ANTYKONCEPCJA. długość cyklu miesięcznego cykl 25 dni. menses faza follikularna faza lutealna menses. menses faza follikularna faza lutealna menses

Transkrypt

1 ANTYKONCEPCJA PIERWSZY DZIEŃ MIESIĄCZKI PIERWSZY DZIEŃ CYKLU długość cyklu miesięcznego cykl 25 dni menses faza follikularna faza lutealna menses 5 dni cykl 28 dni 6 dni 14 dni menses faza follikularna faza lutealna menses 5 dni cykl 35 dni 9 dni 14 dni menses faza follikularna faza lutealna menses 5 dni 16 dni 14 dni owulacja

2 WSKAŹNIK PEARLA jest to odsetek ciąż, do których doszło mimo stosowania przez parę określonej metody antykoncepcyjnej w ciągu roku gdy wskaźnik wynosi 1 ze 100 kobiet, które stosowały daną metodę antykoncepcyjną przez rok, w ciążę zaszła jedna im niższy jest wskaźnik Pearla, tym metoda jest skuteczniejsza indeks składa się z dwóch liczb pierwsza dotyczy osób zdyscyplinowanych, druga zapominających o zasadach stosowanej metody antykoncepcyjnej (zapomniana tabletka, przedłużenie 7 dniowej przerwy itd.)

3 NATURALNE METODY ANTYKONCEPCYJNE 1. metoda termiczna 2. metoda kalendarzyka 3. metoda śluzowa Billingsów 4. metoda objawowo termiczna 5. stosunek przerywany 6. wstrzemięźliwość płciowa 1. METODA TERMICZNA u zdrowej, regularnie miesiączkującej kobiety w drugiej fazie cyklu (od owulacji) podwyższenie temperatury ciała o 0,3-0,5 o C płodność występuje w okresie sześciu dni przed i trzech po owulacji 2. METODA KALENDARZYKA dni płodne obejmują okres sześciu dni przed owulacją i trzech dni po owulacji 3. METODA BILLINGSÓW śluz w dniach płodnych jest jasny, przejrzysty, szklisty, śliski, rozciągliwy niepłodność od czwartego dnia po zniknięciu śluzu płodnego określenie dni płodnych i niepłodnych obserwacja śluzu kanału szyjki macicy

4 CHEMICZNE ŚRODKI ANTYKONCEPCYJNE kremy, tabletki piankowe, żele umieszczane w pochwie przed stosunkiem stosowane zwykle jako metoda wspierająca dla metod mechanicznych tworzą barierę chemiczną, która albo zabija spermę albo sprawia, że traci ona swoją aktywność pewien stopień ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (chlamydioza, rzeżączka, rzęsistkowica) nie wystarcza jako ochrona przeciwko wirusowym chorobom przenoszonym drogą płciową UWAGA!!! kąpiel można wziąć 8 godzin po stosunku

5 MECHANICZNE ŚRODKI ANTKONCEPCYJNE spirala miedziana spirala w kształcie litery T, do której dołączony jest sznurek umieszczana w macicy przez lekarza-ginekologa modyfikuje lub zmienia środowisko, osłabiając mobilność i płodność spermy oraz zapobiegając zagnieżdżeniu się zapłodnionego jajeczka w błonie śluzowej macicy nie koliduje z cyklem hormonalnym płodność wraca bezpośrednio po jej usunięciu musi byś zmieniana co 5 lat może być stosowana w trakcie karmienia piersią i umieszczana w jamie macicy wkrótce po urodzeniu dziecka EFEKTY UBOCZNE skurcze w dole brzucha, ból głowy, obfite miesiączki może zmienić położenie bez zwrócenia uwagi NIE ZALECANA stany zapalne w obrębie miednicy małej (również w wywiadzie)

6 substancje uszkadzające prezerwatywy: wazelina Gyno-Pevaryl Gyno-Dactarin Nystatyna krem Ortho-Gynest Ortho-Dienoestrol Cyclogest Ecostatin Fungilin Nizoral oliwka dziecięca (15 minutowy kontakt gumy z oliwką zmniejsza jej wytrzymałość aż o 90%) skuteczność prezerwatywy 80 90% więcej jeśli zastosowany jest także spermicyd

