Metody antykoncepcji u kobiet i mężczyzn
Metody mechaniczne 1. Błony dopochwowe 2. Prezerwatywa dla kobiet
Wkładki wewnątrzmaciczne Przeciwwskazania: * zapalenie przydatków * podejrzenie ciąży * zakażenie w obrębie miednicy mniejszej * krwawienie z dróg rodnych o nieznanej przyczynie * ciąża pozamaciczna w wywiadzie * zmniejszona odporność organizmu np. AIDS / leczenie immunosupresyjne * uczulenie na składniki wkładki * przebyte bakteryjne zapalenie wsierdzia lub wady serca lub po wszczepieniu sztucznej zastawki. * endometrioza Wady: * nieprawidłowe krwawienia * bolesność * ryzyko przebicia ściany macicy, penetracji do jelit czy pęcherza moczowego * zwiększone ryzyko poronienia w przypadku zajścia w ciążę
Środki plemnikobójcze 1. Pianki 2. Kremy 3. Galaretki 4. Globulki 5. Płyny Substancją aktywną jest zwykle Nonoksynol-9
Antykoncepcja hormonalna - doustne tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe jednoskładnikowe - preparaty przezskórne - preparaty depot - dopochwowe - środki stosowane doraźnie
Doustne tabletki antykoncepcyjne (DTA) I. Tabletki dwuskładnikowe - syntetyczne estrogeny - etynyloestradiol - progestagen I generacji - norgestrel II generacji - levonogestrel III generacji - gestoden, dezogestrel, norgestimat IV generacji - dienogest II. Tabletki jednoskładnikowe - progestagen
Tabletki dwuskładnikowe (etynyloestradiol + progestagen) Mechanizm działania: hamowanie wydzielania gonadotropin zablokowanie odpowiedzi jajników na stymulację gonadotropinami zatrzymanie dojrzewania pęcherzyka Graafa zahamowanie owulacji zmiana właściwości śluzu szyjki macicy (nieprzyjazny) zmiana właściwości endometrium (ścieńczenie) zmiana motoryki macicy i jajowodu (opóźniony transport jaja)
Tabletki dwuskładnikowe (etynyloestradiol + progestageny) 1. Preparaty jednofazowe: wszystkie tabletki mają ten sam skład etynyloestradiol (35 ug) + norgestymat (250 ug) etynyloestradiol (30 ug) + gestoden (75 ug) etynyloestradiol (30 ug) + dezogestrel (150 ug) etynyloestradiol (50 ug) + lewenorgestrel (250 ug) etynyloestradiol (20ug) + drospirenon (3 mg) 2. Preparaty dwufazowe: 2 rodzaje tabletek o różnym składzie etynyloestradiol (50 ug) + lewenorgestrel (50 ug) etynyloestradiol 50 + lewenorgestrel (125 ug) 3. Preparaty trójfazowe: 3 rodzaje tabletek o różnym składzie etynyloestradiol (30 ug) + lewenorgestrel (50 ug) etynyloestradiol (40 ug) + lewenorgestrel (75 ug) etynyloestradiol (30 ug) + lewenorgestrel (125 ug) etynyloestradiol (30 ug) + gestoden (50 ug) etynyloestradiol (40 ug) + gestoden (70 ug) etynyloestradiol (30 ug) + gestoden (10 ug)
Tabletki jednoskładnikowe (gestageny) Mechanizm działania: zaburzenie transportu plemników zmiana właściwości śluzu szyjkowego przyspieszenie transportu komórki jajowej zaburzenie synchronizacji pomiędzy czasem owulacji a czasem osiągnięcia dojrzałości endometrium upośledzenie owulacji
Antykoncepcja hormonalna Preparaty przezskórne (system trasndermalny) Systemy dopochwowe krążki dopochwowe z progesteronem Preparaty Depot medroksyprogesteron Środki stosowane doraźnie levonogestrel 750ug levonogestrel 1500ug) Mechanizm działania: hamuje owulację (jeśli kobieta jest przed owulacją) zagęszcza śluz w szyjce macicy (utrudnia dostęp plemnikom) utrudniania zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej (jeśli do zapłodnienia doszło). Antykoncepcja doraźna nie może być stosowana jako stała metoda planowania ciąży. Może być wykorzystana tylko w sytuacjach szczególnych
Działania ogólne i uboczne hormonalnych środków antykoncepcyjnych gospodarka wodno-elektrolitowa witaminy i mikroelementy białka krwi gospodarka węglowodanowa gospodarka lipidowa tarczyca wątroba przewód pokarmowy powłoki ciała układ krążenia układ moczowy narządy płciowe sutki narząd wzroku ośrodkowy układ nerwowy układ podwzgórze-przysadka-jajnik
PRZECIWWSKAZANIA BEZWZGLĘDNE DO STOSOWANIA HORMONALNYCH ŚRODKÓW ANTYKONCEPCYJNYCH wiek powyżej 35 lat i palenie papierosów przebyta lub aktywna żylna choroba zakrzepowa lub zatorowość płucna wrodzone trombofilie z nieprawidłowymi stężeniami czynników krzepnięcia, przeciwciał antykardiolipidowych (czynnik V Leiden, mutacje protrombiny, białka S, C) kardiomiopatie i wady zastawkowe serca (powikłane), choroba niedokrwienna serca toczeń trzewny (SLE) z przeciwciałami antyfosfolipidowymi zabiegi operacyjne z długim unieruchomieniem bóle głowy z aurą cukrzyca z towarzyszącą nefropatią, retinopatią i neuropatią choroby wątroby aktywne zapalenie wątroby, przebyta żółtaczka cholestatyczna, gruczolak/rak wątroby, marskość wątroby, ostra porfiria ostre zapalenie trzustki związane z hipertriglicerydemią ciąża, podejrzenie ciąży, karmienie piersią do 6 mcy po porodzie krwawienie z dróg rodnych o nieustalonej etiologii, nowotwory estrogenozależne zaburzenia spowodowane działaniem hormonów płciowych - pląsawica, nadciśnienie tętnicze, nadwrażliwość na składniki DTA, zespół hemolityczno-mocznicowy, przejściowa utrata widzenia (po przejściowym niedokrwieniu siatkówki), leczenie antyretrovirusowe.
