w porozumieniu z kierownikiem kursu. 2. końcowe - egzamin teoretyczny lub praktyczny złożony przed komisją egzaminacyjną powołaną przez organizatora kształcenia podyplomowego.

4 Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia W wyniku realizacji programu kształcenia kursu specjalistycznego Szczepienia ochronne populacji wieku szkolnego higienistka szkolna powinna: scharakteryzować zasady wykonywania szczepień ochronnych populacji wieku szkolnego na podstawie obowiązujących przepisów prawnych, scharakteryzować rodzaje odporności oraz czynniki modyfikujące odporność organizmu, wymienić wskazania i przeciwwskazania do szczepień ochronnych, omówić obowiązujący w Polsce Program Szczepień Ochronnych, wymienić szczepienia obowiązkowe i zalecane z uwzględnieniem grup wiekowych oraz przestrzegać zasad dotyczących ich stosowania, omówić zasady finansowania szczepień ochronnych, wymienić zasady stosowane przy układaniu indywidualnego kalendarza szczepień, transportować, przechowywać oraz przygotować do podania poszczególne szczepionki zgodnie z obowiązującymi przepisami i procedurami, wykonać szczepienia ochronne populacji wieku szkolnego zgodnie z obowiązującymi zasadami, wykonać próbę tuberkulinową zgodnie z obowiązującymi zasadami, przedstawić interakcje pomiędzy szczepionkami, przestrzegać obowiązujących zasad przy postępowaniu ze sprzętem i materiałem zużytym przy wykonywaniu szczepień, rozpoznawać i klasyfikować niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) oraz podejmować stosowne działania w przypadku ich wystąpienia, przedstawić zasady obowiązujące przy wykonywaniu szczepień w sytuacjach szczególnych (epidemie, klęski żywiołowe), omówić obowiązującą dokumentację i dokumentować wykonane szczepienia ochronne, sporządzić sprawozdanie z realizacji szczepień oraz dokonać analizy wykonalności szczepień, edukować populację wieku szkolnego oraz rodziców/opiekunów w zakresie szczepień, zorganizować i wyposażyć punkt szczepień w gabinecie profilaktycznym, współpracować z instytucjami i osobami sprawującymi nadzór nad organizacją i wykonywaniem szczepień ochronnych.

5 PLAN NAUCZANIA Lp. Moduł Teoria liczba godzin I Organizacja szczepień ochronnych w Polsce 6 II Podstawy szczepień ochronnych 10 III Szczepienia populacji wieku szkolnego 7 Teoria - liczba godzin 23 Lp. STAŻ Liczba godzin I Gabinet profilaktyczny 28 Staż - liczba godzin 28 PROGRAM NAUCZANIA MODUŁ I ORGANIZACJA SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH W POLSCE Cel modułu Higienistka szkolna przedstawi organizację szczepień ochronnych populacji wieku szkolnego oraz omówi zasady prowadzenia obowiązującej dokumentacji. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania higienistka szkolna powinna: wymienić obowiązujące dokumenty prawne w zakresie szczepień ochronnych w Polsce, scharakteryzować zasady wykonywania szczepień ochronnych na podstawie obowiązujących przepisów prawnych, omówić obowiązującą dokumentację i dokumentować wykonane szczepienia ochronne, scharakteryzować ewidencjonowanie poszczególnych szczepionek, sporządzić sprawozdanie z realizacji szczepień oraz dokonać analizy wykonalności szczepień, przedstawić zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności higienistki szkolnej odnośnie szczepień ochronnych, wskazać wymogi w zakresie organizacji punktu szczepień gabinetu profilaktycznego oraz omówić jego wyposażenie, omówić i przestrzegać obowiązujące procedury dotyczące postępowania z materiałem zakaźnym przed wykonaniem szczepienia, podczas jego wykonania i po wykonaniu szczepienia,