7 preparaty złożone DOUSTNE ŚRODKI ANTYKONCEPCYJNE POŁĄCZENIE SYNTENYCZNEGO ESTROGENU I GESTAGENU zmiana endometrium w sposób zapobiegający implantacji zapłodnionej komórki jajowej ESTROGEN hamowanie uwalniania FSH, zapobieganie rozwojowi pęcherzyka jajnikowego i uwolnieniu komórki jajowej GESTAGEN hamowanie uwalniania LH zapobieganie jajeczkowaniu oraz zmiana składu wydzieliny szyjki macicy i utrudnienie pasażu plemników

8 preparaty złożone I generacji preparaty złożone II generacji doustne środki antykoncepcyjne lata 70 XX wieku dawka estrogenu 50 g powikłania związane ze wzrostem krzepliwości krwi (ryzyko zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej) estrogen gestagen ETYNYLOESTRADIOL lub MESTRANOL NORETYSTERON, LEWONORGESTREL lub ETYNODIOL zawartość estrogenu w 1 tabletce nie powinna przekraczać 50 g etynyloestradiolu lub odpowiednika + niska zawartość gestagenu preparaty złożone III generacji estrogen gestagen ETYNYLOESTRADIOL lub MESTRANOL DESOGESTREL lub GESTODEN gestageny które działają silniej, mają słabsze działanie androgenne i mniejszy wpływ na metabolizm lipoprotein

9 doustne środki antykoncepcyjne złożone jednofazowe trójfazowe dwufazowe stała dawkę estrogenu i gestagenu we wszystkich drażetkach znajdujących się w opakowaniu zawierają one różną dawkę estrogenu i gestagenu tak aby odtworzyć zmiany hormonalne zachodzące w ciągu samoistnego cyklu zawartość estrogenów w obecnych preparatach g preparaty niskodawkowe g estrogenu dawka progestagenu jest zmienna z powodu różnic w sile działania związków (noretindron mg, lewonorgestrel mg, norgestrel , octan etynodiolu 1 mg, norgestimat 0.25mg, dezogestrel 0.15 mg)

10 doustne środki antykoncepcyjne możliwe działania niepożądane wzrost masy ciała spowodowany retencją płynów bądź efektem anabolicznym nudności, nagłe zaczerwienienie skóry twarzy z uczuciem gorąca, zawroty głowy, depresja lub drażliwość bóle głowy (w tym bóle migrenowe) trądzik lub hiperpigmentacja skóry opóźnienie krwawienia miesięcznego przez różnie długi czas, krwawienia międzymiesiączkowe trwała utrata płodności rzadko kamica żółciowa (?) u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne aktualnie lub przez długi okres czasu zaburzenia lipidowe ( LDL, HDL) wczesne środki antykoncepcyjne (wysokie dawki gestagenów)

11 doustne środki antykoncepcyjne Czy istnieje ryzyko chorób układu krążenia (choroby zatorowo-zakrzepowej, zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu)? zagrożenie zakrzepicą (zwłaszcza środki III generacji) ograniczone do grup z czynnikami ryzyka (np.: palenie papierosów, długotrwałe stosowanie środka antykoncepcyjnego zwłaszcza powyżej 35 rż.) kobiety niepalące przy braku innych czynników ryzyka (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca) nie zanotowano wzrostu ryzyka zawału mięśnia sercowego i udaru mózgu) estrogeny mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia i miażdżycy

12 Czy istnieje zwiększone ryzyko doustne środki antykoncepcyjne wystąpienia raka piersi, jajnika, szyjki macicy, endometrium? niewielki wzrost ryzyka wystąpienia raka sutka: 0,5 dodatkowych przypadków raka sutka/10tys rż 4,7 dodatkowych przypadków raka sutka/10tys rż dwukrotny wzrost raka szyjki macicy (przy stosowaniu 5 lat i towarzyszącej infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego) spadek ryzyka raka jajnika i endometrium, raka jelita grubego

13 Czy istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego? doustne środki antykoncepcyjne nadciśnienie tętnicze występuje u 4 5% przyjmujących złożone środki antykoncepcyjne nasilenie występującego wcześniej nadciśnienia (efekt zazwyczaj odwracalny) Czy istnieje zwiększone ryzyko pojawienia się nietolerancji glukozy? starsze preparaty gestagenów mogą osłabiać tolerancję glukozy, nowe środki nie mają tego efektu

14 doustne środki antykoncepcyjne złożone mogą zredukować ryzyko stosowane w przypadku: stanów zapalnych w obrębie miednicy nienowotworowych chorób piersi ciąży pozamacicznej torbieli jajników mięśniaków macicy problemów z długością cyklu trądziku łagodnych chorób piersi osteoporozy obfitych miesiączek (anemia)