PRZECIWWSKAZANIA WZGLĘDNE DO STOSOWANIA HORMONALNYCH ŚRODKÓW ANTYKONCEPCYJNYCH nadciśnienie pierwotne powyżej 160/100 mm Hg wiek >40 lat palenie papierosów i wiek < 35 lat otyłość BMI > 30 kg/m2, hiperlipidemia migrenowe bóle głowy nadciśnienie tętnicze w ciąży po leczeniu nowotworów estrogenozależnych depresja łagodna postać tocznia rumieniowatego (bez przeciwciał antyfosfolipidowych) po konizacji szyjki macicy z powodu zmian przednowotworowych rzadkie miesiączkowanie lub brak miesiączki, hiperprolaktynemia
Czynniki obniżające skuteczność hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych 1. Nieregularne zażywanie tabletek 2. Zaburzenia żołądkowe (wymioty, ostre biegunki) 3. Interakcje z innymi lekami a. Leki powodujące indukcję enzymów wątrobowych przyśpieszenie metabolizmu DTA (leki przeciwpadaczkowe, nasenne, uspokajające, diuretyki) b. Antybiotyki przeciwgruźlicze, przeciwgrzybicze - indukcja enzymów wątrobowych o szerokim spektrum - zmiana flory bakteryjnej, zmniejszenie recyrkulacji etynyloestrdiolu w krążeniu jelitowo-wątrobowym c. Preparaty wypierające hormony z połączeń z białkami (przeciwzapalne)
Metoda naturalna 1. Zmiany podstawowej temperatury ciała 2. Zmiany wyglądu śluzu szyjkowego 3. Zmiany szyjki macicy 4. Kalkulacja
37,4 37,2 37 36,8 1 2 3 36,6 wzrost temperatury co najmniej o 0,2 C 36,4 36,2 niepłodność względna przedowulacyjna 6 5 3 4 2 dni płodne 1 niepłodność bezwzględna poowulacyjna miesiączka m 36 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 pojawienie się śłuzu płodnego kalkulacja (x-21) do 3 dnia wieczorem stałej wyższej temperatury
ZALETY NATURALNYCH ŚRODKÓW ANTYKONCEPCYJNYCH Dostosowanie rytmu zachowań seksualnych do faz cyklu płciowego, wymaga szacunku, zrozumienia i zaufania Prowadzi do odpowiedzialnego rodzicielstwa Niski koszt Brak działań ubocznych Poznanie funkcji własnego organizmu umożliwia wczesne wykrywanie zaburzeń WADY NATURALNYCH ŚRODKÓW ANTYKONCEPCYJNYCH Skuteczność - zależna od rzetelności obserwacji Konieczność okresowej wstrzemięźliwości płciowej Metoda odpowiednia dla kobiet w stałych związkach Na skuteczność tej metody nie mogą liczyć kobiety o nieregularnych cyklach oraz te, które prowadzą nieregularny tryb życia Wymagają codziennej obserwacji i notowania objawów
Metody antykoncepcji stosowane przez mężczyzn W użyciu okresowa wstrzemięźliwość płciowa stosunek przerywany prezerwatywa podwiązanie nasieniowodów W trakcie badań okluzja nasieniowodów supresja spermatogenezy zwiększanie temperatury w worku mosznowym terapia hormonalna (testosteron, testosteron+gestageny, testosteron + GnRH) skuteczność < 100% odwracalność <100% znaczące działania niepożądane