6 wymienić i współpracować z instytucjami i osobami sprawującymi nadzór nad organizacją i wykonywaniem szczepień ochronnych. Treści nauczania 1. Przepisy prawne regulujące wykonywanie szczepień ochronnych w Polsce. 2. Obowiązująca dokumentacja szczepień. 3. Sprawozdawczość i ewidencja prowadzonych szczepień ochronnych: a) zasady wykonywania sprawozdania, b) analiza sprawozdań, c) przekazywanie sprawozdań do nadrzędnych instytucji. 4. Organizacja i wyposażenie punktu szczepień w gabinecie profilaktycznym. 5. Kwalifikacje osób wykonujących szczepienia ochronne lekarzy, felczerów, pielęgniarek, położnych, higienistek szkolnych. 6. Postępowanie z materiałem zakaźnym: zasady aseptyki obowiązujące przy wykonywaniu szczepień ochronnych, postępowanie ze sprzętem i materiałem zużytym przy wykonywaniu szczepień. 7. Instytucje i osoby nadzorujące organizację oraz wykonywanie szczepień ochronnych. MODUŁ II PODSTAWY SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH Cel modułu Higienistka szkolna scharakteryzuje podstawowe uwarunkowania w zakresie wykonywania szczepień ochronnych. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania higienistka szkolna powinna: podać definicję odporności swoistej i nieswoistej, pierwotnej i wtórnej, czynnej i biernej, omówić rodzaje odporności, scharakteryzować podstawy immunologicznej odporności przeciwzakaźnej, wskazać czynniki modyfikujące układ immunologiczny, wymienić zasady wykonywania szczepień ochronnych we wrodzonych i nabytych niedoborach odporności, scharakteryzować poszczególne rodzaje szczepionek oraz wskazać zasady ich nabywania i przechowywania, przedstawić zasady transportu i dystrybucji szczepionek, wyjaśnić zasadność przestrzegania cyklu szczepień, wymienić wskazania i przeciwwskazania do szczepień ochronnych, omówić obowiązujący Program Szczepień Ochronnych, przedstawić sposób organizacji szczepień z uwzględnieniem rodzaju szczepień oraz grupy wiekowej, wskazać zasady finansowania szczepień ochronnych, wymienić zasady stosowane przy układaniu indywidualnego kalendarza szczepień, przedstawić zasady obowiązujące przy wykonywaniu szczepień u osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie, stosować zasady profilaktyki niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) oraz postępowania w przypadku ich wystąpienia, scharakteryzować NOP oraz sposób ich monitorowania, zdefiniować podmioty uprawnione do wykonywania szczepień ochronnych oraz wymienić ich zakresy działań.

7 Treści nauczania 1. Podstawy immunologii: a) definicja układu odpornościowego, b) funkcje układu odpornościowego, c) mechanizmy odpornościowe: - odporność humoralna, - odporność komórkowa. d) podstawy immunologiczne czynnej odporności przeciwzakaźnej wpływ aktywności antygenu, e) rodzaje odporności: - odporność swoista i nieswoista, - odporność czynna i bierna, - odporność pierwotna i wtórna, f) czynniki wpływające na sprawność odporności nieswoistej: wiek, płeć, niedożywienie, różnice osobnicze, g) odpowiedź swoista w zakażeniach. 2. Szczepionki: a) podział szczepionek: - ze względu na formę antygenu, - ze względu na swoistość szczepionki, - ze względu na postać szczepionki, b) cykl szczepień: - szczepienia podstawowe: pierwotne i uzupełniające, - szczepienia przypominające, c) odstępy czasowe pomiędzy szczepionkami: - odstępy czasowe pomiędzy szczepionkami żywymi, - odstępy czasowe pomiędzy szczepionkami zabitymi, - odstępy czasowe pomiędzy szczepionkami zabitymi a żywymi, d) zasady przechowywania i transportu szczepionek, e) sposób nabywania. 3. Wskazania i przeciwwskazania do szczepień ochronnych. a) wskazania do szczepień, b) przeciwwskazania bezwzględne (stałe) i względne (czasowe). 4. Program Szczepień Ochronnych w Polsce: organizacja szczepień, zasady finansowania szczepień ochronnych, szczepienia obowiązkowe, szczepienia zalecane. 5. Indywidualny kalendarz szczepień zasady układania i stosowania. 6. Szczepienia we wrodzonych i nabytych niedoborach odporności. 7. Szczepienia osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie: szczepienia przeciw WZW typu B i typu A, szczepienia przeciw wściekliźnie, szczepienia przeciw tężcowi, szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, szczepienia przeciw grypie, szczepienia w sytuacjach szczególnych (epidemie, klęski żywiołowe). 9. Niepożądane odczyny poszczepienne (NOP): klasyfikacja: łagodny, średnio nasilony, poważny, ciężki,