15 doustne środki antykoncepcyjne złożone pierwszą tabletkę z pierwszego opakowania należy przyjąć pierwszego dnia cyklu rano czy wieczorem??? pigułka jest skuteczna od pierwszej doby stosowania 100% skuteczności??? 7 dniową przerwę między opakowaniami można skrócić bez konsekwencji wydłużenie jej jest niebezpieczne obniżenie skuteczności antykoncepcji

16 PRZECIWWSKAZANIA DO STOSOWANIA doustne środki antykoncepcyjne złożone znaczna nadwaga palenie papierosów krwawienia z dróg rodnych o niejasnej przyczynie depresja wymagająca leczenia farmakologicznego choroba nowotworowa choroby wątroby i dróg żółciowych występujące w rodzinie: zakrzepica choroby wątroby i serca cholestaza ciężarnych choroba nadciśnieniowa rak piersi

17 doustne środki antykoncepcyjne jednoskładnikowe w Polsce - dezogestrel 75 g wskaźnik Pearla: 0,14 4,0 niewielkie ryzyko ciąży ektopowej (zmniejszenie ilości i ruchliwości rzęsek w jajowodach) tylko 60-70% cykli bezowulacyjnych zmiana gęstości śluzu szyjkowego 27 godzin zmiana czynności endometrium konieczność przyjmowania o tej samej porze dnia nieregularne krwawienia i plamienia, czasami zatrzymanie miesiączki zwiększona częstość powstawania torbieli czynnościowych jajnika mała skuteczność antykoncepcyjna nasilenie zmian trądzikowych tkliwość piersi, wzdęcia, nudności WSKAZANIA : matki karmiące piersią po 6 tygodniach połogu lub po 3 tygodniach od porodu u kobiet niekarmiących piersią kobiety z niską tolerancją estrogenu i z czynnikami ryzyka przyjmowania estrogenu u kobiet palących po 35 r.ż. }

18 TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE ZAWIERAJĄCA JEDYNIE GESTAGENY (MINI-PIGUŁKA) przeciwwskazanie bezwzględne ciąża niewyjaśnione krwawienie z dróg rodnych choroby naczyń tętniczych aktywna choroba zatorowozakrzepowa rak piersi nowotwory wątroby PRZEWLEKŁE STOSOWANIE LEKÓW (zmniejszenie skuteczności antykoncepcji) dziurawiec, etosyksymid, felmabat, fenobarbital, fenytoina, gryzeofulwina, karbamazepina, newirapina, okskarbazepina, prymidon, ryfabutyna, ryfampicyna, topiramat przeciwwskazanie względne ciąża ektopowa w wywiadzie czynniki ryzyka chorób naczyń przebycie epizodu żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej nawracające torbiele czynnościowe jajnika przewlekłe choroby z uszkodzeniem wątroby objawy nietolerancji progestagenów brak systematyczności

19 antykoncepcja doraźna musi być zastosowana w krótkim czasie od stosunku płciowego bez zabezpieczenia (max 2-3 dni) uniemożliwia plemnikom zapłodnienie uwolnionej komórki jajowej zapobiega zagnieżdżeniu się zapłodnionego jajeczka w błonie śluzowej macicy zapobiega uwolnieniu komórki jajowej nie działa w przypadku stwierdzonej ciąży stosunek płciowy bez zabezpieczenia odbył się ponad 72 godziny wcześniej miesiączka ulega opóźnieniu stosunek płciowy bez zabezpieczenia odbył się na wcześniejszym etapie cyklu miesięcznego

20 antykoncepcja doraźna metoda zalecana przez WHO i FDA objawy uboczne antykoncepcji doraźnej pojedyncza dawka doustna -1,5mg dwie dawki doustne -0,75mg w odstępie godziny po niezabezpieczonym akcie seksualnym nudności, wymioty, złe samopoczucie, bóle brzucha, tkliwe piersi, zawroty i bóle głowy jeśli wymioty lub biegunka w ciągu 2 godzin od zażycia pigułek konieczność podania następnej dawki leku (+ leki przeciwwymiotne lub przeciwbiegunkowe?)