8 monitorowanie niepożądanych odczynów poszczepiennych. 10. Profilaktyka niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP). 11. Podmioty uprawnione do wykonywania szczepień. MODUŁ III SZCZEPIENIA OCHRONNE POPULACJI WIEKU SZKOLNEGO Cel modułu Higienistka szkolna wykona obowiązkowe i zalecane szczepienia ochronne populacji wieku szkolnego Wykaz umiejętności wynikowych Po zrealizowaniu treści nauczania higienistka szkolna powinna: wymienić zasady kwalifikowania do szczepień, sklasyfikować i scharakteryzować poszczególne szczepionki ochronne z uwzględnieniem grup wiekowych, omówić szczepienia zalecane dla populacji wieku szkolnego oraz zasady dotyczące ich stosowania, przedstawić interakcje pomiędzy szczepionkami, wykonać szczepienie ochronne zgodnie z obowiązującymi zasadami, wykonać próbę tuberkulinową i zinterpretować jej wynik zgodnie z obowiązującymi zasadami, scharakteryzować i rozpoznać niepożądane odczyny poszczepienne, podjąć działania łagodzące objawy niepożądanych odczynów poszczepiennych, omówić zasady monitoringu NOP, łagodzić emocje dziecka wywołane szczepieniem, poinformować rodziców/opiekunów o możliwości wystąpienia NOP i sposobie postępowania, edukować populację wieku szkolnego oraz rodziców/opiekunów w zakresie szczepień. Treści nauczania 1. Kwalifikacja do szczepień badanie lekarskie, cel i zasady wykonania. 2. Szczepienia wykonywane u populacji wieku szkolnego zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych : rodzaje szczepień i testów wykonywanych w poszczególnych grupach wiekowych, techniki wykonania szczepień, techniki wykonania próby tuberkulinowej i jej interpretacja, 3. Niepożądane odczyny poszczepienne: charakterystyka NOP występujących po poszczególnych szczepieniach, działania w przypadku wystąpienia NOP. 5. Sposoby łagodzenia lęku i stresu dziecka przed szczepieniem. 6. Edukacja populacji wieku szkolnego oraz rodziców/opiekunów: cel szczepień ochronnych, obserwacja i samoobserwacja po szczepieniu, zasady postępowania po szczepieniach, postępowanie w przypadku wystąpienia NOP. Metody realizacji: wykłady, ćwiczenia, warsztaty, zajęcia praktyczne.

9 Literatura Organizator zobowiązany jest do opracowania wykazu literatury i aktów prawnych uwzględniając kryterium aktualności doboru do treści kształcenia. 1. Bernatowska-Matuszkiewicz E.: Dojrzewanie układu odporności a szczepienia ochronne. Warszawa Bernatowska-Matuszkiewicz E.: Szczepienia ochronne u zdrowych i chorych dzieci. Warszawa Górnicki M. Dębiec B. Baszczyński J. (red.): Pediatria. PZWL, Warszawa 2002, 4. Magdzik W.(red.): Szczepionki i immunoglobuliny. PZWL, Warszawa Mazurska W., Sawicki J.: Szczepienia w zwalczaniu chorób zakaźnych. PZWL, Warszawa Woynarowska B., Szajner Milart J.: Uodpornienie sztuczne przeciw chorobom zakaźnym u dzieci i młodzieży. Lublin, ZG.PTP Zieliński A., Czarkowski P.: Pediatria Polska (w). Kwestionariusz wywiadu przesiewowego na obecność przeciwwskazań do szczepień. Kraków 2003, Przepisy prawne obowiązujące w przedmiotowym zakresie kształcenia (stan na dzień r.): ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnych ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz 391 z późn. zm.), ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. Nr 12 poz. 49 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz. U. Nr 237, poz z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych (Dz. U. Nr 241 poz. 2097), Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 15 marca 2004 r. w sprawie zasad przeprowadzania szczepień ochronnych przeciw chorobom zakaźnym w 2004 r. (Dz. Urz. MZ. Nr 2, poz. 24).

10 KWALIFIKACJE KADRY DYDAKTYCZNEJ I. Kierownikiem kursu może być pielęgniarka/pielęgniarz, która/y spełnia, co najmniej jeden z następujących warunków: 1. posiada tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa oraz co najmniej pięcioletni staż pracy w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania, 2. posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania oraz aktualne zatrudnienie w przedmiotowym zakresie kształcenia. II. Wykładowcami oraz opiekunami szkolenia praktycznego mogą być osoby mające nie mniej niż pięcioletni staż zawodowy w zakresie będącym przedmiotem kursu oraz spełniają, co najmniej jeden z warunków: 1. posiadają tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa, 2. posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego, środowiska nauczania i wychowania, 3. posiadają specjalizację lekarską w dziedzinie immunologii, pediatrii, epidemiologii, 4. posiadają tytuł zawodowy higienistki szkolnej, co najmniej pięcioletni staż pracy w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania, ukończony kurs specjalistyczny z zakresu Szczepień ochronnych populacji wieku szkolnego i aktualne zatrudnienie w przedmiotowym zakresie kształcenia.