21 SELEKTYWNE MODULATORY RECEPTORA PROGESTERONOWEGO OCTAN ULIPRYSTALU pojedyncza doustna dawka (30mg) podana do 120 godzin od niebezpiecznego stosunku hamuje lub opóźnia owulację, ma bezpośredni wpływ hamujący na pękanie pęcherzyka jajnikowego jest skuteczny w sytuacji gdy lewonorgestrel już nie zadziała DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE; bóle głowy 9% nudności 9% bóle brzucha 7% zarejestrowany w Europie w 2009 roku

22 PLASTRY ANTYKONCEPCYJNE dostępne w Polsce od lutego 2004 roku hormony trafiają bezpośrednio do krwi (brak efektu pierwszego przejścia) zmniejszenie dawki hormonów absorpcja etynyloestradiolu ze skóry brzucha jest 20% mniejsza niż ze skóry ramienia lub pośladków ew. wymioty i biegunki nie obniżają skuteczności antykoncepcji wskaźnik Pearla 0,59 1,24 ciąża choroby układu krążenia choroba zatorowo-zakrzepowa nadciśnienie tętnicze choroba niedokrwienna serca zaburzenia krzepnięcia udar mózgu w wywiadzie choroby układu sercowonaczyniowego w wywiadzie rodzinnym długotrwałe unieruchomienie choroby wątroby zapalenie wątroby i nowotwory npl estrogenozależne np.: rak sutka palenie papierosów przez 35 r ż dużego stopnia otyłość (powyżej 90 kg) niedokrwistość sierpowata toczeń rumieniowaty

23 PIERŚCIEŃ HORMONALNY uwalnia 15 g etynyloestradiolu i 120 g etonogestrelu/24h został zarejestrowany w USA i niektórych krajach Europy w 2001 roku, w Polsce w 2008 roku wskaźnik Pearla: 0,65 1,23 pierścienie hormonalne są zalecane u kobiet w wieku lat, bez przeciwwskazań do antykoncepcji estrogenowoprogestagenowej EFEKTY METABOLICZNE: jak w przypadku niskodawkowej tabletki dwuskładnikowej, nie wpływa na gęstość mineralną tkanki kostnej kobiet przed menopauzą DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE: obfite upławy, zapalenia pochwy, samoistne wydalenie pierścienia, bóle głowy, nudności, tkliwość piersi PRZECIWWSKAZANIA: częste zapalenia pochwy, zaburzenia statyki narządu rodnego oraz jak dla antykoncepcji estrogenowoprogestagenowej

24 ANTYKONCEPCJA PROGESTAGENOWA W POSTACI WSTRZYKNIĘĆ OCTAN MEDROKSYPROGESTERONU 150mg i.m. o przedłużonym działaniu iniekcja co 12 tygodni 104mg s.c. wskaźnik Pearla: 0,0,3 3,1 podanie do 5 dnia cyklu natychmiast zabezpiecza przed ciążą EFEKTY METABOLICZNE I DZIAŁANIE NIEPOŻĄDANE niekorzystny profil lipidowy ( HDL, CHOL, LDL) glukozy i insuliny niekorzystny wpływ na gęstość mineralną kości i szczytową masę kostną + niepełna odbudowa kości po odstawieniu preparatu przyrost masy ciała hipoestrogenizm (nieregularne, przedłużające się krwawienia, spadek libido) bóle głowy, depresja, mastotydia, trądzik, ryzyka zakażenia szyjki macicy Chlamydia trachomatis niewielki wzrost ryzyka raka piersi u kobiet

25 ANTYKONCEPCJA PROGESTAGENOWA W POSTACI WSTRZYKNIĘĆ OCTAN MEDROKSYPROGESTERONU o przedłużonym działaniu przeciwwskazanie bezwzględne ciąża niewyjaśnione krwawienie z dróg rodnych cukrzyca, w tym ciążowa połóg u karmiących piersią aktywna żylna choroba zatorowo-zakrzepowa choroby naczyń tętniczych lub żylnych nadciśnienie tętnicze zespół metaboliczny rak piersi nowotwory wątroby przeciwwskazanie względne młodociany wiek zaburzenia odżywiania zaburzenia miesiączkowania (oligo- i amenorrhoea) krótkotrwała potrzeba antykoncepcji planowanie ciąży w niedługim czasie otyłość zaburzenia lipidowe cukrzyca ciążowa w wywiadzie

26 WSZCZEP HORMONALNY I rok stosowania 0,2 1 następne lata stosowania 3 najczęściej stosowanym wszczepem jest Norplant (5, 6 pręcików z gumopodobnego materiału) wszczepia się go pod skórę przedramienia - uwalnia gestagen (lewonorgestrel) Norplant działa natychmiast po wszczepieniu jest skuteczny 5 lat, potem trzeba go usunąć nieregularne krwawienia i bóle głowy